PL218886B1

PL218886B1 - Zastosowanie kompozycji herbicydów zawierającej herbicyd imidazolinonowy i pendimetalinę do zwalczania szkodliwych roślin w uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy, sposób zwalczania szkodliwych roślin w tolerujących uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy i środek chwastobójczy

Info

Publication number: PL218886B1
Application number: PL387554A
Authority: PL
Inventors: Erwin Hacker; Hermann Bieringer; Lothar Willms
Original assignee: Bayer Cropscience Ag
Priority date: 1998-08-13
Filing date: 1999-08-10
Publication date: 2015-02-27
Also published as: PL401514A1; IL141144A; PL217247B1; CA2340193A1; PL397714A1; PL401515A1; PL401517A1; CN1220437C; PL401516A1; PL218242B1; PL401518A1; PL401513A1; PL218894B1; PL219930B1; EP1104992A1; PL215351B1; CZ304256B6; AU767032B2; PL217213B1; PL218213B1

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest zastosowanie kompozycji herbicydów zawierającej herbicyd imidazolinonowy i pendimetalinę do zwalczania szkodliwych roślin w uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy, sposób zwalczania szkodliwych roślin w tolerujących uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy i środek chwastobójczy. Określenia zboża użyto poniżej w węższym znaczeniu i dotyczy ono upraw tylko takich zbóż jak pszenica, jęczmień, żyto, owies i odpowiednich odmian specjalnych, takich jak pszenżyto. Określenie to nie obejmuje ryżu ani kukurydzy.

W WO 98/24320 ujawniono pewne synergistyczne kompozycje mezosulfuronu i imidazolinonów. Ujawniony w tej publikacji wzór (I) obejmuje swoim zakresem mezosulfuron oraz jego strukturalnie podobne analogi, zaś jako herbicyd B8 ujawniono imazametabenz, stanowiący herbicyd imidazolinonowy. W publikacji WO 98/24320 jednakże nie ujawniono synergicznych kompozycji imidazolinonów i pendimetaliny według niniejszego zgłoszenia. Ponadto w publikacji tej nie podano, iż kompozycje można stosować do zwalczania chwastów w tolerujących uprawach zbóż.

W EP 492367 ujawniono kompozycje zawierające herbicydy sulfonylomocznikowe i/lub herbicydy imidazolinonowe. Oprócz tych związków ujawnione kompozycje zawierają związki zabezpieczające. Związki zabezpieczające są obligatoryjne w ujawnionych kompozycjach dla zapobieżenia uszkodzeniu upraw traktowanych herbicydami sulfonylomocznikowymi i/lub herbicydami imidazolinonowymi. W publikacji tej nie ujawniono działania synergicznego kompozycji zawierających herbicydy sulfonylomocznikowe i/lub herbicydy imidazolinonowe.

Wraz z wprowadzeniem tolerujących lub opornych gatunków i odmian zbóż, a szczególnie transgenicznych gatunków i odmian zbóż, tradycyjny system zwalczania chwastów uzupełniono nowymi substancjami czynnymi, które jako takie nie działały selektywnie w znanych gatunkach zbóż. Tymi substancjami czynnymi są, np. znane herbicydy o szerokim spektrum działania, takie jak glifosat, sulfosat, glufosynat, bialafos i herbicydy imidazolinonowe [herbicydy (A)], które można obecnie stosować w wyhodowanych pod kątem ich użycia tolerujących uprawach. Skuteczność tych herbicydów w stosunku do szkodliwych roślin w tolerujących je uprawach jest wysoka, jednak, podobnie jak w przypadku innych zabiegów z użyciem herbicydów, zależy ona od rodzaju użytego herbicydu, dawki jego nanoszenia, postaci preparatu, zwalczanych szkodliwych roślin, warunków klimatycznych i glebowych, itd. Herbicydy wykazują niekiedy wady (luki) w przypadku określonych gatunków szkodliwych roślin. Innym kryterium jest czas trwania ich skuteczności lub szybkość rozpadu herbicydu. Czasem należy uwzględnić także zmiany wrażliwości szkodliwych roślin, które mogą wystąpić przy dłuższym stosowaniu herbicydów lub podlegać uwarunkowaniom geograficznym.

