Stwierdzono, ze przy oddzialywaniu na kwasy celulozoksantogenowe wzglednie ce- lulozoksantogenjany kwasami jednochlo- rowcotluszczowemi powstaja nowe zwiazki celulozy, posiadajace duza wartosc tech¬ niczna.Przedstawiciele powstajacej, dotych¬ czas nieznanej klasy pochodnych celulozy rozpadaja sie pod wzgledem swoich wla¬ snosci na kilka rodzajów. Jako wyjasniaja¬ cy przyklad beda podane trzy rodzaje no¬ wych zwiazków celulozy odpowiednio do ich rozpuszczalnosci.Do pierwszego rodzaju naleza ciala, które, szczególnie w stanie swiezym, rozpu¬ szczaja sie latwo w cieplej albo goracej wodzie. Ich wodne roztwory pozostawiaja przy wysuszeniu blyszczace, przezroczyste warstwy albo naskórki, które w wodzie w temperaturze pokojowej sa nierozpuszczal¬ ne, albo prawie nierozpuszczalne.Drugi rodzaj cial nie rozpuszcza sie w wodzie ale tak samo, jak pierwszy rodzaj, rozpuszcza sie w wodnych roztworach a- monjaku i wielu organicznych zasadach tluszczowych i aromatycznych. Nadzwy¬ czajnie slabe roztwory (np, 0,01 — 0,02% roztwór amonjakalny albo 0,25 — 0,5% roztwór aniliny) wystarczaja do rozpu¬ szczenia przewaznej ilosci przedstawicieli pierwszego i drugiego rodzaju. Roztwory takie wysychaja na blyszczace, przezroczy¬ ste warstwy albo naskórki, nierozpuszczalne w wodzie.Poza tern wlasnoscia przedstawicieli pierwszego i drugiego rodzaju jest ich roz-puszczalnosc w rozcienczonych roztworach alkalicznych. Dla niektórych wyrazów roz¬ puszczalnosc ta ?jest tak znaczna, ze wy¬ starcza procentowa zawartosc w sodzie zracej NaOH na drugiem albo trzeciem dziesietnem miejscu, D,o trzeciego rodzaju naleza pochodne celulozy nierozpuszczalne w wodzie i w wodnych roztworach amonjaku albo orga¬ nicznych zasad albo bardzo malo w tych odczynnikach rozpuszczalne, natomiast roz¬ puszczalne w wodnych alkaljach. Daja sie one z tych roztworów wydzielic zapomoca odpowiednich srodków stracajacych, jak kwasy, sole, kwasne sole, alkohole albo te¬ mu podobne zwiazki. Przy wtryskiwaniu ich roztworów przez drobne otwory albo szpary do odpowiedniej kapieli stracajacej zesta¬ laja sie one na nici albo naskórki które po wymyciu i wysuszeniu sa blyszczace i prze¬ zroczyste.Niniejszy wynalazek wypelnia dajaca sie od dluzszego czasu odczuwac luke w chemji koloidalnej, wprowadzajac nowe zwiazki, których roztwory w wodzie albo w wodnych roztworach rozpuszczalników wysychaja na klarowne, blyszczace, giet¬ kie warstwy i które juz przez proces susze¬ nia albo przez ogrzanie staja sie nieroz¬ puszczalne w wodzie bez szkody dla swe¬ go wygladu przez wydzielanie produktów ubocznych albo krystalizacje ich.Wlasnosci te czynia wytworzone we¬ dlug niniejszego wynalazku zwiazki celu¬ lozy nadaj acemi sie do uzycia w bardzo obszernych granicach. Mianowicie, moga one byc zastosowane we wszystkich tych wypadkach, gdzie maja zastosowanie roz¬ puszczalne w wodzie koloidy, jak skrobia, dekstryna, klej, bialko i temu podobne, przyczem nierozpuszczalnosc w wodzie wy¬ tworzonych przez wysuszenie produktów technicznych jest bardzo* korzystnym poste¬ pem. Produkty te moga równiez byc stoso¬ wane i w tych wypadkach, przy których stosowane sa nierozpuszczalne pochodne celulozy albo takie jej pochodne, które czy¬ ni sie nierozpuszczalnemi w wodzie zapo¬ moca chemicznych albo fizycznych srod¬ ków. Ta okolicznosc, ze nowe zwiazki celu¬ lozy nie wymagaja specjalnego przebiegu rozkladu, procesu mycia i w wielu wypad¬ kach (jak przy wykanczaniu tkanin) drugie¬ go suszenia (po myciu) i ewentualnie biele¬ nia czyni je wygodnemi w zastosowaniu przy pewnych dzialach techniki, przy których wiskoza zupelnie sie nie nadaje albo malo sie nadaje.Wytworzone wedlug niniejszego wyna¬ lazku zwiazki celulozy sa oprócz tego bar¬ dzo wartosciowemi produktami posrednie- mi do syntetycznego wytwarzania innych waznych pochodnych celulozy.Sposób polega na tern, ze na kwasy ce- lulozo-ksantogenowe (ester celulozy kwasu tiontiolweglowego) albo celulozoksantoge- njany dziala sie kwasami jednochlorowco- tluszczowemi albo ich solami.Jako materjaly wyjsciowe do niniejsze¬ go sposobu wchodza w rachube wszelkie wytworzone wedlug jakiejkolwiek ze zna¬ nych metod przy dowolnych odpowiednich stosunkach ilosciowych z lugu alkalicznego i siarczku wegla kwasy celulozoksatogeno- we wzglednie celulozoksantogenjany (wi¬ skoza). Do wytwarzania tych rodzajów wi¬ skozy moze byc uzyta bielona albo niebielo- na celuloza jako taka, w kazdej postaci, w jakiej znajduje sie na rynku, albo pro¬ dukty przemiany celulozy, jak wodoro¬ tlenki celulozy albo oksyceluloza albo po¬ chodne celulozy, zawierajace umozliwiaja¬ ce ich przemiane na ester kwasu tiontiolwe- glowego wolna grupe hydroksylowa.Kwasy celulozoksantogenowe zostaj a jako takie, to znaczy w formie polaczenia alkalicznego bez nadmiaru alkaljów (np. zobojetniona zapomoca slabego kwasu albo zobojetniona surowa albo oczyszczona wi¬ skoza), albo w postaci polaczenia alkalicz¬ nego z nadmiarem alkaljów (np. alkalicz¬ na, albo slabo alkaliczna surowa, albo oczy* — 2 —szezona wiskoza) , albo w postaci polaczenia z innym metalem np, cynkiem wprowadzone do reakcji. Przy stosowaniu surowej wisko¬ zy wychodzi sie albo z produktu oddzialy¬ wania siarczku wegla na alkaliczna celulo¬ ze przed jej rozpuszczeniem albo — ze zge- szczonego albo rozcienczonego roztworu wiskozy, który moze byc alkaliczny, obojet¬ ny albo kwasny. Jezeli chce sie do niniej¬ szego sposobu uzyc oczyszczony kwas ce- lulozoksantogenowy wzglednie sól takiego kwasu, to mozna poslugiwac sie kazda ze znanych metod oczyszczania. Naprzyklad, mozna stosowac stracanie solami albo al¬ koholem przy poprzedniem zobojetnianiu wzglednie zakwaszaniu slabym kwasem al¬ bo bez tego i wymywaniu roztworem soli albo rozcienczonym alkoholem; mozna traktowac kwasem weglowym i nastepnie wymywac produkty, albo kwasem siarka¬ wym, albo podsiarczynem, równiez mozna stosowac dialize i t. d.Uzyte w opisie i zastrzezeniach wyra¬ zenia ,.wiskoza", „kwas celulozoksantoge- nowy", „celulozoksantogenjan" obejmuja wspomniane w tym i w poprzednich uste¬ pach formy kwasów celulozoksantogeno- wych wzglednie celulozoksantogenjanów.Reakcja pomiedzy kwasem celulozo- ksantogenowym wzglednie celulozoksanto- genjanem i kwasem jednochlorowcotlu- szczowym odbywa sie w regule bez ze¬ wnetrznego doprowadzania ciepla, ale, gdy to jest pozadane, to moze ona przez pod¬ grzanie byc przyspieszona.Produkty reakcji moga byc oddzielone od mieszaniny reakcyjnej albo w postaci soli, najlepiej soli alkalicznych, albo -^ ja¬ ko wolne kwasy. Wskazana droga dla pierwszego wypadku jest oddzielenie zapo- moca odciagajacego wode srodka, np. alko¬ holu, acetonu albo temu podobnego produk¬ tu, przemycie wodnym roztworem takiego srodka i, w razie potrzeby, osuszanie. Wska¬ zana droga dla drugiego wypadku jest stra¬ canie kwasem, albo kwasna a»ola, albo innym wiazacym alkalja srodkiem (np. sola amo¬ nowa), przemycie woda i, w danym razie, suszenie.Wytworzone wedlug niniejszego wyna¬ lazku zwiazki celulozy maja charaktery¬ styczne dla kwasów ksantogentluszczowych reakcje. Przy ogrzaniu w obojetnym albo alkalicznym roztworze na lazni wodnej roz¬ padaja sie one na odpowiedni kwas tiohy- droksyparafinmonokarbonowy, siarkowodór, kwas weglowy i celuloze wzglednie cialo z grupy celulozy. Alkaliczne ich roztwory rozkladaja sie juz w temperaturze pokojo¬ wej przy oddzieleniu odpowiedniego kwasu tiohydroksyparafinmonokarbonowego.Ze wzgledu na sposób tworzenia sie, za¬ chowania sie i reagowania sa przeto nowe zwiazki celulozy kwasami celulozoksanto- genowemi (celulozotiontiolkarbonhydroksy- parafinmonokarbonowemi kwasami), a za¬ tem — zwiazkami, które wyprowadzaja sie z kwasów tluszczowych przez zastapienie zwiazanego przy weglu atomu wodoru przez reszte kwasu celulozoksantogenowego.Reakcja w najprostszych wypadkach (miedzy np. celulozoksantogenjanem sodo¬ wym i chlorooctanem sodowym) przebiega prawdopodobnie w sposób nastepujacy: (C6nK]0n-i 05n-l).O.CS.S. Na-\-Cl. CH2. COO Na = Celulozoksantogenjan sodu = (C6„//i0*-iO5»-i). O.CS.S. CH2. COONa + Na Cl Celulozoksantogenooctan sodu (celulozotiontiolkarbonglikolan sodu).Wynalazek w zadnym razie nie moze które zostalo przytoczone jedynie tylko dla byc ograniczony powyzszem równaniem, wyjasnienia, juz chocby ze wzgledu na to, — 3 —ze wyczerpujace i dokladne wyjasnienia pod wzgledem chemicznym reakcji jest za¬ daniem bardzo trudnem juz z tego wzgledu, ze wiadomosci co do budowy celulozy nie sa wystarczajace.Przyklady wykonania. a) 1000 czesci wagowych wiskozy su¬ rowej (wytworzonej np. przez nasycanie 160 cz; wag. blonnika siarczynowego w platkach 1000—2000 cz. wag. 18%-go lugu sadowego przy 15 — 18° C, po pozostawie¬ niu \\r spoczynku w temperaturze pokojo¬ wej w przeciagu 3 — 24 godzin, sprasowa¬ niu do 300 — 350 cz. wag., strzepieniu, w danym razie, dojrzewaniu w przeciagu cza¬ su, wynoszacego do 72 godzin, przy tem¬ peraturze pokojowej, kilkogodziennem traktowaniu 50 — 60 cz. wag. siarczku we¬ gla i rozpuszczeniu w takiej ilosci wody, by calkowita waga roztworu wynosila 1000 jednostek wag. odpowiednio do 100 jedno¬ stek wag. wyjsciowej celulozy zostaja w swiezym stanie po krótszem albo dluzszem (np. 6-godzinnem do 3 dni) pozostawieniu rozcienczone 5000 jednostek wag. wody i nastepnie zadane rozcienczonym (np. 5 — 10%) kwasem octowym przy poruszaniu az do slabo alkalicznej albo obojetnej reakcji.Po ulotnieniu sie uwalniajacego sie podczas zobojetniania siarkowodoru calkowicie alb.o w znacznej czesci, zostaje wiskoza zadana nastepujacym roztworem jedno-chlorowco- octanu sodu: 60 — 100 jednostek wagowych kwasu monochlorowcooctowego rozpuszcza sie w 480—800 cz. wag. wody i zobojetnia weglanem sodu sproszkowanym. Po wpro¬ wadzeniu octanu sodu do wiskozy porusza sie mieszanine