Przedmiotem wynalazku jest silnik komutatoro¬ wo-indukcyjny, na którego wycinkach, na koncu od strony uzwojenia, uformowany jest hak z odgie- ¦ tym wolnym koncem, za pomoca którego do komu¬ tatora zamocowane sa sztywno co najmniej dwa przewody uzwojenia twornika silnika elektryczne¬ go, w polozeniu radialnym, jeden nad drugim.Znany jest tego rodzaju silnik komutatorowo-in¬ dukcyjny, przedstawiony w opisie patentowym RFN nr 1134151, w którym poczynajac od strony czolo¬ wej kolektora poprzez stoczenie zdjety zostal frag¬ ment górnej warstwy powierzchni wzdluz po¬ wierzchni biegowej. Ten fragment tworzy hak otwarty w strone powierzchni czolowej. Na odslo¬ nieta w wyniku "stosowania powierzchnie nalozona jest podstawa choragiewki przylaczeniowej w ksztal¬ cie litery U i przymocowana jest poprzez docisnie¬ cie haka. Miedzy ramiona choragiewki przylacze¬ niowej sa wprowadzone dwa konce uzwojenia twor¬ nika i zacisniete w ten sposób, ze zostaja usytuo¬ wane w polozeniu radialnym jeden nad drugim, na zewnatrz, na powierzchni komutatora.Znany jest równiez z opisu patentowego RFN nr 2328698 silnik komutatorowo-indukcyjny, w którym wystepuje kolektor z komutatorem hakowym dla mocowania tylko jednego drutu na kazdym haku, przy czym hak uformowany jest na powierzchni czolowej.Wedlug wynalazku hak na powierzchni czolowej konca wycinka od strony uzwojenia uformowany 15 20 25 30 jest ponizej krawedzi zewnetrznej powierzchni czo¬ lowej i tworzy plaszczyzne powloki podstawowej dla pierwszego przewodu uzwojenia, polozona ra¬ dialnie ponizej górnej powierzchni wycinka komu¬ tatora oraz jest on zagiety w kierunku krawedzi zewnetrznej powierzchni czolowej w odstepie od niej, odpowiadajacym srednicy przewodu uzwoje¬ nia lezacego w wglebieniu miedzy hakiem a po¬ wierzchnia czolowa wycinka dopasowanego do srednicy przewodu uzwojenia w ten sposób, ze przy wciagnieciu nastepnego przewodu uzwojenia jest on ulozony równiez bezposrednio stykajac sie z ha¬ kiem radialnie nad przewodem lezacym przynaj¬ mniej czesciowo ponizej krawedzi zewnetrznej po¬ wierzchni czolowej.Dla dopasowania, wglebienia do srednicy pierw¬ szego przewodu uzwojenia powierzchnia czolowa wycinka posiada na krawedzi zewnetrznej zaokrag¬ lenie dopasowane do tego przewodu uzwojenia.W korzystnym wykonaniu hak na powierzchni czolowej jest uformowany radialnie w takim od¬ stepie od jej krawedzi zewnetrznej, ze we wgle¬ bienie wchodzi wiecej przewodów uzwojenia, leza¬ cych radialnie jeden nad drugim.Przy zastosowaniu silnika komutatórowo-induk- cyjnego, którego kazda czesc polaczona jest od¬ dzielnie do jednofazowej sieci pradu przemiennego stanowiacej jedyne zródlo zasilania, uzwojenie sto- jana jest nawiniete we wspólnym pakiecie blach stojana czesci komutatorowej silnika o malej ilosci 123 7503 123 750 4 biegunów i czesci indukcyjnej silnika o duzej ilosci biegunów i wspólny twornik ma uzwojenie takie, ze z zezwojów wzglednie grup zezwojów polaczo¬ nych szeregowo w kazdej fazie sa utworzone zwar¬ te pradowe i poprzez wycinki komutatora sa utwo¬ rzone obwody pradowe, przy czym we wspólnym ukladzie