Gdy jest to możliwe, utratę skuteczności wobec danych roślin można wyrównać przez zwiększenie dawek nanoszenia. Zawsze jednak istnieje zapotrzebowanie na sposoby zapewniające działanie herbicydu przy zmniejszonych dawkach nanoszenia substancji czynnych. Mniejsza dawka nanoszenia zmniejsza nie tylko konieczną do naniesienia ilość substancji czynnej, lecz także zmniejsza zazwyczaj ilość substancji pomocniczych potrzebnych do formułowania. Obniża to nakłady ekonomiczne i poprawia ekologiczność zabiegów z użyciem herbicydów.

Możliwość poprawienia profilu stosowania herbicydu można uzyskać dzięki połączeniu tej substancji czynnej z jedną lub większą liczbą innych substancji czynnych, które nadają pożądane dodatkowe właściwości. Przy łącznym stosowaniu większej liczby substancji czynnych występują często zjawiska niezgodności fizycznej i biologicznej, np. brak trwałości ich łącznego preparatu, rozkład substancji czynnej lub antagonizm substancji czynnych. Pożądane są zatem kompozycje substancji czynnych o korzystnym profilu działania, wyższej trwałości i możliwie synergicznie wzmocnionym działaniu, które pozwala na zmniejszenie dawek nanoszenia w porównaniu z dawkami, w których substancje czynne zawarte w łącznym preparacie nanosi się przy ich stosowaniu pojedynczo.

Nieoczekiwanie stwierdzono, że substancje czynne z grupy herbicydów (A) o szerokim spektrum działania w połączeniu z innymi herbicydami z grupy (A) i ewentualnie określonymi herbicydami (B) wspólnie oddziaływają szczególnie korzystnie gdy stosuje się je w uprawach zbóż, w których trzeba było dotychczas stosować herbicydy o działaniu selektywnym.

Zatem wynalazek dotyczy zastosowania kompozycji herbicydów do zwalczania szkodliwych roślin w uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy, które cechuje się tym, że kompozycja herbicydów zawiera synergicznie skuteczną ilość (A) herbicydu o szerokim spektrum działania wybranego z grupy związków imidazolinonowych, obejmującej

PL 218 886 B1 (A3) herbicydy imidazolinonowe lub ich sole wybrane z grupy obejmującej imazapyr, imazetapir, imazametabenz, imazametabenz metylowy, imazamoks, imazachin i imazapik, oraz (B) pendimetaliny, a uprawy zbóż tolerują te zawarte w kompozycjach herbicydy (A) i (B).

Korzystnie jako substancję czynną (A) stosuje się imazamoks lub jego sól.

Korzystnie także jako substancję czynną (A) stosuje się imazetapir lub jego sól.

Ponadto korzystnie kompozycje herbicydów stosuje się razem z substancjami wspomagającymi typowo stosowanymi w ochronie roślin lub substancjami pomocniczymi stosowanymi do formułowania.

Wynalazek dotyczy także sposobu zwalczania szkodliwych roślin w tolerujących uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy, który charakteryzuje się tym, że herbicydy ze zdefiniowanej powyżej kompozycji herbicydów, ewentualnie wraz z substancjami wspomagającymi lub substancjami pomocniczymi stosowanymi do formułowania, razem lub oddzielnie nanosi się przedwschodowo lub powschodowo albo przedwschodowo i powschodowo na rośliny, części roślin, nasiona roślin lub glebę uprawną.

Ponadto wynalazek dotyczy środka chwastobójczego, charakteryzującego się tym, że zawiera on kompozycję herbicydu (A), zdefiniowanego powyżej, oraz pendimetaliny jako herbicydu (B).

Oprócz zgodnych z wynalazkiem połączeń herbicydów można użyć substancji pomocniczych powszechnie stosowanych w ochronie roślin i do wytwarzania preparatów.

