Przedmiotem wynalazku jest sposób odzyskiwa¬ nia metali rzadkich z pozostalosci po spalaniu wej/l^ przez lugowanie, a zwlaszcza wegla brunat¬ nego. Okreslenie „pozostalosc po .spalaniu wegla" obejmuje popici lotny, popiól, zuzel itd.Od dlugiego czasu wegiel byl wykorzystywany prawie wylacznie jaiko zródlo energii. Okazalo sie jednak, ze zawiera on wiele wartosciowych ma¬ terialów, w tym metale grup Vb i VIb ukladu okre_ sowego jak równiez rózne lantanowce i aktynowce.W dalszej czesci opisu metale te sa zwane krótko metalami rzadkimi" Wspomniane metale rzadkie osiagaja w pozosta¬ losci po spaleniu wegla stezenie 200—500 razy wyz¬ sze od ich przecietnego stezenia w skorupie ziem¬ skiej. Przykladowo pozostalosc po spaleniu wegla brunatnego z epoki eocenu wystepujacego na Weg¬ rzech zawiera powyzej 2000—3000 czesci na milion wanadu, 2000—5000 czesci na milion chronili, 100— 200 czesci na milion molibdenu, powyzej 2000 czesci na milion laintainowców i powyzej 1200 czesci na milion aktynowców.Znanych jest wiecej procesów wyodrebniania me¬ tali rzadikich z wegla sa one jednak niezwykle kosztowne. W niektórych przypadkach obróbka wplywa na wykorzystanie wegla jako zródla energii, w innych z kolei pozostalosc po spalaniu wegla wymaga traktowania róznymi dalszymi do¬ datkami w zwiazku z czym znacznie zwiekszona jest zuzycie energii w tych procesach. Przykladowo 25 30 2 w roisyjskim opisie patentowym nr 256 261, obejmu¬ jacym odzyskiwanie wanadu, wegiel miesza sie z tlenkiem wapnia lub weglanem wapnia przed spa¬ laniem lub miesza te dodatki z popiolem. Nastepnie mieszanine popiolu i dodatków ogrzewa sie do tem¬ peratury 850°C i w nastepnym etapie traktuje 3°/o wodnym roztworem weglanu sodowego, w tempera¬ turze 93°C. W wyniku tej obróbki tofisfaajmje roz-» puszczenie wanadu w pozostalosci Na^Oa. Pozosta¬ losc traktuje sie nastepnie 5% wodnym ibozt#orem kwasu siarkowego w celu rozpuszczenia nserogpusz- czonej czesci wanadu.Wedlug metody przedstawionej w opisie-patento- wym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4 130 627 popiól weglowy ogrzewa sie do temperatury 0Q-- —135°C po czym poddaje obróbce alkalicznej. Al¬ kaliczna wodna mieszanine oraz stala .pozostalosc rozdziela sie przez saczenie. Zawarte w stalej po¬ zostalosci zelazo i glin rozpuszcza sie w'kwasie sol¬ nym lub fluorowodorowym otrzymujac odpowied¬ nio chloro- i fluorozwiazki. W wyniku elektrolizy otrzymuje sie glin natomiast krzem pozostaje fna dnie elektrolizera. Glównym zadaniem tego parocesu jest odzysk glównych skladników popiolu, to .znaczy produkcja glinu i krzemu o wyspKie-i jakosci. Moz¬ liwosc izolowania innych metali jest równiez wy¬ mieniona, jednak nie podano zadnych szczególowych danych co do posetpowania przy odzyskiwaniu in¬ nych skladników.