Przedmiotem wynalazku jest tlumik drgan skret¬ nych, zwlaszcza sprzegla ciernego zawierajacego co najmniej dwie wspólosiowe czesci zmontowane obrotowo wzgledem siebie, w granicach okreslone¬ go bicia katowego i przeciwstawnie do organów sprezystych zdolnych do dzialania obwodowego mie¬ dzy nimi, zwnanych ponizej organami sprezystymi o dzialaniu obwodowym, w zakresie co najmniej wymienionego bicia katowego.W praktyce obie te czesci posiadaja elementy pierscieniowe, równolegle wzgledem siebie, a kazdy z przewidzianych miedzy nimi elementów sprezy¬ stych jest umieszczony czesciowo w okienku ele¬ mentu pierscieniowego jednej z wymienionych cze¬ sci i czesciowo w okienku elementu pierscieniowe¬ go drugiej z tych czesci.Jak wiadomo, taki tlumik drgan skretnych wcho¬ dzi zazwyczaj w sklad sprzegla ciernego, zwlaszcza do pojazdu samochodowego. Jedna z jego czesci obrotowych zawiera wówczas tarcze cierna, prze¬ znaczona do przytwierdzenia dla obracania z pierw¬ szym walem, w praktyce walem napedzajacym, to jest walem wyjsciowym silnika, podczas gdy dru¬ ga z wymienionych czesci obrotowych jest utrzy¬ mywana przez piaste przeznaczona do przytwier¬ dzenia dla obracania z drugim walem, w praktyce walem napedzanym, to jest walem wejsciowym skrzyni biegów.Taki tlumik umozliwia zapewnienie regulowane¬ go przeniesienia momentu obrotowego przylozone- 10 15 20 25 30 go do jednej z jego czesci obrotowych, podczas gdy druga czesc jest przedmiotem oddzialywania tego momentu obrotowego, to jest tlumienie drgan mo¬ gacych powstawac wzdluz calego lancucha kinema¬ tycznego idac od silnika do walów kól napedzanych.Wiadomo równiez, ze przynajmniej dla niektó¬ rych zastosowan, zwlaszcza dla sprzegiel ciernych do pojazdów samochodowych, korzystne jest aby przy niewielkich wartosciach bicia katowego mie¬ dzy dwiema czesciami stanowiacymi taki tlumik drgan skretnych przenoszony moment byl niewielki.W wyniku takie rozwiazanie, które narzuca sto¬ sowanie organów sprezystych o dzialaniu obwodo¬ wym o niewielkiej sztywnosci dla malych wartosci momentu, umozliwia zwlaszcza eliminowanie ha¬ lasu skrzynki biegów w punkcie martwym przy zatrzymaniu pojazdu, zwanego dalej halasem punk¬ tu martwego, zwlaszcza przy nagrzaniu.Oczywiscie, przynajmniej w pewnej mierze jest pozadane, z tego punktu widzenia, aby zakres bicia katowego, w którym dzialaja te organy sprezyste o niewielkiej sztywnosci, byl mozliwie jak najszer¬ szy.W praktyce, aby elementy sprezyste o niewielkiej sztywnosci byly te same do dzialania dla niewiel¬ kich wartosci momentu, okienka elementów pier¬ scieniowych obu czesci wspólosiowych stanowia¬ cych tlumik drgan skretnych maja jednakowe roz¬ winiecie obwodowe, natomiast dla innych elemen¬ tów sprezystych umieszczonych miedzy nimi, któ- 1282423 128242 4 re maja wieksza sztywnosc, okienka elementu pier¬ scieniowego czesci napedzajacej, w których sa umieszczone te elementy sprezyste, maja rozwinie¬ cie obwodowe rózne od odpowiednich okienek ele¬ mentu pierscieniowego czesci napedzanej.) Przy wlaczonym biegu, gdy tylko wywierany jest \ nacisk na pedal, gazu pojazdu, w celu dzialania ^zespbnT do przodu, elementy sprezyste o duzej sztywnosci dzialaja dopiero po skasowaniu luzu ob¬ wodowego miedzy odpowiednimi brzegami okienek, w których sa one umieszczone, od czesci napedza¬ jacej do czesci napedzanej.Tak samo, gdy dzialanie na pedal gazu zostaje przerwane, moment miedzy obiema czesciami obro¬ towymi stanowiacymi tlumik drgan skretnych zmie¬ nia znak, dzialanie zespolu jest typu do tylu, ele¬ menty sprezyste o duzej sztywnosci, uprzednio scisniete miedzy czescia napedzajaca i czescia na¬ pedzana, rozluzniaja sie dotad az, odzyskujac opar¬ cie na kazdym z ich konców o brzegi okienek cze¬ sci napedzanej, w których sa one umieszczone w konfiguracji spoczynkowej, zespolu, które maja mniejsze rozwiniecie obwodowe, moga one na no¬ wo dziala- na elementy sprezyste o niewielkiej sztywnosci, pózniej ponownie sciskaja sie, i odwrot¬ nie, gdy ponownie jest wywierany nacisk na pedal gazu.W praktyce, gdy dzialanie na pedal gazu zostaje przerwane, zmiana kierunku momentu jest niejako natychmiastowa.Dla jednego lub drugiego kierunku elementy sprezyste o niewielkiej sztywnosci, które dzialaja kazdorazowo dla niewielkich wartosci momentu, bardzo szybko wyczerpuja swoje mozliwosci.W wyniku tego, gdy dzialanie na pedal gazu zo¬ staje przerwane lub jest ponownie wywierane* wy- _ stepuje chwilowe wychylanie powiazane z halasem* jednej z czesci stanowiacysch tlumik drgan skret¬ nych w stosunku do drugiej, przy czym to wychy¬ lenie odpowiada kasowaniu luzu miedzy wymienio¬ nymi czesciami powodowanego nasycaniem, naj¬ pierw w jednym kierunku a nastepnie w drugim, elementów sprezystych o niewielkiej sztywnosci dzialajacych miedzy nimi.Towarzyszacy temu wychylaniu halas w prakty¬ ce jest tym bardziej intensywny, ze z jednej stro¬ ny zakres bicia katowego miedzy obiema przed¬ miotowymi czesciami obrotowymi odpowiadajacy elementom sprezystym o niewielkiej sztywnosci jest znaczny, a z drugiej strony wchodzacy w gre sto¬ sunek predkosci jest maly. Sa zatem do pogodzenia dwa sprzeczne wymagania, jedno odnoszace sie do stosowania zakresu bicia katowego, w którym dzia¬ laja przy niewielkich wartosciach momentu tylko elementy sprezyste o dzialaniu obwodowym o nie¬ wielkiej sztywnosci w celu .d°Dreg° pochlaniania halasu punktu martwego, zwlaszcza dla pojazdów z silnikami wysokopreznymi o szczególnie niskich obrotach i szczególnie znacznych okresowych przy¬ spieszeniach, a drugie odnosnie kasowania luzu ka¬ towego stosowanego w takim zakresie podczas przejscia z dzialania do przodu, znacznego przyspie¬ szania, do dzialania do tylu, mniejszego przyspie¬ szania i na odwrót, przy czym takie kasowanie lu¬ zu katowego jest takze przyczyna halasu, znaczne¬ go zwlaszcza gdy zakres ten jest duzy.Celem wynalazku jest unikniecie tej niedogod¬ nosci. Cel ten osiagnieto przez wykonanie tlumika 5 drgan skretnych, w szczególnosci tarczy ciernej sprzegla zwlaszcza do pojazdu samochodowego, za¬ wierajacego co najmniej dwie wspólosiowe czesci zmontowane obrotowo wzgledem siebie w grani¬ cach okreslonego bicia katowego i przeciwstawnie 10 do elementów sprezystych zdolnych do dzialania obwodowego miedzy nimi w zakresie co najmniej wymienionego bicia katowego, przy czym ten tlumik drgan skretnych jest znamienny tym, ze zawiera co najmniej jeden element, zwany ponizej elementem 15 blokujacym, reagujacy na dzialanie aily odsrodko¬ wej, przeciwnie do srodków sprezystych, i ruchomy w sposób zwrotny miedzy polozeniem wyczekiwac nia, dla którego on jest nieskuteczny, oraz zapew¬ niajacy swobodne dzialanie srodkom sprezystym 20 o dzialaniu obwodowym i polozeniem roboczym, dla którego, powyzej okreslonej predkosci obrotowej zwiazanej ze srodkami powrotnymi, zapewnia on czynne oparcie obwodowe tych czesci wspólosio¬ wych na sobie dla jednego co najmniej kierunku 25 obrotu i wylacza srodki sprezyste o dzialaniu ob¬ wodowym co najmniej dla czesci zakresu bicia.Dolaczanie do sprzegla elementu reagujacego na sile odsrodkowa jest oczywiscie znane. To rozwia¬ zanie jest opisane na przyklad we francuskich opi- 30 sach patentowych nr 1113600 i nr 1185946.Jednakze w obu tych opisach patentowych ele¬ ment reagujacy na sile odsrodkowa wspólpracuje z elementem zewnetrznym sprzegla ciernego, dzia¬ lajac na przyklad miedzy piasta sprzegla i jedna 35 z plyt, miedzy którymi jest umieszczona tarcza cierna, w praktyce kolo zamachowe sprzegla.Zgodnie z wynalazkiem, taki element odsrodko¬ wy dziala wewnatrz tlumika drgan skretnych lub sprzegla, wspólpracujac z dwoma elementami nale- 40 zacymi do tego tlumika.W jednym przykladzie wykonania wedlug wyna¬ lazku element blokujacy jest usytuowany na jed¬ nej z czesci wspólosiowych dla zapewnienia opar¬ cia obwodowego srodkowi sprezystemu. ¦4* W innym przykladzie wykonania wedlug wyna¬ lazku element blokujacy jest zamontowany obroto¬ wo na jednej z czesci wspólosiowych, przy czym os jego obrotu jest równolegla do osi zespolu. Po¬ nadto element blokujacy posiada dziób, który sta- M nowi zaczep obwodowy dla elementu sprezystego w polozeniu roboczym, a takze powierzchnie krzyw¬ kowa, która w polozeniu roboczym moze on zapew¬ nic oparcie obwodowe dla elementu sprezystego.Natomiast element posredni jest zamontowany ru- *5 chomo zasadniczo w kierunku promieniowym na jednej z wymienionych czesci wspólosiowych i po¬ siada w pozycjach przeciwleglych na srednicy dwa odsadzenia, jedno do wspólpracy ze zderzakiem sztywno polaczonym z wymieniona czescia, a dru- «o gie sluzace do podparcia elementu sprezystego. Oba te odsadzenia sa ukosne wzgledem siebie. Element blokujacy stanowi rozlaczna czesc w postaci klina, elementu pierscieniowego, czesci wspólosiowej, przy czym rozlaczna czesc posiada okienko elementu 65 pierscieniowego, w którym jest czesciowo umiesz-128242 5 czony element sprezysty zas ograniczone bocznie przez ukosne wzgledem siebie odsadzenia dla wspólpracy przez zaklinowywanie z komplementar¬ nymi odsadzeniami w trwalej czesci elementu pier¬ scieniowego. 