PL101794B1 - A method of texturing the polyester yarn - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób teksturowania przedzy poliestrowej, a zwlaszcza sposób teksturowania przedzy z wlókien ciaglych.

Przedza poliestrowa jest glównie wytwarzana sposobem, polegajacym na przedzeniu ze stopu polimeru teraftalanu etylenowego, z którego otrzymuje sie wlókna ciagle. Wlókna te w celu poprawy wytrzymalosci i wydluzenia wzglednego przy rozrywaniu o 30% poddaje sie rozciaganiu, obróbce majacej na celu polepszenie puszystosci przy niskim skurczu podczas gotowania przedzy, otrzymanej z tych wlókien. Skurcz przy gotowaniu o wartosci ponizej 3,5% jest wazny dla uzyskania równomiernosci farbowania nawojów przedzy, które nawinieto bez specjalnych srodków ostroznosci. W dotychczas stosowanym procesie rozciagniete wlókna ciagle zostaja polaczone w wiazki wlókien, które cechuje przy gotowaniu skurcz wynoszacy 8—10%. Proces ten opisany jest w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 2852906 i polega na teksturowaniu dysza powietrzna.

Wlókna te otrzymuja skrety, które nadaja im puszystosc i tworza na powierzchni przedzy petle. Petle te nadaja tkaninom cechy estetyczne, podobnie jak przedzy, która jest tworzona przez ciecie wiazek na krótkie odcinki i przedzenie wlókien na przedze. Przy farbowaniu w nawoju takich teksturowanych strumieniem powietrza przedz nalezy zachowac specjalne srodki ostroznosci a zwlaszcza przy nawijaniu, celem otrzymania miekkich nawojów, co umozliwia równomierne farbowanie. Przedze mozna równiez poluzowac przez stabilizacyjna obrób¬ ke cieplna, jednak obróbka ta jest bardzo kosztowna.

Patent Stanów Zjednoczonych nr 3772872 ujawnia wielowlókienkowe wyjsciowe przedze poliestrowe do produkcji przedzy teksturowanej falszywym skretem przy jednoczesnym rozciagu, cechujace sie wydluzeniem wzglednym przy rozrywaniu 70 do 180%, dwójlomnoscia równa przynajmniej 0,025, miedzywlókienkowym wspólczynnikiem tarcia (fs) 0,20 do 0,38, przy czym poliester sklada sie zasadniczo z syntetycznego liniowego polimeru teraftalanu etylenowego o krystalicznosci mniejszej niz 30% i o lepkosci wzglednej przynajmniej 18, mierzonej jak nizej opisano. Te poliestrowe przedze wyjsciowe posiadaja wysoka orientacje molekularna, która jest nastepstwem duzej szybkosci przedzenia stosowanej przy ich wytwarzaniu. W dolnej czesci kolumny 8 opisane sa warunki teksturowania rozciagiem i wymienione sa dwa grzejniki. Pierwszy grzejnik ustala skret, a drugi grzejnik sluzy do zmniejszania skurczu przy gotowaniu, umozliwiajac w ten sposób uzywanie stosunkowo2 101 794 twardo nawijanych nawojów w barwieniu metoda pakunkowa. W przeciwnym wypadku, nadmiernie miekkie nawoje musza byc nawijane przy malym naprezeniu przedzy, aby umozliwic przedzy równomierny skurcz.

Drugi stopien grzejny powieksza jednakze koszt teksturowania.

Stosowanie dyszowo-pneumatycznego stopnia teksturowania po operacji teksturowania falszywym skre¬ tem (bez rozciagu) jest ujawnione w japonskim zgloszeniu patentowym nr 38/8364/1963 z konwencjonalna w pelni rozciagnieta przedza, jako materialem wyjsciowym. Podobny proces jest opisany w Risearch Disclosure, kwiecien 1973, strona 29, pkt. 10820.

