Przedmiotem wynalazku jest nowy srodek grzybobójczy, którego substancja czynna stanowi mieszanine specjalnie dobranych, znanych 1,2,4,-triazoliloalkanoli oraz innych znanych substancji czynnych o dzialaniu grzybobójczym.Jest rzecza ogólnie znana (na przyklad z opisu patentowego RFN nr 2552967), ze pochodne 1,2,4-triazolilowe, takie jak na przyklad l-(4-chlorofenoksy)-3,3-dwumetylo-l-(l,2,4-triazol-l- ilo)-2-butanon, wykazuja w mieszaninach z innymi znanymi srodkami grzybobójczymi znacznie wieksze dzialanie grzybobójcze niz poszczególne skladniki tych mieszanin. Skutecznosc ich dziala¬ nia nie jest jednakze zadawalajaca we wszystkich dziedzinach stosowalnosci srodka.Stwierdzono, ze szczególnie wysoka skutecznosc grzybobójczego dzialania wykazuja nowe mieszaniny substancji czynnych, skladajace sie ze specjalnie dobranych 1,2,4-triazoliloalkanoli o wzorze 1, w którym podstawnik X oznacza atom chloru lub grupe fenylowa, oraz z soli metali ciezkich (okreslonych w dalszej czesci opisu jako zwiazki grupy A).Nieoczekiwanie stwierdzono, ze skutecznosc grzybobójczego dzialania mieszanin substancji czynnych wedlug wynalazku jest znacznie wyzsza niz dzialanie poszczególnych skladników tych mieszanin oraz niz sumaryczne dzialanie poszczególnych skladników (efekt synergistyczny). Znale¬ zienie tych mieszanin specjalnie dobranych 1,2,4-triazoliloalkanoli o wzorze 1 oraz substancji czynnych grupy A stanowi zatem cenne wzbogacenie stanu techniki. 1,2,4-Triazoliloalkanole specjalnie dobrane do stosowania w srodku grzybobójczym wedlug wynalazku okreslone sa jednoznacznie wyzej podanym wzorem 1, obejmujacym zwiazek o wzorze 1, w którym podstawnik X oznacza atom chloru (nazwa skrócona TRIADIMENOL), zwany dalej zwiazkiem la, oraz zwiazek o wzorze 1, w którym podstawnik X oznacza rodnik fenylowy (skrócona nazwa BITERTANOL), zwany dalej zwiazkiem 1 b. Wymienione wyzej zwiazki sa ogólnie znane z opisów patentowych RFN nr 2201063 i 2324752 lub odpowiadajacych im opisów patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3912752 i 3952002.Jako skladniki mieszanin stosuje sie sole metali ciezkich (grupa A). Korzystnie stosuje sie tu nieorganiczne sole miedzi, sposród których nalezy zwlaszcza wymienic siarczan miedzi i chlorek miedzi oraz odpowiednie sole zasadowe, takie jak na przyklad tlenochlorek miedzi. Zwiazki te sa ogólnie znane. Ponadtojako skladniki z grupy A moga znajdowac zastosowanie zwiazki organocy-2 139171 nowe i organorteciowe. Wymienic tu nalezy w szczególnosci octan trójfenylocyny (nazwa skrócona FENTINACETAT)oraz krzemian metoksyetylorteciowy. Równiez te zwiazki sa ogólnie znane, na przyklad z ksiazki R. Weglera „Chemie der Pflanzenschutz — und Schadlingsbekamfungsmittel" tom 2, strony 149 i 144 (Springer Verlag, Berlin-Heidelberg-Nowy Jork, 1970).Do mieszaniny substancji czynnych skladajacej sie z 1,2,4-triazoliloalkanoli o wzorze 1 oraz z substancji czynnych z grupy A mozna oddawac dalsze substancje x czynne w postaci trzeciego skladnika.Stosunki wagowe poszczególnych grup substancji czynnych moga w mieszaninach substancji czynnych zmieniac sie we wzglednie szerokim zakresie. Na ogól na 1 czesc wagowa 1,2,4- triazoliloalkanolu o wzorze 1 przypadaja 0,1-500 czesci wagowych substancji czynnych z grupy A, korzystnie 0,2-200 czesci wagowych tych ostatnich, a szczególnie korzystnie 0,5-50 czesci