Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do hy¬ dromechanicznego urabiania pokladów zloza po¬ dzielonego na filary dwoma chodnikami, które 'biegna równolegle z kierunkiem eksploatacji po¬ kladu. W urzadzeniu tym hydromechaniczna ura- biarka, z co najmniej jedna wysokocisnieniowa dy¬ sza, ulozyskowana jest na konstrukcji nosnej w ten sposób, ze urabia cala sciane, zawarta miedzy obu wspomnianymi chodnikami.Znany jest sposób urabiania wejgla miedzy stro¬ pem a spagiem za pomoca sprezonego strumienia wody w tzw. monitora, wyposazonelgo w dysze i pompe. Dysze te zamocowane sa na odpowied¬ nim drazku trzymanym przez górnika, kt6ry kie¬ ruje strumieniem wody — patrz Raport E5, Insti- tut National rindustrie Gharbonniere, Liege 1063.Praca przebielga przy stosunkowo malym cisnie¬ niu i przy duzym strumieniu wody.Znany jest równiez sposób zamiocowania takiej dyszy na sternicach w postaci rozpieraków pomoc¬ niczych — patrz Raport 59Hj5 Bureau otf Mines 10611.Poczatkowo poslugiwano sie tymi dyszami w wyrobisku w ten sposób, ze w przypadku stro¬ mych lulb pólstrotmych warstw przebijano tylko w weglu w odleglosci 10 do 1(5 m cisnieniem 5g (na przyklad „Gliickauif", IO168, strona 289); przy czym filary znajdujace sie miedzy dwoma sródpietrami urabiano monitorem wodnym. Strop muslial pozo¬ stac niezabudowany, co stwarzalo znaczne trud¬ nosci w pracy. Odtransportowanie skruszonego urobku wegla do punktu zbiorczego nastepowalo w zasadzie przy uzyciu rynien lub bez rynien za pomoca splywajacej wody.Znany jest równiez sposób polegajacy na wczes¬ niejszym wykonaniu otworu od drazonego w góre, chodnika giównego do wyzej polozonego chodnika nadscianowego. Otwór ten zostaje rozszerzany po¬ czawszy od góry do dolu strumieniem wody, przy czym urobek wegla nastepuje na szerokosci do m. Monitor Wodny zasilany zostaje prowadzo¬ nym góra rurociagiem i przechylany z jego polo¬ zenia srodkowego w czasie pracy na dwie strony.W opisanym wyzej sposobie w zaleznosci od ro¬ dzaju stropu zdarzaly sie czeste i nieregularne wypadki zawalania sie wyeksploatowanych z weg¬ la pokladów co wyeliminowano czesciowo przez pozostawianie okien weglowych, tu jednak stano¬ wilo z kolei strate urobku.Znane sa nastepnie monitory wodne z wysoko¬ cisnieniowymi dyszami, dajacymi dobre wyniki przy cieciu zlóz (pismo "Coal Age" marzec 1072 oraz "Water—Jet—Mining of Coal", autor: Nicho¬ las P. Chronics), Srednica tych dysz wynosi ca. 1 mm, a cisnienie 1000^7(000 atu, dzieki czemu predkosc wylotowa osiaga dwukrotna wartosc predkosci dzwieku. Dysze te pozwalaja na ciecie najtwardszych skal, takich jak granit i marmur i znane sa w górnictwie pod nazwa „dysz Suimime- ra". Stosowane sa one jako strugi weglowe, w których zwykle ostrza zastapione sa piecioma dy- 989463 szami. W strugach weglowych stosuje sie dalsze dodatkowe dysze, tnace poziomo zarówno wlodcie¬ tych juz warstwach jak i na powierzchni sciany wegla. W celu zmniejszenia strat spowodowanych tarciem w przewodach wysokocisnieniowych pom¬ pa cisnieniowa sprzezona zostaje bezposrednio z urzadzeniem i wraz z ndm porusza sie przed sciana wegla. Tego rodzaju praca wymaga obudo¬ wania wyrobiska, które z jednej strony umozli¬ wia poruszanie sie pod sciana, a z drugiej strony sluzy jako staly punkt dla transportera i urabiar- kd. Niekorzystne jest tu roznoszenie przez wode drobnego wegla na urzadzenia powodujac ich za¬ nieczyszczenie i zaklócenie ich pracy.Wedlug publikacji „Bureau of Miines" z marca 1068 — fig. 4 — znany jest sposób zamontowania monitora na konwencjonalnej ladowarce i podjez¬ dzania tym agregatem do komór pokladowych.Wymaga to niestety podpierania stropu poza ura- biarka-lub zabezpieczania za pomoca kotew.Z opisu DT-AS ,1274 544 znany jest przesuwany W kierunku wyrobiska przenosnik, na którym strug prowadzony jest sposobem hydromechanicz- nym. ? V^, Celem wynalazku jest usprawnienie urabiania pokladów wejgla i innych mineralów za pomoca dysz wysokocisnieniowych. Zadanie to zostaje wy¬ konane przez podzielenie pokladu zloza chodnika¬ mi na znacznej szerokosci na Mary, przy czym strop w zasiegu filarów i chodnika wraz z poste- Ipujacym stale wybieraniem welgla zostaje przed ewentualnym zawaleniem zabezpieczony a ilosc osób obslugujacego personelu ograniczona do mi¬ nimum.Dalszym zadaniem wynalazku jest wlaczenie do filarów czesci pokladu kopalni do dolnego chod¬ nika glównego przez prostopadle do niego biegna¬ ce równolegle chodniki boczne, które koncza sie w górze na chodniku nadiscianowym, równoleglym do chodnika glównego. Proceis wybierania winien nastepowac od chodnika glównego w kierunku chodnika nadscianowego przy czym uklady warstw moga byc róznie uksztaltoiwane.Zadanie powyzsze rozwiazane zostaje wedlug wynalazku przez zastosowanie we wspomnianym wyzej urzadzeniu konstrukcji nosnej skladajacej sie z jednego tylko elementu oslonowego o prze¬ kroju w ksztalcie litery U, otwartego od strony sciany i równoleglego do niej i o dlugosci siega¬ jacej od jednego do drugiego chodnika bocznego.Element powyzszy jest przesuwany w kierunku wyrobiska ciejglami prowadzonymi przez chodniki boczne i zamocowanymi do obu konców tego ele¬ mentu. Na krawedzi konstrukcji nosnej, skierowa¬ nej w strone sciany na szerokosc odpowiadajaca dlugosci sciany, rozmieszczone sa i zamocowane stale dysze wysokocisnieniowe. Na wspomnianej konstrukcji nosnej moze takze znajdowac sie przesuwane równolegle wzdluz calej dlulgosci scia¬ ny urzadzenie, na którym powyzsze dysze sa zamo¬ cowane.Szczególna zalete urzadzenia wedlug wynalazku stanowi niewielka ilosc czynnosci które personel obslugi dokonuje w chodnikach bocznych. Kon¬ strukcja nosna zabezpiecza miejsce pod sciana 98946 4 przed zawaleniem i gwarantuje takze bezpieczne poruszanie sie w tej przestrzeni. Konstrukcja nosna wykazuje te zalete ze zamocowanie dysz i, jesli to jest potrzebne, prowadnic, zabezpiecza je przed uszkodzeniem spowodowanym odpryskami weglowymi. Wysokosc konstrukcji nosnej moze byc regulowana odpowiednio do pokladu zloza przy / zachowaniu jej zasadniczych elementów skladowych. W celu unikniecia najezdzania kon- io strukcji nosnej na nieodtranspoartowany urobek weglowy, dolna krawedz tej konstrukcji skierowa¬ na do sciany zaopatrzona jest w element laczacy ze stali lub tworzywa sztucznego, dopasowujacy te krawedz do uksztaltowania powierzchni spod- ku. Dda zwentylowanda chodników stoja do dyspo¬ zycji znane wyposazenia specjalne.Wedlug korzystnego uksztaltowania wynalazku, kolnierz górny konstrukcji nosnej pochylony jest do tylu, tzn. w kierunku zrobiska, podobnie jak przy oslonie tarczowej, w celu skierowania do tylu zerwanego stropu* Konstrukcja nosna moze byc w okolicy piono¬ wego zgrzebla w rózny sposób podzielona. W przykladzie wykonania wedlug wynalazku, górna i dolna czesc konstrukcji polaczone sa ze soba przechylnie w punkcie przegubowym. Podzial konstrukcji nosnej wedlug wynalazku moze tez byc tego rodzaju, ze górna czesc za pomoca dwóch szczek obejmuje czesc dolna, przy czym obie te czesci przesuwane sa w góre wzgledem siebie.Zgodnie z innym przykladem wykonania we¬ dlug wynalazku kazda górna czesc konstrukcji nosnej u jej konca siegajacego do wnetrza chod- mika ma przedluzenie w formie plozy, siegajace w strone wyrobiska i moze byc przechylana wzgledem swojej osi wzdluznej za pomoca urza¬ dzenia regulacyjnego umieszczonego przegubowo na wspomnianym przedluzeniu plozowytm.Wedlug dalszego wariantu wykonania wedlug 40 wynalazku — dysze wysokocisnieniowe zamoco¬ wane sa na calej dlugosci na krancach skierowa¬ nych w strone przodka górnej d dolnej czesci kon¬ strukcji nosnej. Poniewaz dysze te poza weglem rozdzielaja takze skale, konstrukcja nosna wycina 45 droge wolna potrzebna na przesuwanie sie do przodu takze nawet wtedy, g(dy spadek i strop wykazuja wystepy lulb inne nieregularnosoi.Zgodnie z dalszym korzystnym uksztaltowaniem wedlug wynalazku dysze wysokocisnieniowe sa so przesuwalne we wszystkie strony prostopadle do ich osi srodkowej i/lub przechylane we wszyst¬ kie strony wzgledem osi srodkowej. Taka swobo¬ da ruchu dylsz umozliwia ciecie wegla na bloki, a takze podcinanie sciany i odciecie od stropu, ss podobnie jak przy stosowaniu urabiarki mecha- ^ nicznej. Mozliwy jest tu równiez sposób pracy strugowej. W celu utrzymania malych odleglosci miedzy pompa cisnieniowa a dyszami, rozwiaza¬ nie wedlug wynalazku proponuje umieszczenie 60 pompy bezposrednio na konstrukcji nosnej lub na czesci ruchomej, na której sa umieszczone dysze.W celu zmniejszenia gabarytu pompy proponuje sie wprowadzenie programowego sterowania dysz, ulozyskowanych na konstrukcji nosnej. Odbywa 65 sie to w ten sposób, ze prace na swoim odcinku•6946 rozpoczyna dysza pierwsza, dalej na nastepnym odcinku dysza druga, przy czym pierwsza zostaje odlaczona itd. W ten sposób zaimiast jednej poje¬ dynczej dyszy moga byc wlaczone równiez liczne dysze polaczone CWjedlug innego (rozwiazania zgodnie z wynalaz¬ kiem dysze moga byc zamocowane na ruchomym strugu, umieszczonym na konstrukcji nosnej. Dy¬ sze te moga byc w rózny sposób zamocowane, na przyklad tak, ze skierowane sa na sciane lub tez równolegle do niej. Mozliwe jest takze przechylne zamocowanie dysz w plaszczyznie poziomej.-• Strug w urzadzeniu wedlug wynalazku moze miec ksztalt litery U. Wysiegniki takiego struga zaopatrzone sa w dysze przedstawiane równolegle i prostopadle do spodu i stropu.W ceOu odbioru i odtransportowania urobku wegla dolna czesc konstrukcji nosnej wykonana jest w postaci rynny. Obluzowany wegiel dopro¬ wadzony zostaje za fl^omoca wody do przenosników w^ chodmlkacb bocznych. Transport moze byc przyspieszony przez zadzialanie dy^ pluczacych, które zamocowane - sa na ruchomym strugu* /Za¬ miast dysz pluczacych imozuaa zastosowac indywi¬ dualny lub zamocowany przy struigu przenosnik zgrzeblowy. ku bez zatrzymywania stosuje sie przenosniki z dolna tasma nosna. , , = Dla (zapewnienia równomiernego . przesuwania sie konstrukcji nosnej proponuje sie dokonywanie za pomocai sondy akustycznej pomiaru odleglosci miedzy konstrukcja nosna a pewnym stalym punktem, znajdujacym sie w kazdym przynalez¬ nym chodniku bocznym. W zaleznosci od wyiniku pomiaru nastepuje sterowanie obu,napedów prze¬ suwu konstrukcji nosnej za pomoca komputera.Wynalazek jest blizej wyjasniony na przykla¬ dach wykonania na rysunkach, na których fig. 1 przedstawia plan ekisploatowanejgo pokladu; £ig. 2 — widok konstrukcji nosnej, w której górna i dolna czesc polaczone sa ze soba przechylnie; fig. 3 — inny rodzaj ujksztaltowania konstrukcji nosnej, w której górna i dolna ozesc maja regulo¬ wana wysokosc miejdzy soba, zas kierunek poru¬ szania zalezy od szczekowego przedluzenia pzesci górnej; fig. 4:.— kontetrulecja nosna;Jz przesuwa¬ nym strugiem; fig. H — inne rozwiazanie kon¬ strukcji nosnej z przesuwanym strugiem.Eig. 1 ilustruje posuwanie sie urzadzenia chod¬ nikiem glównym 1 podczas eksploatacji pokladu zloza. Miedizy dwoma chodnikami bocznymi 2, pro¬ stopadlymi do chodnika'glównego 1, pozostawiony jest iilar 3, którego sciana oznaczona jest symbo¬ lem 4. Przed sciana 4, wadluz chodnika glównego 1 znajduje sie konstrukcja nosna 5, przy czym kierunek wybierania okresla stnzalka 6. Do chod¬ ników bocznych 2 siegaja konce konstrukcji nos¬ nej 5, do których przymocowane sa ciegla 7, na przyklad firny lub lancuchy. Ciegla 7 prowadzone sa chodnikami 2 az do wciagarki 8, która zamo¬ cowana jest w tym chodniku. W przedstawionym przykladzie wykonania do zamocowania wciagar¬ ki sluzy belka 9, wstawiona w otwór wykonany w ifilairze *3, która równiez siega az do chodnika iboczneigo 2. Wciagarka 8 moze byc takze zamoco¬ wana przy uzyciu stempli i róznych, elementów odciagowych.Konstrukcja nosna 5 wyposazona jest w urza¬ dzenie do urobku wegla, które umozliwia eksploa- tacje wegla w filarze 3 na jego calej szerokosci.Za konstrukcja nosna 5 w zrobisku 10 nastepuje kruszenie stropu; podobna sytuacja ma miejsce w chodnikach bocznych. Konstrukcja nosna 5 moze byc sprzezona z sasiednitmi filarami. Urobek transportowany jest przenosnikami U z dolna tasma nosna, usytuowanymi w chodnikach 2. Przy róznicach wysokosci stosuje sie dodatkowe prze¬ nosniki ^osiredniozace. Poniewaz przy?*wybieraniu filarów chodniki boczne 2 ulegaja skróceniu, za- stosowano specjalna instalacje wentylacyjna'; 12.CDla zapewnienia równomiernego przesuwania kóffBstrukcji nosnej 5 na je$ krancach lub w chod¬ nikach bocznych 2 znajduja sie w okreslonych stalych punktach sondy aku&tyczne, które w spo* sób ciajgly dokonuja poniiaru odfleglosei od tych punktów do kranców konstrukcji nosnej 5. Wynik pomiaru przekazywany zostaje do komputera, który steruje natpejdenr fwciajgarek 8. ¦;:•' Konstrukcja nosna na fig. 2 ma w ksztalcie litery U przekrój, skierowany czescia otwarta w kierunku sciany 4.Konstrukcja nosna w srodku zgrzebla: podzieto* na jest na dwie czesci: czesc I, która ma wydltt^ zenie II skierowane do sciany 4 oraz czescIH równiez skierowana do sciany 4. Czesc górna III pochylona jest do* zrobiska 10, tak ze kruszacy sie strop 13 zsuwa sie po miej do tylu. Na calej szerokosci sciany 4 konstrukcja nosna 5 jest sztywna. W przedstawionym przykladzie wykona- wia obie czesci I i II polaczone sa przegubem 14.Element 15 sluzy do nastawiania kajta rozwarcia calego urzadzenia, odpowiednio do pokladu, gtfzy czym konstrukcja nosna 51 spoczywa na spodku pokladu. Fig. 3- przedstawia inny sgjosób zmiany 40 zasiejgu pracy konstrukcji nosnej 5. Górna czesc III wykonana jest z kanalem, którego sciany obej¬ muja Czesc dolna II. Element lttl pozwakt na zmiane wysokosci czesci górnej III wraz z wy¬ siegnikiem ma i zamocowanym do niego wopor- 45 nikiem IHb, które siegaja do chodnika bocznego 2. Wysiegnik ma i wspornik mb polaczone sa cylindrem nic, którego zadzialanie powoduje ruch 'obrotowy konstrukcji nosnej 5 Wzgledem jej osi wzdluznej p&! krzywej 5a;^ * 50 Na krancu wydluzenia II na dole oraz na gór- nej czesci HI zamocowane s^a dysze 16, skiero** wane na sciane, jak ilustruje to fig. 2. Sa to dyfeze wysokocisnieniowe, które, przesuwane zo¬ staja zgodnie ze strzalkami 17 prostopadle do 55 swojej osi oraz przechylane wedlug strzalek 18 w stosunku do osi. Takie same dysze moga rów¬ niez byc zamocowane w dowolnej plaszczyznie miedzy Wydluzeniem II a górna czescia III oraz ulozyskowane przechylnie pod katem prostym mie- 60 dKy stropem** a spodkiem. W ^celu zmniejszenia mocy pompy najpierw uruchamiane zostaja po-? jedymcze dysze lub grupa dysz znajdujaca sie na jednym koncu konstrukcji nosnej 5, która po wy¬ konaniu swojego zadania .zostaje odlaczona, a w 65 ich miejsce zalaczona nastepna grupa itd.7 98946 S Urobek weglowy wpada wprost do rynny 19 w dolnej czesci I konstrukcji nosnej 5 lub skiero¬ wany zostaje do rynny 19 iprzez ukosna rampe 20 podczas przesuwu konstrukcja nosnej 5 do przodu.Rynna 19 urobek weglowy za pomoca przeplywu 5 wodnego dostarczony zostaje do skraju konstrukcji nosnej 5 i dalej do przenosnika 11 w chodniku bocznym 2. Dla zwiekszenia intensywnosci trans¬ portu urobku sluzy •przenosnik jednolancuchowy 21 z plaskimi skrzydelkami. 10 W przykladzie wykonania fig. 4 — w konstruk¬ cji nosnej 5 ulozyskowany jest strug hydraulicz¬ ny 23, przesuwany na prowadnicach 22, który wchodzi do wlomu 31 w filarze 3. Dzialanie stru¬ ga hydraulicznego jest podobne do dzialania stru- 15 ga tnacego o zwyklej budowie. Dysze 161 odcina¬ ja warstwe siekajaca od stropu do spagu pokladu.Znajdujace sie na hydraulicznymi strugu 23 dalsze dysze pluczace 24, dzialaja, w kierunku przyspie- ' szenia przes*rwainia urobku weglowego do przenos- 20 nika 11 w chodniku bocznytm 2.Pokazy na fig. 5 przyklad wykonania ilustruja, strug hydrauliczny 231 o ksztlcie litery U, ulo¬ zyskowany i przesuwany w prowadnicach 221 wzdluz konstrukcji nosnej 5 przed sciana 4. Strug 25 231 ma dwa wysiegniki doOny 25 i górny 26, które zaopatrzone sa w dysze 162, dzialajace za¬ równo Tównodegle do stropu i spagu jak i w pio¬ nowej plaszczyznie miedzy stropem a spagiem. W ten sposób sciana pokladu weglowego zostaje za- 30 równo podcinana jak i zluzowana od stropu oraz pocieta na czesci. PL