5 W punkcie martwym, przy zatrzymanym po¬ jezdzie, tlumik drgan skretnych obraca sie tylko z mala predkoscia a element posredni reagujacy na sile odsrodkowa, która ten tlumik zawiera, wów¬ czas niedziala. 10 W innym przykladzie wykonania urzadzenia we¬ dlug wynalazku element blokujacy jest powiazany z jednej strony elementem oporowym, który prze¬ chodzi osiowo i z którym, w polozeniu roboczym, moze on wchodzic w pewny stan oparcia, a z dru- u giej strony plyta pierscieniowa, która opiera sie swoimi odsadzeniami na elementach sprezystych miedzy wymienionymi czesciami bez luzu obwodo¬ wego przynajmniej dla jednego elementu sprezy¬ stego, do którego sie odnosi, a z luzem obwodowym * dla innych elementów sprezystych tworzac element utrzymujacy jeden z wymienionych elementów blo¬ kujacych i elementów oporowych, podczas gdy inny z tych elementów jest sztywno polaczony z elementem przynaleznym do jednej z czesci wspól- 26 osiowych zapewniajac za posrednictwem wymienio¬ nej plyty pierscieniowej elementowi blokujacemu zapewnianie oparcia obwodowego elementowi spre¬ zystemu.W urzadzeniu wedlug wynalazku element bloku- 30 jacy jest podtrzymywany przez ramie, przechodza¬ ce obwodowo w oddaleniu od tego elementu bloku¬ jacego sztywno polaczone z elementem podtrzymu¬ jacym je, przy czym ramie to stanowi srodki po¬ wrotne wymienionego elementu blokujacego. Wspo- 35 mniane wyzej ramie jest utworzone przez blaszke o przekroju stosunkowo cienkim w kierunku pro¬ mieniowym i stosunkowo szerokim w kierunku osiowym. Wymieniony wyzej element blokujacy sta¬ nowi proste zagiecie na siebie ramienia podtrzymu- « jacego.Urzadzenie wedlug wynalazku ponadto posiada podtrzymujacy element przymocowany do ramienia utrzymywanego przez szczeline na lapie tego ele¬ mentu podtrzymujacego, która przechodzi promie- «s niowo i przedluza sie progiem, który przechodzi obwodowo w czesci wysiegnikowej poczawszy od wymienionej lapy o obwodowym wymiarze zasad¬ niczo równym wymiarowi tej lapy. Ramie podtrzy¬ mujace element blokujacy jest w stanie sprezyste- M go naprezenia wstepnego dla zapewnienia spoczyn¬ ku zespolu. Element oporowy ma zukosowane kra¬ wedzie wspólpracujacego z elementem blokujacym, natomiast krawedz elementu blokujacego jest zuko- sówana w sposób komplementarny. 55 Element oporowy nalezy do wienca, który jest usytuowany promieniowo na wprost elementu blo¬ kujacego, a ponad nim posiada co najmniej jedno wciecie odpowiednie do zaczepienia o element blo¬ kujacy. Powierzchnie miedzy wiencem a ramie- w niem podtrzymujacym element blokujacy posiada¬ ja duzy wspólczynnik tarcia.Ponadto istotnym jest, ze powierzchnie miedzy wiencem a elementem blokujacym posiadaja duzy wspólczynniktarcia. «¦• Urzadzenie wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym takze, ze ma element blokujacy sprzezony ru¬ chomo z prowadnica, zas element oporowy ma ustawiony na drodze przejscia elementu blokujace¬ go wzdluz jego prowadnicy, natomiast element blo¬ kujacy stanowi prosta plytka, a prowadnice wy¬ dluzone promieniowo wyciecie w tarczy dla osadze¬ nia slizgowi elementu blokujacego.Wymieniona wyzej tarcza posiada wyciecia two¬ rzace prowadnice dla elementu blokujacego i wy¬ stajacy dziób, a poza odsadzeniem element bloku¬ jacy posiada wydluzenie promieniowe dla podpar¬ cia elementu oporowego.Prowadnica, z która jest sprzezony ruchomo ele¬ ment blokujacy nalezy do jednej z czesci wspól¬ osiowych, a element oporowy jest podtrzymywany przez plyte pierscieniowa.Urzadzenie wedlug wynalazku posiada co naj¬ mniej dwa elementy blokujace usytuowane w po¬ zycjach naprzeciwleglych na obwodzie. Elementy blokujace maja wspólne srodki powrotne, stanowia¬ ce skrecana sprezyne, której oba ramiona sa sprze¬ zone odpowiednio z dwoma elementami blokujacy¬ mi Elementy sprezyste w takiej ilosci, ze zapewnia¬ ja dzialanie jednego lub wjelu elementów bloku¬ jacych, których! Skladowa promieniowa usytuowa¬ na jest na osi zespolu. Dzialanie jednego lub wielu elementów blokujacych dotyczy wszystkich elemen¬ tów sprezystych.Tlumik drgan skretnych wedlug wynalazku, zwlaszcza tarczy ciernej sprzegla ciernego, posia¬ dajacy co najmniej dwie czesci wspólosiowe, z któ¬ rych kazda posiada element pierscieniowy, usytuo¬ wany równolegle wzgledem siebie, zas elementy sprezyste ma indywidualnie osadzone czesciowo w okienku elementu pierscieniowego jednej z czesci, a czesciowo w okienku elementu pierscieniowego drugiej z czesci,, charakteryzuje sie tym, ze zawie^ ra co najmniej jeden element blokujacy, reagujacy na sile odsrodkowa przeciwstawnie do srodków po¬ wrotnych i ruchomy w sposób zwrotny miedzy po¬ lozeniem spoczynkowym, w którym on nie dziala, a powyzej okreslonej predkosci obrotowej; zwiaza¬ nej ze srodkami powrotnymi, polozeniem roboczym, w którym dla co najmniej jednego z elementów sprezystych jest ustawiony bezposrednio, badz po¬ srednio, na jednej z krawedzi promieniowej jedne¬ go z okienek, w których jest umieszczony element sprezysty. ¦¦/*¦.:. Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia tlumik drgan skretnych w stanie spo¬ czynkowym, w widoku z przodu z czesciowym wy¬ krojem, fig. 2 —r tlumik w przekroju wzdluz linii IHI oznaczonej na fig. 1, fig. 3 — tlumik drgan skretnych z fig. 1 podczas obrotu, w widoku cze¬ sciowym, fig 4 i 5 ¦ *— wykresy ilustrujace sposób dzialania tlumika drgan skretnych, fig. 6-7, 8-9, 10-11, 12-13 — tlumik z fig. 1-2 w róznych wykona¬ niach, fig. 14 — tlumik z fig .12 podczas obrotu, fig. 15 — tlumik drgan skretnych w stanie spoczynko¬ wym, w widoku z przodu w przekroju czesciowym wzdluz linii XV-XV oznaczonej na fig. 16, z cze¬ sciowym wykrójem^ fig. 16 — ten sam tlumik w przekroju osiowym wzdluz linii XVI-XVI oznaczo- \7 128242 8 nej na fig. 15, fig 17 — tlumik z fig. 15 podczas obrotu, w widoku czesciowym, fig. 18 — wykres ilu¬ strujacy sposób dzialania tego tlumika, fig. 19 — tlumik z fig. 17 w innej fazie dzialania, w widoku czesciowym, fig. 20 — inny tlumik drgan skretnych wedlug wynalazku, w przekroju osiowym wzdluz linii XX-XX oznaczonej na fig. 22, fig. 21 — tlu¬ mik w widoku czesciowym zgodnie ze strzalka XXI z fig. 20, fig. 22 — tlumik w przekroju wzdluz li¬ nii XXII-XXII oznaczonej na fig. 20, w widoku czesciowym, fig. 23 — tlumik w przekroju rozwinie¬ tym wzdluz linii XXIII-XXIII oznaczonej na fig. 20, w widoku czesciowym, fig. 24 — tlumik drgan skretnych z fig. 21 podczas obrotu, w widoku cze¬ sciowym, a fig. 25-32 — tlumiki drgan skretnych róznych typów, w których moze miec zastosowa¬ nie wynalazek, w schematycznych pólprzekrojach osiowych.Na rysunku przedstawiono sprzeglo cierne, któ¬ re zawiera piaste 10, tarcze srodkowa 11 tworzaca promieniowy element pierscieniowy otaczajacy pia¬ ste 10, dwie pierscieniowe pokrywy prowadzace 12, które sa usytuowane równolegle do tarczy srodko¬ wej 11 po obu jej stronach wokól piasty 10 i które sa polaczone ze soba pr^ez osiowe rozporki 13 prze¬ chodzace przez tarcze srodkowa 11 dzieki wycie¬ ciom 14 przewidzianym w tym celu na jej obrzezu, oraz tarcze cierna 15, która utrzymuje na swym obrzezu po obu stronach okladziny cierne 16.W przykladzie wykonania przedstawionym na fig. 1-3 tarcza cierna 15 jest polaczona sztywno z pokry¬ wami prowadzacymi 12, bedac dolaczona do jednej z nich przez te same rozporki 13, które lacza sztywno te pokrywy prowadzace 12 ze soba. Po¬ krywy prowadzace 12 moga swobodnie obracac sie wokól piasty 10 w granicach ustalonego bicia kato¬ wego, omówionego ponizej, a tarcza srodkowa 11 jest sztywno polaczona z piasta 10.Takie sprzeglo cierne zawiera wiec dwie czesci wspólosiowe zmontowane obrotowo w stosunku do siebie w granicach wspomnianego wyzej ustalone¬ go