Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych pochodnych guanidyny wykazujacych dzialanie przeciwwirusowe.Nowe pochodne guanidyny wytwarzane sposo¬ bem wedlug wynalazku objete sa ogólnym wzo¬ rem 1, w którym R1 oznacza rodnik cykloheksy- lowy, adamantylowy dwucyklo [2,2,1] heptanylo- wy, dwucyklo[2,2,l]hepten-5-ylowy, trójcyklo[2,2,l, ,02'6]heptanylowy lub czterocyklo[4,3,0,02,4,0,,7]nona- nylowy, a R2 oznacza rodnik fenylowy lub pirydy- lowy, które moga byc podstawione jednym lub dwoma podstawnikami, takimi jak atom chlorow¬ ca, rodnik alkilowy lub cyjanoalkilowy o 1-6 ato¬ mach wegla, rodnik alkoksykarbónylowy o 2-6 a- tomach wegla lub grupa aminowa, oraz ich do¬ puszczalne farmakologiczne sole addycyjne z kwasami.Dla nastepujacych rodników podano wzory w ujeciu trójwymiarowym: adamantylowego (2), dwu- cyklo[2,2,l]heptanylowego (3), dwucyklo[2,2,l]hep- ten-5-ylowego (4), trójcyklo[2,2,l,02'8]-heptenylo- wego (5) i czterocyklo[4,3,02,4,O»,7]-nonanylowego (6). Z guanidyna o wzorze 1 rodniki o wzorach 2-6 moga byc polaczone w dowolnej pozycji (niektóre z tych pozycji sa równowazne) i moga znajdowac sie w dowolnej mozliwej konfiguracji przestrzen¬ nej. Tak na przyklad w pozycjach 2, 3, 5 lub 6 we wzorze 3, w pozycjach 5 lub 6 we wzorze 4, w pozycjach 3 lub 5 we wzorze 5 i w pozycjach 8 lub 9 we wzorze 6 wiazanie moze miec konfigu- racje badz egzo badz endo, tzn. moze znajdowac sie ono odpowiednio w pozycji cis lub trans wzglednie mostka (pozycja 7 we wzorach 3, 4 i 5 oraz pozycja 5 we wzorze 6).Mozna zauwazyc, ze w przypadku gdy podstaw¬ nikiem R1 jest rodnik dwucyklo[2,2,l]heptanylo- wy, dwucyklo/2,2,l/5-hepten-5-ylowy, trójcyklo/2,2,1 1,02'V heptanylowy lub czterocyklo^^O^O^/no- nanylowy i czasteczka nie ma plaszczyzny syme¬ trii, pochodna guanidyny wytwarzana sposobem wedlug wynalazku bedzie posiadala centrum op¬ tyczne i wobec tego mozna ja rozdzielic na dwa enancjomery optyczne. Zrozumiale jest zatem, ze wynalazek obejmuje sposób otrzymywania obu optycznie czynnych enancjomerów tej pochodnej w postaci racematu.Szczególnymi grupami zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku sa zwiazki o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik adamanatylowy, dwucyklo(2,2,l)heptanylowy, dwucyklo(2,2,l)-hepten -5-ylowy lub trójcyklo(2,2,l,02'i)heptanylowy.R1 oznacza rodnik cykloheksylowy, adamantylo- wy-1, egzodwucyklo(2,24)heptanylowy-2, endo-dwu- cyklo(2,)heptanylowy-2, egzo-dwucyklo(2,2,l)hepten- -5-ylowy-2, trójcyklo(2,2,l,0*,6)-heptanylowy-2 lub czterocylko(4,3,0,0*,4,0s,7)nonanylowy-8, a R2 ozna¬ cza rodnik pirydylowy lub fenylowy, które moga byc podstawione jednym lub dwoma atomami flu¬ oru, atomem chloru lub bromu, albo rodnikiem 98 956 '98 956 4 metylowym, cyjanometylowym, metoksykarbony- lowym lub amidowym, -R1 znajduje sie w polozeniu egzo, -R2 ma jeden z mozliwych podstawników, -R1 oznacza rodnik egzo-dwucyklo/2,2,l/hepten-5- & -ylowy-2 lub egzo-dwucyklo[2,2,l]heptanylowy-2, a R2 oznacza rodnik fenylowy, który moze byc pod¬ stawiony, -R1 oznacza rodnik egzo-dwucyklo[2,2,l] hepten-5-ylowy-2, a R2 oznacza rodnik fenylowy, który moze byc podstawiony