uzwojenia twornika dla pracy silnika ko¬ mutatorowo-indukcyjnego, przy stosunku liczby bie¬ gunów 4:2, 8:2, 12 :2, 16 : 2, podlaczone sa zawsze do dwóch sasiednich wycinków komutatora zarów¬ no poczatek wzglednie koniec zezwoju uzwojenia petlicowego nie skrzyzowanego, jak i przesuniete¬ go w stosunku do niego przestrzennie na obwodzie twornika o 180° zezwoju uzwojenia petlicowego skrzyzowanego, którego podzialka biegunowa jest przynajmniej zblizona do podzialki biegunowej uzwojenia o malej ilosci biegunów, zwlaszcza 2-bie- gunowego uzwojenia stojana czesci komutatorowej silnika i odpowiada nieparzystej wielokrotnosci wielobiegunowego uzwojenia stojana czesci induk¬ cyjnej silnika.W innym, korzystnym zastosowaniu silnika komu¬ tatorowo-indukcyjnego, którego kazda czesc podla¬ czona jest oddzielnie do jednofazowej sieci pradu przemiennego stanowiacej jedyne zródlo zasilania, uzwojenie stojana jest nawiniete we wspólnym pa¬ kiecie blach stojana czesci komutatorowej silnika o malej ilosci biegunów* i czesci indukcyjnej silni-. ka o duzej ilosci biegunów i wspólny twornik ma uzwojenie takie, ze z zezwojów wzglednie grup ze¬ zwojów polaczonych szeregowo w kazdej fazie sa utworzone zwarte obwody pradowe i poprzez wy¬ cinki komutatora sa utworzone obwody pradowe, przy czym we wspólnym ukladzie uzwojenia twor¬ nika dla pracy silnika komutatorowo-indukcyjnego, przy stosunku liczby biegunów 6 : 2, podlaczone sa zawsze do dwóch sasiednich wycinków komutatora zarówno poczatek wzglednie koniec ukladu szere¬ gowego, nie majacego poza tym polaczenia z komu¬ tatorem, przy czym dwa usytuowane na obwodzie twornika, wzajemnie przesuniete o 120° zezwoje sa przyporzadkowane jednemu skrzyzowaniu wzgled¬ nie nieskrzyzowanemu uzwojeniu petlicowemu, jak równiez konce zezwoju sa przyporzadkowane jed¬ nemu nieskrzyzowanemu czy skrzyzowanemu uzwo¬ jeniu petlicowemu, którego podzialka biegunowa jest przynajmniej zblizona do podzialki bieguno¬ wej uzwojenia o malej ilosci biegunów, zwlaszcza 2-biegunowego uzwojenia stojana czesci komutato-^ rowej silnika i odpowiada nieparzystej wielokrot¬ nosci wielobiegunowego uzwojenia stojana czesci indukcyjnego silnika.Zaleta wynalazku jest wykonanie silnika komu- tatorowo-indukcyjnego, w którym za pomoca pro¬ stych srodków, bez istotnego powiekszenia prze¬ strzeni potrzebnej dla komutatora z jego polacze¬ niami z przewodami uzwojenia mozna zamocowac na haku wiecej niz jeden nawiniety przewód uzwo¬ jenia, który styka sie z nim.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony na ry¬ sunku, na którym fig. 1 przedstawia komutator w zwyklym wykonaniu, tylko z jednym przewodem uzwojenia, przypadajacym na hak, w czastkowym przekroju radialnym, fig. 2 — przekrój podluzny odpowiadajacy fig. 1, fig. 3 — komutator w zwy¬ klym wykonaniu, którego haki otoczone sa przez dwa przewody uzwojenia, w czastkowym przekro¬ ju radialnym, fig. 4 — przekrój podluzny odpowia¬ dajacy fig. 3, fig. 5 — komutator wedlug wynalaz¬ ku, którego haki otoczone sa przez dwa przewody uzwojenia, w czastkowym przekroju radialnym, fig. 6 — podluzny przekrój