wagowych.Mieszaniny substancji czynnych wedlug wynalazku wykazuja silne dzialanie mikrobójcze i moga byc praktycznie stosowane do zwalczania niepozadanych mikroorganizmów. Substancje czynne nadaja sie do stosowania jako srodki ochrony roslin.Srodki grzybobójcze stosuje sie w ochronie roslin do zwalczania Plasmodiophoromycetes, Comycetes, Chytridiomycetes, Zygomycetes, Ascomycetes, Basidiomycetes i Deuteromycetes.Substancje czynne w stezeniach niezbednych do zwalczania chorób roslin sa dobrze przez nie znoszone, co pozwala na dzialanie na naziemne czesci roslin, sadzonki, ziarno siewne i glebe.Substancje czynne wedlug wynalazku wykazuja szerokie spektrum dzialania i moga byc stosowane do zwalczania grzybów pasozytujacych, które porazaja nadziemne czesci roslin lub tez atakuja rosliny od strony gleby, jak równiez do zwalczania czynników chorobotwórczych przeno¬ szonych przez nasiona. Szczególne znaczenie praktyczne maja te mieszaniny substancji czynnych wedlug wynalazku w srodkach do zaprawiania ziarna siewnego, stosowanych do zwalczania grzybic roslin, które przeniesione sa przez ziarno siewne lub tez wystepuja w glebie i od tej strony porazaja uprawy roslin. Chdzi tu o choroby kielków, zgnilizne korzeni, schorzenia lodygi, zdzbla, lisci, kwiatów, owoców i nasion, które wywolane sa zwlaszcza przez gatunki Tilletia, Urocystis, Ustilago, Septoria, Tybula, Rhynchosporium, Helminthosporium i Fusarium. Dzieki systemi- cznemu dzialaniu jednego ze skladników mieszaniny substancji czynnych rosliny chronione sa przez dluzszy czas po zaprawieniu przed czynnikami chorobotwórczymi, które moglyby zaatako¬ wac rózne czesci pedów, np. macznice wlasciwe i grzyby rdzawnikowe. Mieszaniny substancji czynnych wedlug wynalazku mozna ponadto stosowac w uzywanych do zaprawiania gleby srod¬ kach do zwalczania grzybic roslin i przeciwdzialaja one zgniliznie korzeni oraz tracheozykozie, które powodowane sa na przyklad przez czynniki chorobotwórcze z gatunków Pythium, Verticil- lium, Phialophora, Rhizoctonia, Fusarium i Thielawiopsis.Mieszaniny substancji czynnych wedlug wynalazku wykazuja wybitnie skuteczne dzialanie przy ich bezposrednim stosowaniu na nadziemne czesci roslin w róznych uprawach roslinnych, przy zwalczaniu czynników chorobotwórczych, takich jak macznice wlasciwe (z gatunków Ery- siphe, Uncinula, Sphaerotheca i Podosphera oraz Leveillula taurica), grzyby rdzawnikowe,gatunki Venturia, Cercospora, Altermaria, Botrytis, Phytophthora i Peronspora oraz Pyricularia oryzae i Pellicularia sasakii.Substancje czynne moga byc przeprowadzane w zwykle postacie uzytkowe, takiejak roztwory, emulsje, zawiesiny, proszki, piany, pasty, granulaty, aerozole, impregnowane substancja czynna substancje naturalne lub syntetyczne, kapsulki w substancjach polimerycznych, masy do powleka¬ nia ziarna siewnego, a ponadto w postaciach z palnymi wkladkami, takimi jak naboje, puszki czy spirale dymne, a takze jako postacie do stosowania w formie zimnych i goracych mgiel typu ULV.Postacie uzytkowe otrzymuje sie w znany sposób, na przyklad przez zmieszanie substancji czynnych z rozcienczalnikami, a mianowicie z cieklymi rozpuszczalnikami, z gazami skroplonymi pod cisnieniem i/lub ze stalymi nosnikami, stosujac ewentualnie srodki powierzchniowo-czynne, takie jak srodki emulgujace i/lub srodki dyspergujace i/lub srodki pianotwórcze. W przypadku