Opis patentowy RFN nr 2163226 opisuje teksturowanie metoda falszywego skretu. Ma ono miejsce (fig. 1) miedzy parami walków 3 i 6 (pierwsza) strefa nagrzewania. Po opuszczeniu strefy falszywego skretu przedze przechodza przez jeszcze jedna strefe nagrzewania (7 na fig. 1). Przedze traktowane w ten sposób posiadaja jeszcze duzy skret szczatkowy (kolumna 2, wiersz 29), który ma byc zmniejszony wynalazkiem bez wplywu na puszystosc (kolumna 3, wiersz 26 do 28). Cel ten osiaga sie przez to, ze umieszczona jest dysza (fig. 1) 8, przez która przechodzi wiazka wlókien po opuszczeniu drugiej strefy nagrzewania. Dysza ta skreca przedze tak samo jak wrzeciono falszywego skretu, stanowi wiec urzadzenie skrecajace, nie porównywalne jednakze z dysza spu- szajaca, stosowana w przedstawionym sposobie wedlug wynalazku. Równiez cel przedlozonego wynalazku jest inny niz cel sposobu wedlug opisu patentowego RFN nr 2163226.

Wedlug niniejszego wynalazku obnizona jest rozpreznosc okreslona ilosciowo przez pomiar skurczliwosci, bez koniecznosci stosowania drugiej strefy nagrzewania. Przedze wytwarzane wedlug wynalazku posiadaja dlate¬ go inne wlasciwosci anizeli przedze wyprodukowane wedlug opisu patentowego RFN nr 2163226.

Opis patentowy RFN nr 2245369 opisuje teksturowanie wlókien ciaglych dwuskladnikowych. W strefie falszywego skretu ograniczonej parami walków 2 i 9 sa umieszczone dwie strefy nagrzewania 4 i 8. Sposób ten jest pod wzgledem materialu obrabianego, przeprowadzania procesu i wyników rózny od przedstawionego spo¬ sobu.

Stosowanie dysz powietrznych do spuszania przedzy opisano tez w ksiazce WJablonski — Przedze modyfi¬ kowane wyd. 1972 WNT str. 196-212.

Stwierdzono, ze przedza o malym skurczu przy gotowaniu, wymaganej wytrzymalosci i wygladzie podo¬ bnym do wygladu przedzy przedzonej tradycyjnie moze byc wykonana przez teksturowanie rozciagiem polie¬ strowej przedzy wielowlókienkowej wyprzedzionej ze stopu przy wysokiej szybkosci na konwencjonalnej maszy¬ nie do teksturowania falszywym skretem, zmodyfikowanej i przystosowanej do dokonywania rozciagu i stosowa¬ nie zamiast drugiego grzejnika urzadzenia teksturujacego dysza pneumatyczna. Efektem nieoczekiwanym jest to, ze przedza o malym skurczu moze byc wytwarzana takim sposobem bez drugiego grzejnika.

Wynalazek niniejszy przedstawia sposób teksturowania przedzy poliestrowej polegajacy na tym, ze polie¬ strowa przedze wyjsciowa o wydluzeniu wzglednym przy rozrywaniu 70 do 180% i o dwójlomnosci równej przynajmniej 0,025 i skladajaca sie zasadniczo z syntetycznego liniowego polimeru teraftalanu etylenowego, posiadajacego krystalicznosc mniejsza niz 30% i wzgledna lepkosc przynajmniej 18, podaje sie maszynie teksturu¬ jacej falszywym skretem, na której przedze wyjsciowa poddaje sie rozciagowi od 1.2 do 2.0 i teksturuje sie falszywym skretem przy 8 do 20 skretów/cm, przy grzejniku o temperaturze ponad 180°C w strefie teksturowa¬ nia maszyny, a nastepnie nawilza sie woda i teksturuje sie dysza pneumatyczna przy 8 do 35% nadmiarze podawania. Proces moze byc realizowany na istniejacych maszynach do teksturowania z drobnymi tylko modyfi¬ kacjami bez koniecznosci uzycia drugiego grzejnika do stabilizacji przedzy. Przedza teksturowana wytwarzana tym sposobem posiada skurcz przy gotowaniu mniejszy niz 3,5%, jest wytrzymala i podobna do przedzy prze¬ dzionej tradycyjnie, posiada dobra trwalosc petli (tj. mniejsza niz 1,5%) i po dalszym przerobie daje tkaniny sprezyste i zywe o wymaganej puszystosci, jednorodne i blyszczace.