czastkowy odpowiada¬ jacy fig. 5, po nawinieciu przewodów uzwojenia, przed ostatecznym zagieciem haka, fig. 7 — podluz¬ ny przekrój czastkowy odpowiadajacy fig. 6, z osta¬ tecznie zagietym hakiem, figv 8 — schemat zinte¬ growanego uzwojenia twornika silnika napedowe- . go o przelaczalnej liczbie biegunów 6/2, fig. 9 — schemat zintegrowanego uzwojenia twornika silni¬ ka napedowego o przelaczalnej liczbie biegunów 12/2 oraz fig. 10 — schemat zintegrowanego uzwo¬ jenia twornika 8/2 — biegunowego.W materiale izolacyjnym 2 (fig. 2) ulozone sa wy¬ cinki 3, 3' mocowane koncentrycznie do osi silnika 1, które przechodza na koncach od strony uzwoje¬ nia w haki 4 czy 5, 4' czy 5'. ^Przedstawione tylko wycinkowo na fig. 1, 3, 5 haki sa rozmieszczone w taki sam sposób na calym obwodzie komutato¬ ra. Przy maszynowym wykonywaniu uzwojenia, za pomoca nawijarki hak 4' zostaje otoczony przez przewód 6 uzwojenia, który uwidoczniony jest na fig. 1 w przekroju poprzecznym. Konieczny odstep bl (fig. 1) miedzy dwoma hakami 4', 5' usytuowa¬ nymi kolejno na obwodzie komutatora wynika z grubosci przewodu 6, 7 uzwojenia i niezbednego odstepu izolacyjnego a miedzy sasiednimi bokami lezacych naprzeciwko siebie przewodów 6, 7 uzwo¬ jenia.Srednica D3 zewnetrznej powierzchni czolowej 31 (fig. 2) wycinków 3 zalezy' od liczby wycinków i haków oraz ich szerokosci.Figura 3 przedstawia, biorac pod uwage zwykly komutator z fig. 1, konieczne powiekszenie- odste¬ pu b2 miedzy dwoma kolejnymi na obwodzie twor¬ nika hakami 4" i 5", jezeli haki te po otoczeniu przez pierwszy przewód, 6, 7 zostaja maszynowo otoczone przez dalszy przewód 8, 9. W wyniku tego zwieksza sie tym samym srednica zewnetrznej po¬ wierzchni czolowej 31 do srednicy D4 przy zalozo¬ nych, stalych wartosciach szerokosci haka, sredni¬ cy przewodu i odstepu izolacyjnego a.Figura 5 przedstawia komutator wedlug wynalaz- * ku, w którym przewody 6 i 8 oraz 7 i 9 uzwojenia, otaczajace kolejno hak 4 czy 5 leza koniecznie ra¬ dialnie jeden nad drugim. To konieczne ulozenie przewodów jednego nad drugim, co jest szczegól¬ nie widoczne na fig. 6, wynika z tego, ze hak 4 jest w korzystny sposób uformowany na powierzch¬ ni czolowej 31 konca wycinka od strony uzwojenia, ponizej krawedzi zewnetrznej oraz jest zagiety w strone krawedzi zewnetrznej, bocznej powierzchni w odstepie od niej odpowiadajacym wglebieniu do¬ pasowanemu do srednicy D2 pierwszego przewodu 6 uzwojenia. Zagiecie haka 4 wykonane jest przy tym poczatkowo przewaznie w kierunku radialnym od osi 1 w ten sposób, ze drugi przewód 8 uzwo¬ jenia usytuowany jest radialnie ponad pierwotnie nawinietym przewodem 6 uzwojenia.Nastepnie zastosowano odgiecie górnego, wolne¬ go konca haka 4, co jest widoczne na fig. 7, który 10 a|5 20 25 30 35 40 45 50 55 605 123 750 6 to hak 4 zostaje zagiety tak daleko do górnej po¬ wierzchni wycinka, ze oba przewody 6, 8 uzwojenia utrzymane sa w polozeniu radialnym jeden nad drugim, a nie jak na fig. 4 w zwykly sposób, lezac wzdluz cieciwy obok siebie. Konieczna srednica Dl powierzchni czolowej 31 okreslona przez zadane wartosci szerokosci