przez pewien czas, a na¬ stepnie pozostawia sie ja przy temperatu¬ rze pokojowej. Po 6 — 48-godzinnem po¬ zostawieniu w spokoju zostaje plynna mie¬ szanina reakcyjna przy poruszaniu zadana 1—3%-ym kwasem siarkowym az do silnie kwasnej reakcji, przyczem produkt reakcji wypada w postaci klaczków albo platków.Osad ten oddziela sie przez dekantacje, ce¬ dzenie, filtrowanie, odwirowanie albo temu podobne zabiegi od lugu macierzystego i wymywa sie od kwasu siarkowego woda.Przy dluzszem myciu wykazuje on sklon¬ nosc do pecznienia i zakladania otworków w suknie albo papierze do filtrowania. Wy- godnem jest przemywanie osadu tego przez dekantacje, albo przez odwirowanie, albo w naczyniu ze stalym doplywem wody, za- opatrzonem zboku w jedno albo kilka sit dla odplywajacej wody. Po kilku godzi¬ nach cialo jest zwykle wymyte i w swiezym stanie rozpuszcza sie w cieplej wodzie. Roz¬ twór wodny pozostawia przy wysuszeniu przezroczysty, blyszczacy, gietki naskórek, który jest w wodzie nierozpuszczalny. O- sad zostaje, w danym razie, po odwirowa¬ niu, albo sprasowaniu (najlepiej w cienkich warstwach), suszony w prózni, albo na powietrzu, albo przez jedno, albo kilkara- zowe traktowanie alkoholem odwodniony, w danym razie — wyciagniety eterem i su¬ szony.Gotowy kwas celulozoksaritogenoocto- wy (celulozotiontiolkarbonglikolowy), gdy jest bezposrednio suszony, sklada sie prze¬ waznie z lusek, #plytek, powlok albo ka¬ walków, a, gdy poprzednio jest odwodnio¬ ny alkoholem, to przedstawia biala, mniej lub wiecej klaczkowata, albo (szczególnie po rozdrobnieniu) proszkowa substancje, posiadajaca nastepujace wlasnosci: juz w bardzo rozcienczonych roztworach amonja- kalnych. np. w 0,01 — 0,05% roztworze a- monjakalnym daje klarowne roztwory, za¬ sychajace na blyszczace, przezroczyste na¬ skórki, nierozpuszczalne w wodzie. Trwa¬ losc roztworu w amonjaku zalezy od za¬ wartosci amonjaku i koncentracji roztworu kwasu celulozoksantogenooctowego. Wraz ze zwiekszeniem zawartosci amonjaku wzrasta sklonnosc do przyjmowania formy galarety. Zamieniaja sie np. w galarete roz¬ twory-w¦¦ Vlj % -&} wodzie amonjakalnej na- 4 —tychmiast po wytworzeniu/Kwas celulozo- ksantogenooctowy rozpuszcza sie latwo w rozcienczonych wodnych roztworach alifa¬ tycznych i aromatycznych aminów, jak pier¬ wotne, wtórne i trzciorzedowe aminy, anili¬ na, toluidyna i t. d. Juz w x/4 —¦%% roz¬ tworze aniliny w wodzie latwo rozpuszcza sie kwas celulozoksantogenooctowy. Kla¬ rowne roztwory wiskozy w wodnej anilinie pozostawiaja przy wysychaniu blyszczace, przezroczyste, gietkie powloki albo war¬ stwy, nierozpuszczalne w wodzie. Równiez i roztwory w wodnych roztworach aminów wykazuja daznosc do galaretowania, szcze¬ gólnie, jezeli roztwory zasad sa mocne.Kwas celulozoksantogenotluszczowy roz¬ puszcza sie dalej w wodnych roztworach cial grupy mocznika, np. w 1—10% -ym roz¬ tworze mocznika, wodnych roztworach cial grupy guanidiny i w wodnych roztworach cial grupy pirydyny. Roztwory kwasu celu- lozoksantogenooctowego w wodnej pirydy¬ nie sa bardzo trwale i wysychaja naprzezro¬ czyste, blyszczace, gietkie powloki albo war¬ stwy. W wodzie chinolinowej równiez roz¬ puszcza sie kwas celulozoksantogenooetowy, który rozpuszcza sie dalej w rozcienczonym (np. 1%) roztworze sody i w wodnych roz¬ tworach alkalicznych, np. 1% lugu zracym.Roztwory w wodnych alkaljach rozkladaja sie w temperaturze pokojowej. Np. 5%-wy roztwór kwasu celulozoksantogenooctowego gestnieje w 10% -ym lugu potasowym po kil¬ ku, np. po 12 godz. To gestnienie powstaje wskutek rozkladu kwasu celulozoksanto- genoectowego na jego skladniki celulozy, kwas tioglikolowy, kwas weglowy i siarko¬ wodór. Kwas tioglikolowy i rodzaj skladni¬ ków celulozy daja sie latwo rozpoznac w sposób nastepujacy. Po pozostawieniu ga¬ larety w spokoju przez dluzszy czas (12 — 18 godzin), rozciera sie ja w mozdzierzyku, zadaje rozwodnionym kwasem siarkowym az do kwasnej reakcji i odfiltrowuje. Fil¬ trat zadaje sie eterem i wstrzasa, a nastep¬ nie odpedza eter. Pozostaly: kwas tiogliko¬ lowy daje z chlorkiem zelaza i amonjakiem znane czerwono-fioletowe zabarwienie. U- wolniona od lugu macierzystego galareta zostaje gruntownie wymyta i w danym ra¬ zie po odwodnieniu alkoholem i wyczerpa¬ niu eterem, wysuszona i rozdrobniona. Sub¬ stancja ta jest nierozpuszczalna zarówno w wodzie, jak i w 5-, 8-, 10- i 15% -ym lugu sodowym. b) Rodzaj pracy jak przy a) z ta tylko róznica, ze wiskoza przez dodatek rozcien¬ czonego kwasu octowego wykazuje wyraz¬ nie kwasna reakcje.Otrzymany kwas celulozoksantogeno¬ oetowy pod wzgledem wlasnosci i rozpu¬ szczalnosci nie rózni sie od otrzymanego pod a).II. a) Rodzaj traktowania materjalu ta¬ ki, jak pod I. a), z ta jednak róznica, ze wiskozy nie zobojetnia sie i ze bierze sie 80 — 120 jednostek wag. kwasu jednochlo- rowcooctowego, rozpuszczonych w 640 — 960 jednostkach wódy i zobojetnionych we¬ glanem sodu.Wlasnosci i rozpuszczalnosc swiezego suchego kwasu celulozoksantogenooctowe^o sa takie same, jak pod I. a). b) Zamiast 80 — 120 wagowych jedno¬ stek kwasu jednochlorowcooctowego roz¬ puszcza sie tylko 60 — 70 czastek tego kwasu w 480 — 560 czastkach wody i, po zobojetnieniu weglanem sodowym, dodaje sie do wiskozy. Otrzymany kwas celulozo¬ ksantogenooetowy rózni sie od otrzymanego pod II, a) tylko tern, ze prawie nie rozpu¬ szcza sie nawet i w goracej wodzie. c) Rodzaj pracy, jak pod a) z ta jed¬ nak róznica, ze do wiskozy dodaje sie tylko 40 czastek wagowych kwasu jednochloro- octowego, rozpuszczonych 320 czastkach wody i zobojetnionych weglanem sodu.Kwas celulozoksantogenoctowy jest nie¬ rozpuszczalny w wodzie, wodnym amonja¬ ku, w organicznych aminach i w pirydynie i rozpuszcza sie tylko w rozcienczonym lti- 5 —gu alkalicznym, np. 2—10%-ym lugu so¬ dowym* III, 1000 wagowych czastek wiskozy, jak w przykladzie L a), odpowiednio do 100 czastek wagowych celulozy wyjscio¬ wej, rozciencza sie 8500 czastkami wody i zadaje przy poruszaniu roztworem 100— 120 czastek wag. kwasu jednochloroocto- wego, rozpuszczonych w 1000—1200 czast¬ kach wody i zobojetnionych sproszkowa¬ nym weglanem sodu. Po pozostawieniu w spokoju w przeciagu 24 godzin zostaje plynna mieszanina reakcyjna zadana 3%-m kwasem siarkowym az do wystapienia sil¬ nej kwasnej reakcji, a dlugie, biale klacz¬ ki kwasu celulozoksantogernooctowego, któ¬ ry opadl, oddziela sie od lugu macierzyste¬ go zapomoca odpowiedniego urzadzenia do filtrowania, jak sukna, filtru, prasy filtro¬ wej, wirówki albo temu podobnych