bicia katowego, to jest czesc A tworzona przez piaste 10 i tarcze srodkowa 11 oraz czesc B two¬ rzona przez pokrywy prowadzace 12 i tarcze cierna 15, a równolegle do siebie te czesci A, B zawieraja co najmniej jeden element pierscieniowy, mianowi¬ cie tarcze srodkowa 1:1 dla czesci A i jedna lub druga z pokryw prowadzacych 12 dla czesci B, jak to przedstawiono na fig. 2.Bicie katowe miedzy tak wykonanymi czesciami A, B zachodzi przeciwstawnie do elementów spre¬ zystych 18A, 18B, z których kazdy jest zdolny do oddzialywania obwodowego miedzy nimi przynaj¬ mniej w pewnym zakresie wymienionego bicia ka¬ towego i z których kazdy indywidualnie jest umieszczony czesciowo w okienku 19 tarczy srod¬ kowej 11 i czesciowo w okienkach 20 pokryw pro¬ wadzacych 12.W przedstawionym przykladzie wykonania sa to sprezyny srubowe usytuowane zasadniczo stycznie wzgledem obrzeza zespolu. Dla sprezyn 18A, które sa sprezynami o stosunkowo niewielkiej sztywnosci i których ilosc w przedstawionym przykladzie wy¬ konania wynosi dwa, przy czym sa one rozmiesz¬ czone naprzeciwko siebie na srednicy, wymiar ob¬ wodowy okienka 19 tarczy srodkowej 11, w której sa one umieszczone, jest równy wymiarowi obwo¬ dowemu okienek 20 pokryw prowadzacych 12, w których równiez sa one umieszczone.Natomiast dla sprezyn 18B, które sa sprezynami o stosunkowo znacznej sztywnosci i których ilosc w przedstawionym przykladzie wykonania wynosi cztery, wymiar obwodowy okienek 19 tarczy srod^ kowej 11 jest wiekszy od wymiaru obwodowego okienek 20 pokryw prowadzacych 12 w ten sposoby ze miedzy odpowiednimi brzegami promieniowymi tych okienek istnieje luz obwodowy Jl dla kierun¬ ku obrotu tarczy ciernej pokazanego na fig. 1 strzal¬ ka FI, który odpowiada dzialaniu do przodu, oraz luz obwodowy J2 dla przeciwnego kierunku obrotu, który odpowiada dzialaniu.-; tej tarczy ciernej do tylu. Przykladowo, jak to pokazano, luz obwodowy Jl moze byc mniejszy od luzu obwodowego J2.W przedstawionym przykladzie wykonania luzy Jl, J2 sa identyczne dla wszystkich sprezyn 18B o znacznej sztywnosci, lecz moze byc równiez ina¬ czej.W przedstawionym przykladzie wykonania tarcza cierna zawiera dwie podkladki cierne 21, które sa umieszczone po jednej z kazdej strony tarczy srod¬ kowej 11 w stycznosci z nia, oraz podkladke fali¬ sta 23 o sprezystosci osiowej, która opierajac sie na pokrywie prowadzacej 12 oddzialywuje na odpo¬ wiednia podkladke cierna 21 za posrednictwem podkladki rozdzielajacej 24 umocowanej dla obraca¬ nia na tej pokrywie prowadzacej 12. Takie sprzeglo cierne jest dobrze znane i nie bedzie tu szczególo¬ wo opisywane. Jego dzialanie równiez jest znane., Jest ono zilustrowane na wykresie z fig. 4, na któ¬ rym na osi odcietych odlozono bicie katowe D mie¬ dzy czesciami A i B, a na osi rzednych odlozono moment C przenoszony z jednej z tych czesci na druga.Gdy sdo czesci B jest przylozony moment nape¬ dzajacy w kierunku strzalki FI z fig. 1, jest on progresywnie przenoszony na czesc A przez spre¬ zyny 18A, 18B. W pierwszym okresie, dla niezna¬ cznych wartosci momentu, a ma to miejsce w przy¬ padku punktu martwego, przy zatrzymanym po¬ jezdzie, dzialaja tylko sprezyny 18A o niewielkiej sztywnosci, dla eliminowania halasu punktu mar¬ twego, przy czym sprezyny 18B o znacznej sztyw¬ nosci znajduja sie w oddaleniu od odpowiednich brzegów okienek 19 tarczy srodkowej 11, w których sa one umieszczone, wskutek luzu obwodowego Jl opisanego wyzej. Na wykresie odpowiada to od¬ cinkowi a.W drugim okresie, gdy dla dzialania do przodu moment wzrasta, sprezyny 18A o niewielkiej stycz¬ nosci zostaja scisniete, a luz obwodowy Jl zostaje wyczerpany dla pewnej wartosci Dl bicia katowe¬ go odpowiadajacej temu luzowi Jl. Wtedy zaczyna¬ ja dzialac sprezyny 18B o znacznej sztywnosci, az do ich scisniecia, które ma miejsce dla pewnej war¬ tosci D2 bicia katowego stanowiacej jego odpowied¬ nia wartosc graniczna. Na wykresie odpowiada to odcinkowi a + b.Przy dzialaniu do tylu ma miejsce analogiczny proces. Sprezyny 18A, 18B, poprzednio scisniete, rozprezaja sie najpierw az do odzyskania luzu ob- 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 80 /9 128242 10 wodowego Jl dla sprezyn 18B o znacznej sztywno¬ sci, nastepnie, gdy moment staje sie zerowy i ujem¬ ny, co zachodzi prawie natychmiastowo, ponownie sciskaja sie, przy czym sciskaja sie ponownie naj¬ pierw sprezyny 18A o niewielkiej sztywnosci a sprezyny 18B o znacznej sztywnosci dzialaja do¬ piero przy biciu katowym D^l odpowiadajacym zlikwidowaniu luzu obwodowego J2 opisanego wyzej.Ogólnie, sprezyny 1,8A o niewielkiej sztywnosci dzialaja same w strefie wytlumiania halasu punktu martwego P idac od bicia katowego Dl w przód do bicia katowego D'l w tyl, a sprezyny 18B o znacz¬ nej sztywnosci dolaczaja swe dzialanie do sprezyn 18A o niewielkiej sztywnosci tylko po obu stronach tej strefy wytlumiania halasu punktu martwego P< Dla uproszczenia wykresu z fig. 4 nie uwzgled¬ niono tam zjawiska histerezy wystepujacego wsku¬ tek tarcia wewnetrznego w tarczy ciernej.Wedlug wynalazku, do takiego sprzegla ciernego z piasta tlumiaca, które zawiera dwie wspólosiowe czesci A, B zmontowane obrotowo w stosunku do siebie w granicach ustalonego bicia katowego i przeciwstawnie do elementów sprezystych ISA, L8B zdolnych do oddzialywania obwodowego mie¬ dzy nimi przynajmniej w pewnym zakresie wymie¬ nionego bicia katowego, jest wbudowawny element posredni 26, który reaguje na sile odsrodkowa prze¬ ciwstawnie do srodków powrotnych i który jest ru¬ chomy w sposób powrotny miedzy cofnietym polo¬ zeniem spoczynkowym, w którym on nie dziala, a od okreslonej predkosci obrotowej zwiazanej z ty¬ mi srodkami powrotnymi polozeniem roboczym, dla którego opierajac sie obwodowo na jednej z wy¬ mienionych czesci A, B, bezposrednio badz posred¬ nio, jest on zdolny do zapewniania obwodowego oparcia na co najmniej jednym z wymienionych elementów sprezystych 18A, 18B, w taki sposób, ze parametry robocze zespolu sa przez to zmieniane.W przykladzie wykonania przedstawionym na fig. 1-3 przewidziany jest pojedynczy element posred¬ ni 26. Ten element posredni 26 jest utrzymywany przez czesc A i jest on zdolny do zapewnienia sobie oparcia obwodowego na jednej ze sprezyn 18B o znacznej sztywnosci, jak to zostanie wyjasnione ponizej.W praktyce, w przykladzie wykonania przedsta¬ wionym na fig. 1-3 element posredni 26 ma ksztalt jarzma i, oparty promieniowo na tarczy srodkowej. 11 na jej obrzezu, jest zamontowany obrotowo na tej tarczy srodkowej, na osi 27 równoleglej do osi zespolu. Swa osia 27 opiera sie wiec on obwodowo na tarczy srodkowej 11. Na jednym ze swych kon¬ ców posiada on dziób 2&, którym w polozeniu ro¬ boczym moze zaczepiac sie obwodowo na odpowied¬ niej sprezynie 1SB o znacznej sztywnosci. Na dru¬ gim swym koncu posiada on obciaznik 29, który wzmacnia czulosc na sile odsrodkowa i na który dziala sprezyna 3.0, która jest utrzymywana przez jedna z rozporek osiowych 13 opierajac sie na po¬ krywie prowadzacej 12 i która stanowi element po¬ wrotny powiazany z elementem posrednim 26.Dla stosunkowo nieznacznych wartosci predkosci obrotowej tarczy, na przyklad mniejszych od £00 obrotów na minute, element posredni 26 pozostaje w cofnietym polozeniu spoczynkowym, jak na fig. 1, w którym jego dziób zaczepowy 28 jest w odda¬ leniu od sprezyny 18B o znacznej sztywnosci. Dzia¬ lanie tarczy sprzeglowej jest wtedy takie jak opi- 5 sano wyzej a wykres ilustrujacy to dzialanie jest taki jak na fig. 4.Dla wiekszych wartosci predkosci obrotowej tar¬ czy, na przyklad wiekszych od 1100 obrotów na mi¬ nute, element posredni 26 pod dzialaniem sily od¬ srodkowej przechodzi do wysunietego polozenia ro¬ boczego z fig. 3. Wskutek tego, jezeli dzialanie zespolu przechodzi od sposobu dzialania w przód do sposobu dzialania w tyl, dziób zatrzymujacy 28 elementu przejsciowego 26 znajduje sie na drodze przechodzenia odpowiedniego konca sprezyny 1€(B o znacznej sztywnosci w czasie jej stanu rozprezo¬ nego charakterystycznego dla takiego przejscia, w ten sposób, ze stan rozprezony tej sprezyny 18B o znacznej sztywnosci zostaje odtad przerwany.Ponizej dla uproszczenia zaklada sie, ze to prze¬ rwanie stanu rozprezonego sprezyny 18B o znacznej sztywnosci ma miejsce dla okreslonego wyzej bi¬ cia katowego Dl, oraz ze ta sprezyna 1'8B o znacz¬ nej sztywnosci w stanie spoczynkowym posiada na¬ prezenie