haków, srednicy przewodu uzwojenia i odstepu izolacyjnego z fig. 5 jest przy tym wieksza od srednicy D3 równej dla obu fig. 1 i 5 jedynie o wartosc srednicy D2 przewodu 6, 7 uzwojenia wpuszczonego w wglebienie, przy czym odstep bl miedzy dwoma sasiednimi hakami 4, 5 czy 4', 5' jest taki sam,-podczas gdy dla rozwiaza¬ nia zwyklego komutatora przy otoczeniu przez dwa przewody uzwojenia jak na fig. 3, odstep ten mu¬ sialby byc zwiekszony do wartosci odstepu b2.Hak 4 wedlug wynalazku uformowany przy po¬ wierzchni czolowej moze przebiegac do góry ra¬ dialnie w odstepie od niej równym srednicy D2 przewodu i tym samym zostaje utworzony miedzy powierzchnia czolowa 31 a radialnie przebiegajaca czescia haka 4.,Na figurze 6 widac, jak przewód 6 uzwojenia jest dopasowany do zaokraglenia 32 utworzonego w zewnetrznej krawedzi Dl powierzchni czolowej 31 wycinka 3. W ten sposób nie zachodzi potrzeba powiekszenia osiowego komutatora, poniewaz za¬ okraglenie usytuowane jest w miejscu, które z tech¬ nicznych wzgledów wykonania nie jest przewi¬ dziane jako powierzchnia pracy wycinka.Figura 8 przedstawia w górnej i dolnej czesci roz¬ winiecia jednego i tego samego komutatora o 36 wycinkach i fragmentu zintegrowanego uzwoje¬ nia twornika nawinietego w 18 zlobkach silnika komutatorowo-indukcyjnego o przelaczalnej liczbie biegunów 6/2. W górnej czesci przedstawiony jest jako fragment calego ukladu uzwojenia zezwój nie- skrzyzowany, który wedlug wynalazku posiada wla¬ sciwa szerokosc, na obwodzie twornika zajmuje dwoma bokami zlobki 1 i 10 i odpowiednio podzie¬ lony jest na dwie czesci.W dolnej czesci przedstawiony jest wedlug wy¬ nalazku uklad drugiego zezwoju ulozonego w zlob¬ kach 7 i 16 oraz polaczonego z nim w szereg doda¬ tkowego zezwoju ulozonego w zlobkach 13 i 4. Po¬ czatek i koniec ukladu szeregowego, polaczonego jako zezwój skrzyzowany,-sa dolaczone do tych sa¬ mych wycinków 18, 19, 20 co konce zezwoju nie- skrzyzowanego w górnej czesci figury. Te trzy ze¬ zwój e, ze wzgledu na wymagany przeplyw dla sil¬ nika napedowego o przelaczalnej liczbie biegunów 6/2, usytuowane sa wedlug wynalazku na obwodzie w odstepach 120° i maja wlasciwe, przewidziane z góry szerokosci. Kazde z uzwojen z górnej wzgled¬ nie dolnej czesci jest kolejno wykonywane maszy¬ nowo i otacza przy tym haki przedstawionych wy¬ cinków 18, 19, 20.Figura 9 przedstawia schemat uzwojenia silnika napedowego o przelaczalnej liczbie biegunów 12/2, o 28 zlobkach twornika i 28 wycinkach komutato¬ ra. W odróznieniu od fig. 8 nie jest zastosowany tutaj podzial zezwoju na czesci zezwoju.Szczególnie korzystny sposób, ze wzgledu na ograniczajace szumy, rozwiazanie przewidziane jest dla w pelni zintegrowanego uzwojenia twornika o liczbie zlobków w tworniku, która jest inna od znanej i stosowanej ilosci zlobków twornika, róz¬ nej od ilosci zlobków stojana, wyliczonej z zalez¬ nosci N2 — 2p mjjas, gdzie N2 — calkowita liczba zlobków wytworniku, p — liczba par biegunów w tworniku, m2 — liczba przewodów fazowych i q2 — liczba zlobków na biegun i przewód fazowy. Przy¬ kladowo dla schematu uzwojenia z fig. 