-Charakterystyczna cecha tego pro¬ cesu jest to, ze pozostalosc po spalaniu jest calko- 128 4083 128 408 4 wicie lub prawie calkowicie wylugowana dzieki czemu wszystkie jej skladniki zostaja rozpuszczone i Oddzielenie wartosciowych metali od substancji to¬ warzyszacych wymaga dalszych raczej skompliko¬ wanych etapów technologicznych, które nie zostaly omówione w wyzej wymienionym opisie patento¬ wym i wymaga niezwykle duzego zuzycia energii.Metoda chlorowania popiolu i popiolu lotnego, pozwala na bardziej" selektywne odzyskiwanie naj¬ wartosciowszych skladników, jednak ze wzgledu na wysoka reaktywnosc stosowanych reagentów ko¬ nieczna jest bardzo kosztowna aparatura. Ponadto procesy te pozwalaja na wyodrebnienie jedynie niektórych metali rzadkich i nie nadaja sie do kom¬ pleksowego odzysku metali rzadkich.Nowy sposób odzyskiwamda metali rzadkich z po¬ zostalosci po spalaniu wegla nie posiada wad zna¬ nych procesów i rzadkie metale lub te z nich, któjre s<'i wymagane mozna wyodrebnic skutecznie, ekono- mifeiie, w prostych i tanich urzadzeniach, w pros¬ tych etapach technologicznych, Koszty instalacji oraz operacji sa takze istotnie niskie Ponadto za¬ leta sposobu jest, ze pozostalosc po spalaniu, z któ¬ rej luguje sie metale rzadkie, moze byc zuzyta w typowy sposób do typowych zastosowan.Wedlug wynalazku pozostalosc po spalaniu wegla, zwlaszcza wegla brunatnego zawierajacego metale rzadkie w rame potrzeby rozdrabnia sie do wiel¬ kosci ziaren ponizej 1 mm, korzystnie 0,1 mm i/lub sortuje. Nastepnie pozostalosc po spalaniu luguje sie woda i/lub rozcienczonym wodnym roztworem alkalicznym i/lub rozcienczonym wodnym roztwo¬ rem kwasu, przy czym ewentualnie neutralizuje sie faze stala. W trakcie rozpuszczania kontroluje sie stezenie roztworu i konczy proces przy zadanym, stezeniu. Oddziela sie faze ciekla i stala, po czym wyodrebnia metale rzadkie z fazy cieklej i wyko¬ rzystuje faze stala, ewentualnie po jej neutralizacji i/lub przemyciu.W korzystnym wykonaniu sposobu lugowanie prowadzi sie woda i/lub roztworem alkalicznym o temperaturze zblizonej do temperatury wrzenia wody, natomiast roztworem kwasu o temperaturze zblizonej do pokojowej. Nastepnym korzystnym wykonaniu sposobu lugowanie prowadzi sie w od¬ rebnych etapach lub etapach nastepujacych jeden po drugim, w okreslonej kolejnosci. Lugowanie moze byc prowadzone w systemie przeplywu rów¬ noleglego, przeciwpradowego lub mieszanego, me¬ toda nieciagla lub ciagla.Dalsze korzystne wyteonanie sposobu w przypad¬ ku lugowania wielostopniowego polega na tym, ze do stezonego roztworu dodaje sie swiezy roztwór lugujacy w ilosci odpowiadajacej zawartosci cieczy w fazie stalej pp rozdziale faz i stezony roztwór zawraca do lugowania.Lugowanie alkaliczne korzystnie prowadzi sie ua pomoca 1—4% wagowo roztworu weglanu sodowego, lub potasowego o wartosci pH 10—14. Lugowanie rozcienczonym roztworem kwasu prowadzi sie za pomoca kwasu mineralnego 0,5—5°/o wagowo, ko¬ rzystnie 1,5—3% wagowo wodnego roztworu kwasu solnego lub siarkowego o pH 0—1. Lugowanie woda korzystnie konczy sie wtedy gdy stezenie wanadu wykazuje stala wartosc- Lugowanie rozcienczonym wodnym roztworem alkalicznym korzystnie konczy sie, gdy stezenie wanadu osiaga stala wartosc a ste¬ zenie glinu gwaltownie wzrasta. Lugowanie roz¬ cienczonym roztworem