jendnokrotnie, na 10 przyklad w pozycji 4, na przyklad atomem fluoru, chloru lub bromu..Konkretne zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku opisane sa w przykladach, a sposród nich jako szczególnie korzystny wymienia sie 2-egzo 15 -/3-p-chlorofet#loguanidyno/dwucyklo[2,2,l]hepten-5 * oraz jego dopuszczalne farmakologicznie sole addy¬ cyjne z kwasami.Odpowiednimi dopuszczalnymi farmakologicznie solami addycyjnymi z kwasami nowych pochodnych 2o guanidyny sa, na przyklad, chlorowodorek, fosfo¬ ran, siarczan, cytrynian, octan, bursztynian lub fu- maran. ¦ . ' Wedlug wynalazku, sposób wytwarzania nowych pochodnych guanidyny o wzorze ogólnym 1, w któ- 25 rym R1 i R2 maja wyzej okreslone znaczenia, po¬ lega na tym, ze tiomocznik o wzorze 7, w którym R1 i R2 maja wyzej podane znaczenia, w postaci racemicznej lub rozdzielonego izomeru, albo w po- ' staci soli tiouroniowej. tego zwiazku, poddaje sie 30 reakcji z amoniakiem w obecnosci katalizatora i w przypadku otrzymania produktu w postaci ra¬ cemicznej produkt ten ewentualnie rozdziela sie na izomery w zwykly sposób.Sposób korzystnie prowadzi sie w rozcienczalniku _ lub rozpuszczalniku, takim jak etanol. Korzystnym katalizatorem stosowanym w tym sposobie jest tle¬ nek metalu ciezkiego, na przyklad zólty tlenek rte¬ ciowy lub tlenek olowiu, reakcje zas korzystnie prowadzi sie w zakresie temperatur od 0° do 100°C, lub w temperaturze wrzenia rozcienczalnika lub rozpuszczalnika, jesli jest ona nizsza od 100°C.W przypaku temperatury wyzszej od pokojowej, moze okazac sie koniecznie stale dodawanie amo¬ niaku w postaci strumienia gazu. Sól tiouroniowa, która moze byc stosowana jako substancja wyjs¬ ciowa, moze miec ogólny wzór 9, w którym R4 oznacza rodnik alkilowy o 1 do 4 atomach wegla, na przyklad rodnik metylowy, aX0 oznacza anion, na przyklad anion chlorowcowy, taki jak anion chlorkowy, bromkowy lub jodkowy.Racemat mozna rozdzielic na przyklad metoda krystalizacji frakcjonujacej mieszaniny racemicznej soli" pochodnej o wzorze 1 z kwasem optycznie czynnym, na przyklad z kwasem (+) lub (—^mi¬ gdalowym lub z kwasem (+)-0,0-dwubenzoilowi- nowym.Zwiazki wyjsciowe o wzorze7 7 mozna otrzymac poddajac reakcji amine R2-NH2 lub R1-NH2 z od¬ powiednim izotiocyjanianem RJ-NCS lub R2-NCS.Izotiocyjanian zas mozna otrzymac w reakcji od- 60 powiedniej R1-NH2 lub R2-NH2 z tiofosgenem.Nowe zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wy¬ nalazku wykazuja dzialanie przeciwwirusówe, a zwlaszcza wykazuja one silne dzialanie przciw rinowirusom, które zyja i rozmnazaja sie w wyz- 65 45 50 55 szych odcinkach dróg oddechowych zwierzat cie- plokrwistych, w tym u ludzi. Dzialanie to mozna stwierdzic na podstawie próby hodowli tkankowej w zarodkowych komórkach plucnych czlowieka.Próba ta wykazala, ze zwiazki stosowane w ilosci nie powodujacej zadnych zmian morfologicznych w komórkach hodowli tkankowej hamuja rozwój co najmniej 16 róznych typów rinowirusów. Wszystkie zwiazki wymienione przykladowo w niniejszym opisie wykazuja dzialanie przeciw rinowirusom ty¬ pu 2 przy stezeniu równym lub mniejszym od 5 l^g/ml, przy tym nie wywoluja zadnych