Synergiczne działanie obserwuje się przy wspólnym stosowaniu substancji czynnych (A) i (B), może ono jednak wystąpić przy stosowaniu z przesunięciem czasowym (stosowanie oddzielne). Możliwe jest także stosowanie herbicydów lub kompozycji herbicydowych w większej liczbie dawek (stosowanie sekwencyjne), np. po zastosowaniu w okresie przedwschodowym prowadzi się nanoszenie w okresie powschodowym, względnie po wczesnym zabiegu po wzejściu roślin uprawnych prowadzi się nanoszenie w pośrednim lub późniejszym okresie wzrostu. Korzystne jest równoczesne stosowanie substancji czynnych kompozycji, ewentualnie w większej liczbie dawek. Możliwe jest również nanoszenie poszczególnych substancji czynnych kompozycji z przesunięciem czasowym i w niektórych przypadkach może to być korzystne. W tym sposobie stosowania można użyć także innych środków ochrony roślin, takich jak fungicydy, insektycydy, akarycydy itp. i/lub różnych substancji pomocniczych, adiuwantów i/lub nawozów.

Działanie synergiczne pozwala na zmniejszenie dawek nanoszenia poszczególnych substancji czynnych, wyższą skuteczność działania przeciw danemu gatunkowi szkodliwych roślin przy tej samej dawce nanoszenia, zwalczenie dotychczas nie objętych zwalczaniem gatunków (luki), rozszerzenie zakresu stosowania i/lub zmniejszenie liczby koniecznych zabiegów jednostkowych, a w przypadku użytkownika zapewnia korzystniejsze ekonomicznie i ekologicznie systemy zwalczania chwastów.

Dzięki kompozycjom (A) + (B) według wynalazku możliwe jest np. synergiczne zwiększenie skuteczności, która znacznie i nieoczekiwanie przewyższy skuteczność osiąganą z użyciem substancji czynnych (A) i (B) stosowanych oddzielnie.

Kompozycje herbicydów dostarczone dzięki wynalazkowi można szczególnie korzystnie stosować w tolerujących je uprawach zbóż.

Związki z grupy (A3) są znane lub można je wytworzyć sposobami analogicznymi do znanych.

Herbicydami imidazolinonowymi (A3) są (A3.1) imazapyr oraz jego sole i estry, (A3.2) imazetapir oraz jego sole i estry, (A3.3) imazametabenz oraz jego sole i estry, (A3.4) imazametabenz metylowy, (A3.5) imazamoks oraz jego sole i estry, (A3.6) imazachin oraz jego sole i estry, np. sól amonowa, (A3.7) imazapik (AC 263,222) oraz jego sole i estry, np. sól amonowa.

Te herbicydy hamują enzym syntazę acetylomleczanową (ALS), a tym samym syntezę białek w roślinach, i działają skutecznie zarówno poprzez glebę, jak i poprzez liście oraz wykazują częściową selektywność w uprawach; patrz „The Pesticide Manual, 11. wyd., British Crop Protection Council 1997 str. 697-699 odnośnie (A3.1), str. 701-703 odnośnie (A3.2), str. 694-696 odnośnie (A3.3) i (A3.4), str. 696-697 odnośnie (A3.5), str. 699-701 odnośnie (A3.6) i str. 5 i 6 dotyczące AC 263,222 odnośnie (A3.7). Dawki nanoszenia tych herbicydów wynoszą zazwyczaj 0,01-2 kg substancji czyn4

PL 218 886 B1 nej/ha, przeważnie 0,1-2 kg sc/ha. W przypadku kompozycji według wynalazku dawki nanoszenia wynoszą 10-800 g sc/ha, korzystnie 10-200 g sc/ha.

Kompozycje z imidazolinonami są przeznaczone do stosowania w uprawach zbóż opornych na imidazolinony. Tego rodzaju tolerujące uprawy są już znane. W EP-A-0360750 opisano np. wytwarzanie tolerujących inhibitory ALS roślin metodami selekcjonowania lub inżynierii genetycznej. Tolerancję roślin na herbicyd uzyskano w tym przypadku przez podwyższenie zawartości ALS w roślinach. W US-A-5198599 opisano rośliny tolerujące sulfonylomoczniki i imidazolinony, które uzyskano drogą selekcji.