kwasu korzystnie kontynu- s uje sie najwyzej do momentu gdy stezenie zelaza gwaltownie wzrosnie.Wynalazek opiera sie na stwierdzeniu, ze zdecy- diowana wiekszosc zawartych w weglu metali rzad¬ kich jest zwiazana z materialem organicznym, za¬ tem po spaleniu metale rzadkie znajduja sie glów- r.ie na powierzchna zuzla, popiolu i lotnego popiolu pochodzacych ze skaly plonnej zwiazane silami ad¬ sorpcji Przewazajaca czesc zawartosci metali rzad¬ kich jest zwiazana w ten sposób, a zatem jezeli spalanie jest prowadzone w wyzszej temperaturze i dluzszym czasie przebywania wtedy wieksza czesc metali rzadkich mozna odzyskac sposobem wedlug wynalazku.Badania wykazaly, ze okolo 80% zawartosci me¬ tali rzadkich jest zwiazana na drodze adsorpcji nawet wtedy, gdy zawartosc popiolu w badanym weglu waha sie miedzy 7,5 i 34% i spalanie pro¬ wadzi sie w skrajnych warunkach, to znaczy w temperaturze 1200°C z czasem przebywania okolo 7 godzin- Okolo 20% calkowitej zawartosci metali rzadkich jest wbudowane w siec krzemianowa. Pro¬ porcja jest jeszcze korzystniejsza, gdy stosuje sie nizsza temperature lub krótszy czas przebywania^ Jezeli na przyklad spalanie prowadzi sie w tempe¬ raturze 800°C i czas przebywania wynosi 10 godzin, wtedy praktycznie calosc zawartych metali rzad¬ kich jest zwiazania adsorpcyjnie, natomiast przy temperaturze 1000°C czesc metali rzadkich wbudo¬ wana w siec krzemianowa przekracza 5% tylko wtedy, gdy czas pirzebywaoia przekracza 6 godzin.Powyzsze wyniki wykazuja, ze nie ma potrzeby calkowitego rozpuszczenia popiolu w celu odzyska¬ nia metali rzadkich, czyli ze mozna uniknac roz¬ puszczania glównych jego skladników. Stanowi to nastepna zalete sposobu, poniewaz stala pozosta¬ losc po spaleniu pozostaje po odzyskaniu metali rzadkich, praktycznie niezmienna, dzieki czemu moze byc zuzyta typowymi metodami do znanych celów.Rodzaj zwiazków metali rzadkich zwiazanych adsorpcyjnie zalezy od chemicznego skladu popiolu, rodzaju metali i warunków termicznych (temperatu¬ ra i czas przebywania). Jezeli wegiel zawiera dosta¬ teczna ilosc siarki a warunki termiczne nie sa wy¬ jatkowo wysokie wówczas znaczna ilosc metali rzadkich zostanie przeksztalcona w odpowiednie siarczany. Przy podwyzszeniu warunków termicz¬ nych i obnizenaju zawartosci siarki dominujacym produktem staja sie tlenki.Zaleznie od konkretnych metali rzadkich oraz za¬ wartosci metali alkalicznych i metali zriem alka¬ licznych w popiele itd., tlenki moga byc proste lub mieszane. Mimo róznic w rozpuszczalnosci róznych zwiazków metali rzadkich przez kolejne traktowa¬ nie róznymi rozpuszczalniikami, sposobem wedlug wynalazku mozna odzyskac cala zawartosc metali rzadkich zwiazanych adsorpcyjnie.W wyniku etapu logowania woda nastepuje roay puszczanie tych pierwiastków grup Vb i VIb ukla¬ du okresowego ,które tworza proste aniony tlenowe (V, Nb, Ta, Cr, Mo, W) i daja rozpuszczalne w wu* it 20 30 35 40 U MS 128 408 4 dzie sole z metalami alkalicznymi i metalami ziem alkalicznych. Ponadto dio roztworu przechodza roz¬ puszczalne w wodzie