zmian morfologicznych w zlewajacych sie monowarstwach komórek hodowli tkankowej przy stezeniu co naj¬ mniej czterokrotnie przewyzszajacym dawke efek¬ tywna. Na przyklad 2-egzo-/3-p-fluorofenyloguani- dyno/dwucyklo[2,2,l]-hepten-5 wykazuje 50% dzia¬ lania przeciw rinowirusom typu 2 w stezeniu 0,02 i|jig/ml, natomiast powoduje wystepowanie zmian w 50% komórek warstwy kultury tkankowej dopiero w stezeniu 25 fjig/ml tzn. przewyzszajacym dawke lecznicza 1250 razy.Ze wzgledu na swoje dzialanie przeciw infekcji rinowirusowej u zwierzat cieplokrwistych, zwiazek wytwarzany sposobem wedlug wynalazku moze stanowic substancje czynna w srodku farmaceu¬ tycznym. Dzieki wysoce selektwnemu dzialaniu przeciwwirusowemu, nowy zwiazek moze byc rów¬ niez stosowany w badaniach diagnostycznych i la¬ boratoriach analitycznych otwartej sluzby zdrowia do selektywnego hamowania rozwoju rinowirusów przy jednoczesnym niezaklócaniu rozwoju innych wirusów w kulturze tkankowej takich jak np. ente- rowirusy, arbowirusy, maxowirusy oraz wirusy za¬ wierajace DNA, wobec których nowy zwiazek nie wykazuje przecidzialania.Dla zwierzat cieplokrwistych, w celu wywolania pozadanego dzialania, korzystna jest doustna daw¬ ka dzienna od 1 mg/kg do 15 mg/kg. Dla ludzi jest to równowazne dziennej dawce od '70 mg do 1 g, przy tym korzystna jest dzienna dawka od 70 mg do 250 mg podawana w kilku porcjach.Dzienna dawka donosowa równa, jest od 1 do 125 |igr korzystnie od 1 do 25 ^g.Nowy zwiazek meze byc stosowany w postaci srodka farmaceutycznego skladajacego sie z nowej pochodnej guanidyny jako substancji czynnej, zmie¬ szanej z obojetnym fizjologicznie rozcienczalnikiem lub nosnikiem.- Srodek farmaceutyczny moze miec postac zwy¬ klej tabletki, pastylki, kapsulki, roztworu lub za¬ wiesiny w wodzie lub olejku, emulsji, kropli do nosa, rozpylanej cieczy, aerozolu (mokrego badz suchego proszku) lub proszku do wachania, i moz¬ na go wytwarzac typowymi metodami i zarabiac typowymi rozczynnikami.Do korzystnych srodków naleza takie, które za¬ pewniaja odpowiednie stezenie nowej pochodnej guanidyny w tych czesciach organizmu, w którym na ogól rozwijaja sie rinowirusy, na przyklad w blonie sluzowej nosa, gardla, jamy ustnej i oskrzeli, badz to na drodze bezposredniego stosowania tego srodka w okolice tych partii organizmu, badz tez posrednio na drodze wytworzenia dostatecznego po¬ ziomu pochodnej guanidyny we krwi po zazyciu doustnym.5 Tego rodzaju srodki stosowane bezposrednio to, na przyklad, pastylki rozpuszczajace sie powoli w ustach, do przemycia jamy ustnej i polaczonych z nia dróg roztworem substancji czynnej, rozpyla¬ nej cieczy lub aerozoli z cieczy stosowanych do no¬ sa w postaci roztworu lub zawiesiny pochodnej guanidyny w cieczy fizjologicznej obojetnej, lub aerozolu z suchego proszku zawierajacego pochod¬ na guanidyny wytworzona sposobem wedlug wy¬ nalazku w postaci drobnego pudru, z których kaz¬ dy mozna wdychac i umieszczac w przewodach nosowych i oskrzelowych, zas korzystne srodki sto¬ sowane doustnie stanowia na przyklad tabletki.Korzystna tabletka lub pastylka zawiera od 25 mg do 100 mg nowej substancji przeciwwirusowej. Nor¬ malne dawkowanie profilaktyczne lub lecznicze przy infekcji rinowirusowej zaleca zazywanie 2 do 4 razy na dzien po jednej tabletce. Odpowiednia rozpylana ciecz lub aerozol zawiera od 5 do 50 \ig nowej substancji przeciwwirusowej na mililitr roz¬ tworu lub zawiesiny.Normalne dawkowanie profilaktyczne lub leczni¬ cze zaleca 3 do 6 krotne wpryskiwanie 0,1 ml ta¬ kiego roztworu do nosa.W sklad nowego srodka moga równiez wchodzic inne ,znane zwiazki o dzialaniu leczniczym, na przy¬ klad donosowe srodki zmniejszajace przekrwienie, srodki przeciwgoraczkowe i przeciwbakteryjne.Dzieki wysoce selektywnemu dzialaniu przeciwwi- rusowemu, nowy zwiazek moze byc równiez uzy¬ teczny w laboratoriach analityczych lecznictwa zniknietego i otwartego do selektywnego hamowa¬ nia wzrostu rinowirusów w kulturach tkankowych, dzieki czemu umozliwia sie latwiejsze wykrycie innych wirusów, które moga tam sie znajdowac.I tak na przyklad, w^ obecnosci nowego zwiazku mozna poddac hodowli próbki kliniczne pacjentów ze schorzeniami górnych dróg oddechowych. W gór¬ nych odcinkach dróg oddechowych czlowieka roz¬ wijaja sie rinowirusy i czesto znajduja sie one w takich próbkach. W czasie inkubacji zapobiega sie rozwojowi rinowirusów zas inne mozliwe wirusy takie, jak wirusy grypy, adenowirusy i wirusy syn- cytialne dróg odechowych rozwijaja sie bez zakló¬ cen. Podobnie w dziedzinie spolecznej sluzby zdro¬ wia, mozna ograniczyc rozwój rinowirusów nato¬ miast inne wirusy, taki? j?k enterowirusy, myxo- wdrusy i wirusy zawierajace DNA, na które nowy zwiazek nie wywiera wplywu, dalej rozwijaja sie normalnie w hodowli tkankowej.Dalsze zastosowanie wynika ze zdolnosci nowego zwiazku do hamowania rozwoju rinowirusów wo¬ bec innych wirusów, co czyni go srodkiem diagno¬ stycznym do szybkiej identyfikacji rinowirusów w mieszaninie wirusów.W praktyce nowy zwiazek dodawany jest do badanej kultury tkankowej w postaci zawiesiny lub roztworu w odpowiednim rozpuszczalniku lub rozcienczalniku, na ogól w wodzie lub medium kultury tkankowej. Koncowe stezenie nowego zwiazku mozna zmieniac w szerokim zakresie, lecz na ogól miesci sie w granicach od 0,04 do 45 ^g/ml.Nastepnie kulture poddaje sie inkubacji prowadzo¬ nej przez odpowiedni okres czasu w odpowiedniej temperaturze, a nastepnie bada sie rozwój wirusów.Dla przykladu, ludzkie zarodkowe komórki pluc- 956 6 ne rozwijajace sie na pozywce Eagle'a w szklanej rurce o wymiarach 10,1 cm X 1,3 cm dwukrotnie zaszczepia sie dawka 100 TCD50 wirusa opryszczki prostej typu 1 i dawka 100 TCD50 rinowirusa ty- pu 2 i poddaje inkubacji w temperaturze 33°C. Po uplywie dwóch dni stwierdza sie degeneracje ko¬ mórek spowodowana rozwojem wirusów, a w cie¬ czy z hodowli nie przez miareczkowe badanie za¬ razliwosci zawartosc co najmniej sto razy wiekszej ilosci kazdego z wirusów niz ilosc zaszczepiona.W równolegle prowadzonym doswiadczeniu przy¬ gotowuje sie pozywke zawierajaca 2-egzo-/3-p-chlo- rQfenyloguanidyno/dwucyklo[2,2,lJhepten-5 o steze¬ niu 2,5 ng/mL Pozywke te dodaje sie dwukrotnie zarazonych kultur komórek, które nastepnie pod¬ daje sie inkubacji w temperaturze 33°C w ciagu dwóch dni, podobnie