wstepne wieksze od sztywnosci sprezyn ISA o niewielkiej sztywnosci. Ta sprezyna WB o znacznej sztywnosci, znajdujaca w stanie oparcia z jednej strony swym jednym koncem o dziób 28 elementu posredniego 26 a z drugiej strony drugim swym koncem o pokrywe prowadzaca 12 i tarcze srodkowa 11, i poddawana w ten sposób sciskaniu, przeciwstawia sie bezzwlocznie rozprezaniu spre¬ zyn 18A o niewielkiej sztywnosci. To powoduje zmienienie parametrów roboczych tarczy sprzeglo¬ wej w stosunku do parametrów wystepujacych po¬ przednio. Element posredni 26 wedlug wynalazku zostaje podstawiony dla odpowiedniej sprezyny 1SB na odpowiednim brzegu promieniowym okien¬ ka 19 tarczy srodkowej, w którym jest ona umiesz¬ czona i wszystko przebiega jakby wymiar obwodo¬ wy tego okienka zostal zmieniony.Na wykresie z fig. 5 ta zmiana objawia sie szyb¬ kim spadkiem momentu dla bicia katowego Dl, i przejsciem od zmniejszania sie tego momentu i bi¬ cia katowego zgodnie z nachyleniem górnym do zmniejszania sie wynikajacego ze sztywnosci sa¬ mych sprezyn 18A o niewielkiej sztywnosci. W ten sposób te sprezyny l^A o niewielkiej sztywnosci sa powstrzymywane od samodzielnego dzialania dla wartosci momentu mniejszych, gdy predkosc obro¬ towa tarczy sprzeglowej jest wieksza od 1100 obro¬ tów na minute, co zapobiega halasliwemu przerzu¬ caniu sie tej tarczy podczas przechodzenia od dzia¬ lania w przód do dzialania w tyl.Jezeli sprezyna 18B e znacznej sztywnosci, z któ¬ ra wspólpracuje element posredni 26, nie ma w stanie spoczynkowym naprezenia wstepnego, spa¬ dek momentu dla bicia katowego Efl. nie ma miej¬ sca jak poprzednio wzdluz odcinka zasadniczo pio¬ nowego, lecz wzdluz odcinka lekko nachylonego.Oczywiscie moze byc zastosowanych wiecej spre¬ zyn 18B o znacznej sztywnosci zwiazanych z dzia¬ laniem jednego lub wiecej elementów posrednich 26 i w praktyce przewiduje sie co najmniej dwa elementy posrednie 26 w polozeniach symetrycznie 15 20 25 30 35 40 45 50 55128242 11 12 naprzeciwleglych wzgledem siebie, dla unikania wprowadzania przez ich dzialanie jakiejkolwiek skladowej promieniowej na os zespolu. Natomiast, przynajmniej dla pewnych zastosowan, moze byc celowe, aby ilosc sprezyn 18B zwiazanych z dzia¬ laniem jednego lub wiecej czlonów posrednich we¬ dlug wynalazku byla taka, aby powstawala pewna skladowa promieniowa na osi zespolu. W tym przy¬ padku wprowadza sie zróznicowana histereze pro¬ mieniowa, przy czym przemieszczenie promieniowe czesci B naprzeciwko czesci A zwiazane z ta sklado¬ wa promieniowa wywoluje tarcie promieniowe badz miedzy pokrywami prowadzacymi 12 a pod¬ kladkami ciernymi 21, badz miedzy podkladkami ciernymi 21 a tarcza srodkowa 11.Dla innych zastosowan moze tez byc celowe aby wszystkie sprezyny 18B wchodzace w gre byly . zwiazane z dzialaniem jednego lub wielu elemen¬ tów posrednich wedlug wynalazku. Uzyskuje sie wtedy szczególna histereze, przy czym wymienio¬ ne sprezyny dzialaja razem w pojedynczym bloku o stalym momencie, dla pewnej czesci bicia katowe¬ go miedzy czesciami A i B.W przykladzie wykonania przedstawionym na fig. € i 7 element posredni 26, który jak poprzednio jest obracalny, stanowi dw^ie tarcze, z których kazda jest obciazona obciaznikiem 29, a do wspólpracy ze sprezyna 18B posiada on od strony odpowiadajacej luzowi obwodowemu Jjl powierzchnie krzywkowa 32, która w wysunietym polozeniu roboczym moze zapewniac oparcie obwodowe dla takiej sprezyny 18B. Interwencja elementu posredniego zamiast od¬ bywac sie jak poprzednio, to znaczy albo jest albo jej nie ma, dokonuje sie stopniowo. Wszystko prze¬ biega tak jak gdyby wymiar obwodowy okienka 19 tarczy srodkowej 11, w którym jest umieszczona sprezyna 183, zmienial sie stopniowo w zaleznosci od predkosci obrotowej tarczy sprzeglowej. Staly zderzak 33 utrzymywany przez tarcze srodkowa 11, w kierunku którego sprezyna powrotna 34 pcha obrotowy element posredni, okresla cofniete polo¬ zenie spoczynkowe tego obrotowego elementu po¬ sredniego 26. Miedzy tym cofnietym polozeniem spoczynkowym a. odpowiednim wysunietym poloze¬ niem roboczym odstep promieniowy powierzchni krzykowej 32 od osi 27 zwieksza sie o odcinek od¬ powiadajacy co najmniej luzowi obwodowemu Jl.W przykladach wykonania przedstawionych na fig. 8-11 element posredni 26 jest zamontowany ru¬ chomo zasadniczo w kierunku promieniowym na tarczy srodkowej 11 i posiada, w polozeniach obwo- dowo naprzeciwleglych, dwa odsadzenia 37, 38, z których pierwsze wspólpracuje ze zderzakiem 39 sztywno przymocowanym do tarczy 11 a drugie wspólpracuje ze sprezyna 18B od jej strony odpo¬ wiadajacej luzowi obwodowemu Jl, jak poprzed¬ nio.Wedlug przykladu wykonania przedstawionego na fig. 8 i 9, te dwa odsadzenia 37, 38 sa równo¬ legle wzgledem siebie, a w wykonaniu przedstawio¬ nym na fig. 10 i 11 sa one nachylone wzgledem sie¬ bie dla progresywnego oddzialywania elementu po¬ sredniego 36.Niezaleznie od przyjetego przykladu wykonania, taki element posredni ma na przyklad ksztalt ka¬ townika, którego czesc srodkowa przechodzi przez tarcze 11, dzieki wycieciu 40 przewidzianemu w tej tarczy w tym celu i zapewnia odpowiednie prowa¬ dzenie promieniowe, a srodki powrotne skojarzone z tym elementem stanowia po obu stronach tarczy 11 sprezyne 41, która na jednym koncu jest pola¬ czona na stale z tarcza 11 na wystepie 42 wystaja¬ cym z tej tarczy a na drugim koncu po przejsciu przez element posredni 36 jest przymocowana z lu¬ zem przez zaczepienie typu szczelinowego na wy¬ stepie 44 równiez wystajacym z tej tarczy 11. Taka sprezyna jest przewidziana po obu stronach tarczy 11.Odsadzenie 38 tego elementu posredniego 36 znaj¬ duje sie obwodowo w odleglosci L od odpowied¬ niego brzegu okienek 20 pokryw prowadzacych 12 odpowiadajacej katowo co najmniej luzowi obwo¬ dowemu Jl, a dla przykladu wykonania z fig. 8-9 odsadzenie 37 jest w kierunku promieniowym. za¬ sadniczo naprzeciw zderzaka 39, dla opierania sie na nim.W tych przykladach wykonania element posredni $6 sam stanowi obciaznik reagujacy na sile odsrod¬ kowa.W przykladzie wykonania przedstawionym na fig. 12-14 element posredni wedlug wynalazku jest two¬ rzony przez czesc 46 tarczy srodkowej 11, majaca ksztalt klina i oddzielona od zwyklej czesci tej tarczy srodkowej. Ta czesc 46 posiada okienko 19, w którym jest czesciowo umieszczona sprezyna 18B, a z boków jest ograniczona przez odsadzenia 47, które sa nachylone wzgledem siebie schodzac sie w kierunku przeciwnym do osi zespolu i które sa zdolne do wspólpracy przez zaklinowanie z komple¬ mentarnymi odsadzeniami 48 przewidzianymi w tym celu na biezacej czesci tarczy 1,1. W stanie spo¬ czynkowym, jak to przedstawiono na fig. 12, po obu stronach istnieja luzy obwodowe J% Tl mie¬ dzy odsadzeniami 47 a odsadzeniami 48.Okienka 20 pokryw prowadzacych 12, w których równiez czesciowo umieszczone sa sprezyny 18B, rriaja wymiar promieniowy wystarczajacy do umozliwiania pewnego bicia promieniowego tych .sprezyn, jak to wyjasniono ponizej.W przedstawionym przykladzie wykonania srod¬ ki powrotne powiazane z elementem posrednim 46 sa tworzone przez sprezyne powrotna 41, typu opisa¬ nego w odniesieniu do fig. 8-10, na której opiera sie ten element posredni 46 posiadanym w tym celu pal¬ cem 49, wystajacym po obu jego stronach.W swym cofnietym polozeniu spoczynkowym ele¬ ment posredni 46 jest oparty o odsadzenie 50 trwalej czesci tarczy 11, przy czym korzystny jest ksztalt pierscieniowy tego odsadzenia.Dla niewielkich predkosci obrotowych element posredni 46 pozostaje w stycznosci z tym odsadze¬ niem $0 i przy dzialaniu elementów sprezystych J8A o niewielkiej sztywnosci o dzialaniu osiowym wchodzi on w oparcie swym odsadzeniem 47 na odsadzeniu 48 trwalej czesci tarczy 11 odpowiada¬ jacej aktualnemu kierunkowi obrotu, podczas gdy luz obwodowy .Tl jest likwidowany. Jednakze dla wiekszych predkosci element posredni 46 prze¬ mieszcza sie promieniowo, przeciwstawnie do dzia¬ lania swej sprezyny powrotnej 41 z fig. H i przy 10 15 20 25 30 35 40 43 50 55 W128242 13 14 zakonczeniu przemieszczania wchodzi on do zakli¬ nowania sie miedzy odsadzeniami 48 trwalej czesci tarczy srodkowej 11. Przy takim zaklinowaniu wszystko przebiega tak jakby byl on sztywno po¬ laczony z tarcza srodkowa 11, a wiec opierajac sie obwodowo o te tarcze zapewnia on oparcie ob¬ wodowe sprezynie 18B o znacznej sztywnosci. W wyniku tego, jak poprzednio, parametry robocze