Przedze nadajace sie do stosowania w niniejszym sposobie sa ujawnione w patencie Stanów Zjednoczonych nr 3772872 wspomnianym powyzej. Korzystnie przedza wyjsciowa sklada sie z poliestrowych wlókien ciaglych wyprzedzonych ze stopu przy szybkosci 2740 do 4570 m/min. Przedza wyprzedzona przy szybkosci mniejszej niz okolo 2740 m/min powoduje trudnosci w zaprzedzaniu z powodu topienia sie na grzejniku i wymaga zbyt duzego rozciagu.

Korzystnie, jak to zostalo ujawnione w patencie Stanów Zjednoczonych nr 3772872 przedze maja równiez wspólczynnik tarcia miedzywlókienkowego (fs), mierzony przy temperaturze 70°C, mniejszy niz okolo 0,38, uzyskiwany przez odpowiedni dobór wykonczenia lub przez dodanie do plimeru glikolu polioksyetylenowego lub kaplinitu pokrytego pirofosforanem. Korzystnie jest jezeli przedza wyjsciowa nie posiada skretu i jest przeplecio¬ na w siatce okolo 51 do 102 cm, jak to zostalo ujawnione w patencie Stanów Zjednoczonych nr 2985995.

Na etapie teksturowania metoda falszywego skretu przedza wyjsciowa podlega 1,3-2,0-krotnemu rozcia¬ gowi, przy czym przy przedzach wyjsciowych cechujacych sie wydluzeniami lezacymi w górnym zakresie wymie¬ nionych 70-180% wydluzen wzglednych przy zrywaniu, pracuje sie wyzszymi rozciagami, a przy przedzach101794 3 wyjsciowych o mniejszych wydluzeniach wzglednych przy zrywaniu pracuje sie nizszymi rozciagami. Korzystnie teksturuje sie przedze metoda falszywego skretu, w zakresie 9—20 skretów/cm i przy temperaturze plyty grzej¬ nej 200—225°C. Przy wyzszych temperaturach grzejników mozna zwiekszyc szybkosc przedzenia, przez co otrzymuje sie zazwyczaj lepsze kedzierzawienie. Do znajdujacych sie w handlu maszyn, na których zgodnie z przedmiotem wynalazku daje sie przeprowadzic teksturowanie metoda falszywy skret—rozciag naleza modele ARCT—479 i 480, francuskiego wytwórcy: Ateliers Roannais de Construction Textiles maszyna do teksturowania metoda falszywego skretu typu Leesona, opisana w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych nr 3292354 i maszyna typu Seragg Super-Draw Set II (SDSII) angielskiej firmy Ernest Seragg and Sons, Maeclesfield, Anglia.

Stopien teksturowania metoda strumienia powietrznego wytwarza w przedzy krunodalne petle powierzch¬ niowe. Zalecane w tej metodzie dysze opisano w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych AP nr 3545057 i nr 3097412. W celu polepszenia sprawnosci tej dyszy przedze poddaje sie wstepnej kapieli wodnej. Procentowa nadwyzke doprowadzona do dyszy, oblicza sie wedlug wzoru: i nn . (Pakosc zasilania) — (predkosc odbioru) predkosc zasilania przy czym moze ona wynosic 8—35, korzystnie wynosi jednak 20—25. W celu otrzymania puszystej przedzyo wy¬ sokim titrze, która otrzymuje sie zazwyczaj przez kosztowne laczenie wlókien i skrecanie, laczy sie dwie lub wie¬ cej wiazek przedzy z sasiadujacych ze soba maszyn teksturujacych i doprowadza do dyszy.

Przy nawijaniu przedza jest doprowadzana do nawoju korzystnie niedoborem lub z opóznieniem. Procento¬ wy niedobór, obliczony wedlug wzoru: (predkosc odbioru) - (predkosc szpuli) szybkosc odbioru moze wynosic —1 do —10, korzystnie —5.