jak poprzednio.Równiez stwierdza sie degeneracje komórek spo¬ wodowana rozwojem wirusów, lecz w plynach jo kultury stwierdza sie duze stezenie wylacznie wi¬ rusów opryszczki, rozwój rinowirusów zostaje ogra¬ niczony.Nostepujaoe przyklady ilustruja wynalazek nie ograniczajac jego zakresu- Temperatury podano w stopniach Celsjusza.Przyklad I. Roztwór 2 g 2-egzo-/3-p-fluoro- fenylotioureido/-dwucyklo[2,2,l]heptenu-5 w 60 ml etanolowego roztworu amoniaku mieszano przez 16 godzin w temperaturze pokojowej z 1,74 g zólte- go tlenku rteciowego. Nastepnie mieszanine reak¬ cyjna ogrzewano przez 15 minut w temperaturze wrzenia na lazni parowej w celu odpedzenia nad¬ miaru amoniaku i skoagulowania drobnych czastek wystraconego osadu siarczku rteciowego. Osad ten odsaczono, przemyto dwukrotnie 10 ml wrzacego etanolu i polaczone przesacze odparowano do su¬ cha. Stala pozostalosc, która poddano krystalizacji z octanu etylu, stanowila 2-egzo/3-p-fluorofenylo- guanidyno/dwucyklo [2,2,l]hepten-5 o temperaturze . 40 topnienia 192—194°.Stosowany jako zwiazek wyjsciowy 2-egzo-/3- -p-fluorofenylotioureido/dwucyklo[2,2,l]hepten-5 mozna otrzymac w nastepujacy sposób: Roztwór 2,6 g p-fluoroaniliny w 25 ml chloro- 45 formu dodaje sie do 3,0 g 2-egzo-izotiocyjaniano- dwucyklo(2,2,llheptenu-5 i miesza przez 16 godzin w temperaturze pokojowej. Nastepnie, w celu do¬ prowadzenia reakcji do konca^ mieszanine ogrzewa sie przez 5 godzin pod chlodnica zwrotna, ochla- dza, odsacza staly produkt, przemywa go niewielka iloscia zimnego chloroformu i suszy. Po przekry- stalizowaniu z toluenu otrzymuje sie 2-egzo-/3-p- fluorofenylotioureido/dwucyklo[2,2,l]-hepten-5 o temp. topn. 201—203°C.Przyklad II. Postepowano jak w przykla¬ dzie I, stosujac odpowiednio podstawione zwiazki wyjsciowe i otrzymano zwiazki o wzorze 11, w którym R1 i R2 oznaczaja odpowiednio: 1 R1 Cl Br H F . R2 H H H F Temp. topnienia 206 214r-215 171 187—188*) 1 .*) po krystalizacji z toulenu.9&956 8 Zwiazki wyjsciowe otrzymuje sie sposobem opi¬ sanym w drugiej czesci przykladu I, stosujac jako substrat odpowiednio podstawiona aniline zamiast p-fluoroaniliny, a jako rozpuszczalnik cykloheksan zamiast chloroformu. Otrzymuje sie zwiazki o wzo¬ rze 12, w którym R oznacza: |. R Cl Br _ L H Temp. topnienia 183 145 164 Przyklad III. Postepowano jak w przykla¬ dzie I, stosujac jako zwiazek wyjsciowy l-/3-p-chlo- rofenylotioureido/adamantan. Otrzymano l-/3-p- -chlorofenyloguanidyno/adamantan o temp. topn. 196°C. v Stosowany jako zwiazek wyjsciowy l-/3-p-chlo- rofenylotioureido/adamantan otrzymano w sposób nastepujacy: Oddzielne roztwory: 0,9 g 1-aminoadamantanu w ml chloroformu i 0,9 g izotiocyjanianu p-chloro- fenylu w 10 ml chloroformu polaczono i mieszano przez 3 dni w 20°. Nastepnie odparowano pod próznia rozpuszczalnik, a sucha pozostalosc prze¬ krystalizowano z toluenu, otrzymujac l-/3-p-chloro- fenylotioureido/adamantan o temp. topn. 185°.Przyklad IV. Postepowano jak w przykla¬ dzie I, stosujac odpowiednio podstawione zwiazki wyjsciowe. Otrzymano zwiazki o wzorze 14, w któ¬ rym R, R2 i RJ oznaczaja: R1 1 H CH* H H.CH,CN COOCH, NH, H R1 a H CH, H H H