zespolu sa zmieniane.Oczywiscie powyzej zalozono, ze luzy obwodowe J'l, T2 odpowiadaja okreslonym poprzednio luzom obwodowym Jl, J2. Moze tez byc inaczej.W przykladach wykonania przedstawionych na fig. 15-24 z elementem posrednim 56 wedlug wyna¬ lazku moze byc powiazany z jednej strony element oporowy 57, który przebiega osiowo i z którym w wysunietym polozeniu roboczym moze on wcho¬ dzic w oparcie obwodowe, a z drugiej strony ply¬ ta pierscieniowa 58, która jest zaczepiona wyciecia¬ mi 59 o elementy sprezyste 18A, 18B przewidziane miedzy czesciami A, B tarczy sprzeglowej, bez luzu obwodowego dla przynajmniej z jednej z nich i z luzem obwodowym dla innych, jak to zostanie wyjasnione nizej, a która tworzy element utrzymu¬ jacy jeden z tych elementów, to jest element po¬ sredni 56 lub element oporowy 57, podczas gdy drugi z tych elementów jest sztywno polaczony z elementem nalezacym do jednej z tych czesci A, B.Te figury 15-24 przedstawiaja przyklad zastoso¬ wania wynalazku do tarczy sprzeglowej typu opi¬ sanego w opisie patentowym francuskim zgloszo¬ nym 24 kwietnia 1974 roku pod numerem 74 14147 i opublikowanym pod numerem 2268994 jak tez w zgloszeniu dodatkowym zlozonym 20 sierpnia 1974 roku pod numerem 74 28507 i opublikowanym pod numerem 2282577.Taka tarcza sprzeglowa jest analogiczna do opi¬ sanej uprzednio, z ta róznica ze sprezyny 18A o nie¬ wielkiej sztywnosci sa przeciwnie, to jest jedna z tych sprezyn sciska lia gdy druga rozpreza sie i odwrotnie, zaleznie od kierunku obrotu. Poza tym, sprezyny o znacznej sztywnosci sa ' rozmieszczone w dwu grupach 18B, 18B', przy czym luzy obwodo¬ we T2, J'l zwiazane ze sprezynami 18B' sa odpo¬ wiednio wieksze od luzów obwodowych J2, Jl zwia¬ zanych ze sprezynami 18B w ten sposób, ze dzia¬ lanie sprezyn 1SB' jest opóznione w stosunku do dzialania sprezyn 18B dla obu kierunków obrotu.W tym wykonaniu istnieja dwa elementy posred¬ nie 56, usytuowane w polozeniach naprzeciwleglych na srednicy i kazdy z nich jest zwiazany z elemen¬ tem oporowym S|7. Wedlug przykladu wykonania z fig. 15-19, te elementy posrednie 56 sa utrzymy¬ wane przfcz czesc A, a dokladniej przez tarcze srod¬ kowa 11, natomiast przyporzadkowane elementy oporowe 57 sa utrzymywane przez plyte pierscie¬ niowa 58. Moze jednak byc rozmieszczenie odwrot¬ ne z elementami posrednimi 56 utrzymywanymi przez plyte pierscieniowa 5J8 i elementami oporowy¬ mi 57 utrzymywanymi przez czesc A. W jednym i w drugim przypadku czesc A moze byc zastapio¬ na czescia B.W przykladzie wykonania z fig. 15-19 kazdy ele¬ ment posredni jest utrzymywany przez sprezyste ramie 60, które przebiega obwodowo i które w od¬ daleniu od elementu posredniego 56 jest trwale po¬ laczone z utrzymywanym przez nie elementem. Wy¬ mienione sprezyste ramie stanowi srodek powrotny zwiazany z podtrzymywanym przez nie elementem posrednim 56. W przedstawionym przykladzie wy¬ konania takie sprezyste ramie 60 jest tworzone przez blaszke metalowa o przekroju stosunkowo cienkim w kierunku promieniowym i stosunkowo szerokim w kierunku osiowym, jednak moze byc równiez odwrotnie, przekrój ten moze byc stosun¬ kowo szeroki promieniowo i cienki w kierunku osiowym.Odpowiedni element posredni 56 w tym przykla¬ dzie wykonania jest utworzony przez proste zagie¬ cie w ksztalcie litery U sprezystego ramienia 60, które go utrzymuje, przy czym to zagiecie jest wy¬ konane po stronie tego ramienia bardziej oddalonej od osi zespolu. W innym wykonaniu element po¬ sredni 56 moze byc wykonany z odrebnego elemen¬ tu a nie ze sprezystego ramienia 60 utrzymujacego go, przy czym ten element musi byc dogodny do przytwierdzenia do tego ramienia, na przyklad przez nitowanie.Dla przymocowania do elementu tarczy sprzeglo¬ wej utrzymujacej je, a wiec w praktyce do tarczy srodkowej 11, takie sprezyste ramie 60 jest w przedstawionym przykladzie po prostu zaczepione za pomoca szczeliny 62 na lapie 63 wymienionej tarczy 11, przy czym wymieniona lapa przebiega promieniowo i jest przedluzona progiem 64, który przebiega obwodowo w kierunku elementu posred¬ niego 56 i który ma wymiar obwodowy Cl zasadni¬ czo równy wymiarowi tej lapy.Wymiar obwodowy C2 szczeliny 62 sprezystego ramienia 60 jest nieco wiekszy od wymiaru obwo¬ dowego Cl lapy 63 i progu 64, co umozliwianej umieszczenie przez proste zaczepienie. Najpierw sprezyste ramie 60 zostaje ustawione promieniowo przez swa szczeline 62 na progu 64, nastepnie po przejsciu jej zostaje lekko przechylone w kierunku osi zespolu aby moglo zaczepic sie pod tym pro¬ giem 64 i w koncu zostaje przemieszczone obwo¬ dowo pod nim az do zaczepienia promieniowego na lapie 63. Odtad jego utrzymywanie jest zapew¬ niane, przy czym odleglosc promieniowa dzielaca próg 64 od obrzeza tarczy srodkowej 11 jest tylko nieznacznie wieksza od jego grubosci.W stanie spoczynkowym tarczy sprzeglowej swo¬ bodny koniec sprezystego ramienia 60 utrzymujacy element posredni 56 jest sprezyscie oparty o utrzy¬ mujacy je element, a wiec o obrzeze tarczy srod¬ kowej 11, znajduje sie wiec wtedy pod wstepnym naprezeniem.W przedstawionymn przykladzie wykonania spre¬ zyste ramie 60 posiada w poblizu progu 64 odksztalc cenie 65, które powoduje miejscowe odsuniecie go od obrzeza tarczy srodkowej 11.W praktyce w tym przykladzie wykonania plyta pierscieniowa 58 zwiazana z elementami posredni¬ mi 56 jest wstawiona w kierunku osiowym miedzy tarcze srodkowa 11 a tarcze cierna 15 na wprost czesci promieniowej lozyska 67 zazwyczaj umiesz¬ czanego miedzy ta tarcza cierna 13 i pokrywa pro¬ wadzaca 12 z jednej strony a piasta 10 z drugiej 10 15 20- 25 30 35 40 45 50 55 60128242 15 16 strony, a wyciecia 59, które ona posiada dla opie¬ rania sie na sprezynach 18A, 18B, 18B' stanowia wciecia na jej obrzezu wewnetrznym. W pokaza¬ nym przykladzie ta plyta pierscieniowa 58 jest opie¬ rana swymi wycieciami 5$ bez luzu wlasnie na sprezynach 18B. Dla sprezyn 18B wyciecia 59 sa dostosowane do wymiarów obwodowych tych spre¬ zyn dla wymaganego opierania sie bez luzu, przy czym wymieniony wymiar obwodowy odpowiada wymiarowi okreslonemu przez okienka 20 pokryw prowadzacych 12. Odwrotnie dla sprezyn 18A i 18B', wyciecia 59 plyty pierscieniowej 58 sa wieksze od nich po obu stronach obwodowe Podobnie, dla przechodzenia rozporek osiowych 13 ta plyta pierscieniowa 58 posiada szczeliny 69, przez które przechodza z luzem wymienione roz¬ porki 13.W tym przykladzie wykonania zamontowanie ply¬ ty pierscieniowej 58 jest wiec samonastawne i ply¬ ta ta znajduje sie promieniowo w swej plaszczyznie tylko w stycznosci z samymi sprezynami 18B pro¬ mieniowymi brzegami swych wyciec 59. Takie roz¬ wiazanie umozliwia korzystnie kompensowanie ewentualnych rozrzutów produkcyjnych i/lub mon¬ tazowych.Jednakze, jesli to jest pozadane, moze byc uzy¬ skane sztywne centrowanie plyty pierscieniowej 58, badz za pomoca rozporek osiowych 13 badz za po¬ moca lozyska 67, przez sztywnosc z takimi rozpor¬ kami lub z takim lozyskiem.W przykladzie wykonania przedstawionym na fig, 15-19 elementy oporowe 57, które posiada plyta pierscieniowa 58 do wspólpracy z elementami po¬ srednimi 56, naleza do tego samego wienca osio¬ wego 70, który jest ustawiony promieniowo na wprost tych elementów posrednich 56 na obrzezu zewnetrznym wymienionej plyty pierscieniowej 58 i który posiada dla kazdego elementu posredniego ^6 wciecie 71 odpowiednie do pomieszczenia tego elementu. Wymiar obwodowi C3 takiego wciecia 71 jest znacznie wiekszy od wymiaru C4 elementu po¬ sredniego 56, aby nie przeszkadzal w biciu kato¬ wym miedzy czesciami A i B. W pokazanym przy¬ kladzie wykonania brzeg 72 elementu oporowego 57 przeznaczony do wspólpracy z elementem posrednim 56, co dotyczy w praktyce jednego z brzegów wcie¬ cia 71 wienca 70, jest zukosowany, a odpowiadajacy brzeg 73 tego elementu posredniego jest równiez zukosowany w sposób komplementarny. W prak¬ tyce dla stanu spoczynkowego tarczy sprzeglowej odstep obwodowy L miedzy brzegiem 73 elementu posredniego 56 a brzegiem 72 elementu oporowego 57 odpowiada przynajmniej omówionemu wyzej lu¬ zowi katowemu Jl.Przy braku elementu posredniego 56 krzywa re¬ prezentujaca dzialanie danego sprzegla ciernego by¬ laby taka jak przerywana krzywa I na wykresie z fig. 18, na którym podobnie jak poprzednio na osi odcietych odlozono bicie katowe D miedzy obie¬ ma czesciami wspólosiowymi tworzacymi to sprzeglo a na osi rzednych