siarczany metali rzadkich.W drugim etapie stosuje sie lugowanie rozcien¬ czonym roztworem weglawu metalu alkalicznego, na przyklad 1% wodnym roztworem weglanu sodowe¬ go. W tym etapie nastepuje depdimeryzacja nie¬ rozpuszczalnych w wodzie polimerycznych i hetero- polimerycznych anionów tlenowych i rozpuszczen.:e w postaci soli metalu alkalicznego. Roztwory otrzy¬ mane w wyniku lugowania woda i weglanem me¬ talu alkalicznego zawieraja niewielka ilosc ma¬ terialów zanieczyszczajacych obok substancji lugu¬ jacej i odzyskiwanych metali rzadkich, poniewaz te lugowania nie rozpuszczaja skladników podstawo¬ wych, dzieki czemu dalszy przerób tych roztworóv, jest prosta operacja.W trzecim etapie zostaja rozpuszczane lantanowce i aktynowce zwiazane adsorpcyjmie. Metale te, z wyjatkiem uranu, nie tworza anionów i mag:) byc zatem rozpuszczone jedynie w rozcienczonym, wodnym roztworze kwasu, W etapie tym, ewentu¬ alnie po neutralizacji, pozostalosc po spaleniu pod¬ dana jednemu lub obu poprzednim lugowa/r.iom moze byc równiez rozpuszczona, ale etap ten moze byc, tak jak i pozostale, wykonany oddzielnie, nawet jako pierwsza obróbka.Poniewaz do lugowania stosuje sie roztwory ra¬ czej rozcienczone (okolo 0,5—3,0%) w trakcie lugo¬ wania, trwajacego oa ogól 0,5—1,0 godziny, zaleznie od efektywnosci styku faz, nie nastepuje naruszenie glównych skladników. Otrzymany roztwór zawiera zatem poza metalami rzadkimi jedynie kwas uzyty do obróbki kwasnej, zelazo zwiazane na powierz¬ chni pozostalosci po spaleniu i czesc rozpuszczalna metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych.Przykladowo jezeli wegiel brunatny, zawierajacy poczatkowo 4000 czesci na milion lantanowców i-aktynowców bedzie ogrzewac sie w temperaturze 1200°C w ciagu 5 godzin, a nastepnie poddaje po¬ wyzszej obróbce, wówczas rozpuszcza sie okolo 70% calkowitej zawartosci lantanowców i aktynowców^.Wszystkie etapy lugowania moga byc prowadzone jedmo- lub wielostopniowo, przy czym z wyjatkiem lugowania, kwasem mozna stosowac gorace srodki lugujace. W obróbce kwasnej nalezy unikac stoso¬ wania goracych reagentów, a zwlaszcza w przy-, padku uzycia rozcienczonego wodnego roztworu kwasu siarkowego, poniewaz rozpuszczalnosc me¬ tali ziem rzadkich na ogól maleje ze wzrostem tern-, peratury.Poniewaz sposób wedlug wynalazku bazuje na zjawisku, ze wiekszosc metali rzadkich jest zwia¬ zana na powierzchni pozostalosci po spalaniu sila¬ mi adsorpcji i dzieki temu latwo ulega rozpuszcze¬ niu, przy czym powinno sie unikac rozpuszczania glównych skladników tej pozostalosci, prowadzenie procesu tym sposobem musi byc dokladnie kon¬ trolowane. Warunki rozpuszczania zaleza bardzo od aktualnie stasowanej technologii, a zatem opty¬ malny czas lugowania powinien byc okreslany dla kazdego konkretnego przypadku w nastepujacy sposób: a) w trakcie lugowania woda nalezy kontrolowac .stezenie wanadu. Poczatkowa nastepuje ostry wzrost stezenia a nastepnie nachylenie krzywej stezenia maleje i w koncu stezenie osiaga wartosc! stala. Czas niezbedny do osiagniecia