H HN, R» H H H CH, H ¦H H H Temperatura | topnienia 154 208—209 179—181 160—162 170 199—200 204—205 158—160 Uwag 1 1 2 2 1 1 1 3 • 2 | Uwagi: 1. Po przekrystalizowaniu z octanu etylu 2. Po przekrystalizowaniu z toluenu 3. Chlorowodorek, po przekrystalizowaniu z mie¬ szaniny izopropanol/octan etylu.Zwiazki wyjsciowe otrzymano, sposobem opisanym w drugiej czesci przykladu I, stosujac jako sub¬ strat odpowiednio podstawiona pochodna aniliny zamiast p-tluoroaniliny, a jako rozpuszczalnik cy¬ kloheksan zamiast chloroformu. Otrzymano naste¬ pujace zwiazki o wzorze 15: R1 H CH, H H COOCH, NH, 1 H Rl Cl H CH, H H H NH, R« H H H CH, H H H Temperatura topnienia 140—141 173 125—128 174—175 177—178 158 — Uwagi 1 1 2 3 3 1 4 | 23 40 45 50 55 60 65 N 1. Po przekrystalizowaniu z toluenu 2. Po przekrystalizowaniu z eteru 3. Po przekrystalizowaniu z octanu etylu 4. Uzyty bez dalszego oczyszczania Przyklad V. Postepowano jak w przykla- -fenylotioureido/dwucyklo[2,2,l]-hepten zamiast 2- ureido/-dwucyklo[2,2,l]-heptenu-5 chlorowodorek 2-egzo-/3,4-pirydylotioureido/-dwucyklo-[2,2,l]hepte- nu-5. Otrzymano 2-egzo-/3-4-pirydyloguanidyno/ /dwucyklo[2,2,l]-hepten-5, który przeprowadzono w dwuchlorowodorek i krystalizowano z mieszaniny etanolu i octanu etylu. Produkt topil sie w 282° z rozkladem.Zwiazek wyjsciowy otrzymano sposobem opisa¬ nym w drugiej czesci przykladu I, stosujac zamiast p-fluoroaniliny pirydyne i ogrzewajac pod chlodni¬ ca zwrotna 3 dni a nie 5 godzin. Produkt wydzielo¬ ny w postaci chlorowodorku wykazywal tempera¬ ture topnienia 200—201°.Przyklad VI. Postepowano jak w przykla¬ dzie I, stosujac jako zwiazek wyjsciowy 2-endo-/3- -fenyloitioureido/dwucyklo[2,2,l]-helpteo zamiast 2- -egzo-/2-p-fluorofenylotioureido/dwucyklo[2,2,l]-he- ptenu-5. Otrzymano 2-endo-/-fenyloguanidyno/dwu- cyklo)[2,2,l]-hepten, temp. topn. 132^133° po kry¬ stalizacji z toluenu.Zwiazek wyjsciowy otrzymano nastepujaco: Roztwór 2-endo-aminonorboranu w cykloheksanie (otrzymany przez ekstrahowanie cykloheksanem alkalicznego roztworu wodnego 1,5 g bromowodor- ku 2-endo-aminonorboranu, a nastepnie usuniecie wody bezwodnym siarczanem magnezu) dodano do roztworu 1,38 g izotiocyjanianu fenylu w cyklo¬ heksanie i mieszano przez 10 godzin w temperatu¬ rze pokojowej. Wytracony produkt odsaczono, prze¬ myto cykloheksanem i krystalizowano z cyklohe¬ ksanu. Otrzymano 2-endo-/3-fenylotioureido/dwu- cyklo[2,2,l]-hepten o temp. topn. 154°.Przyklad VII. W 40 ml bezwodnego etanolu nasyconego amoniakiem rozpuszczono 2,0 g 1-cyklo- heksylo-3-p-chlorofenylotiokarbamidu, dodano 1,7 g zóltego tlenku rteciowego i mieszano przez 16 go¬ dzin w temperaturze pokojowej. Po 15 minutowym ogrzewaniu pod chlodnica zwrotna (w celu skoa- gulowania wytraconego drobnego osadu siarczku rteciowego), przesaczono i odparowano do sucha.Pozostalosc przekrystalizowano z toluenu, otrzy¬ mujac l-cykloheksylo-3-p-chlorofenyloguanidyne o temp. topn. 187—190°C.Zwiazek wyjsciowy otrzymano nastepujaco: Do roztworu 1,75 g cykloheksyloaminy w 15 ml chloroformu, w temperaturze pokojowej, wkroplo- no przy - mieszaniu roztwór 3,0 g izotiocyjanianu p-chlorofenylu w 15 ml