srodków i wymyte woda az do usuniecia kwasu siar¬ kowego. Cialo to podczas mycia pecznieje i przyjmuje ksztalt przezroczystej .galare¬ ty, która malo rozpuszcza sie w zimnej wo¬ dzie i daje sie przeto z latwoscia wymywac na suknie.Przy ogrzaniu galarety, jako takiej, bez dodatku wody, na lazni wodnej, zamienia sie ona na klarowny roztwór, pozostawiaja¬ cy przy wysychaniu blyszczacy, przezro¬ czysty, gietki naskórek albo warstwy, nie¬ rozpuszczalne w wodzie. Wodny roztwór nie ulegl zmianie w przeciagu czterech ty¬ godni, a po tym czasie obserwacja zostala przerwana. Z chlorkiem zelaza daje bialy osad, a z azotanem srebra osad staje sie predko bronzowy i rozpuszcza sie w amo- njiaku. Z siiaircizlaimem miedzi diaje osad bialy, a z chlorkiem rteci — osad bialy, ga- lanetiowiaty.Wymyta galarete suszy sie w cienkich warstwach na powietrzu, albo w prózni, al¬ bo tez gniotac, albo poruszajac zadaje al¬ koholem kilkakrotnie i, w danym razie, po wyczerpaniu eterem, suszy. Gdy galarete suszy sie bez traktowania alkoholem, to o- trzymuje sie kwas celulozoksantogenoocto- wy w ksztalcie przezroczystych powlok al¬ bo plytek. Gdy substancje przed suszeniem odwadnia sie alkoholem, to otrzymuje sie kwas ten w postaci drobnego proszku albo klaczków.Rozpuszczalnosc suchego ciala jest ta¬ ka sama, jak otrzymanego pod I. a) kwasu celulozoksantogenooctowego.IV. 1000 wagowych czastek wiskozy, jak w przykladzie I. a), odpowiadajace 100 cz. wag. celulozy wyjsciowej, roz¬ ciencza sie 2000 wagowych czastek wody i zobojetnia, albo bez zobojetnienia zadaje 60 — 65 czastkami wagowemi kwasu jedno- chlorooctowego, rozpuszczonych w 100 — 130 cz, wag. wody i zobojetnionych spro¬ szkowanym weglanem sodu. Po pozostawie¬ niu w spoczynku w przeciagu 24 godzin mieszanine reakcyjna rozciencza sie 5000 czastek wag. wody i wydziela kwas celulo- zioksantogenooctowy przez dodanie I—3%- go kwasu siarkowego az do wyraznie kwa¬ snej reakcji. Wykonczenie takie same, jak w poprzednich przykladach wykonania. Suchy kwas celulezoksantogeno octowy wykazuje nastepujace warunki rozpuszczalnosci.Otrzymany z zobojetnionej wiskozy kwas celulozoksantogenooctowy rozpuszcza sie w swiezym stanie w wodzie, wodnym a- monjaku i wodnej anilinie, jak równiez w innych, niejednokrotnie wspominanych za¬ sadach.V. a) 1000 cz. wagowych wiskozy, jak w przykladzie I. a), odpowiadajace 100 cz, wag. celulozy wyjsciowej, rozciencza sie 5000 czastek wag. wody i po zobojetnieniu alba bez zabójekufeniila -zaidialje sie 120 — 150 cz. wag. a brompropionowego kwasu, roz¬ puszczonego w 1000 — 1200 cz. wagowych wody i zobojetnionego weglanem sodu.Przerabianie mieszaniny reakcyjnej ta¬ kie same, jak w przykladzie I, a), Gotowy kwas a celulozoksantogenpro- pionowy wykazuje wlasnosci takie same, — 6 —jak otrzymany w przykladzie L a) kwas celulozoksantogenooctowy. Rozumie sie, ze przy rozkladzie wydziela sie kwas tiomle- kowy, b) Sposób pracy taki sam, jak pod a) z ta tylko róznica, ze zamizst kwasu a brompropionowego uzyte zostaje 160 -— 200 czastek wag. kwasu a bromomaslowego.Powstajacy kwas a celulozoksantogeno- maslowy posiada wlasnosci takie, jak o- trzymany w przykladzie L a) kwas celulo¬ zoksantogenooctowy. Przy rozkladzie wy¬ dziela sie kwas tioj- a-oksymaslowy.VL 