odlozono moment przenoszony z jednej z jego czesci na druga, poniewaz dla dzia¬ lania w przód, przy sprzegle obracajacym sie w kierunku strzalki FI z fig. 15, do tarczy ciernej 15 jest przykladany moment w kierunku strzalki FI, gdyz najpierw dzialaja sprezyny 18A miedzy obie¬ ma czesciami A, B tworzacymi sprzeglo, dla prze¬ noszenia tego momentu. Nastepnie wchodza w dzia¬ lanie najpierw sprezyny 18B dla wartosci Dl bicia * katowego miedzy czesciami A i B sprzegla odpo¬ wiadajacej likwidowaniu luzu katowego Jl. W kon¬ cu zaczynaja dzialac sprezyny 18B' dla wartosci D2 tego bicia katowego odpowiadajacej luzowi J'l, przy czym te sprezyny zostaja z kolei scisniete dla wartosci D3 tego bicia katowego, stanowiacej jego wartosc koncowa. Dla dzialania w tyl przebiega analogiczny proces lecz w kierunku przeciwnym, po zlikwidowaniu luzów J2 i J'2 az do scisniecia spre¬ zyn 18B'.Jak poprzednio, przy braku elementu posredniego 56 tylko sprezyny 18A o niewielkiej sztywnosci dzialaja w strefie wytlumiania halasu punktu mar¬ twego P, od bicia katowego Dl w przód do bicia katowego Ql w tyl. Gdy istnieja elementy posred¬ nie 56, sprezyny 18A o niewielkiej sztywnosci kon¬ tynuuja dzialanie w strefie wytlumiania halasu punktu martwego P dopóki predkosc obrotowa sprzegla pozostaje niewielka i jest przykladowo mniejsza od wartosci rzedu 900 obrotów na minu¬ te. Ponizej takiej wartosci elementy posrednie 56 nie dzialaja i pozostawiaja wolna mozliwosc oddzia¬ lywania na sprezyny 18A o niewielkiej sztywnosci.Powyzej na przyklad 1100 obrotów na minute elementy posrednie 56 przechodza pod dzialaniem sily odsrodkowej od cofnietego polozenia spoczyn¬ kowego, dla którego swobodne konce sprezystych ramion 60 utrzymujace je w stycznosci z obrzezem tarczy srodkowej 11, do wysunietego polozenia ro¬ boczego, dla którego te swobodne konce sprezystych ramion 60 sa oddalone od tego obrzeza tarczy srod¬ kowej 11, jak na fig. 17.Gdy teraz bicie katowe miedzy obiema czescia¬ mi A, 3 tworzacymi sprzeglo uzyska odpowiednia wartosc, na przyklad odpowiadajaca zlikwidowaniu luzu katowego Jl oznaczajacym scisniecie sprezyn 1$A o niewielkiej sztywnosci, kazdy element przej¬ sciowy 56 zaczepia sie we wcieciu 71 wienca 70, przy czym to wciecie znajduje sie wtedy na jego poziomie, jak na fig. 17.Jezeli w dalszym ciagu ma miejsce dzialanie w przód, to jest jezeli moment do przenoszenia miedzy czesciami A, B tworzacymi sprzeglo wzrasta, bicie katowe miedzy wymienionymi czesciami A, B zwieksza sie w dalszym ciagu, jak na fig. 19, az do wartosci koncowej D(3, zgodnie z procesem opisa¬ nym wyzej.Jezeli natomiast przez uwolnienie nacisku wy¬ wieranego poprzednio na pedal przyspieszenia, dzialanie zespolu przechodzi od dzialania w przód do dzialania w tyl, a poniewaz czesc A utworzona z piasty 10 i tarczy srodkowej 11 rozróznia wzgled¬ ny ruch katowy wsteczny wzgledem czesci B utwo¬ rzonej z pokryw prowadzacych 12 i tarczy ciernej 13, kazdy element posredni 56 zahacza sie swym zukosowanym brzegiem 73 o zukosowany brzeg 72 elementu oporowego 57 przyporzadkowanego mu, to jest w przedstawionym przykladzie wykonania o zukosowany brzeg 72 wciecia 71 wienca 70. Wy¬ mienione elementy posrednie %6, które poza tym obwodowo opieraja sie o wymieniona czesc A, po- H» 15 20 25 30 35 40 45 » 55 60 6»128242 17 18 niewaz sa z nia polaczone sztywno dla obracania, sa odtad w stanie, za posrednictwem plyty pierscie¬ niowej 58, oddzialywac na stan rozprezony sprezyn 18B o znacznej sztywnosci podczas takiego przej¬ scia od dzialania w przód do dzialania w tyl, za¬ pewniajac tym sprezynom 18B oparcie obwodowe za posrednictwem plyty pierscieniowej 58.Jak poprzednio, parametry robocze sprzegla zo¬ staja zmienione, przy czym elementy posrednie 56 ustawiaja sie, za posrednictwem plyty pierscienio¬ wej 58, na odpowiednich brzegach promieniowych okienek 19 tarczy srodkowej 11, w których sa umieszczone sprezyny 1$B o znacznej sztywnosci i zmieniaja w ten sposób wymiary obwodowe tych okienek. W praktyce krzywa ilustrujaca dzialanie sprzegla jest wiec taka jak krzywa ciagla II na wy¬ kresie z fig. 5, dla której caly zakres wytlumiania dzieki sprezynom 18A o niewielkiej sztywnosci zo¬ stal wyeliminowany.Oczywiscie ma to miejsce dopóki predkosc obro¬ towa sprzegla jest wieksza od wartosci 1100 obro¬ tów na minute. Gdy spada ona ponizej tej warto¬ sci, sprezyste ramiona 60 odciagaja elementy po¬ srednie 56 do cofnietegp polozenia spoczynkowego.Dzieki odksztalceniom 65 posiadanym przez nie, sprezyste ramiona 6&, gdy predkosc obrotowa sprzegla jest wystarczajaca, utrzymuja sie na wien¬ cu 70. Nastepnie dla dzialania w przód, na przy¬ klad miedzy konfiguracjami z fig. 17 i 19, te spre¬ zyste ramiona 60 wplywaja na tarcie wewnetrzne sprzegla, poniewaz przesuwaja sie one wzgledem wienca 70, w stycznosci z którym znajduja sie one wtedy.Dla takiego dzialania w przód wplywaja wiec one na histereze sprzegla. Wedlug odmiany wynalazku, wplyw ten wykorzystuje sie zwiekszajac go i w tym celu kazde sprezyste ramie 60 jest na powierz¬ chni od strony wienca 70 wyposazone w okladzine scierna, nie pokazana na rysunku. W innym wy¬ konaniu wieniec 7/0^ jest na powierzchni wewne¬ trznej od strony sprezystych ramion 60 wyposazony w taka okladzine scierna, równiez nie pokazana na rysunku. W innym nie pokazanym wykonaniu znaczna histereza jest uzyskiwana przez tarcie mie¬ dzy elementami posrednimi 56 a wiencem 70 dla niewielkich wartosci momentu.Jak to jest zrozumiale, zukosowania brzegów 73 elementów posrednich A6. i zukosowania komple¬ mentarne brzegów It elementów oporowwych 57 sa korzystne dla dobrego zahaczania sie przy dzialaniu w tyl, tych organów posrednich o te elementy opo¬ rowe, bez zahaczania niezmierzonego. Odksztalce¬ nie 65 sprezystego ramienia 60 utrzymujacego ele¬ ment posredni 56 dziala w tym samym celu.Poza tym, w przykladzie wykonania z fig. 16-19 stosowana plyta pierscieniowa 58 jest stosunkowo cienka. Dzieki temu i przy uwzglednieniu, ze ele¬ menty posrednie 56 i sprezyste ramiona 60, które je utrzymuja, nie zwiekszaja wcale rozbudowy osiowej sprzegla ciernego, stosowanie wynalazku nie prowadzi do jakiegokolwiek znacznego rozbudo¬ wania osiowego tego sprzegla.Dotychczas elementy sprezyste wspólpracujace z elementami posrednimi wedlug wynalazku sa sprezynami 18B o znacznej sztywnosci, przy czym wymiar obwodowy L ma wartosc przystosowana do tego celu. Jednakze ta wartosc L moze byc zmie¬ niona, na przyklad tak aby wspólpracowaly rów¬ niez sprezyny 18A o niewielkiej sztywnosci, lub aby 5 wspólpracowaly tylko sprezyny 18B' o znacznej sztywnosci, przy czym w konsekwencji plyta pier¬ scieniowa 58 jest stosowana.Ogólnie, dla jakiegokolwiek przykladu wykona¬ nia oddzialywanie organu posredniego wedlug wy¬ nalazku moze odbywac sie na którykolwiek z or¬ ganów sprezystych rozmieszczonych obwodowo mie¬ dzy czesciami A i B sprzegla, przy czym w konsek¬ wencji jest przyjmowany sposób dzialania.W przykladzie wykonania z fig. 20-24 elementy posrednie wedlug wynalazku stanowia proste plytki 76. Dla ich utrzymywania i prowadzenia jedna z czesci A, B, a w przedstawionym przykladzie piasta 10 czesci A utrzymuje promieniowo tarcze 77, która jest z nia sztywno powiazana dla obro¬ tu, przy czym ta tarcza jest na przyklad w znany sposób nalozona na sile na piaste 10 i osadzona na niej poza przestrzenia tworzona przez pokrywy prowadzace 12, po jednej lub drugiej stronie sprze¬ gla. Ta tarcza 77 posiada dwie prowadnice, które sa wydluzone promieniowo i z kazda z których jest utrzymywana plytka 76. W przedstawionym przykladzie wykonania taka prowadnica po prostu jest wyciecie 78 tarczy 77, a plytka 76 jest zamon¬ towana slizgowo w takim wycieciu 78. Dla osiowe¬ go utrzymywania plytki 16 naniesione sa na nia dwie blaszki 75, na przyklad przez spawanie, po obu stronach tarczy 77 i te blaszki 75 wystaja obwodowo poza wyciecie 78, jak na fig. 21 i 23.Na koncu kazdego wyciecia tarcza 77 posiada dziób 79, który wystaje obwodowo w tym wycieciu 78, jak na fig. 21.Elementy oporowe przyporzadkowane organom posrednim 76 sa tworzone przez lapy 80, które przechodza osiowo w kierunku tarczy 77 dzieki przepustom 81 tarczy ciernej 15 i które sa przedlu¬ zone osiowo dostatecznie dla ustawiania sie na dro¬ dze przejscia plytek 76 w wycieciach 78, w których sa one zamontowane slizgowo. Te lapy 80 sa utrzy¬ mywane przez plyte