chloroformu. Po trzygo¬ dzinnym mieszaniu odsaczono bialy osad, przemy¬ to niewielka iloscia CHC13 i przekrystalizowano z toluenu. Otrzymano l-cykloheksylo-3-p-chlorofeny- loti okarbamid o temp. topn. 179-180°C.Przyklad VIII. Do roztworu 0,25 g 3-/3-p- -chlorofenylotiou1reido/trójcyklo[2,2,l,02'8]heptenu w ml etanolu nasyconego amoniakiem dodano 0,2 g zóltego tlenku rteciowego i mieszano przez 16 godzin w temperaturze pokojowej. Po przesaczeniu klarowny przesacz odparowano do sucha, a po-98 956 zostalosc przekrystalizowano z toluenu. Otrzyma¬ no 3-/3-p-chlorofenyloguanidyno/-trójcyklo[2,2,l,02'6] hepten 6 temp. itopn. 204—205°C.Stosowany jako zwiazek wyjsciowy tiokarbamid otrzymano nastepujaco: W 25 ml chloroformu rozpuszczono, 21 g 3-ami- notrójcyklo(2,2,l,02'6]heptenu (otrzymanego w spo- sób opisany w brytyjskim opisie patentowym nr 1 051 319) i dodano powoli przy mieszaniu w tem¬ peraturze ponizej 10°, roztwór 22 g tiofosgenu w ml chloroformu, doprowadzono do temperatury otoczenia i mieszano przez 2 godziny. Nastepnie roztwór chloroformowy przemyto kolejno porcja¬ mi po 20 ml wody, In NoOH i znowu wody, usu¬ nieto wode bezwodnym MgS04, przesaczono i od¬ parowano pod próznia chloroform. Pozostala ciecz oleista poddano prózniowej destylacji frakcyjnej, uzyskujac' S-izotiocyjanianotrójcyklo-P^.ljO^lhep- ten o temperaturze wrzenia 70—76° pod cisnie¬ niem 0,4 mmHg. - 1,2 g izotiocyjanianu rozpuszczono w 30/ml chlo¬ roformu i dodano 2,1 g chloroaniliny, która ulegla szybko rozpuszczeniu, i przez 3 godziny ogrzewano pod chlodnica zwrotna. Po oziebieniu roztwór eks¬ trahowano 10 ml 2n HC1, przmyto 10 ml wody i wysuszono nad bezwodnym MgS04. Po przesacze¬ niu odparowano pod próznia rozpuszczalnik a stala pozostalosc przekrystalizowano z toluenu, otrzy¬ mujac 3-/3-p-chlorofenylotioureido/-trójcyklo/[2,2,- -l,02'6]hepten o temp. topn. 164—166°C.Przykla»d IX. 0,30 g 8-/3-p-chlorofenylotio- ureido/czterocyklo[4,3,0,0f»40,f»7]nonan)u rozpuszczono w temperaturze pokojowej w 100 ml etanolu na¬ syconego amoniakiem i przez 6 godzin mieszano z 0,43 g zóltego tlenku rteciowego. Nastepnie mie¬ szanine ogrzano do wrzenia i utrzymywano w tym stanie przez 15 minut w celu odpedzenia nadmia¬ ru amoniaku, przesaczono i odparowano do sucha.Stala pozostalosc przekrystalizowano z mieszaniny toluenu i cykloheksanu (1:2 obj.), otrzymujac 8-/3-p-chlorofenyloguanidyno'cztefocyklo[4,3,0,02'4,0- -*'7]nonan o temp. wrze. 170'—171°C.Stosowany jako zwiazek wyjsciowy tiomocznik otrzymano nastepujaco: W mieszaninie 25 ml chloroformu i 0,33 g trój- etyloaminy rozpuszczono 0,3 g chlorowodorku &•< -aminoczterotyklo[4,4,(T,0,'7]-nonanu (otrzymanego w sposób opisany w brytyjskim Opisie patentowym Nr 1180 749). Do tego roztworu dodano 0,5 g izo¬ tiocyjanianu p-chlorofenylu i ogrzewano pod chlod¬ nica zwrotna przez 16 godzin. Po oziebieniu roz¬ twór chloroformowy przmyto kolejno porcjami po ml 2n kwasu solnego, wody i nasyconej solanki, a nastepnie wysuszono nad bezwodnym MgS04. Po przesaczeniu odparowano pod próznia rozpuszczal¬ nik i krystalizowano z mieszaniny 1:2 obj. tolue¬ nu i cykloheksanu, otrzymujac 