Na rysunku jest schematycznie pokazany sposób wedlug wynalazku i odpowiednie urzadzenie do realizacji wynalazku. Zorientowana przedze poliestrowa 1 doprowadza sie ze szpuli 2 przez pare walków zasilajacych 3 i 37 kieruje sie do grzejnika 4 przez urzadzenie nadajace falszywy skret 5 do pary walków rozciagowych 6 i 6*.

Podczas tego procesu przedza, przechodzaca przez grzejnik 4, znajduje sie w skreconym stanie. Walki rozciagowe 6 i 6' obracaja Sie z 1,3—2,0 razy wieksza szybkoscia niz walki doprowadzajace zgodnie z rozciagiem wydluzeniu przedzy. Przedza przechodzi potem przez prowadnik wlókien w ksztalcie swinskiego ogonka 7 i przez szklany pret odchylajacy 8, który znajduje sie w kapieli wodnej 9, majacej temperature otoczenia, aby potem przez prowadnik w ksztalcie swinskiego ogonka 10 i urzadzenie pneumatyczne do nadawania puszystosci 11 a naste¬ pnie pomiedzy walkami odbierajacymi 12, 13 celem ostatecznego nawiniecia na szpule 14. Walki odbierajace 12 i 13 moga byc zastapione przez urzadzenie naprezajace.

Wydluzenie wzgledne przy zerwaniu (Break Elongation) i wytrzymalosc na rozciaganie (Tenacity) okresla sie wedlug normy ASTM D-2256-69 (nr normy po zmianach dokonanych w marcu 1971 r.). Definicje tych wielkosci podano w punkcie 3,3 pt. „Wydluzenie przy zerwaniu" (Elongation at Break) w rozdziale 3. Pomiar prowadzi sie przy uzyciu prostej przedzy wielowlókienkowej, kondycjonowanej w ciagu 24 godzin w temperatu¬ rze 21,1°C, wilgotnosci wzglednej 65% za pomoca urzadzenia „Instron Tensile Testing Machine'*, stosujac do pomiaru nieskrecona próbke przedzy o dlugosci 12,7 cm. Pomiar przeprowadza sie bez wprowadzenia skretu przy szybkosci glowicy 25,4 cm/min, szybkosci pocieniania wlókien 200%/min, zas szybkosc przesuwu tasmy rejestrujacej wynosi 12,7 cm/min. Wytrzymalosc na rozciaganie równa jest maksymalnemu obciazeniu wyrazone¬ mu w gramach, przy którym nastepuje zerwanie, podzielonemu przez titr przedzy.

Wspólczynnik tarcia powierzchniowego pomiedzy wlóknami (Interfilament Boundary Coefficient of Fric- tion) jest miara zdolnosci wlókien do slizgania sie po sobie; jest on wyznaczony sposobem opisanym w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych nr 3772872, kolumna 2. W celu zmierzenia tego wspólczynnika nawija sie okolo 686 m przedzy (pod katem nachylenia 15° i naprezeniem nawijania równym 10 g) na cylinder o srednicy ,08 cm i dlugosci 7,6 cm. Na górna czesc cylindra kladzie sie kawalek takiej samej przedzy o dlugosci 30,5 cm tak, aby spoczywala ona na juz nawinietej poprzednio przedzy i byla skierowana pionowo do osi cylindra. Na jednym koncu tej nalozonej przedzy zawiesza sie ciezarek o wadze równej w gramach 0,04 x denier tej przedzy, zas do drugiego przymocowuje sie miernik naprezania. Nastepnie obraca sie cylinder o 180°C z predkoscia obwodowa 0,0016 cm/sek tak, ze miernik naprezenia poddany jest naprezeniu rozciagajacemu, które jest stale rejestrowane.4 101794 Próbki, w których nastepuje trwale wydluzenie, odrzuca sie. Wspólczynnik tarcia powierzchniowego (fs) okresla sie równaniem Tj/Tj =eafs (dla tarcia tasm), gdzie T* oznacza srednia z co najmniej 25 rejestrowanych wartosci rzeczywistych naprezenia (w gramach), Ti oznacza przylozone naprezenie rozciagajace (0,04 g x denier), a oznacza kat opasania (w radia- nach) tej na cylindrze nalozonej przedzy, a e = 2,718 (podstawe logarytmu naturalnego). Pomiaru tego dokonuje sie przy temperaturze 70 ± 1°C, a wyniki notuje sie jako wartosci fs.