pierscieniowa 58 wstawiona osiowo miedzy tarcza srodkowwa 11 a tarcza cierna 15 i zaczepiona wycieciami 59 o sprezyny 18A, 18B, 18B* w tych samych warunkach co powyzej. Poza odsadzeniem 82 przystosowanym do wspólpracy z dziobem 79, kazda plytka 76 posiada promieniowe wydluzenie 83 przystosowane do zaciskania obwo¬ dowego miedzy tym dziobem 79 a odpowiednia la¬ pa osiowa 80.W praktyce dla polozenia spoczynkowego przed¬ stawionego na fig. 21 odstep obwodowy L, miedzy z jednej strony brzegiem bocznym 84 lapy 80 naj¬ bardziej zblizonej obwodowo do odpowiedniego dzioba T9a z drugiej strony brzegiem bocznym 85 plytki 76 najbardziej oddalonej obwodowo od tego dzioba 79, katowo co najwyzej odpowiada okreslo¬ nemu wyzej luzowi katowemu Jl. Oczywiscie kazdy dziób 79 ma wymiar obwodowy dostatecznie maly aby nie przeciwstawial sie zaczepianiu, obok jego wlasciwego brzegu bocznego, wydluzenia 83 plytki 76.W przedstawionym przykladzie wykonania obie 15 20 25 30 38 40 45 50 55128242 19 20 plytki 76 maja wspólne przyporzadkowane srodki powrotne, które stanowi skrecona sprezyna 86, któ¬ rej zwoje otaczaja piaste 10 i której ramiona 87 polaczone za pomoca zagiec osiowych 88 z plytkami 76, przy czym takie zagiecie 88 jest zaczepione w 5 otworze przewidzianym w tym celu w takiej plytce i na koncu zawiniete za niego. Na wewnetrznym obrzezu czesci srodkowej skrecanej sprezyny 86 sa w niektórych miejscach naniesione plytki 89, przy¬ mocowane na przyklad przez spawanie na tarczy 10 77, dla odpowiedniego utrzymywania tej sprezyny.Kazda plytka 76 sama stanowi obciaznik reagujacy na sile odsrodkowa. Sprezyna 86, która stanowi element powrotny, jest wykonana w taki sposób, aby przy zatrzymaniu, jak na fig. 21-22, kazda 15 plytka 76 zajmowala cofniete polozenie spoczynko¬ we, w oparciu o dno wyciecia 78 tarczy 77, w któ¬ rym to polozeniu jest ona nieczynna. Poza tym, sprezyna 86 jest tak dobrana, ze utrzymuje plytki 76 w takim cofnietym polozeniu spoczynkowym do- 20 póki predkosc obrotowa sprzegla pozostaje mniej¬ sza od ustalonej wartosci, na przyklad rzedu 900 obrotów na minute. Wtedy wiec plytki 76 nie wply¬ waja na wlasciwosci sprzegla.Ponad ta wartoscia predkosci, jak tylko sprezy- 25 ny 18A sa scisniete, a wiec luz katowy Jl jest zlikwidowany, lapy 80 tworzace organy oporowe sa w konsekwencji przemieszczone, przy dziobach 79, o kat co najmniej równy temu luzowi, umozliwia¬ jacy swobodne przejscie do wydluzen 83 plytek 76. 30 Pod dzialaniem sily odsrodkowwej plytki 76 stano¬ wiace elementy posrednie wedlug wynalazku zaj¬ muja wysuniete polozenie robocze, w którym z po¬ wodu przesuniecia obwodowego okreslonego po¬ wyzej dla lap osiowych 80 sa one promieniowo 35 oparte swymi odsadzeniami 82 na tych dziobach 79 i maja swe wydluzenia 83 obwodowo wstawione miedzy nimi a tymi lapami 76, jak na fig. 24.Wskutek tego jezeli przez zwolnienie poprzed¬ nio wywieranego nacisku na pedal przyspieszenia 40 pojazdu dzialanie zespolu przechodzi od dzialania w przód do dzialania w tyl, plytki 76, które opie¬ raja sie obwodowo na czesci A za posrednictwem tarczy 77, sa w stanie wplywac za posrednictwem plyty pierscieniowej 58 na stan rozprezenia sprezyn 45 18B o znacznej sztywnosci i w konsekwencji zmie¬ niac parametry robocze sprzegla, jak wyjasniono powyzej.Swymi brzegami bocznymi 84 lapy 80 stanowiace elementy oporowe przyporzadkowane tym plytkom 5 76 Opieraja sie obwodowo na brzegach bocznych 85.Przedstawiony luz moze istniec obwodowo mie¬ dzy wydluzeniami 83 plytek 76 a dziobami 79, przy czym opieranie tych plytek 76 na tarczy 77 jest realizowane za pomoca ich odpowiednich brzegów 55 bocznych w wycieciach 78 tarczy 77. W innym wy¬ konaniu wydluzenia 83 plytek 76 moga utrzymy^ wac sie obwodowo na dziobach 79, przy czym dzio¬ by te maja podwójne dzialanie podpierania obwo¬ dowego i cofania promieniowego. Oczywiscie jak 60 tylko predkosc obrotowa sprzegla spada ponizej 900 obrotów na minute, sprezyna 86 sprowadza plytki 76 do cofnietego powozenia spoczynkowewgo.Figury 25-32 przedstawiaja schematycznie rózne przyklady wykonania i/lub zastosowania. Na fig. 63« 25 i 26 plyta pierscieniowa 58 jest podwojona jia dwie plyty elementarne 58', 58", które na spo¬ sób pokryw prowadzacych 12 sa polaczone ze soba rozporkami, nie pokazanymi na figurach, przy czyni istnieja lepsze warunki pracy dla sprezyn. Te plyty elementarne 58', 58" sa umieszczone poza przestrze¬ nia tworzona przez pokrywy prowadzace 12 z fig. 25, po obu stronach tarczy srodkowej 11, i poza ta przestrzenia z fig. 26. W obu przypadkach elemen¬ ty posrednie i elementy oporowe wedlug wynalazku dzialaja niezmiennie miedzy nimi a którakolwiek z czesci A, B sprzegla.Dotychczas tarcza srodkowa 11 byla sztywno po¬ laczona z piasta 10 a tarcza cierna 15 byla sztywno polaczona z pokrywami prowadzacymi 12. W przy¬ kladach wykonania z fig. 27 i 28 jest zastosowane rozmieszczenie odwrotne. Pokrywy prowadzace 12 sa sztywno polaczone z piasta 10 a tarcza cierna 15 jest utrzymywana przez tarcze srodkowa 11, przy czym tarcza ta jest zamontowana z mozliwoscia obracania sie wokól piasty 10 w granicach bicia okreslonego przez zastosowane elementy sprezyste 18.W wykonaniu przedstawionym na fig. 27 elemen¬ ty posrednie i oporowe wedlug wynalazku, na przy¬ klad typu opisanego w odniesieniu do fig. 15-19, dzialaja miedzy plyta pierscieniowa 58 a pokrywa¬ mi prowadzacymi 12. W odmianie z fig. 28 dzialaja one miedzy plyta pierscieniowa 58 a tarcza srod¬ kowa 11, przy czym ta ostatnia ma wydluzenia osio¬ we odpowiednie dla konstrukcji elementów oporo¬ wych.W przykladach zastosowania z fig. 29 i 30, które dotycza równiez przypadku gdy pokrywy prowa¬ dzace sa sztywno polaczone z piasta W, plyta pierscieniowa 58 jest rozdwojona na plyty elemen¬ tarne 58/ 58", które sa badz usytuowane wewnatrz przestrzeni tworzonej przez pokrywy prowadzace 12, jak na fig. 29, badz na zewnatrz tej przestrze- ni, jak na fig..30.W przykladach zastosowania z fig. 31 i 32 plyta pierscieniowa 58 zajmuje polozenie centralne, badz tak jak na fig. 31, gdzie tarcza srodkowa 11 jest rozdwojona na dwie srodkowe tarcze elementarne 11', 11" wewnatrz przestrzeni tworzonej przez po¬ krywy prowadzace 12 utrzymujace tarcze cierna 15, badz tak jak na fig. 32, gdzie pokrywy prowadzace 12 sa sztywno polaczone z piasta a tarcza 90 tarczy ciernej 15 jest zdwojona na dwie tarcze elementar- ne 90', 90" umieszczone po obu stronach plyty pierscieniowej 58.Z powyzszego wynika, ze wynalazek ma duza róznorodnosc zastosowan. Nie ogranicza sie oh do opisanych wykonan i zastosowan. W szczególnosci moze on byc stosowany w tlumikach drgan skre¬ tnych posiadajacych trzy czesci wspólosiowe zmon¬ towane obrotowo jedna wwzgledem pozostalych, jak to ma miejsce w sprzeglach ciernych opisanych we francuskim zgloszeniu patentowym nr 73 31172 i we francuskim dodatkowym zgloszeniu patento¬ wym nr 74 12915. W takim sprzegle element po¬ sredni wedlug wynalazku moze dzialac którymikol- wiek obrotowymi czesciami wspólosiowymi.Poza tym, zamiast dzialania podczas przejscia od dzialania do przodu do dzialania do tylu, element128242 21 22 posredni wedlug wynalazku moze dzialac równie dobrze podczas przejscia od dzialania do tylu do dzialania do przodu. Przykladowo, w wykonaniu przedstawionym na fig. 8 wystarczy zastosowac usytuowanie elementów symetryczne w stosunku do przedstawionego, wzgledem sprezyny 18B.Ponadto dziedzina stosowania wynalazku nie jest ograniczona do sprzegiel ciernych dla pojazdów sa¬ mochodowych ale obejmuje równiez inne tlumiki drgan skretnych.Zastrzezenia patentowe 1. Tlumik drgan skretnych, zwlaszcza sprzegla ciernego, zawierajacego co najmniej dwie czesci wspólosiowe zmontowane obrotowo wzgledem sie¬ bie, w granicach okreslonego bicia katowego, zas usytuowane, w kierunku przeciwnym do srodków sprezystych dzialajacych obwodowo miedzy soba dla zakresu co najmniej tego bicia katowego, sta¬ nowiace srodki sprezyste o dzialaniu obwodo¬ wym, znamienny tym, ze zawiera co najmniej ele¬ ment blokujacy (26, 36, 46, 56, 76), reagujacy na dzialanie sily odsrodkawej, przeciwnie do srodków sprezystych (18Af 18B, 18B') ruchomy w sposób zwrotny miedzy polozeniem wyczekiwania dla któ¬ rego on jest nieskuteczny oraz zapewniajacy swo¬ bodne dzialanie srodkom sprezystym (18A, 18B, 1830 o dzialaniu obwodowym i polozeniem robo¬ czym, dla którego powyzej okreslonej predkosci obrotowej zwiazanej ze srodkami powrotnymi, za¬ pewnia on czynne oparcie obwodowe tych czesci (A, B) na sobie dla jednego co najmniej kierunku obrotu i wylacza srodki sprezyste (18A, 18B, 18B') o dzialaniu obwodowym co najmniej dla czesci za¬ kresu bicia. 