stalego ste¬ zenia wanadu jest czasem optymalnym trwania lugowaniawodnego. ... b) w trakcie lugowania roizcienczonym roztworem wc:1;.tju metalu alkalicznego nalezy kontrolowac rcwaoazesnie stezenie wanadu i glinu. Na poczatku stezenie glinu wynosi praktycznie zero, ale gdy tylko siezerie wanadu osiagnie stala wartosc nastepuje gwaltowny wzrost szybkosci rozpuszczania glinu.Optymalny czas lugowania alkalicznego odpowiada punktowi przegiecia krzywej.Otrzymany sposobem wedlug wynalazku koncen¬ trat metalu rzadkiego mozna poddac dalszemu przerobowi oddzielnie, albo po polaczeniu z innymi.Wzbogacenia koncentratu dokonuje sie przez odpa¬ rowanie, adsorpcje lub absorpcje a rozdzialu róz¬ nych metali na przyklad za pomoca chromatografii jonowymiennej. Ponadto koncentraty te mozna takze skierowac bezposrednio do dalszej obróbki hydrometalurgiczne/j. Popiól, zuzel i popiól lotny po zneutralizowaniu i przemyciu mozna wykorzystac w typowy sposób.Sposób wedlug wynalazku ilustruje fig. 1. Uzyto nastepujacych oznaczen kodowych: pierwsza cyfra w liczbie dwucyfrowej odpowiada numerowi ko¬ lejnego etapu lugowania, dmaga cyfra ma mafllepii- j-.;ce znaczenia: 1 = substancja stala (pozostalosc po spaleniu) wlot 2 = srodek lugujacy (roztwór stezony) wlot 3 = lugowanie 4 = rozdzial faz 5 = uzupelnianie srodka lugujacego* 6 = ogrzewanie 7 = wlot stezonego roztworu do nastepnego stopnia 8 = roztwór stezony, wlot 9 = faza stala, spust.W pierwszym stopniu etapu lugowania woda wprowadza sie pozostalosc po spalaniu 11 oraz sro¬ dek lugujacy 12. W razie potrzeby pozostalosc po spalaniu moze byc uprzednio rozdrobniona i/lub sortowana, ale tych etapów nie pokazano na fig. 1.W trakcie lugowania 13 kontroluje sie stezenie roz¬ tworu (kontroli nie pokazano na fig, 1). W nastep¬ nym stopniu nastepuje rozdzial faz. 14. Mierzy sie zawartosc cieczy w oddzielonej fazie stalej i dodaje do niej odpowiadajaca ilosc swiezego srodka lugu¬ jacego 15, Jezeli którys z etapów realizuje sie wie¬ lo'stopniowo wówczas faze ciekla ogrzewa sie i kie¬ ruje do nastepnego stopnia tego- samego etapu lu¬ gowania 17. Gdy tylko osiagnie sie wymagane ste¬ zenie wtedy oddziela sie koncentrat 15 i poddaje go dalszemu przerobowi. Oddzielona faze stala kie¬ ruje sie do nastepnego etapu lugowania 21 i wpro¬ wadza do systemu. (Te same stopnie wchodzace w sklad oddzielnych etapów oznaczono linia przery¬ wana) .Po wprowadzeniu isubstancji stalej 21 i srodka lugujacego 22 (stezony roztwór 27) do systemu po¬ stepowania zasadniczo powtarza sie jak wyzej.Trzeci etap (lugowanie kwasem) prowadzi sie w analogiczny sposób, z ta róznica, ze koncentratu zawracanego na tym samym stopniu nie ogrzewa sie. 