Dwójlomnosc okresla sie w sposób opisany w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych nr 3549597 (kolumna 4, wiersz 11 do 28).

Krystalicznosc moze byc wyliczona na podstawie prostych pomiarów gestosci metoda podana w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych nr 3549957 (kolumna 3, wiersz 46 do 10 wiersza 4 kolumny). Stosowanymi cieczami do tereftalanu polietylenowego sa czterochlorek wegla i n-heptan. Krystalicznosc w procentach okresla sie przez liniowa interpolacje tych gestosci, tzn. pomiedzy gestoscia jednej calkowicie bezpostaciowej próbki (1,355 g/cm3) i gestoscia fazy krystalicznej o gestosci równej 1,455 g/cm3. Przy kopolimerach lub wlóknach, zawierajacych dodatki np. Ti02, musza byc wykonane pewne korektury zgodnie z opisem patentowym Stanów Zjednoczonych nr 3549597.

Skurcz przy gotowaniu okresla sie nastepujacym sposobem. Do przedzy przyczepia sie ciezarek, dajacy obciazenie równe 0,1 g/denier i mierzy sie dlugosc tak rozciagnietej przedzy L0, po czym zdejmuje sie ciezarek, zastepujac go lzejszym, dajacym obciazenie 0,005 g/den. Nastepnie zanurza sie obciazona przedze w kapieli wodnej o temperaturze 100°C w ciagu 30 minut, po czym sie ja wyjmuje i suszy na powietrzu, aby ja ponownie obciazyc pierwotnym ciezarkiem, mierzac nowa dlugosc^ Lf. Procentowo wyrazony skurcz przy gotowaniu okresla sie ponizszym wzorem: Skurcz [%]= °~ f • 100 L0 Lepkosc wzgledna (RV) uzytego w przykladach poliestru jest miara ciezaru molekularnego. Lepkosc wzgledna jest stosunkiem lepkosci roztworu 0,8 g polimeru, rozpuszczonego w temperaturze pokojowej w 10 ml szesciofluoroizopropanolu, zawierajacego 80 czesci na milion H2S04, do lepkosci tego rozpuszczalnika zawieraja¬ cego sam H2SO4. Lepkosc mierzy sie w temperaturze 25°C przy uzyciu wiskozymetru kapilarnego i wyraza sie w tych samych jednostkach.

Okreslenie gestosci splecenia, jak wyzej wspomniano jest opisane w opisie patentowym Stanów Zjednoczo¬ nych AP nr 2985995. Urzadzenie do okreslenia gestosci splecenia, które moze byc zastosowane takze do celów zwiazanych z przedstawionym wynalazkiem jest opisane w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych AP nr 3290932. Zgodnie z wymienionym opisem patentowym gestosc splecenia (Interlace — liczba igiel) jest równa dlugosci przedzy w cm, jaka przemierza sonda 18, opisana w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych AP nr 3290932, przed odchyleniem próby o 1 mm, do czego jest potrzebna sila równa 8 g.

Trwalosc petli gotowej teksturowanej przedzy wyraza sie w procentach i otrzymuje przez obciazenie przedzy ciezarkiem, powodujacym obciazenie 0,5 g/den, mierzac jednoczesnie dlugosci przedzy przed obciaze¬ niem (Li) i po obciazeniu (L2). Procentowa trwalosc petli okresla sie ze wzoru: Trwalosc petli [%] = ! ~, 2 • 100 Li Niskie jej wartosci (np. ponizej 1,5%) wskazuja na to, ze petelkowatosc, która przedza otrzymala przez teksturowanie strumieniem powietrza, jest trwala i przy kolejno nastepujacych operacjach niezbednych do wytwarzania tkanin lub dzianin i im podobnych, nie latwo usuwalna.

Sposób wedlug wynalazku jest w dalszym ciagu opisu wyjasniony w oparciu o zorientowane przedze wyjsciowe wyprodukowane technika szybkiego przedzenia ze stopów. Wyprodukowano przedze wyjsciowe z po¬ limerów tereftalanu polietylenowego, charakteryzujacych sie wzgledna lepkoscia 20 i zawartoscia wagowa Ti02 0,3%. Polimer zostal wyprzedzony przez dysze, o temperaturze 290°C, o 68 otworach o srednicy 0,27 mm i dlugosci 0,51 mm, metoda przedzenia ze stopu. Wlókna te zostaly od dyszy przedzacej odciagniete przy pomocy walków, obracajacych sie z szybkoscia 3100 m/min, i ochlodzone przy pomocy wymuszonego strumie¬ nia powietrznego o temperaturze 21,1°C. Walki wydajace znajdowaly sie 6,1 m ponizej dyszy. Takim sposobem101794 5 otrzymano przedze, zawierajaca 68 wlókien o grubosci 245 denier, dwójlomnosci równej okolo 0,040, krysta- licznosci ponizej 30%, wydluzeniu wzglednym na zrywanie, wynoszacym okolo 126%, i skurczu przy gotowaniu równym 55%.

Po opuszczeniu walków wydajacych kierowano przedze na walek zanurzony w kapieli wykanczajacej, która byl 12% wodny roztwór mieszanki, zawierajacej 97 czesci blokowego polimeru polioksyalkilenowego o wzorze HO/C2H40/m/C3H60/n- /C2H40/pH, gdzie m, n, p sa liczbami calkowitymi. W roztworze tym 40% wymienionych wartosci procentowych nalezy do ciezaru oksyetylenu, a 60% do grup oksypropylenowyeh-1,2, ze srednim ciezarem molekularnym równym 2900 oraz 1 czesc soli sodowej estru dwuoktylowego kwasu sulfobur- sztynowego, 0,5 czesci trójetanoloaminy, 0,5 czesci kwasu olejowego, 0,5 czesci. 4,4'-butylideno-bi$/6-IIIrz.-bu- * tylo-m-krezolu/ i 0,5 czesci fosforanu-tris-/nonylo- fenylowego/. Preparat ten zostaal naniesiony na przedze w ilosci 0,6% wagowo (w stosunku do suchej masy). Przedza ta odznaczala sie wspólczynnikiem tarcia po¬ wierzchniowego (fs) równym 0,30, mierzonym przy 70°C. Bezposrednio przed nawinieciem przepuszczono przedze przez dysze plecaca, zasilana powietrzem o temperaturze pokojowej, cisnieniu 1,4 atmosfery, celem otrzymania wyprzedu splecenia o gestosci 102 cm. Przedza zostala nawinieta z szybkoscia 3100 m/min. Próbki tak otrzymanych przedz wyjsciowych zostaly potem obrobione zgodnie z wynalazkiem w warunkach zestawio¬ nych w tablicy I.

Przedza zostala najpierw steksturowana na przemyslowej maszynie do teksturowania falszywym skretem przystosowanej do dokonania rozciagu tej przedzy w strefie skretu, przy czym nie zastosowano grzewczego urzadzenia stabilizujacego (tzn. drugiego grzejnika). Przedza, opuszczajaca strefe rozciagu, zostala przeprowadzo¬ na przez kapiel wodna (jak pokazano na rysunku), a potem przez powietrzna dysze nadajaca jej puszystosc, która opisano w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych AP nr 3545057, a nastepnie nawinieto.

Kazda z przedz poddawanych ww, obróbce posiadala pozadane petle powierzchniowe, byla skedzierzawio- na w ksztalcie linii srubowych i miala skurcz przy gotowaniu ponizej 3,5%.

Próbka 1 jest puszysta, petelkowata przedza o grubosci 184 den i skurczu przy gotowaniu równym 3,1%.