1000 wag. cz. wiskozy, rózniacej sie od uzytej w przykladzie I. a) tylko tern, ze do rozpuszczenia produktu oddzialywa¬ nia siarczku wegla na blonnik sodowy za¬ miast wody wzieto 7% -wy lug sodowy, roz¬ ciencza sie 6000 cz.wag. wody i zadaje 130— 135 czastkami wolnego kwasu chloroocto¬ wego, rozpuszczonego w 135 czastkach wo¬ dy. Po pozostawieniu przez 12 — 24 godzin straca sie mieszanina reakcyjna 96%-ym alkoholem przy ciaglem mieszaniu, osad wymywa sie 60—70%-ym alkoholem i, w danym razie, po uprzedniem wyczerpaniu eterem, suszy.Suchy celulozoksantogenooctan sodu roz¬ puszcza sie w wodzie na klarowny, lepki roztwór, który przy wysuszeniu daje prze¬ zroczysta, gietka powloke, rozpuszczalna w wodzie.VII. 1000 wag. cz. wiskozy, jak w przy¬ kladzie I. a) straca sie w znany sposób na¬ syconym roztworem soli kuchennej, osad przemywa sie bardzo dokladnie 10%-ym roztworem soli kuchennej, wyciska i roz¬ puszcza w takiej ilosci wody, by calkowita waga wynosila 5000 cz. wagowych. Przez miareczkowanie oczyszczonej wiskozy stwierdza sie, ze nie zawiera ona praktycz¬ nie sody zracej i zawiera tylko 2,2% we¬ glanu sodowego. Stwierdzona przez stra¬ cenie kwasem siarkowym zawartosc suchej celulozy wynosi 1,51%. 5000 cz. wag. o- czyszczonej wiskozy zadaje sie 50 — 70 cz. wag. kwasu jednochlorooctowego, roz¬ puszczonego w 500 — 700 cz. wag. wody i zobojetnionego weglanem sodu i pozosta¬ wia w spokoju w przeciagu 24 godzin. Po uplywie tego czasu zadaje sie plynna mie¬ szanine reakcyjna przy mieszaniu 3%-ym kwasem siarkowym az do silnie kwasnej re¬ akcji, a powstaly osad wymywa sie bar¬ dzo dokladnie woda, przyczem on pecznie¬ je bez znaczniejszego rozpuszczania sie w wodzie. Wykonczenie takie same, jak w po¬ przednich przykladach.Wlasnosci i warunki rozpuszczalnosci gotowego kwasu ksantogenooctowego sa ta¬ kie, jak w przykladzie III.We wszystkich poprzednich przykla¬ dach moga byc uzyte rodzaje wiskozy, róz¬ niace sie pod wzgledem stopnia scisliwosci blonnika sodowego i ilosci siarczku wegla od uzytej w przykladzie I. a). Naprzyklad, blonnik sodowy moze byc sprasowany tylko do 200 czastek wagowych i zadany 20—25 cz. wag. siarczku wegla.Wyrazenie ,,celulozoksantogenotluszczo- szczowy albo ,,chlorowcotluszczowy" ogól¬ nie i w stosunku do okreslonegoJtwasu (np. kwasu jednochlorooctowego albo chloro¬ octowego) ma wszedzie, gdzie to jest moz¬ liwe, oznaczac kwasy jednochlorowcotlu- szczowe i ich sole albo pochodne.Wyraizemfe , ,celuloaoksiajntogeiiiotluszc!zio- we" kwasy o opisie i zastrzezeniach pokry¬ wa wolne kwasy i ich sole, szczególnie so¬ le alkaliczne i oznacza zwiazki, wyprowa¬ dzajace sie z kwasów tluszczowych przez zastapienie zwiazanego z weglem atomu wodoru przez reszte kwasu celulozo- ksantogenowego, przyczem skladnikiem ce¬ lulozowym kwasu tego moze byc albo sama celuloza, albo produkt przemia¬ ny celulozy, albo zwiazek celulozy, to zna¬ czy te produkty, które sie otrzymuje przy oddzialywaniu kwasów jednochlorowcotlu- szczowych, albo ich soli, albo pochodnych - 7 -na kwasy celulozoksantogenowe, albo celu- lozoksantogenjany (wiskoze) niezaleznie od tego, czy skladnikiem celulozowym kwasu celulozoksantogenowego jest celuloza albo produkt jej przemiany, albo zwiazek celu¬ lozy. PL