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 607 128 408 8 Po rozdziale faz 34 usuwa sie faze stala 39 z syste¬ mu i ewentualnie wykorzystuje po neutralizacji i/lub przemyciu (nie pokazanych na rysunku).Wynalazek ilustruje nizej podany przyklad, który nie ogranicza zakresu wynalazku.Przyklad I. Material podstawowy: wegiel otrzymany z Tatabanya-Csordakut (Wegry), wilgot¬ nosc 7,8%, popiól 7,5% i sianka 7,57%. Popiól otrzy¬ many przez spalenie tego wegla mial nastepujacy sklad: , SiOz Ti02 AI2O3 FesOi CaO = 18,27% = 2,08%. = 34,16% = 29,54% = 11,64% MgO K20 Na20 H20 p2o5 = 1,77% = 0,24% = 1,38% = 0,55% = 0,25% Stezenie metali rzadkich w popiele wynosilo: Wanad 3322 czesci na milion Molibden 232 „ Calkowita zawartosc metali ziem rzadkich 2077 „ „ Aktynowce 2500 „ „ Na podstawie pomiarów derywatograficznych mi¬ nimalna temperatura potrzebna do calkowitego spa¬ lenia skladników organicznych wynosila 795°C Z tego wzgledu wegiel spalano odpowiednio w tem¬ peraturze 800°C, 1000°C i 1200°C i otrzymane po¬ pioly utrzymano w podanych temperaturach w cia¬ gu róznych czasów. Nastepnie rozdrabniano popiól do wielkosci czastek ponizej 0,5 mm, przesortowano i poddana lugowaniu w trzech etapach sposobem wedlug wynalazku.Otrzymano nastepujace wyniki: 1. Lugowanie woda w temperaturze 60°C, 150 ml wody na 1 g popiolu- Wyniki przedstawiono w ta¬ beli 1.Tabela 1 Tempera¬ tura icC) 800 1000 1200 Poni¬ zej go¬ dziny + + 25,2 Gzas obróbki cieplnej (godzin) 1 + + 14,6 2 18,2 17,7 10,6 3 + + + 4 17,5 15,3 . + 5 + + + 6 + 14,2 + 7 7,3 + + 8 + 12,6 +| + brak danych analitycznych Wartosci liczbowe podane w tabeli 1 oznaczaja ilosc rozpuszczonego wanadu jako procent wzgle¬ dem calej zawartosci wanadu. 2. Lugowanie rozcienczonym wodnym roztworem alkalicznym prowadzono w temperaturze 60° C, 150 ml 1,5% wodnego roztworu weglanu sodowego na 1 g popiolu. Wyniki przedstawiono w tabeli 2.Tabela 2 Tempera¬ tura i°C) 800 1000 1200 Poni¬ zej 1 go¬ dziny + + 49,3 Czas obróbki cieplnej (godzin) 1 + + 75,9 2 | 3 99,6 90,0 + + + 79,0 4 | 5 99,5 + 95,2 + +1 + 6 + + 7 98,3 + 80,4 8 + 93,3| +| + ma wyzej okreslone znaczenie.Wartosci liczbowe podane w tabeli 2 oznaczaja iiosc wanadu rozpuszczonego w trakcie kolejnego lugowania woda i lugowania alkalicznego jako pro¬ cent wzgledem calej zawartosci wanadu. 15 20 30 3* 40 45 50 55 60 3. Lugowainie rozcienczonym wodnym roztworem kwasu w temperaturze 20°C, 150 ml 1,5% wodnego roztworu kwasu solnego na gram popiolu. Wyniki przedstawiono w tabeli 3.Tabela 3 Tempera¬ tura 800 | 1000 1200 Poni¬ zej 1 go¬ dziny + + 72,0 Czas obróbki cieplnej 1 (godzin) 1 2 +! 92,0 + 87,0 70,0, + 3 4 + 89,0 + , 85,0 68 i + 5 + + +• 6 + + + 7 88,3 + 65,0 8 + 84,71 +1 + ma wyzej okreslone znaczenie.Wartosci liczbowe podane w tabeli 3 oznaczaja ilosc rozpuszczonych metali rzadkich jaiko procent wzgledem ich calkowitej zawartosci.Z przedstawionych danych doswiadczalnych jasno wynika, ze stosunkowo lagodne srodki lugujace sto¬ sowane sposobem wedlug wynalazku rozpuszczaja nieoczekiwanie wysoka czesc metali rzadkich za¬ wartych w pozostalosci po spalaniu wegla. Ponadto mozna stwierdzic, ze zaostrzenie warunków obróbki cieplnej (temperatury, czasu przebywania) powo¬ duje obnizenie dostepnosci metali rzadkich.W przedstawionym przykladzie zastosowano wzgle¬ dnie dlugi czas lugowania (4 godziny) i mimo to strata masy popiolu po lugowaniu woda i rozcien¬ czonym roztwotrem alkalicznym wyniosla ponizej 1% i nawet po lugowaniu kwasem ponizej 3%.Wskazuje to wyraznie, ze wartosciowe skaldniki znajduja sie na powierzchni popiolu i moga byc rozpuszczane bez naruszania glównych skladników popiolu.