Inna przedza, otrzymana tym samym sposobem co pierwsza próbka, charakteryzujaca sie skurczem przy gotowa¬ niu równym 3,0% i 191 den, zostala pokryta na szpuli kasztanowo-brunatnym drukiem, bez zachowania specjal¬ nych srodków ostroznosci np. takich jak przy nawijaniu bardzo miekkich nawoi. Otrzymano przy tym wysmieni¬ ta równomiernosc farbowania calego nawoju. Z tej farbowanej przedzy wyprodukowano dzianine szydelkowa typu Ponte-di-Roma. Dzianina byla podobna do przedzy czesankowej, byla sprezynujaca i miala jeszcze inne korzystne wlasciwosci estetyczne.

Z drugiej próbki, równiez puszystej, petelkowej przedzy, wyprodukowano tez dzianine szydelkowa typu Ponte-di-Roma jednak bez uprzedniego farbowania. Produkt ten potem prano w kadzi, farbowano w urzadzeniu do farbowania dyszowego pod cisnieniem, wysuszono, utrwalono cieplnie, ponownie prano z dodatkiem srodka zmiekczajacego powierzchniowo i ostatecznie wysuszono. Produkt koncowy nie wykazywal skurczu i towarzy¬ szacego mu przyrostu ciezaru, które wystepuje zazwyczaj w przedzy poliestrowej, otrzymanej dotychczasowym sposobem, teksturowania pneumatycznego o wysokim skurczu przy gotowaniu (równym prawie 8%). Material ten byl podobny do przedzy czesankowej, sprezynujacy i wykazywal jeszcze inne korzystne wlasciwosci este¬ tyczne.

Próbka 3, która teksturowano metoda rozciagu i skretu na maszynie innej niz przy próbce 1 i 2, dala równiez puszysta, petelkowa przedze o skurczu przy gotowaniu równym 3%. Przedza ta bez zachowania szcze¬ gólnych srodków ostroznosci zostala na szpuli pokryta drukiem o niebieskoszarym odcieniu. Uzyskano przy tym doskonaly stopien równomiernosci farbowania na calej szpuli. Farbowana przedze zuzyto na dzianine szydelko¬ wa typu Ponte-di-Roma, która wykazala cechy przedzy czesankowej, sprezystosc i inne korzystne wlasciwosci estetyczne.

Próba porównawcza. Wystepujaca w handlu wyjsciowa przedze poliestrowa teksturowano metoda falszy¬ wego skretu (bez rozciagu lub zastosowania drugiego grzejnika) strumieniem powietrznym i farbowano na szpuli, po czym przetworzono na dzianine szydelkowa i porównano z próbka nr 1. Handlowym materialem wyjscio¬ wym byla zawierajaca 68 wlókien o grubosci 150 den przedza polietyleno-tereftalonowa o lepkosci wzglednej równej 20 i zawartosci Ti02 0,3% wag. Przedza ta, tradycyjnie przedzona ze stopu, calkowicie rozciagnieta, byla zorientowana, cechowala sie krytalicznoscia powyzej 30%, skurczem przy gotowaniu równym okolo 9% i wzgle¬ dnym wydluzeniem przy zrywaniu równym prawie 32%. Przedza ta, dostarczana w zwyklej, wystepujacej w han¬ dlu formie, byla pokryta klejonka, typowa dla teksturowania metoda falszywego skretu.

Przedze wyjsciowa zmodyfikowano w tych samych warunkach i ta sama aparatura do teksturowania fal¬ szywym skretem i teksturowania strumieniem powietrza jak próbke nr 1 w taki sposób, aby na etapie teksturo¬ wania metoda falszywego skretu nie podlegala rozciagowi, lecz co wiecej byla doprowadzana z 2% naddatkiem.6 101 794 Takim sposobem obrabiana przedza handlowa odznaczala sie skurczem przy gotowaniu równym okolo 3% i dawala sie farbowac na szpuli bez zachowania szczególnych srodków ostroznosci. Trwalosc petel tak obrabia¬ nego materialu handlowego okazala sie jednak gorsza w porównaniu z przedza pierwszej próbki (2,1% w porów¬ naniu z 1,3%). Róznica ta znalazla potwierdzenia w dzianinie szydelkowej typu „Ponte-di-Roina", wykonanej z tej przedzy. Podczas dziania wystarczaly naprezenia dzialajace na przedze do tego, aby pewna czesc petli tej przedzy nierównomiernie wyciagac i zmniejszyc przez to puszystosc. Ten proces wywolywal z kolei powstawa¬ nie pasków w dzianinie. W przeciwienstwie do tego dzianiny szydelkowe, wykonane zgodnie ze sposobem opisa¬ nym w wynalazku (np. próbka 1), nie mialy pasków, odznaczaly sie równomiernoscia i wyzszym polyskiem.