zastosowania wody jako rozcienczalnika mozna jako rozpuszczalniki pomocnicze stosowac na przyklad rozpuszczalniki organiczne. Jako rozpuszczalniki ciekle bierze sie zasadniczo pod uwage: weglowodory aromatyczne, takie jak ksylen, toluen lub alkilonaftaleny, chlorowane weglowodory aromatyczne lub alifatyczne, takie jak chlorobenzeny, chloroetyleny lub chlorek metylenu, weglo-139171 3 wodory alifatyczne, takie jak cykloheksan lub parafiny, na przyklad frakcje ropy naftowej, alkohole, takie jak butanol lub glikol oraz ich etery i estry, ketony, takie jak aceton, keton metylowo-etylowy, keton metylowo-izobutylowy lub cykloheksanon, silnie polarne rozpuszczal¬ niki, takie jak dwumetyloformamid i dwumetylosulfotlenek, a takze wode: pod pojeciem skroplo¬ nych gazowych rozcienczalników lub nosników rozumie sie takie substancje ciekle, które w normalnej temperaturze i pod normalnym cisnieniem sa gazami, na przyklad gazy aerozolotwór- cze, takie jak weglowodory chlorowcowane jak tez butan, propan, azot i dwutlenek wegla: jako stale nosniki bierze sie pod uwage naturalne maczki mineralne, takie jak kaoliny, tlenek glinu, talk, kreda, kwarc, attapulgit, montmorylonit lub ziemia okrzemkowa oraz syntetyczne maczki nieorga¬ niczne, takie jak wysokodyspersyjny kwas krzemowy, tlenek glinu i krzemiany: jako stale nosniki dla granulatów bierze sie pod uwage na przyklad rozdrabniane i odsiewane naturalne mineraly, takie jak kalcyt, marmur, pumeks, sepiolit, dolomit jak tez syntetyczne granulaty z nieorgani¬ cznych i organicznych maczek, jak równiez granulaty z organicznych materialów, takie jak maczka drzewna, lupiny orzecha kokosowego, kaczany kukurydzy i lodygi tytoniu,jako srodki emulgujace i/lub pianotwórcze bierze sie pod uwage emulgatory niejonowe i anionowe, takie jak estry z politlenku etylenu i kwasów tluszczowych, etery z politlenku etylenu i alkoholi tluszczowych, na przyklad eter alkiloarylopoliglikolowy, alkilosulfoniany, siarczany alkilowe i arylosulfoniany oraz produkty hydrolizy bialka: jako srodki dyspergujace wchodza w rachube na przyklad ligninowe lugi posulfitowe i metyloceluloza.W postaciach uzytkowych moga byc stosowane równiez substancje zwiekszajace przyczep¬ nosc, takie jak karboksymetyloceluloza, naturalne i syntetyczne polimery w formie proszków, ziaren lub lateksu, takie jak guma arabska, alkohol poliwinylowy, octan poliwinylowy.Moga byc stosowane barwniki, takie jak nieorganiczne pigmenty, na przyklad tlenek zelaza, tlenek tytanu, blekit zelazocyjanowy, oraz organiczne barwniki, takie jak barwniki alizarynowe i barwniki azometalocyjaninowe oraz substancje mikroodzywcze, takie jak sole zelaza, manganu, baru, miedzi, kobaltu, molibdenu i cynku.Postacie uzytkowe zawieraja zazwyczaj 0,1-95% wagowych, a najkorzystniej 0,5-90% wago¬ wych substancji czynnej.Substancje czynne w srodku wedlug wynalazku moga wystepowac w mieszaninach z innymi znanymi substancjami czynnymi, takimi jak srodki grzybobójcze, bakteriobójcze, owadobójcze, roztoczobójcze, nicieniobójcze, chwastobójcze, substancje odstraszajace ptaki, regulatory wzro¬ stu, pozywki dla roslin i substancje poprawiajace strukture gleby.Substancje czynne mozna stosowac w postaci czystej, w postaci skonfekcjonowanej lub w otrzymanych z nich postaciach roboczych, takich jak gotowe roztwory, emulsje, piany zawiesiny, proszki, pasty, rozpuszczalne