9, liczba zlobków twornika wynosi N2 = 28, podczas gdy licz¬ ba zlobków wedlug zwyklego obliczenia wynioslaby 24, biorac pod uwage 3-fazowe uzwojenie stojana silnika indukcyjnego o Ni = 36 zlobkach.Figura 10 przedstawia ponownie w sposób sche¬ matyczny zastosowane juz poprzednio zintegrowa¬ ne uzwojenie twornika dla silnika napedowego o przelaczalnej liczbie biegunów 8/2. Uzwojenie po- kazane jest w dwóch fragmentach czesciowych, podlaczonych do tego samego komutatora o 36 wy¬ cinkach i twornika o 18 zlobkach.W górnej czesci figury przedstawiony jest ze¬ zwój nieskrzyzowanego uzwojenia petlicowego, po¬ dzielony na dwie czesci i podlaczony do wycinków 4, 5, 6 w dolnej czesci figury przedstawiony jest ze¬ zwój skrzyzowanego uzwojenia petlicowego podzie¬ lony na dwie czesci i podlaczony równiez do wy¬ cinków 4, 5,4.Zastrzezenia patentowe 1. Silnik komutatorowo-indukcyjny, na którego wycinkach od strony uzwojenia jest uformowany hak z odgietym wolnym koncem, za pomoca któ¬ rego do komutatora zamocowane sa sztywno co najmniej dwa prbewody uzwojenia twornika sil¬ nika elektrycznego, w. polozeniu radialnym jeden nad drugim, znamienny tym, ze hak (4) na po¬ wierzchni czolowej (31) konca- wycinka (3) od stro¬ ny uzwojenia uformowany jest ponizej krawedzi zewnetrznej powierzchni czolowej (31) i tworzy plaszczyzne powloki podstawowej dla pierwszego przewodu (6) uzwojenia, polozona radialnie poni¬ zej górnej, powierzchni wycinka komutatora oraz jest on zagiety w kierunku krawedzi zewnetrznej powierzchni czolowej (31) w odstepie od niej, od¬ powiadajacym srednicy (D2) przewodu (6) uzwoje¬ nia lezacego we wglebieniu miedzy hakiem (4) a po¬ wierzchnia czolowa (31) wycinka (3) dopasowanego do srednicy (Dj) przewodu (6) uzwojenia w ten spo¬ sób, _ ze przy wciagnieciu v nastepnego przewodu uzwojenia (8) jest on ulozony równiez bezposred¬ nio stykajac sie z hakiem (4) radialnie- nad prze¬ wodem (6) lezacym przynajmniej czesciowo poni¬ zej krawedzi zewnetrznej powierzchni czolowej (31). 2. Silnik wedlug zastrz. 1, znamienny tym* ze dla dopasowania wglebienia do srednicy (D2) pierwsze¬ go przewodu (6) uzwojenia powierzchnia czolowa (31) wycinka (3) posiada na krawedzi zewnetrznej zaokraglenie (32) dopasowane do przewodu (6) uzwojenia. 3. Silnik wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze hak (4) na powierzchni czolowej (31) jest ufor¬ mowany radialnie w takim odstepie od jej krawedzi zewnetrznej, ze we wglebienie wchodzi wiecej przewodów uzwojenia, lezacych radialnie jeden nad drugim. 10 ll|5 20 25 30 35 40 45 50 55 60 507 123 750 8 4. Silnik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku, gdy kazda czesc silnika podlaczona jest oddzielnie do jednofazowej sieci pradu przemien¬ nego stanowiacej jedyne zródlo zasilania, uzwoje¬ nie stojana jest nawiniete we wspólnym pakiecie blach stojana czesci komutatorowej silnika o malej ilosci biegunów i czesci indukcyjnej silnika o duzej ilosci biegunów i wspólny twornik ma uzwojenie takie, ze z zezwojów wzglednie grup zezwojów po¬ laczonych szeregowo w kazdej fazie' sa Utworzone zwarte obwody pradowe