Lepsza trwalosc petli, równomiernosc wyrobów i lepszy polysk stanowia nieoczekiwane korzysci osiagniete sposobem wedlug wynalazku.

Przedze otrzymane sposobem wedlug wynalazku nie sa ograniczone wylacznie do wyrobu dzianin szydel¬ kowych wzglednie dzianin. Nadaja sie one tez jako wklady do tkanin, przy czym wyroby naparzane wykazuja zarówno cechy przedzy czesankowej, jak tez wystarczajaca rozciagliwosc.

Tablica Stopien rozciagania i skrecania Typ maszyny temp. grzejnika w strefie skretu, °C szybkosc walka rozciagowego, m/min rozciag szybkosc wrzeciona, obr/min falszywy skret, skret/cm drugi grzejnik Stopien pneumatycznego puszenia naddatek.doprowadzony do dyszy, % cisnienie powietrza, kg/cm2 Stopien nawijania na szpule niedomiar doprowadzenia, % szybkosc nawijania, m/min Przedza skurcz po gotowaniu, % titr denier trwalosc petli, % Próbka 1 ARCT-480 210 174 1,65X 304,000 17,7 bez 22 ,1 -5 140 3,1 184 1,3 2 ARCT-480 210 174 1,65X 304,000 17,7 bez 22 ,4 -2 140 - — — 3 Scragg SDS II 215 . 315 1,60X 550,000 ,8 bez 19,5 6,8 +/ 283 3,0 185 — +/ naprezacz nastawiony na 25 g

Claims (5)

Zastrzezenia patentowe

1. Sposób teksturowania przedzy poliestrowej, w którym poliestrowa przedze wyjsciowa o wydluzeniu wzglednym przy rozrywaniu 70 do 180% i o dwójlomnosci przynajmniej 0,025, skladajaca sie zasadniczo z syntetycznego liniowego polimeru teraftalanu etylenowego, o krystalicznosci nie mniejszej niz 30% i lepkosci przynajmniej 18 wprowadza sie do maszyny teksturujacej falszywym skretem przy jednoczesnym poddaniu przedzy wyjsciowej rozciagowi o rozciagu 1,3 do 2,0 i teksturuje sie falszywym skretem o 8 do 28 skretach/cm przy jednoczesnym ogrzewaniu przedzy w obszarze teksturowania falszywym skretem do temperatury ponad 180°, znamienny tym, ze przedze nawilza sie woda a nastepnie poddaje sie teksturowaniu strumieniem powietrza przy nadmiarze doprowadzonej przedzy wynoszacym 8—35%.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako przedze wyjsciowa stosuje sie przedze o wspólczynniku tarcia pomiedzy wlóknami, okreslonym przy temperaturze 70°C, o wartosci ponizej 0,38, i utworzona z wlókien przedzonych ze stopu przy szybkosci 2740-4570 m/min.101 794 7

3. Sposób wedlug zastrz. 1,znamienny t y ni, ze jako przedzy wyjsciowej uzywa sie przedze o skre¬ cie równym zero.

4. Sposób wedlug zastrz. 1,znamienny t y m, ze stosuje sie przedze wyjsciowa teksturowana falszy¬ wym skretem przy 9 do 20 skretach/cm i przy temperaturze ogrzewania równej 200-225°C.

5. Sposób wedlug zastrz. 1,znamienny tym, ze przy teksturowaniu strumieniem powietrznym sto¬ suje sie naddatek doprowadzania przedzy wynoszacy okolo 20-25%.