2. Tlumik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze element blokujacy (26, 36, 46) jest usytuowany na jednej z czesci (A, B) dla zapewnienia oparcia ob¬ wodowego srodkowi sprezystemu (18B). 3. Tlumik wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze element blokujacy (26) jest zamontowany obro¬ towo wokól osi (27) na jednej z czesci (A, B), przy czym os (27) jest równolegla do osi zespolu. 4. Tlumik wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze element blokujacy (26) posiada dziób (28), stano¬ wiacy zaczep obwodowy dla elementu sprezystego (18B) w polozeniu roboczym. 5. Tlumik wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze element posredni (26) posiada powierzchnie krzyw¬ kowa (32), która w polozeniu roboczym moze on za¬ pewniac oparcie obwodowe dla elementu sprezy¬ stego (18B). 6. Tlumik wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze element posredni (36) jest zamontowany ruchomo zasadniczo w kierunku promieniowym na jednej z wymienionych czesci (A, B) i posiada w pozycjach naprzeciwleglych na srednicy dwa odsadzenia (37, 38), jedno do wspólpracy ze zderzakiem (39) sztyw¬ no polaczonym z wymieniona czescia, a drugie do obwodowego podparcia elementu sprezystego (18B). 7. Tlumik wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze oba odsadzenia (37, 38) elementu posredniego (36) sa ukosne w stosunku do siebie. 8. Tlumik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze element blokujacy (46) stanowi rozlaczna czesc, w postaci klina, elementu pierscieniowego (11) czesci (A), przy czym rozlaczna czesc posiada okienko (19) elementu pierscieniowego (11), w którym jest czesciowo umieszczony element sprezysty (18B), zas ograniczone bocznie przez ukosne wzgledem siebie odsadzenia (47) dla wspólpracy przez zaklinowywa- nie z komplementarnymi odsadzeniami (48) w trwalej czesci elementu pierscieniowego (11). 9. Tlumik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze elementem blokujacym (56, 76) jest powiazany z jed¬ nej strony elementem oporowym (57, 80), który przechodzi osiowo i z którym, w polozeniu robo¬ czym, moze on wchodzic %w pewny stan oparcia, a z drugiej strony plyta pierscieniowa (58), która opiera sie odsadzeniami (59) na elementach spre¬ zystych (18A, 18B, 18B') miedzy wymienionymi cze¬ sciami bez luzu obwodowego przynajmniej dla ele¬ mentu sprezystego (18B), do którego sie odnosi, a z luzem obwodowym dla innych elementów spre¬ zystych (18A, 18B') tworzac element utrzymujacy jeden z wymienionych elementów blokujacych (56, 76) i elementów oporowych (57, 80), podczas gdy inny z tych elementów jest sztywno polaczony 3 elementem przynaleznym do jednej z czesci (A, B) zapewniajac za posrednictwem wymienionej ply¬ ty pierscieniowej (58) elementowi blokujacemu (56, 76), zapewnianie oparcia obwodpwego elementowi sprezystemu (18B). 10. Tlumik wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze element blokujacy (56) jest podtrzymywany przez ramie (60), przechodzace obwodowo w oddaleniu od elementu blokujacego (56) sztywno polaczone z elementem (11) podtrzymujacym je, przy czym ramie (60) stanowi srodki powrotne elementu blo¬ kujacego (56). 11. Tlumik wedlug zastrz. 10, znamienny tym, ze ramie (60) jest tworzone przez blaszke o przekroju stosunkowo cienkim w kierunku promieniowym i stosunkowo szerokim w kierunku osiowym. 12. Tlumik wedlug zastrz. 11, znamienny tym, ze element blokujacy (56) stanowi proste zagiecie na siebie ramienia (60), podtrzymujacego. 13. Tlumik wedltig zastrz. 12, znamienny tym, ze ma podtrzymujacy element (UJ przymocowany do ramienia (60) utrzymywanego przez szczeline (62) na lapie (63) elementu (11), która przechodzi pro¬ mieniowo i przedluza sie progiem (64), przy czym próg (64) przechodzi obwodowo w czesci wysiegni¬ kowej poczawszy od wymienionej lapy (63) o obwo¬ dowym wymiarze (Cl) zasadniczo równy wymiaro¬ wi tej lapy. 14. Tlumik wedlug zastrz. 13, znamienny tym, ze ramie (60) podtrzymujace element blokujacy (56) jest w stanie sprezystego naprezenia wstepnego dla zapewnienia spoczynku zespolu. 15. Tlumik wedlug zastrz. 14, znamienny tym, ze ma zukosowane krawedzie (72) elementu oporowe¬ go (57) wspólpracujacego z elementem blokujacym (56). 16. Tlumik wedlug zastrz. 15, znamienny tym, ze krawedz (73) elementu blokujacego (56) ma zukoso¬ wane w sposób komplementarny. 17. Tlumik wedlug zastrz. 16, znamienny tym, ze element oporowy (57) nalezy do wienca (70), który 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60128242 23 24 jest usytuowany promieniowo na wprost eletnen- tu blokujacego (56), a ponad nim posiada co naj¬ mniej jedno wciecie (71) odpowiednie do zaczepie¬ nia o element blokujacy (56). 18. Tlumik wedlug zastrz. 17, znamienny tym, ze powierzchnie miedzy wiencem (70) a ramieniem (60), podtrzymujacym element blokujacy (56) posiadaja duzy wspólczynnik tarcia. 19. Tlumik wedlug zastrz. 18, znamienny tym, ze powierzchnie miedzy wiencem (70) a elementem blokujacym (56) posiadaja duzy wspólczynnik tarcia. 20. Tlumik wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze element blokujacy (76) ma sprzezony ruchomo z prowadnica (78), zas' element oporowy (80) ma ustawiany na drodze przejscia elementu blokuja¬ cego (76) wzdluz jego prowadnicy (78). 21. Tlumik wedlug zastrz. 20, znamienny tym, ze element blokujacy (76) stanowi prosta plytka, a prowadnice (78) wydluzone promieniowo wyciecie w tarczy (77) dla osadzenia slizgowi elementu blo¬ kujacego (76). 22. Tlumik wedlug zastrz. 21, znamienny tym, ze tarcza (77) posiada wyciecia (78) tworzace prowad¬ nice dla elementu kujacego (76) i wystajacy z wy¬ ciecia (78) dziób (79), a poza odsadzeniem (82) ele¬ ment blokujacy (76) posiada wydluzenie promienio¬ we (83) dla podparcia elementu oporowego (80). 23. Tlumik wedlug zastrz. 22, znamienny tym, ze prowadnica (78), z która jest sprzezony ruchomo element blokujacy nalezy do jednej z czesci (A, B), a element oporowy (80) ma podtrzymywany przez plyte pierscieniowa (58). 24. Tlumik wedlug zastrz. 23, znamienny tym, ze posiada co najmniej dwa elementy blokujace (26, 36, 46, 56, 76) usytuowane w pozycjach naprzeciw¬ leglych na obwodzie. 25. Tlumik wedlug zastrz. 24, znamienny tym, ze elementy blokujace (76) maja wspólne srodki po¬ wrotne, stanowiace skrecana sprezyne (86), której oba ramiona (87) sa sprzezone odpowiednio z dwo¬ ma elementami blokujacymi (76). 26. Tlumik wedlug zastrz. 23, znamienny tym, ze posiada elementy sprezyste (18A, 18B, 18B') w ilo¬ sci zapewniajacej dzialanie jednego lub wielu ele¬ mentów blokujacych (26, 36, 46, 56, 76), których skladowa promieniowa usytuowana jest na osi zespolu. 27. Tlumik wedlug zastrz. 23, znamienny tym, ze dzialanie jednego lub wielu elementów blokujacych (26, 36, 46, 56, 76) dotyczy wszystkich elementów sprezystych (18B, 18B0- 28. Tlumik drgan skretnych, zwlaszcza tarczy ciernej sprzegla ciern«go, zawierajacy co najmniej dwie czesci wspólosiowe zmontowane obrotowo wzgledem siebie, w granicach okreslonego bicia ka¬ towego, zas usytuowane w kierunku przeciwstaw¬ nym do srodków sprezystych dzialajacych obwodo- wo miedzy soba dla zakresu co najmniej tego bicia katowego, stanowiace srodki sprezyste o dziaianiu obwodowym, znamienny tym, ze zawiera co najmniej jeden element blokujacy, (26, 36, 46, 56) reagujacy na sile odsrodkowa przeciwstawnie do srodków pow¬ rotnych i ruchomy w sposób zwrotny miedzy polo¬ zeniem spoczynkowym, w którym on nie dziala, a poVyzej okreslonej predkosci obrotowej zwiaza¬ nej ze srodkami powrotnymi, polozeniem roboczym, w którym dla co najmniej jednego z elementów sprezystych (18A, 18B, UW) jest ustawiony bezpo¬ srednio, badz posrednio na jednej z krawedzi pro¬ mieniowej jednego z okienek, w których jest umie¬ szczony element sprezysty. 10 15 20 25 30 Sf128242 FIG.1 FIG. 2 '\I */JftMT23 FIG. 3 FIG.6 FIG. 7128242 *-^.TT7T FIC.12 46 20 & ME ^20 \tl T7T~m-} FIG. 14 70 tumu128242 FIG. 17 FIG. 18 °'3&S FIG.19 FIG. 22128242 FIG. 21 F/G.25 12 -11 10 \ 7 / c V11 -12 \ FIG.29 FIG. 3O M -5B' \Asa.FIG. 27 FIG.31 ZGK, Druk. im. K. Miarki w Mikolowie, zam. 7494/1131/5, 95 egz.Cena zl 100.— PL PL PL PL