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób odzyskiwania metali rzadkich z pozosta¬ losci po spalaniu wegla przez lugowanie, zwlaszcza wegla brunatnego zawierajacego metale rzadkie, znamienny tym, ze luguje sie pozostalosc po spale¬ niu wegla woda i/lub rozcienczonym wodnym roz¬ tworem alkalicznym i/lub rozcienczonym wodnym roztworem kwasu o temperaturze nizszej od tempe¬ ratury wrzenia wody, ewentualnie po uprzednim rozdrobnieniu pozostalosci po spaleniu do wielkosci ziarna wynoszacej ponizej 1 mm, korzystnie 0,1 mm i/lub sortowaniu, przy czym ewentualnie neutrali¬ zuje sie material staly i kontroluje stezenie roz¬ tworu w trakcie rozpuszczania i konczy proces przy zadanym stezeniu, rozdziela sie fazy ciekla i stala, po czym wyodrebnia sie metale rzadkie z fazy ciekt lej i wykorzystuje faze stala, ewentualnie po jej neutralizacji iAub przemyciu. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze luguje sie woda i/lub rozcienczonym wodnym roz¬ tworem alkalicznym o temperaturze zblizonej do temperatury wrzenia wody, natomiast roztworem kwasti o temperaturze zblizonej do pokojowej. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, zq lugowanie prowadzi sie w odrebnych etapach lub etapach nastepujacych jeden po drugim w okreslo¬ nej kolejnosci, a kazdy z etapów jednostopniowo: lub wielostopniowo. 4.-Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze g« w lugowaniu wielostopniowym, swiezy roztwór w128 408 9 10 ilosci odpowiadajacej cieczy pozostajacej w fazie stalej po rozdziale faz dodaje sie do roztworu ste¬ zonego i stezony roztwór zawraca sie do etapu lu¬ gowania. 5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze lugowanie prowadzi sie w systemie przeplywu rów¬ noleglego, przeciwpradowego lub mieszanego, me¬ toda nieciagla lub ciagla. 6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze lugowanie alkaliczne prowadzi sie za pomoca 1—4°/o wodnego roztworu weglanu metalu alkalicznego, korzystnie weglanu sodowego lub potasowego c wartosci pH 10—14. 7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze lugowanie kwasem prowadzi sie za pomoca 0,5— —3% wagowo, korzystnie 1,5—3% wagowo wodne¬ go roztworu kwasu mineralnego, korzystnie kwa¬ su solnego lub siarkowego, o pH 0—1. 8. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 5 lug-cwam&e woda konczy sie wtedy, gdy stezenie wa¬ nadu osiaga stala wartosc. 9 Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze kontynuuje sie lugowanie rozcienczonym wodnym rcc.tworsim alkalicznym co najmniej do momentu, gdy stezenie wanadu osiagnie stala wartosc a ste-j zenie glina gwaltownie wzrosnie. 10. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze kontynuuje sie lugowanie rozcienczonym wodnym roztworem kwasu najwyzej do momentu, gdy ste¬ zenie zelaza gwaltownie wzrosnie. 10 15 % PL