proszki, srodki do opylania i granulaty. Stosowanie ich odbywa sie w zwykly sposób, np. przez opryskiwanie, rozpylanie, rozpylanie w postaci mgly, rozsypywanie, odymianie, gazowanie, podlewanie, zaprawianie na sucho, na wilgotno, na mokro, w zawiesinie i przez inkrustacje.Przy dzialaniu na czesci roslin stezenie substancji czynnej w posatci uzytkowej moze wahac sie w szerokim zakresie. Lezy ono miedzy 1 i 0,0001% wagowego, korzystnie miedzy 0,5 i 0,001%.Przy traktowaniu ziarna siewnego potrzeba zazwyczaj 0,001-50 g substancji czynnej na 1 kilogram ziarna siewnego, korzystnie 0,01-10g.Przy dzialaniu na gle^be wymagane sa stezenia substancji czynnej w miejscu stosowania wynoszace 0,00001-0,1% wagowych a korzystnie 0,0001-0,02% wagowych.Wynalazek ilustruja podane nizej przyklady jego stosowania. Substancje czynne stosowane w mieszaninach substancji czynnych wedlug wynalazku zestawione sa przykladowo w tabeli I.Przyklad I. Test na dzialanie ochronne na Venturia (jablon).Rozpuszczalnik: 4,7 czesci wagowych acetonu: emulgator 0,3 czesci wagowych eteru alkiloarylopoliglikolowego.W celu przygotowania wlasciwego preparatu substancji czynnej 1 czesc wagowa tej substancji miesza sie z podanymi ilosciami rozpuszczalnika i emulgatora i tak otrzymany koncentrat rozcien¬ cza sie woda az do osiagniecia pozadanego stezenia. W celu zbadania dzialania ochronnego mlode rosliny opryskuje sie preparatem substancji czynnych az do ich zroszenia. Po wyschnieciu naniesio-4 139171 ncgo preparatu inokuluje sie rosliny wodna zawiesina zarodników konidialnych parcha jablonio¬ wego (Vnturia inaeaualis) a nastepnie pozostawia je na 1 dzien w komorze inkubacyjnej w temperaturze 20°C i przy wzglednej wilgotnosci powietrza 100%. Nastepnie wstawia sie rosliny do cieplarni o temperaturze 20°C i wzglednej wilgotnosci powietrza okolo 70%. Oceny wyników dokonuje sie po uplywie 12 dni od inokulacji. Wyniki testu przedstawia tabela II.Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6.Substancje czynne Zwiazek 1 a Zwiazek 1 b CUS03-5H20 3Cu(0H)2CuCl2xH20 Zwiazek o wzorze 2 Krzemian CH30-C2H4-Hg Test na Substancja czynny (oznaczenia z tablicy 1) znana substancja 2 (BITERTANOL) znana substancja 5 (FENTINACETAT) znana substancja 4 (tlenochlorek miedzi) mieszanina substancji 2i 5 (stosunek 1:1) mieszanina substancji 2i 4 (stosunek 1:5) Tabela I.Oznaczenie TRIADIMENOL BITERTANOL (siarczan miedzi) (technochlorek miedzi) FENTINACETAT Tabela II. dzialanie ochronne na Venturia (jablon) Stezenie substancji czynnej w % 0,0001 0,0001 0,0005 0,0001 +0,0001 0,0001 +0,0005 Stopien porazenia % 44 62 63 10 22 Literatura Opis ogloszeniowy RFN nr 2324010, opis patentowy USA nr 3 952 002 tak jak w pozycji 1 cytowana ksiazka Weglera, strona46 cytowana ksiazka Weglera, strona47 cytowana ksiazka Weglera, strona 149 cytowana ksiazka Weglera, strona 144 Przyklad II. Jest na Septoria nodorum (pszenica) przy zaprawianiu ziarna sienego.Substancje czynne stosuje sie w postaci srodka do zaprawiania na sucho. Srodek ten przygoto¬ wuje sie przez rozcienczenie odpowiedniej substancji czynnej maczka mineralna do drobno-pylistej mieszaniny, która zapewnia równomierne rozprowadzenie srodka na powierzchni ziarna siewnego w celu zaprawienia zakazone ziarno siewne wytrzasa sie przez 3 minuty ze srodkiem do zaprawiania w zamknietej butli szklanej. Pszenice wysiewa