i poprzez wycinki komu¬ tatora sa utworzone obwody pradowe, przy czym we wspólnym ukladzie uzwojenia twornika, dla pra¬ cy silnika komutatorowo-indukcyjnego,. przy sto¬ sunku liczby biegunów 4:2, 8:2, 12 : 2, 16 : 2, do dwóch sasiednich wycinków (18, 19) komutatora podlaczone sa zawsze zarówno poczatek wzglednie koniec zezwoju uzwojenia petlicowego nie skrzy¬ zowanego, jak i przesunietego w stosunku do niego przestrzennie na obwodzie twornika o 180° zezwoju uzwojenia petlicowego skrzyzowanego, którego po- dzialka biegunowa jest przynajmniej zblizona do podzialki biegunowej uzwojenia o malej ilosci bie¬ gunów zwlaszcza 2-biegunowego uzwojenia stojana czesci komutatorowej silnika i odpowiada niepa¬ rzystej wielokrotnosci wielobiegunowego uzwojenia stojana czesci indukcyjnej silnika. 5. Silnik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku, gdy kazda czesc silnika podlaczona jest 10 15 25 oddzielnie do jednofazowej sieci pradu przemienne¬ go stanowiacej jedyne zródlo zasilania, uzwojenia stojana jest nawiniete we wspólnym pakiecie blach stojana czesci komutatorowej silnika o malej ilosci biegunów i czesci indukcyjnej silnika o duzej ilosci biegunów i wspólny twornik ma uzwojenie takie, ze z zezwojów wzglednie grup zezwojów polaczo¬ nych szeregowo w kazdej fazie sa utworzone zwar¬ te obwody pradowe i poprzez wycinki komutatora sa utworzone obwody pradowe, przy czym we wspól¬ nym ukladzie uzwojenia twornika dla pracy sil¬ nika komutatorowo-indukcyjnego, przy stosunku liczby biegunów 6 :2, do dwóch sasiednich wycin¬ ków (18, 19) komutatora podlaczone sa zawsze za¬ równo poczatek wzglednie koniec ukladu szerego¬ wego, nie majacego poza tym polaczenia-z komu¬ tatorem, przy czym dwa usytuowane na obwodzie twornika, wzajemnie przesuniete o 120° zezwoje sa przyporzadkowane jednemu skrzyzowaniu wzgled¬ nie nieskrzyzowanemu uzwojeniu petlicowemu, jak równiez konce zezwoju sa przyporzadkowane jed¬ nemu nieskrzyzowanemu czy skrzyzowanemu uzwo¬ jeniu petlicowemu, którego podzialka biegunowa jest przynajmniej zblizona do podzialki bieguno¬ wej uzwojenia o malej ilosci biegunów, zwlaszcza 2-biegunowego -uzwojenia stojana czesci komutato¬ rowej silnika i odpowiada nieparzystej wielokrot¬ nosci wielobiegunowego uzwojenia stojana czesci indukcyjnej silnika.Fig. i Fig.2 Fig.3 Fig. 4 Fig. 5 Fig.6 Fig.7 ^-6 *123 750 1 2 3 4 5 6 7 B 9 10 11 12 13 14 15 16 17 IB |1|36| |34| |3Z| |30| N |«| . ft| \A MW W N W N \*\ \*\ WR 281 2 • 4 • 6 • B • 10 • 12 • 14 • 16 • 18 • 20 ¦ 11 • 24 * 26 |4| |2|1|20| |26| N |22| |20| |1B| |16| |tt| |tt| |lo| |b| |b| I 1 2 3 4 5 6 7 B 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 J |1|36| |34| |32| |30| |2B| |26| |24| |2Z| |2D| |«| |16| |14| |12| |10| |B| \tTWR 2B1 2 • 4 • 6 • B » 10 ¦ 12 ¦ 14 • 16 • 18 • 20 • 22 • 24 • 25 - |2B| |26| |24| |22| |20| |1B| |16| |14| |12| |10| |B| |6 2p = 2/6 N = 1B W= 1-10 L = 36 s= 1-2 Fig.8 2p= 2/12 N= 28 W=1-B L = 28 s = 1-2 Fig.9 1 2 3 4 5 6 7 B 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 B 9 10 11 _12 13 14 15 16 17 2p=8/2 N= 19 W=1-B L = 36 s = 1-2 Fig.10 PL PL PL PL PL PL