Współskładnikiem (B) w kompozycjach ze składnikiem (A) jest (B1.1.5) pendimetalina (PM, str. 937-939), korzystnie w ilości 250-5000 g sc/ha, a zwłaszcza 500-1500 g sc/ha, która należy do związków z grupy (B1) herbicydów o działaniu selektywnym w zbożach zwłaszcza przeciw szkodliwym roślinom jednoliściennym, działających poprzez liście i/lub poprzez glebę (działanie resztkowe), korzystnie w ilości 50-8000 g sc/ha, a zwłaszcza 50-6000 g sc/ha, a zwłaszcza do podgrupy (B1.1) związków działających poprzez liście i glebę.

W przypadku substancji czynnych na bazie kwasów karboksylowych lub innych substancji czynnych tworzących sole i estry określenie tych herbicydów „nazwą zwyczajową winno być rozumiane jako obejmujące kwas, a także sole i estry, korzystnie handlowe sole i estry, a zwłaszcza handlowe postacie substancji czynnej.

Dawki nanoszenia herbicydów (B) mogą bardzo się różnić w zależności od nanoszonego herbicydu. Ogólnie mogą one wynosić:

dla związków (B1) 10-8000 sc/ha, korzystnie 10-5000 g sc/ha, dla związków (B1.1): 50-8000 g sc/ha, korzystnie 50-5000 g sc/ha, a zwłaszcza 80-5000 g sc/ha.

Stosunki ilościowe związków (A) i (B) wynikają z dawek nanoszenia podanych dla pojedynczych substancji. Szczególnie interesujące są np. następujące stosunki ilościowe:

(A): (B) w zakresie od 2000:1 do 1:1000, korzystnie od 1000:1 do 1:200, a zwłaszcza 200:1 do

1:100, (A3): (B1) od 2000:1 do 1:500, korzystnie od 500:1 do 1:100.

Kompozycje według wynalazku można również stosować razem z innymi substancjami czynnymi, np. z grupy środków zabezpieczających, fungicydów, insektycydów i regulatorów wzrostu roślin lub z grupy znanych w ochronie roślin dodatków i środków pomocniczych stosowanych w formułowaniu. Dodatkami są np. nawozy i barwniki.

Kompozycje według wynalazku (czyli środki chwastobójcze) wykazują doskonałą skuteczność działania chwastobójczego przeciw szerokiemu spektrum ważnych w rolnictwie szkodliwych roślin jedno- i dwuliściennych. Także trudno zwalczalne wieloletnie chwasty szerokolistne wyrastające z kłączy, z odrośli i innych trwałych organów są przez te substancje czynne dobrze zwalczane. Jest przy tym obojętne czy substancje naniesiono w zabiegu przed zasiewem, przed wzejściem roślin lub po wzejściu roślin uprawnych. Korzystne jest stosowanie po wzejściu roślin uprawnych lub drogą wczesnego zabiegu przedwschodowego po zasiewie.

Gdy w poszczególnych przypadkach znanych jest, np. kilka gatunków chwastów jedno- i dwuliściennych, które mogą być zwalczane przez związki według wynalazku, nie oznacza to żadnego ograniczenia co do oddziaływania na inne określone gatunki chwastów.

Do zwalczalnych gatunków chwastów jednoliściennych należą np. Alopecurus spp., Avena spp., Setaria spp., Apera spica venti, Digitaria spp., Lolium spp. i Phalaris spp., a także Brachiaria spp., Panicum spp., Agropyron spp., gatunki chwastów szkodliwe dla zbóż, Sorghum spp., Echinochloa spp., Cynodon spp., Poa spp. jak również gatunki Cyperus i Imperata.

W przypadku gatunków chwastów dwuliściennych spektrum działania obejmuje takie gatunki jak np. Chenopodium spp., Matricaria spp., Amaranthus spp., Ambrosia spp., Galium spp., Emex spp., