Uprawniony z patentu: Robert Bosch GmbH, Stuttgart (Republika Fe¬ deralna Niemiec)- Urzadzenie wtryskowe paliwa pednego sterowane elektrycznie i pracujace w zaleznosci od ilosci zasysanego powietrza Przedmiotem wynalazku jest elektrycznie stero¬ wane urzadzenie wtryskowe paliwa pednego, ste¬ rowane elektrycznie i pracujace w zaleznosci od zasysanego powietrza, przeznaczone do silników spalinowych, pracujace z przerwami i z przynaj¬ mniej jednym, elektromagnetycznie uruchamianym zaworem wtryskujacym, korzystnie z kilkoma ta¬ kimi zaworami, z których kazdy podporzadkowa¬ ny jest jednemu cylindrowi, wyposazony w tran¬ zystorowy szeregowo polaczony z uzwojeniem mag¬ nesujacym zaworu, który wlaczony jest synchro¬ nicznie z obrotami walu korbowego silnika spali¬ nowego z jednoczesnym otwarciem zaworu wtrys¬ kowego i utrzymany jest dla kazdorazowej ilosci wtrysku w okreslonym czasie w tym stanie, pod¬ czas okresu wyladowania elektrycznego, pojemnos¬ ciowego lub indukcyjnego zasobnika energii, któ¬ ry przed kazdym przebiegiem rozladowania zo¬ staje naladowany w okreslony sposób.Istotna korzyscia elektrycznie sterowanego wtryskiwacza jest to, ze przy kazdym suwie ssania, ilosc paliwa podazajaca wraz z powietrzem zassa¬ nym do kazdego cylindra silnika spalinowego jest dokladnie dostosowana do ilosci zasysanego po¬ wietrza, a w wyniku tego przy dobrym wykorzy¬ staniu sprawnosci silnika spalinowego regulacja jest tak przeprowadzona, ze gazy spalinowe zawie¬ raja minimum szkodliwych dla zdrowia skladni¬ ków.Przy znanych urzadzeniach wtryskowych nie jest 10 15 20 25 30 bezposrednio odmierzana zasysana ilosc powietrza, lecz jest tak kontrolowana, ze za przepustnica dlawiaca, w kierunku ssania, przylaczony do rury ssacej indukcyjnym czujnikiem cisnieniowym mie¬ rzone jest panujace tam cisnienie powietrza zasy¬ sanego, przy czym indukcyjnosc dlawika zelaznego, przynaleznego do tego przetwornika cisnienia, wy¬ znacza czas trwania niestabilnego stanu ruchu wib¬ ratora sterujacego, który jest wlaczony w syn¬ chronicznej kolejnosci z obrotami walu korbowe¬ go. Z powodu oporów przeplywu, zaleznych w du¬ zym stopniu od szybkosci w znanych urzadzeniach wtryskowych wymagane sa stosunkowo kosztow¬ ne elektryczne wylaczniki, które sluza do korek¬ cji zaleznej od ilosci obrotów, przy czym korekcja odbywa sie przed kazdym suwem roboczym wtrys¬ kiwanej ilosci paliwa przez regulowany czujnik cisnienia rury ssacej.Zadaniem wynalazku jest uproszczenie urzadze¬ nia sterujacego, które reguluje okres trwania im¬ pulsu otwarcia. Zadanie to zostalo rozwiazane przez zastosowanie urzadzenia, w którym wylacznik wspólpracuje z miernikiem powietrza, zawierajacy umieszczona w przewodzie ssacym silnika spali¬ nowego tarcze spietrzajaca, która nastawiana jest strumieniem zasysanego powietrza wbrew sile co¬ fajacej, i ze przewidziane sa elektryczne zespoly wspólpracujace z tarcza spietrzajaca, dzieki którym biezaca, srednia wartosc ilosci powietrza zassanego, wskazywana miernikiem ilosci powietrza zostaje 776863 77686 4 przeksztalcona na elektryczna wielkosc, wystepu¬ jaca w zasobniku energii i proporcjonalna do ilosci powietrza przypadajaca na kazdy suw.W czasie miedzy biegiem jalowym i roboczym, przy najwyzszych obrotach i pelnym obciazeniu, zmienia sie wymagana ilosc powietrza zasysanego w stosunku 1:40. Poniewaz trudne byloby ujecie takiego duzego zakresu zmian za pomoca elektrycz¬ nego, proporcjonalnie zmiennego w tym zakresie zasobnika energii, bezposrednie przeksztalcenie, zgodnie z wynalazkiem, sygnalu proporcjonalnego do czasowej sredniej wartosci, uchwyconej ilosci powietrza zasysanego na elektryczna wielkosc, wys¬ tepujaca w zasobniku energii i proporcjonalna do ilosci powietrza, przypadajacej na kazdy suw ssa¬ nia, wymaga znacznego podwyzszenia dokladnosci.W dalszym ujeciu wynalazku przewidziane jest, ze zespól przeznaczony do przetwarzania obejmuje czynny synchronicznie z obrotami walu korbowego wylacznik ladowania, który przy ustalonym opty¬ malnie, stalym kacie obrotu walu korbowego laczy zasobnik energii ze zródlem do ladowania. Szcze¬ gólnie prosta budowa okazuje sie, jezeli zastoso¬ wany jest znany kondensator jako zasobnik energii.W tym przypadku moze byc, w dalszym rozwia¬ zaniu wynalazku, miernik ilosci powietrza sprze¬ zony, z nastawnym opornikiem, który wywiera wplyw na zmieniajaca sie wielkosc elektryczna podczas zabiegu ladowania lub rozladowania kon¬ densatora.Przy praktycznym urzeczywistnieniu wynalazku mozna pójsc dwoma róznymi drogami. Pierwsza droga, polega na tym, ze naladowanie kondensa¬ tora nastepuje takim pradem, który jest propor¬ cjonalny do biezacej sredniej wartosci ilosci po¬ wietrza, a rozladowanie nastepuje przy stalej war¬ tosci pradu. Druga droga polega na tym, ze na¬ ladowanie kondensatora nastepuje przy stalej war¬ tosci pradu, a rozladowanie przy pradzie, który jest proporcjonalny do odwrotnej wartosci bieza¬ cej sredniej ilosci powietrza zasysanego. Ta druga droga jest szczególnie korzystna, poniewaz tutaj przypadkowe zmiany ustawienia przepustnicy dla¬ wiacej i w wyniku tego zmiany czasowej, sred¬ niej wartosci ilosci powietrza zasysanego, które wystepuja podczas przebiegu rozladowania, wy¬ wierajacego wplyw na okres trwania impulsu, od¬ dzialuja bezposrednio na czas rozladowania.•Aby Wydzielanie szkodliwych gazów spalinowych moglo byc utrzymane mozliwie nieznaczne, koniecz¬ ne jest, mozliwie dokladne uchwycenie ilosci po¬ wietrza zasysanego przede wszystkim przy ruchu jalowym silnika spalinowego. Jezeli miernik ilosci powietrza zostanie tak rozwiazany, ze w zakresie nastawczym tarczy spietrzajacej przekrój poprzecz¬ ny otworu rozszerza sie w kierunku przeplywu wykladniczo, wówczas otrzymuje sie wystarczajaco male, przez caly zakres pomiarowy stale, wzgledne bledy pomiaru. Szczególnie dogodny uklad jest gdy tarcza spietrzajaca skonstruowana jest jako wy- chylna przepustnica, której os wahan przebiega pio¬ nowo. W tym przypadku suwak opornika jest sprze¬ zony z tarcza spietrzajaca w prosty sposób.Z wykladniczego przebiegu przekroju poprzeczne¬ go1 otworu wynika koniecznosc zastosowania, rów¬ niez wykladniczej, charakterystyki opornosci opor¬ nika w czasie przemieszczania sie suwaka. Ponie¬ waz wykonanie wykladniczego potencjometru spra¬ wia znaczne trudnosci, przewidziane jest zastoso- 5 wanie liniowego potencjometru, który zawiera na wielu punktach podparcia nad torem slizgowym przynajmniej w przyblizeniu równomiernie rozdzie¬ lone odczepy i do którego równolegle przylaczono w szereg wiele stalych pojedynczych oporów, które io zapewniaja od odczepu do odczepu wykladniczo wzrastajace napiecie dzialkowe tak, aby razem wy¬ nikla wykladnicza charakterystyka potencjometru z liniowa interpolacja miedzy punktami podparcia.W wielu konstrukcjach silników spalinowych dla 15 poprawienia stopnia napelnienia sa, tak dobrane drogi zasysania, aby szybko mogly ustalic sie wa¬ hania strumienia powietrza zasysanego. Aby prze¬ szkodzic w oddzialywaniu tych wahan na tarcze spietrzajace ze wzgledu na falszywe wskazania 20 ilosci powietrza przewidziane jest sprzezenie tar¬ czy spietrzajacej z urzadzeniem tlumiacym. Szcze¬ gólnie celowe jest to, jezeli przewidziany jest po¬ laczony z tarcza spietrzajaca czlon tlumiacy, który zanurzony jest w cieczy tlumiacej, szczególnie 25 w lepkim oleju. Odpowiedni moze byc czlon tlu¬ miacy zlozony z tarczy spietrzajacej z walem, skon¬ struowanej wahliwie i ze spietrzonym z nia skrzy¬ delkiem tlumiacym, które prowadzone jest wychyl- nie w obudowie ksztaltu wycinka, mozliwie w ma¬ so lej odleglosci od scian obudowy.W dalszym ujeciu wynalazku mozna wykazac w urzadzeniu tlumiacym sile tlumiaca w zaleznosci od kierunku, szczególnie taka, która przy ruchu powrotnym tarczy spietrzajacej jest bardziej sku- 35 teczna niz przy ruchu otwarcia tarczy spietrzajacej.Te zaleznosc kierunkowa osiaga sie latwo za po¬ moca sprezyscie obciazonego zaworu, umieszczone¬ go na skrzydle tlumiacym lub przez to, ze czlon tlumiacy co najmniej na pewnej czesci swojej po- 40 wierzchni zewnetrznej, zanurzonej w cieczy tlu¬ miacej, jest uformowany w ksztalcie zabków.W zwiazku z tarcza spietrzajaca, okreslajaca kazdorazowo ilosc wtrysku, okazuje sie, ze szczer golnie dogodny jest uklad, gdy przepustnica tlu- 45 miaca ulozyskowana jest w bezposredniej bliskosci tarczy spietrzajacej na sciance obudowy wspólnej dla nich obydwu. W powiazaniu z tarcza spietrzar jaca mozna w bardzo prosty sposób wywierac wplyw na bieg jalowy silnika spalinowego, zwlaszr 50 cza przy jego rozruchu na zimno, jezeli przepust¬ nica silnika spalinowego, ograniczajaca .strumien powietrza zasysanego wspólpracuje ze zderzakiem wyznaczajacym otwarcie przy biegu jalowym, i kt£T ry jest samoczynnie nastawny w zaleznosci od tern? 55 peratury roboczej silnika spalinowego, zwlaszcza ze sprezyna bimetaliczna. Zderzak moze byc uksztal¬ towany jako tarcza obrotowa, której powierzchnia obwodowa wykazuje w miare wzrastania kata ob' rotu coraz wieksze odstepy promieniowe. 80 Jezeli ilosc zasysanego powietrza mierzona jest za pomoca przeipustnicy spietrzajacej, która jest nastawiana przez strumien powietrza zasysanego przeciw sile cofajacej, powstaje strata w wyniku wzrostu oporu przeplywu w przewodzie zasysania 65 przez przepustnice spietrzajaca. Stad przy pelnym •Mlfv:* 5 77686 6 obciazeniu i najwyzszych obrotach strata moze wynosic okolo 1—2°/o-maksymalnej mocy.Dalszym celem wynalazku jest unikniecie straty mocy przypadajacej tylko przy pelnym obciazeniu ciezarowym. W tym celu przewidziane jest wmon¬ towanie elektromagnesu w strefie rury ssacej w poblizu pozycji otwarcia przepustnicy spietrzaja¬ cej. Uzwojenie wzbudzajace elektromagnesu przy pelnym obciazeniu i przy wysokich obrotach sil-t nika spalinowego zostaje przylozone do zródla pradu, a nastepnie sciagnieta zostaje z obszaru przeplywu powietrza zasysanego przepustnica spie¬ trzajaca. Sterowanie magnesem nastepuje w szcze¬ gólnie prosty sposób przez to, ze z przepustnica tlumiaca lub z jednym z elementów, sluzacym do nastawiania jej, sprzezony jest mechanicznie wy¬ lacznik, który jest uruchamiany dopiero w pozy¬ cji otwarcia lub w bezposredniej bliskosci pozycji otwarcia przepustnicy tlumiacej. Taki wylacznik zalezy od pozycji przepustnicy tlumiacej i moze wspóldzialac korzystnie z wylacznikiem zaleznym od ilosci obrotów tak, ze obydwa wylaczniki prze¬ laczaja tylko wtedy swoje uzwojenie wzbudzajace do przewidzianego dla nich zródla pradu, gdy prze¬ pustnica tlumiaca znajduje sie w pozycji pelnego obciazenia, a ilosc obrotów lezy jednoczesnie ponad najmniejsza predkoscia obrotowa, tworzaca próg nieczulosci wylacznika regulujacego w zaleznosci od obrotów.Wtryskiwacze materialu pednego, wedlug opi¬ sanego na wstepie typu, pracuja ze stalym cisnie¬ niem paliwa pednego lub stala róznica cisnienia paliwa. Dla wytworzenia cisnienia potrzebuja one pompy paliwowej, która z zasady ma naped nie¬ zalezny od silnika spalinowego, na przyklad z sil¬ nika elektrycznego zasilanego z baterii rozruchowej silnika spalinowego. Elektromagnetyczne zawory, sluzace jako czlony dawkujace paliwo, wlaczone do obiegu cisnieniowego moga w przypadku zabu¬ rzen, na przyklad wskutek obcych czastek osadzo¬ nych w gniezdzie lub wskutek ciaglego wzbudza¬ nia ich elektromagnesów, pozostawac otwarte, tak ze paliwo pedne wtryskiwane jest w sposób cia¬ gly. Przy postoju silnika spalinowego moze zda¬ rzyc sie przypadek wypelnienia jednego lub wie¬ lu cylindrów paliwem pednym. Jezeli wtedy na¬ stepuje kolejny suw sprezania w tym cylindrze przy rozruchu moze dojsc w tych okolicznosciach do znacznych uszkodzen silnika spalinowego. Dla¬ tego nastepnym zadaniem wynalazku jest stworze¬ nie sterowania pompa paliwowa, które przy unie¬ ruchomionym silniku spalinowym wylacza pewnie pompe paliwowa. W tym celu przewidziana jest przy urzadzeniu wtryskowym, tarcza spietrzajaca, skonstruowana jako obrotowa przepustnica spie¬ trzajaca, i pompa paliwowa wytwarzajaca cisnienie w paliwie pednym, aby zgodnie z wynalazkiem pod wplywem sily sprezyny zwrotnej, stojaca prze¬ pustnica spietrzajaca wlaczala wylacznik krancowy, który jest uruchamiany od przepustnicy spietrzaja¬ cej w zakresie miedzy pozycja postoju, zajmowana przy unieruchomionym silniku i pozycja otwarcia osiagana przy jego jalowym biegu i wtedy wy¬ lacza naped pompy paliwowej. Korzystna jest taka konstrukcja wylacznika krancowego, którego styki utrzymywane sa w stanie otwarcia w pozycji spo¬ czynkowej przepustnicy spietrzajacej, jednak przy ruchu wychylnym tej przepustnicy z pozycji, spo¬ czynkowej daza one do pozycji zamkniecia. 5 Ponadto wylacznik krancowy moze byc polaczo¬ ny z wylacznikiem rozruchowym, przeznaczonym do uruchamiania rozrusznika tal*, aby naped pompy paliwowej wlaczony byl tylko wtedy i tak dlugo, gdy jest albo zamkniety wylacznik rozruchowy, albo wychylona jest przepustnica spietrzajaca ze swojej pozycji spoczynkowej co najmniej do pozy¬ cji biegu jalowego.Przedmiot wynalazku jest blizej objasniony w 15 przykladzie wykonania na rysunkach, na których fig. 1 przedstawia urzadzenie wtryskowe w rysun¬ ku pogladowym i czesciowo w schematycznym uje¬ ciu, fig. 2 — schemat ideowy jego elektronicznego urzadzenia sterujacego, a fig. 3 — wykres czasowy 20 procesów instalacji wedlug fig. liz, fig. 4 -^ sche¬ mat ideowy odmiany wykonania wedlug fig. 3, fig, 5 — kilka wykresów czasowych procesu lador wania i rozladowania, fig. 6 — inna odmiane wy* konania ze sterowaniem napieciowym, fig.; 7 i fig. 25 8 — przyklady wykonania mierników ilosci po¬ wietrza, fig. 9 — potencjometr wykladniczy, a-fig. 10 — przebieg jego opornosci, a fig. 11 — w prze¬ kroju podluznym urzadzenie pomiarowe i dozujace z przepustnica tlumiaca i przepustnica spietrzaja 30 ca, fig. 12 — urzadzenie z fig. 11 widok z góry, fig. 13 ^ przekrój wedlug linii III—III z fig. 12, fig. ¦ 14 — zmodyfikowany miernik ilosci powietrza w przekroju poprzecznym, fig. 15 —zmodyfikowa¬ na odmiane wykonania miernika ilosci powietrza, 35 wyposazonego w przepustnice spietrzajaca, który zaopatrzony jest w elektromagnes dla zupelftego otwarcia przepustnicy spietrzajacej, fig. 16 — inna odmiane wykonania miernika ilosci powietrza, wy¬ posazonego w przepustnice spietrzajaca, z wylacz- 40 nikiem krancowym, otwieranym w pozycji spo^ czynku przepustnicy spietrzajacej dla unierucho¬ mienia pompy paliwowej, fig. 17 — schemat ideo¬ wy ukladu wylacznika krancowego do oddzialywa¬ nia przekaznika pompy do wstepnego wlaczania « pompy paliwowej, a fig. 18 — inny ukladawylacz¬ nika krancowego, wspólpracujacego z przekazm- kiem pompy, posiadajacym styk spoczynkowy.Przedstawione urzadzenie wtryskowe benzyny przeznaczone jest do eksploatacji w czterocyiiridro- wym, czterosuwowym silniku spalinowym IfH Obej¬ muje jako zasadnicze czesci skladowe cztery elek¬ tromagnetycznie uruchamiane zawory wtryskowe 11, do których doprowadzone jest z rozdzielacza 12 do kazdego z osobna przewodem rurowym 13 wtry- 55 skiwane paliwo pedne, jedna pompe tloczaca 15 paliwo, napedzana silnikiem elektrycznym, regula¬ tor cisnienia 16, który reguluje cisnienie palika na pewna stala wartosc, jak równiez nastepnie blizej opisane elektroniczne urzadzenie sterujace, które 60 przez nadajnik sygnalów 18, sprzezony z walem rozrzadczym 17 silnika dwukrotnie Wylaczane jest na kazdy obrót walu rozrzadczego i riastepriie do¬ starcza po jednym, ksztaltu prostokatnego, elek¬ trycznym impulsie otwarcia S dla zaworów wtrys- N kowych 11. Zaznaczony na rysunku okres trwania77686 * Tj impulsu otwarcia okresla okres otwarcia zawo¬ ru wtryskowego i w wyniku tego taka ilosc pali¬ wa, która wyplywa z przestrzeni wewnetrznej za¬ woru wtryskowego, bedacego pod stalym praktycz¬ nie cisnieniem paliwa 2 at nadcisnienia. Uzwojenie magnetyczne 19 zaworów wtryskowych przylaczo¬ ne sa pojedynczo do oporów odsprzegdjacych 20 i dolaczone szeregowo do zespolu wzmacniajacego i zasilajacego 21, który zawiera co najmniej jeden tranzystor mocy 22, który ze swoim zespolem emi¬ tor — kolektor wlaczony jest w szereg z oporami odsprzegajacymi 20 i uzwojeniem magnetycznym 19, przylaczonym jednostronnie do masy.Przy, silnikach spalinowych wedlug przedstawio¬ nego typu, sprezajacych mieszanke i pracujacych z obcym zródlem zaplonu, zatrzymywana jest przez powietrze zasysane, podazajace przy kazdym po¬ jedynczym suwie ssacym do cylindra, taka ilosc pa¬ liwa pednego, która moze byc spalona calkowicie podczas nastepnego suwu roboczego. Oprócz tego dla dobrego wykorzystania silnika konieczne jest, aby nie bylo po suwie roboczym zadnej istotnej nadwyzki powietrza. Aby osiagnac ten pozadany -stosunek równowaznikowy miedzy zassanym powie¬ trzem i paliwem, przewidziany jest w rurze zasy¬ sajacej 25 silnika spalinowego w kierunku prze¬ plywu poza filtrem 26, jednakze przed przepustni- ca tlumiaca 28, regulowana pedalem gazu 27, mier¬ nik ilosci powietrza LM, który sklada sie zasadni¬ czo z tarczy spietrzajacej 30 i zmiennego oporu R, którego ramie suwaka 31 sprzezone jest z tarcza spietrzajaca. Miernik ilosci powietrza LM wspól¬ pracuje z urzadzeniem wylaczajacym, tranzystoro¬ wym, które dostarcza na swoim wyjsciu impuls sterujacy S dla zespolu zasilania.Tranzystorowe urzadzenie wlaczajace zawiera, wedlug przedstawionego na fig. 2 schematu ideo¬ wego dwa, bedace wzgledem siebie w kazdej chwi¬ li w przeciwnym stanie gotowosci roboczej i po¬ nadto w sposób krzyzowy miedzy soba sprzezone, zwrotne tranzystory, mianowicie tranzystor wej¬ sciowy Tj i tranzystor wyjsciowy T2, jak równiez zasobnik energii, który w tym przykladzie wyko¬ nania skonstruowany jest jako kondensator C, jed¬ nak zamiast niego w modyfikowanym wylaczniku moze on byc równiez zrealizowany jako indukcyj- nosc. Okres trwania kazdorazowego przebiegu roz¬ ladowania wyznacza okres trwania otwarcia T1 zaworu wtryskowego. W tym celu musi byc kaz¬ dorazowo naladowany w okreslony sposób konden¬ sator zasobnikowy C przed kazdym przebiegiem rozladowania.Aby okres rozladowania juz bezposrednio zawie¬ ral konieczna informacje o ilosci powietrza przy¬ padajacej na poszczególny suw ssania, nastepuje naladowanie przez wylacznik ladujacy, oddany w przedstawionym przykladzie wykonania w formie nadajnika sygnalów 18, który synchronicznie z ob¬ rotami walu korbowego uruchamiany jest i spra¬ wia, ie kondensator C podczas impulsu ladujacego LJ, rozciagajacego sie przez ustalony, staly kat obrotu" walu kort£»wego, polaczony jest ze zród¬ lem ladujacym, ftt&Te podczas tego impulsu kaz¬ dorazowo zasila go pradem ladowania JA. Na wy¬ kresie wedlug fig. 3 przyjeto, ze nadajnik sygna¬ lów 18, który przy praktycznym urzeczywistnieniu moze skladac sie z bistabilnego multiwibratora, po¬ dazajacego kazdorazowo od niepokazanych impul- 5 sów zaplonowych w swoje przeciwne polozenie ro¬ bocze, zamkniety jest przez 180° kata obrotu walu korbowego i analogicznie otwarty jest nastepnie przy takim samym kacie obrotu. 10 Na fig. 3 uwidocznione sa pojedyncze suwy ssa¬ nia silnika spalinowego przez zakreskowanie.Oprócz tego przyjeto jest, ze kazdorazowo podczas suwu ssania z oznaczonym przez Z2 drugim cylin¬ drze i Z4 czwartym cylindrze odbywa sie przebieg ladowania. Przy zalozeniu, ze prad ladowania JA utrzymany jest bez zmian podczas ladowania, wzra¬ sta liniowo w miare uplywu czasu napiecie Uc na kondensatorze C w wyniku wzrastajacego ladunku, jak to widoczne jest na fig. 3. 2° Uklad wedlug fig. 2 umozliwia doprowadzenie w bezposrednim polaczeniu na proces ladowania, który kazdorazowo konczy sie przy 0°, 360°, 720° i tak dalej, impulsu wyzwalajacego proces rozlado¬ wania wyprowadzonego z impulsu ladowania LJ, 25 zamykajace od tego czasu przewodzacy prad tran¬ zystor wyjsciowy T2. Równoczesnie dazy zamkniety do tego czasu tranzystor wejsciowy Tj w swój stan gotowosci przepuszczania pradu, poniewaz w wy¬ niku zamkniecia tranzystora wyjsciowego T2 moze 30 podazac teraz wystarczajacy prad bazowy przez opór kolektora 35 i opór sprzezenia 36 do zlacza baza — emiter tranzystora wejsciowego Tj. Na¬ gromadzony ladunek podczas procesu ladowania moze nastepnie poplynac przez diode 37, przepusz- 35 czajaca prad w tym kierunku i zlacze kolektor — emiter tranzystora wejsciowego Tlt przy czym po¬ wstajacy prad rozladowania JE jest utrzymywany konstans przez urzadzenie oznaczone na fig. 2 li¬ tera E. Dlatego, podczas przebiegu rozladowania m spada napiecie Uc na kondensatorze liniowo. Po okresie rozladowania Tj, wyznaczonym okresem otwarcia zaworu, obniza sie potencjal na elektro¬ dach kondensatora, polaczonego przez druga diode 38 za baza tranzystora wyjsciowego T2 tak dalece, 45 ze tranzystor wyjsciowy T2 moze ponownie prze¬ puszczac prad, a przy tym tranzystor wejsciowy Tj blokuje sie znowu. Poniewaz dioda 37 przeszkadza, aby przy zablokowanym tranzystorze wejsciowym T1 mógl doplynac przez opór kolektora 39 do konden- 50 satora prad ladowania, najblizszy przebieg lado¬ wania nastepuje dopiero wtedy, gdy z poczatkiem najblizszego impulsu ladowania LJ przy kacie ob¬ rotu walu korbowego 180°, wzglednie 540°, ponow¬ nie zostaje wlaczone zródlo ladowania A.Z róznych mozliwosci wykonania, które istnieja dla urzadzenia wlaczajacego, oddanego w swoim ideowym schemacie na fig. 2, przedstawiona jest szczególnie prosta na fig. 4 i która moze byc stoso¬ wana dla dwu róznych sposobów uzytkowania, z których pierwszy polega na tym, ze naladowanie kondensatora C nastepuje pradem ladowania JA, proporcjonalnym do czasowej sredniej wartosci ilosci powietrza QL, natomiast rozladowanie prze¬ ciwnie, nastepuje pradem rozladowania JE kons- * tans. 609 77686 10 Dla tego pierwszego wariantu przewidziany jest dla osiagniecia stalego i niezaleznego od warunków roboczych silnika spalinowego pradu ladowania JE stale przewodzacy prad tranzystor T4 typu, który polaczony jest swoim emiterem przez staly opór R2 z przewodem plusowym 40, a do pracy przylaczony jest jako emiter — wtórnik swoja baza do stalego dzielnika napiecia, skladajacego sie z oporu 41 i oporu 42. Kolektor tranzystora rozladowania T4 polaczony jest z doplywowa elektroda diody 38 i przylaczona do niej elektroda kondensatora C.Zródlo pradu ladowania, oznaczone na fig. 2 przez A, na schemacie polaczen wedlug fig. 4 zrealizo¬ wane jest przez tranzystor ladowania T3, który swoja baza przylaczony jest do odczepu dwu opo¬ rów kolektora 47 i 48. Obydwa te opory leza w obwodzie kolektora tyrystora T5, który przewodzi prad tylko podczas impulsów ladowania LJ, do¬ starczanych przez nadajnik sygnalów 18 i nastep¬ nie czyni równiez tranzystor ladowania T3 przewo¬ dzacym prad. Jednakze podczas przerw, lezacych miedzy dwoma impulsami pradu ladowania, jest zablokowany. Aby prad ladowania JA, otrzymany z tranzystora ladowania, mógl byc zmieniany pro¬ porcjonalnie do ilosci powietrza zasysanego, prze¬ widziany jest w jego przewodzie doprowadzajacym emitera zmienny opór Ri, który wedlug fig. 1 re¬ alizowany jest oporem R zmienianym przez tarcze spietrzajaca. Niezbedna proporcjonalnosc miedzy pradem ladowania JA i iloscia powietrza QL moze przykladowo nastepowac w wyniku obróbki me¬ chanicznej, jezeli opór wykonany jest jako opór cienko lub grubowarstwowy na podlozu ceramicz¬ nym.Na fig. 5 odtworzony jest linia krzywa b czaso¬ wy przebieg napiecia Uc, powstajacego na kon¬ densatorze C. Podczas okresu ladowania TL, który jest odwrotnie proporcjonalny do wartosci obrotów silnika spalinowego, napiecie na kondensatorze osiaga wartosc szczytowa u, dla której wazna jest zaleznosc: Ja-Tl 1) u = QL k* ~ = k'qL n Wartosc szczytowa u odpowiada zatem ilosci po¬ wietrza przypadajacej na pojedynczy suw ssania QL wzglednie na pojedynczy cylinder qL = ¦—.Dla rozladowania wazne jest równanie: Je * Ti 2) Stad wynika nastepujaca zaleznosc miedzy okre¬ sem trwania T. impulsu otwarcia i iloscia powie¬ trza przypadajaca na pojedynczy cylinder qL: JA QL 3) Ti = TL = k" • = k" • qL Je n Z tej zalezosci widoczne jest, ze przypadkowe zmiany wielkosci kondensatora C nie moga miec wplywu na dokladnosc pomiarowa paliwa pedne¬ go.Schemat polaczen podany na fig. 4 moze byc jed¬ nak równiez zastosowany w drugim wariancie, któ- 5 ry polega na tym, ze naladowanie kondensatora C nastepuje pradem ladowania JA, który dobrany jest jako wartosc stala, niezalezna od warunków roboczych silnika, natomiast rozladowanie nastepu¬ je pradem rozladowania JE, który jest proporcjo- io nalny do pdwrotnosci sredniej wartosci czasowej ilosci powietrza zassanego QL. Do zmiany pradu rozladowania JE wlaczony jest zamiast oporu stale¬ go, oznaczonego na fig. 4 przez R2, opór R w prze¬ wodzie doplywowym emitera do tranzystora roz- 15 ladowania, zmieniany za pomoca ramienia odczepu tarczy spietrzajacej 30. Okazuje sie nastepnie, ze przebieg czasowy napiecia kondensatora, podany na fig. 5e, odpowiada nastepujacym zaleznosciom: Przy ladowaniu: 20 Ja-Tl n u = = ki • — 25 35 4) Przy rozladowaniu: 5) u = JE-Ti = k2- Ti C-QL 1 przy czym Je^- 30 Z równan 4) i 5) wynika okres trwania impul¬ su T-: Ja Ql 6) Ti = «TL = ks • = k4 • qL JE n Ten drugi wariant na skutek pradu rozladowa¬ nia, zmieniajacego sie proporcjonalnie do odwrot¬ nosci wartosci ilosci powietrza zasysanego, zapew¬ nia te korzysc, ze równiez nie moga oddzialywac 4P ani przypadkowe zmiany ilosci powietrza zasysane¬ go, wystepujace podczas przebiegu rozladowania (na przyklad wskutek szybkiego otwarcia przepustnicy dlawiacej), jak równiez zmiany wystepujace na¬ wet podczas przebiegajacego juz procesu rozlado- 45 wania, na czas rozladowania Tj i tym samym przebiegu wtrysku. W ten sposób osiagane jest bez opóznienia skuteczne dostosowanie ilosci wtrysku.Podczas gdy uprzednio opisane obydwa warianty pracuja ze sterowaniem oporowym, fig. 6 podaje 5° przyklad wykonania sterowania z pomoca napiecia ux, przy czym opór sprzezony z tarcza spietrzaja^ ca zastosowany jest jako potencjometr. tu.Na fig. 6 czesci skladowe, funkcjonalnie odpo¬ wiadajace tym samym jak na fig. 4, zaopatrzone 55 sa w jednakowe znaki odniesienia. Emiter oporu ladowania T3 polaczony jest przez staly opór 44, a emiter tranzystora T4, nalezacego równiez do typu p-n-p, przez opór staly 45 z przewodem plu¬ sowym. Obydwa tranzystory pracuja jako emiter — 60 wtórnik i moga byc równie? stosowane, jak w przykladzie wykonania wedlug fig. 2 w dwu róz¬ nych wariantach. W pierwszym wariancie przyla¬ czony jest tranzystor rozladowania T4 dla wytwa¬ rzania stalego pradu rozladowania Je swoja baza $5 do odczepu potencjometru P2» który umieszczony11 77686 12 jest miedzy przewodem plusowym 40 i minusowym 50. Potencjometr ten zasila, w stale utrzymujace sie napiecie bazowe U2, tranzystor rozladowania i sprawia, ze ten moze dostarczac utrzymujacy sie w stalej wartosci prad rozladowania JE. Tranzystor ladowania T3 winien zas przy pierwszym wariancie zapewniac prad ladowania, który jest proporcjonal¬ ny do czasowej, sredniej wartosci ilosci powietrza zasysanego, znalezionej z pomoca tarczy spietrza¬ jacej. W celu takiego dzialania tranzystora ladowa¬ nia dolaczone jest do bazy napiecie Ui, które re¬ gulowane jest oporem R zmienianym przez tarcze spietrzajaca. Opór ten zastosowany jest jako po¬ tencjometr Pi, lezacy w obwodzie kolektora tyry¬ stora T5, przy czym odczep 31 zmiennego oporu polaczony jest bezposrednio z baza tranzystora la¬ dowania T3. Sposób dzialania tego pierwszego wa¬ riantu odpowiada temu wedlug fig. 5b 1 w porów¬ naniu z urzadzeniem zlaczonym wedlug fig. 4 daje te korzysc, ze przebieg napiecia sterujacego ut, wzrastajacego liniowo z iloscia powietrza, moze byc latwo zrealizowany. Propozycje dla odpowiedniej realizacji przebiegu napiecia sa dalej jeszcze bli¬ zej wyjasnione. W poszczególnym suwie ssania na¬ stepuje podczas impulsu LJ ladowanie kondensa¬ tora C pradem ladowania JA proporcjonalnym do ilosci powietrza QL az do przeplywu stalego pradu ladowania JE, przy czym maksymalna wartosc u i przed koncem kazdego impulsu ladowania zmniej¬ sza sie. Liniowa zaleznosc miedzy okresem otwarcia T. a iloscia powietrza QL, powstajaca przez po¬ dzielenie czasowej sredniej wartosci QL przez ilosc obrotów ni przypadajaca na pojedynczy suw ssa¬ nia, zgodnie z równaniami 1 i 3.W drugim wariancie ladowanie odbywa sie sta¬ lym pradem JA, a prad rozladowania JE jest do¬ stosowany do kazdorazowej ilosci powietrza zassa¬ nego. W tym celu opornik R jest sprzezony z tar¬ cza spietrzajaca 30 i wlaczony zamiast potencjo¬ metru Pg w obwodzie bazy tranzystora rozladowa¬ nia, przy czym jego zacisk 31 polaczony jest z ba¬ za tego tranzystora. Jak tylko prad ladowania JA nastawiony jest na zadana wartosc, potencjometr Pi pozostaje wtedy niezmieniony.Praca ukladu wedlug drugiego wariantu wymaga koniecznie, aby napiecie sterujace U2 bazy tranzy¬ stora rozladowania T4 zmienialo sie proporcjonal¬ nie do odwrotnosci sredniej czasowej wartosci ilos¬ ci powietrza zasysanego, wykrywanej przez tarcze spietrzajaca. Podobnie jak w przykladzie wyko¬ nania wedlug fig. 4 wariant ten zapewnia duza korzysc przez to, ze az do konca przebiegajacego impulsu, wystepujace jeszcze zmiany ilosci powie¬ trza moga oddzialywac bezposrednio na ilosc wtry¬ sku: Na fig. 1, 7 i 8 przedstawione sa szczególnie do¬ godne przyklady wykonania przebiegu rury ssacej 25 w zakresie tarczy spietrzajacej 30. Czesc rury ssacej 55, lezaca w zakresie nastawiania tarczy spietrzajacej ma taki zarys, ze powierzchnia wolna zwezki AB, otwierajaca sie miedzy tarcza spietrza¬ jaca 30 i scianka prowadzaca powietrze w miare powiekszania sie nastawczej drogi s tarczy spietrza¬ jacej n, która zaznaczona jest na fig. 7a i 8a linia kreskowa, wzrasta wykladniczo wzgledem drogi na¬ stawczej wedlug równania: AB = k • eas przy czym k i a sa stalymi.Dla przedstawionego typu miernika powietrza, pracujacego z tarcza spietrzajaca, wazna jest z wy¬ starczajaca dokladnoscia nastepujaca fizyczna za¬ leznosc b-QL AB = —— y f gdzie AR oznacza wolna powierzchnie zwezki, QL ilosc powietrza zassanego na jednostke czasu, b sta¬ la, a F sile sprezyny cofajacej wedlug fig. 7 i 8 w ksztalcie.spirali. Ta sila sprezyny moze byc uwa¬ zana w zakresie nastawczym jako prawie stala, tak ze wykazywana czasowa, srednia wartosc ilosci po¬ wietrza jest QL = k • eas. Wykladniczy zarys scian¬ ki prowadzacej powietrze daje te duza korzysc, ze w obrebie calego zakresu nastawczego utrzymuje sie staly wzgledny blad wskazan ^QL/QL jezeli sie przyjmie, ze blad nastawczy AS wzglednie As, uwarunkowany mechanicznymi przyczynami nie moze byc wykluczony. Duza dokladnosc jest szcze¬ gólnie wazna przy biegu jalowym silnika, jak rów¬ niez przy malych ilosciach powietrza, w celu usu¬ niecia szkodliwego wydzielania spalin.W przykladzie wykonania wedlug fig. 8, rura zasysana ma prostokatny przekrój poprzeczny, przy czym tarcza spietrzajaca jest skonstruowana jako prawie kwadratowa przepustnica, która ma swoja os obrotu równiez, jak na przykladzie wykonania wedlug fig. 1, ponizej scianki ograniczajacej rure zasysania, przebiegajaca poziomo.Jak przedstawiono na przykladzie wykonania we¬ dlug fig. 6, który pracuje ze sterowaniem napie¬ ciowym podczas procesu ladowania, skuteczne na¬ piecie sterujace Ul na bazie ladowania tranzystora T3 tak proporcjonalnie do kazdorazowo pomierzo¬ nej ilosci powietrza. Dlatego przy opisanym wyzej wybranym uksztaltowaniu scianek prowadzacych powietrze jest konieczny zarys wykladniczy, oraz napiecie Ui, wzrastajace równiez wykladniczo ip.Spelnienie powyzszego jest trudne zwlaszcza wy¬ konanie potencjometru z zadanym wykladniczo przebiegiem przy masowej produkcji i z zadowala¬ jaca dokladnoscia, w tym celu zastosuje sie linio¬ wy potencjometr 60 przedstawiony na fig. 9, który moze byc latwo wykonany technika nakladania grubych warstw na podloze ceramiczne. Ten linio¬ wy potencjometr ma miedzy swoim poczatkiem 61 i koncem 62 nad torem slizgowym suwaka wiele, przynajmniej w przyblizeniu równomiernie rozlozo1 nych odczepów. W przedstawionym przykladzie wy¬ konania wedlug fig. 9 sa to trzy odczepy 63, 64 i 65. Do tego liniowego potencjometru 60 jest rów¬ nolegle polaczony szeregowy bocznik, zlozony z czte¬ rech stalych, pojedynczych oporów 66, 67, 68 i 69.Stosunek tych oporów jest tak dobrany, ze zapew¬ niaja one napiecia w punktach podzialu wzrasta¬ jace wykladniczo. Bezwzgledne wielkosci odczepów sa tak dobrane, ze kazdy opór czesciowy jest maly w stosunku do wartosci oporu odcinka potencjo¬ metru do niego równoleglego. Stad praktycznie pg- 10 15 20 25 35 30 40 45 50 55 6013 77686 14 tencjaly na odczepach 63, 64 i 65 sa wyznaczone przez opory 66, 67 i 68. Na fig. 10 jest odtworzony przebieg napiecia czastkowego Ui w zaleznosci od kata obrotu potencjometru, z .którego widac, ze juz moze byc osiagniete przy trzech punktach opar¬ cia praktycznie tylko nieznaczne odchylenie linii wyznaczajacej przebieg napiecia od przebiegu wy¬ kladniczego odtworzonego linia lamana.Urzadzenie pomiarowe ilosci powietrza, przed¬ stawione na fig. 11 do 13, odpowiada miernikowi ilosci powietrza, przedstawionego na fig. 1 i fig. 8.Jedna czesc obudowy miernika ilosci powietrza, tworzaca kanal zasysania i oznaczona 25 na fig. 1, ma w obrebie wahania przepustnicy spietrzajacej 30 przekrój poprzeczny prostokatny, przy czym scianka obudowy polozona naprzeciw swobodnego konca przepustnicy spietrzajacej 30 ma tego ro¬ dzaju przebieg, ze przekrój poprzeczny przelotu, powstajacego miedzy przepustnica spietrzajaca i ta scianka obudowy, powieksza sie katem obrotu prze¬ pustnicy spietrzajacej. Obudowa miernika ilosci po¬ wietrza przechodzi na swoich odcinkach koncowych w krócce przylaczeniowe 70, 71 uksztaltowane w formie rury, z których króciec 71, lezacy za prze¬ pustnica spietrzajaca 30 w kierunku strumienia po¬ wietrza zassanego oznaczonym strzalka, zawiera przepustnice tlumiaca 28, sluzaca do sterowania sil¬ nika. Za przepustnica tlumiaca 28 ma ujscie do krócca przylaczeniowego 71 kanal wtryskowy 72.W tym kanale osadzony jest elektromagnetycznie uruchamiany zawór 73, który tylko podczas urucha¬ miania zimnego silnika jest wykorzystywany i wte¬ dy dostarcza dodatkowo do zaworów wtryskowych 11, uruchamianych kazdorazowo synchronicznie z suwami, zwiekszona ilosc paliwa, wymagana dla zimnego rozruchu.Ten konstrukcyjny zespól zlozony z przepustnicy spietrzajacej 30, przepustnicy tlumiacej 28 i obu¬ dowy 55 uzupelniony jest urzadzeniem tlumiacym 75, które sprzezone jest mechanicznie z przepustnica spietrzajaca 30 i przeszkadza w braniu udzialu przepustnicy spietrzajacej w szybkich wahaniach slupa powietrznego, przeplywajacego przez kanal zassysania w czasie ruchu silnika.Na fig. 13 skrzydelko tlumiace 80 zanitowane jest z walkiem 78 przepustnicy spietrzajacej, ulozysko¬ wanym na specjalnych lozyskach tocznych 76, 77, przy czym skrzydelko jest wychylne w obudowie 81 o ksztalcie wycinka kolowego.Aby osiagnac sily tlumienia niezalezne od szyb¬ kosci, we wnetrzu obudowy tlumika 81 umieszczo¬ ny jest lepki olej (zalecany olej silnikowy), W któ¬ rym zanurzone jest skrzydelko 80. Dla osiagniecia zaleznosci kierunkowej sil tlumienia, zaopatrzone jest skrzydelko tlumnika 80 w otwór 83, który przykryty jest przynitowana, plaska sprezyna 84 tak, ze jest on zamkniety, gdy przepustnica spie¬ trzajaca 30 wychyla sie przy powrocie do swojego poczatkowego polozenia, oznaczonego linia kresko¬ wa w kierunku obrotu wskazówek zegara. Sila plaskiej sprezyny 84 jest tak slaba, ze moze poda¬ zac przeciskany olej silnikowy do czesci obudowy przez otwór 83, jezeli przy silnym wzroscie ilosci powietrza przepustnica spietrzajaca 30 szybko zo¬ staje wychylona w kierunku przeciwnym do obrotu wskazówek zegara.• Na fig. 13 przedstawiono przekrój poprzeczny urzadzenia z fig. 12 w którym obok skrzydelka tlumiacego 80 znajduje sie drugie skrzydelko 85, które jednakze uksztaltowane jest jako sprezyna bimetaliczna i wygina sie przy nizszych tempera¬ turach pracy, na przyklad przy temperaturach po¬ nizej + 20°C, przy czym wygiecie to jest takie wzgledem wspólnej plaszczyzny utworzonej ze skrzydelkiem 80, ze wieksza czesc oleju tlumiacego moze przeplywac obok skrzydelka tlumiacego 80 i wtedy wystepuje odpowiednio zmniejszone tlu* mienie.Lezacy naprzeciw drugi odcinek walka 87 prze¬ pustnicy spietrzajacej polaczony jest z jednym kon¬ cem sprezyny spiralnej 88, która drugim swoim koncem zamocowana jest do katownika 89 na obu¬ dowie miernika ilosci powietrza i powoduje cofa¬ nie sie w kierunku obrotu wskazówek zegara prze¬ pustnicy spietrzajacej do jej pozycji wyjsciowej.Z tym odcinkiem walka 87 oprócz tego polaczony jest styk suwaka SI, stanowiacy cienka sprezyne plaska potencjometru R wykonanego zwykla tech^ nika, na przyklad przez grube powlekanie tora sli¬ zgowego na plytce ceramicznej o ksztalcie wycinka pierscienia lub jako potencjometr z przewodzace¬ go tworzywa nalozonego na nosniku nieprzewodza- cego tworzywa sztucznego. Sprezyna spiralna 88, razem z czesciami nalezacymi do potencjometru R przykryta jest kolpakiem 92 z materialu izolacyj¬ nego, którego brzeg 93 zamocowany za pomoca ostrych wystepów do obudowy miernika ilosci po¬ wietrza.Dla zapewnienia wystarczajaco silnego strumie¬ nia powietrza zasysanego podczas uruchamiania silnika na zimno z przepustnica 28 polaczona jest dzwignia nastawcza 95 i fig. 11, która wspólpracuje ze zderzakiem samonastawczym w zaleznosci od temperatury. Na przedstawionym przykladzie wy¬ konania, zderzak ten jest uksztaltowany jako tar¬ czka 97 osadzona na walku 87, która obracana jest przez nie pokazana spiralna sprezyna bimetaliczna w zaleznosci od temperatury pracy silnika i wtedy przedstawiana jest ze wzrostem temperatury w kie¬ runku obrotów oznaczonych strzalka, przy czym jej powierzchnia boczna, sluzaca jako powierzchnia zderzakowa wykazuje zmniejszajace sie ze wzra^ stajacym katem obrotu odleglosci promieniowe w stosunku do osi nastawczej 98 i wskutek tego prze¬ pustnica tlumiaca 28 tym bardziej zbliza sie do swojej pozycji zamkniecia, im wyzsza jest tempe¬ ratura pracy silnika.Przepustnica tlumiaca 28 wedlug fig. 12 wspól¬ pracuje z mechanicznym wylacznikiem 101; jego niepokazane styki laczace uksztaltowane sa tak, ze przy otwieraniu przepustnicy tlumiacej 28 po¬ dazaja dopiero wtedy do swojej przeciwnej pozy¬ cji, gdy przepustnica jest prawie calkowicie otwar¬ ta. Dlatego wylacznik ten moze byc stosowany przy pracy silnika przy pelnym obciazeniu do zwieksza¬ nia ilosci wtryskiwanego paliwa w celu osiagnie¬ cia najwyzszej mocy silnika, natomiast przy czes¬ ciowym obciazeniu silnika z nadmiarem powietrza 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 6077686 15 16 moze byc uzyty tak, aby wydzielaly sie tylko nie¬ znacznie szkodliwe czesci spalin.Przedstawiony na fig. 14 w przekroju poprzecz¬ nym zmodyfikowany miernik ilosci powietrza po¬ siada, w przeciwienstwie do podanych na fig. 11 i 13, ulozyskowanie kolowe 103, 104 walu 105 prze¬ pustnicy spietrzajacej 30. Do uszczelnienia rury ssa¬ cej naprzeciw obudowy tlumika, wypelnionej czes¬ ciowo olejem silnikowym 106, przewidziany jest wewnatrz piasty 109, utrzymujacej sprezyne spi¬ ralna 108, kolnierz gumowy 110, który dociska sie do scianki miernika ilosci powietrza i przy tym uszczelnia wnetrze obudowy tlumika 107 wzgledem kanalu ssania.Zamiast jednego skrzydelka 111, przedstawione¬ go typu, moze byc polaczona z walkiem 105 prze¬ pustnicy spietrzajacej takze tarcza metalowa, która na swojej powierzchni zewnetrznej czesci zanurza¬ jacej sie przy ruchu wychylnym przepustnicy spie¬ trzajacej w oleju silnikowym 106 posiada profil o ksztalcie zebów pily, który zapewnia pozadana zaleznosc kierunkowa sily tlumienia przyrzadu tlu¬ miacego..Miernik ilosci powietrza wedlug fig. 15 ma te same czesci konstrukcyjne, zastosowane w przy¬ kladzie wykonania wedlug fig. 1 i oznaczone jed¬ nakowymi odnosnikami. Poniewaz przy pracy sil¬ nika pod pelnym obciazeniem przepustnica spie¬ trzajaca 30, sluzaca do pomiaru ilosci powietrza, wychylana jest tylko tak daleko z zasiegu stru¬ mienia powietrza zasysanego, aby cisnienie spie¬ trzania wywierane na przepustnice spietrzania znaj¬ dowalo sie w równowadze z sila cofajaca. Stad wynika pewne niekorzystne dla róznych celów uzytkowych zmniejszenie mocy maksymalnej sil¬ nika o 1 do 2%. Dla unikniecia tej straty mocy przewidziany jest w przykladzie wykonania we¬ dlug fig. 15 elektromagnes 120, którego rdzen 121, wykonany z miekkiego zelaza, wystaje z wnetrza korpusu 25 miernika ilosci powietrza, wykonanego z metalu lekkiego, i tam równiez znajduje sie przepustnica spietrzajaca 30, wykonana równiez z materialu magnetycznego. Uzwojenie cewki 122 elektromagnesu swoimi koncami jest przylaczone do niepokazanej na rysunku baterii rozruchowej, przeznaczonej do pracy silnika przez niepokazane urzadzenie wylaczajace, po przekroczeniu ustalonej ilosci obrotów. Koniec uzwojenia polaczony jest ze stykiem 124 wylacznika 125 przepustnicy tlumiacej, którego ruchome ramie zlacza 126 przylaczone jest do masy i dazy do pozycji zamkniecia, gdy prze¬ pustnica tlumiaca 28 znajdzie sie w poblizu swojej przedstawionej pozycji otwarcia. Przepustnica tlu¬ miaca 28 sprzezona jest z dzwignia 128, która przy¬ lega do ramienia zlacza 126 i przemieszcza prze¬ pustnice tlumiaca blisko pozycji krancowej wbrew sile nieprzedstawionej sprezyny do polozenia za¬ mkniecia. Pod wplywem sily pola elektromagne¬ tycznego zostaje wychylona przepustnica spietrza¬ jaca 30 o kat a od 10 do 15° poza zasieg przeply¬ wu powietrza zassanego, tak ze przeplyw powietrza ma pelny przekrój przelotu i tym samym usuniete zostaje zwykle wystepujace zmniejszenie mocy. Jak tylko przepustnica tlumiaca wróci do pozycji tlu¬ mienia O sile przewezonym przekroju ssania, wy¬ chylone zostaje w kierunku obrotu wskazówek ze¬ gara ramie zlaczne 126 przez swoja sprezyne i opuszcza swój przeciwstawny styk 124. Prad wzbudzania elektromagnesu 120 zostaje wtedy przer¬ wany i przepustnica spietrzajaca moze wrócic pod dzialaniem niepokazanej sprezyny cofajacej w pe¬ wne wychylone polozenie, w którym sila cofajaca i panujace tam cisnienie spietrzenia utrzymuja sie miedzy soba w równowadze.Do wywarcia magnetycznej sily ciagnacej na przepustnice spietrzajaca 30 moze byc wystarczaja¬ ce, jezeli przepustnica wykonana z lekkiego me¬ talu ma na swojej stronie, zwróconej do rdzenia 121 elektromagnesu, osadzona plytke wykonana z materialu magnetycznego. Poza tym moze to byc równiez celowe, aby rdzen zelazny 121 elektro¬ magnesu, odstepujac od przedstawionego rozwiaza¬ nia na fig. 15, byl przysuniety blizej osi obrotu przepustnicy spietrzajacej 30, a szczelina powietrz¬ na nad rdzeniem 121 utrzymywana byla wystarcza¬ jaco mala, tak aby mimo stosunkowo duzego kata resztkowego wychylenia mogla byc wywierana jeszcze wystarczajaca sila ciagnienia na przepust¬ nice spietrzajaca.Ponadto przy zaworach magnetycznych, stosowa¬ nych w urzadzeniach wtryskowych, sterowanych elektrycznie, moga byc przez nie powodowane oko¬ licznosciowe zaklócenia w pracy przez niedomy- kanie sie jednego z zaworów z powodu wcisniecia sie obcych czastek w jego gniazdo lub niewylacze¬ nia sie pradu wzbudzania elektromagnesu. Wtedy moze istniec niebezpieczenstwo, ze paliwo pedne, przygotowane przez dalej wlaczona pompe tloczaca, podaza do jednego z cylindrów silnika podczas przestoju i przy nastepnym uruchomieniu silnika suw sprezenia w tym cylindrze moze spowodowac znaczne uszkodzenia. W celu unikniecia takich usz¬ kodzen konieczne jest, aby pompa tloczaca paliwo byla unieruchamiana równiez przy zatrzymanym silniku. Przed tym zabezpieczono sie w ten spo¬ sób, ze z przepustnica spietrzajaca 30 wedlug fig. 16 wspólpracuje wylacznik krancowy 130, który skla¬ da sie z dwóch koncówek stykowych 131 i 132, któ¬ re moga byc od siebie rozdzielone za pomoca kol¬ ka 133, sprzezonego z przepustnica spietrzajaca 30, gdy ona stoi w przedstawionej pozycji, przyjmo¬ wanej tylko wtedy, kiedy silnik jest zatrzymany.Popychacz 133 osadzony na ramieniu 31, sprzezo¬ nym z walkiem obrotowym przepustnicy spietrza¬ jacej 30, stanowiacy suwak oporu R. Ten uklad jest tak dobrany, ze obydwie koncówki 131 i 132 stykaja sie jak tylko silnik samoczynnie dalej biegnie i wtedy juz jest zassana wystarczajaco duza ilosc powietrza, tak zeby wychylic przepustnice spietrzajaca 30 do pozycji biegu jalowego, zazna¬ czonej liniami przerywanymi.Wylacznik krancowy 130 jest otwierany tylko w pozycji postojowej przepustnicy spietrzajacej 30, korzystnie wedlug fig. 17, wspólpracuje z pompa tloczaca paliwo 135, przynalezna do urzadzenia wtryskowego tak, ze jest on tylko wtedy wlaczany, kiedy jest uruchamiany silnik spalinowy silnikiem rozruchowym 137 lub kiedy silnik spalinowy pra¬ cuje przy obrotach wyzszych niz przy uruchamia¬ niu, a wiec na przyklad co najmniej z iloscia obrg- 10 15 20 25 30 35 40 45 *0 55 6017 77686 18 tów biegu jalowego. Wylacznik krancowy 130 pra¬ cuje razem z przekaznikiem pompy 140, którego styki 141 i 142 zamykaja sie przy przeplywie pra¬ du przez przekaznik i stad oznaczone sa one jako styki robocze. Te styki robocze sa polaczione szere¬ gowo z silnikiem elektrycznym 143, nalezacym do pompy paliwowej 135, którego pole wzbudzenia otrzymywane jest z magnesu stalego 144.Blizej niepokazane uzwojenie wzbudzania prze¬ kaznika pompy 140 przylaczone jest do katod dwóch diod 146 i 147, z których dioda 147 polaczo¬ na jest z wylacznikiem krancowym 130 przepust- nicy spietrzenia 30. Druga dioda 146 polaczona jest za wlacznikiem rozruchowym 148, polaczonym z ko¬ lei szeregowo z silnikiem rozruchowym 137 i wte¬ dy przepuszcza prad, gdy ten wlacznik rozrucho¬ wy dla realizacji przebiegu rozruchowego prze¬ mieszczony jest w pozycje zamkniecia. Prad, ply¬ nacy wtedy przez diode 146, przenosi obydwa sty¬ ki robocze 142 i 141 przekaznika pompy 140 do po¬ zycji ich zamkniecia i wlacza tym samym silnik 143 pompy tloczacej paliwo 135, wtedy gdy prze- pustnica 30 znajduje sie jeszcze w swojej pozycji spoczynku, a obydwa styki wylacznika kranco¬ wego 131 i 132 znajduja sie w pozycji otwarcia.W odmianie konstrukcyjnej urzadzenia wedlug fig. 16 wylacznik krancowy uksztaltowany jest tak, ze jego styki zwierane sa ze soba tylko w pozycji spoczynku przepustnicy spietrzajacej. Taki wy¬ lacznik krancowy 160 pokazany jest na fig. 18 w zmodyfikowanym ukladzie polaczen, w którym wylacznik krancowy 130 przepustnicy spietrzajacej wspólpracuje z przekaznikiem pompy 150, który w przeciwienstwie do przekaznika 140, zastosowa¬ nego w polaczeniach wedlug fig. 17 wyposazony jest w styki 151 i 152, które przy braku pradu w uzwojeniu przekaznika znajduja sie w swojej pozycji zamkniecia i dlatego sa one oznaczone jako styki spoczynkowe. Styki te ulozone sa w szereg z elektrycznym silnikiem napedowym 143 pompy paliwowej 135 odtworzonej na fig 17. Blizej niepo¬ kazane uzwojenie wzbudzania przekaznika pompy 150 przylaczony jest z jednej strony do wylaczni¬ ka krancowego 160 przepustnicy spietrzajacej, a z drugiej strony do przekaznika rozruchowego 154, sluzacego do wlaczania nieprzedstawionego uzwojenia silnika rozruchowego. Ten przekaznik rozruchowy moze byc wzbudzony odrecznie uru¬ chamianym wylacznikiem 155 rozruchowym przez zwarcie wlacznika zaplonu 156 do uruchomienia silnika. Przy wlaczniku zaplonu jest oprócz tego przylaczony przekaznik glówny 157, którego przy¬ nalezne ramiona wlacznika 158 i 159 w swoim po¬ lozeniu zamkniecia zaopatruja w prad z jednej strony przez wylacznik krancowy 130 przekaznik pompy J50, a z drugiej strony doprowadzaja prad do silnika pompy 143, jezeli obydwa styki spoczyn¬ kowe 151 i 152 sa zamkniete. Poniewaz przekaznik 150 pompy przylaczony jest do wlacznika rozru¬ chowego 155; musi on opadac i przy tym swoje styki spoczynkowe zamykac, jak tylko wlacznik rozruchowy zostaje wcisniety. W przypadku, kiedy silnik natychmiast uruchamia sie i przechodzi w bieg jalowy,, przy którym przepustnica spietrzajaca 30 przyjmuje swoja pozycje biegu jalowego, oznaczona na fig. 16 przerywanymi liniami, i przy tym prze¬ mieszcza styki 131 i 132; w ich pozycje otwarcia* moze przekaznik 150 pompy równiez opasc i z*-* mknac styki spoczynkowe 151 i 152 przjr wlaczeniu s pompy paliwowej. Nalezy jednakze zwrócic uwa¬ ge na to, ze styki wlacznika krancowego 161 i 162, w odróznieniu od przedstawionej konstrukcji na fig. 16, musza byc tak uksztaltowane, aby byly one zamkniete p*z*z popychacz 138 tylko wtedy, kiedy przepustnica spietrzajaca znajduje sie w swo¬ jej pozycji spoczynkowej, jednakze styki powinjiy byc rozwarte n&wet gdy przepustnica spietrzajaca zostaje odchylona tylko przy nieznacznej ilosci po¬ wietrza zasysanego. PL PL