sie po 2X 100 ziaren do znormalizowanej gleby na glebokosc 1 cm, a nastepnie uprawia ja w cieplarni w temperaturze okolo 15°C w donicach, które codziennie wystawia sie na przeciag 15 godzin na dzialanie swiatla. Po uplywie okolo 3 tygodni od wysiewu dokonuje sie oceny roslin obserwujac objawy septoriozy. Wyniki testu zebrane sa w tabeli III.Przyklad III. Test na Fusarium culmorum (pszenica) przy zaprawianiu ziarna siewnego.Subsatncje czynne stosuje sie w postaci srodka do zaprawiania na sucho. Srodek ten przygoto¬ wuje sie przez rozcienczenie odpowiedniej substancji czynnej maczka mineralna do drobno-pylistej mieszaniny, która zapewnia równomierne rozprowadzenie srodka na powierzchni ziarna siewnego.W celu zaprawienia zakazone ziarno siewne wytrzasa sie przez 3 minuty ze srodkiem do zaprawia¬ nia w zamknietej butli szklanej. Pszenice wysiewa sie po 2 X 100 ziarna do znormalizowanej gleby na glebokosc 1 cm a nastepnie uprawiaja w cieplarni w temperaturze okolo 18°C w donicach, które codziennie wystawia sie na przeciag 15 godzin na dzialanie swiatla. Po uplywie okolo 3 tygodni od wysiewu dokonuje sie oceny roslin, obserwujac objawy. Wyniki testu ilustruje tablica 4.139171 Tabela III Test na Septoria nodorum (pszenica) przy zaprawianiu ziarna siewnego Substancja czynna (oznaczenia z tablicy 1) Zuzycie substancji czynnej, w mg/kg ziarna siewnego Ilosc chorych roslin w % w odniesieniu do calkowitej ilosci roslin, które wykielkowaly Bez zaprawiania Znana substancja 1 (TRIADIMENOL) Znana substancja 2 (BITERTANOL) Znana substancja 6 (krzemian metoksyetylo-rteciowy mieszanina substancji li6 mieszanina substancji 2i6 200 200 17,5 Hgx/ 200+17,5 Hgx 200+17,5Hg * 99,4 23,7 46,2 80,2 6,7 7,7 x/ Uwaga: ilosci podane sa w przeliczeniu na mg metalicznej rteci, jak podaje sie zazwyczaj w przypadku stosowania srodków ochrony roslin zawierajacych rtec.Tabela IV Test na Fusarium culmorum (pszenica) przy zaprawieniu ziarna siewnego Substancja czynna (oznaczenie z tablicy 1) Bez zaprawiania Znana substancja 1 (TRIADIMENOL) Znana substancja 4 (technochlorek miedzi) Mieszanina substancji 1 i 4 (stosunek 1:0,5) Zastrzezen Zuzycie substancji czynnej, w mg/kg ziarna siewnego — 200 100 200 + 100 ia patentowe Ilosc chorych roslin w % (w odniesieniu do calkowitej ilosci roslin, które wykielkowaly) 31,5 * 26,5 28,0 17,0 1. Srodek grzybobójczy, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera mieszanine 1JL4- triazoliloalkanoli o wzorze 1, w którym podstawnik X oznacza atom chloru lub grupe fenylowa, oraz soli metali ciezkich. 2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako sole metali ciezkich zawiera sole z grupy nieorganicznych soli miedzi, organicznych zwiazków cyny i organicznych zwiazków rteci. 3. Srodek wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze zawiera mieszanine 1, 2, 4- triazoliloalkanoli i soli metali ciezkich w stosunku wagowym od 1:0,1 do 1:500. 4. Srodek wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze zawiera skladniki, substancji czynnej w sto¬ sunku wagowym od 1:0,2 do 1:200. 5. Srodek wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze zawiera skladniki substancji czynnej w stosunku wagowym od 1:0,5 do 1:50.139171 X- /\ OH O — CH —CH — C(CH3)3 N— WZÓR 1 (/ \- )3Sn— O — CO — CH3 WZÓR 2 Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 100 egz.Cena 130 zl PL PL