8-/3-p-chlorofeny- lotioureido/czterocyklo[4,3,0,02'4,0*»7]nonan o temp. topn. 168—170°C.Przyklad X. W 10 ml etanolu rozpuszczono 0,5 g 2-egzo-/3-p-chlorofenylotioureido/dwucyklo [2Al]heptenu-5, a nastepnie dodano 0,255 g jodo- metanu i utrzymywano przez 3 godziny w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna. W tym czasie tio¬ karbamid ulegl calkowitej przemianie w jodek • S-metylotioureniowy. Mieszanine oziebiono i wy- sycono gazowym amoniakiem. Nastepnie przez 10 godzin mieszanine utrzymywano we wrzeniu pod chlodnica zwrotna, przepuszczajac bez przerwy strumien amoniaku, schlodzono do temperatury !0 pokojowej, znowu wysycone amoniakiem i odsta¬ wiono na 3dni. " Po uplywie tego czasu odparowano rozpuszczal¬ nik, a pozostalosc zalano 10 nil octanu^tylu. Czesc nierozpuszczona (jodek amonowy) odsaczono, a warstwe organiczna ekstrahowano czterema por¬ cjami wody po 10 ml. Polaczone ekstrakty wodne zalkalizowano 10 n NaOH, wytracony osad odsa¬ czono, przemyto woda i wysuszono. Po krystali- zacji z octanu etylu otrzymany 2-e"gzo/3-p-chloró- fenyloguanidyno/dwucyklo[2,2,l]hepten-5 wykazy¬ wal temp. topn.*202—203°C.Przyklad XI. Do roztworu 6,1 g 2-egzo-/3-p- -chlorofenyloguanidyno/dwucyklo[2,2,l]heptenu-5 w 75 ml goracego etanolu dodano kroplami, miesza¬ jac, roztwór 3,54 g kwasu (+)-migdalowego w 25 ml goracego etanolu. Mieszanine powoli ochlodza* no (przez 16 godzin),* odsaczono wytracony osad, dodano 10 ml etanolu, wymieszano i ponownie przesaczono. Oba przesacze polaczono i zatrzyma¬ no do dalszej obróbki. Odsaczony osad krystalizo¬ wano trzykrotnie z etanolu i oznaczono temperatu¬ re topnienia, która wynosila 159—162°. Osad mie- szano przez 13 minut z 20 ml 2n N,a OH otrzymu¬ jac wolna guanidyne w postaci zasadowej, która odsaczono, przemyto woda, i wysuszono. Po prze¬ mysluzowaniu z octaou etylu (+)-2-egzo/3npHchlo- rofenyloguanidyno/dwucyklo[2,2,l]hepten-5 wyka- 40 zywal temperature topnienia 205—207°, [a] JJ = +73° (l#/« roztwór w metanolu).Zachowane przesacze z soli kwasu (H-^migda¬ lowego odparowano pod próznia do sucha i uwol- 49 niono zasade przez wymieszanie z 20 ml 2n NaOH.Zasade odsaczono, przemyto woda i wysuszono, otrzymujac 3,0 g substancji stalej, która rozpu¬ szczono w 45 ml goracego etanolu i dodano roz¬ twór 1,75 g kwasu (—)-migdalowego w 20 ml go- M racego etanolu. Zmieszane roztwory powoli chlo¬ dzono (w cigu 16 godzin), wytracony osad odsaczo¬ no, przemyto 10 ml etanolu, a nastepnie dwukrot¬ nie krystalizowano z etanolu, otrzymujac sól o temp. topn. 159,5—162°. . 56 Wydzielono wolna zasade w postepowaniu jak v wyzej i po jednorazowym przekrystalizowaniu z ostanu etylu otrzymano (—)-2-egzo-/3-p-chlorofe- nyloguanidyno/dwucyklo[2,2,l]hepteii-5 o temp. w topn. 205—207°, [a] ' = — 73° (lfA roztwór w me¬ tanolu).Przyklad XII. Postepowano jak w przykla¬ dzie I, stosujac odpowiednie zwiazki wyjsciowe i 65 otrzymano nastepujace produkty o wzorze 13:11 Wiazanie egzo egzo egzo endo R2 4-fluorofenyl 4-chlorofenyl 334-dwufluoro- fenyl 4-fluorofenyl Temperatura topnienia °C 186 ! 204 177 179—181 Rozpuszczal¬ nik do krystalizacji octan etylu ocatn etylu octan etylu * toulen | PL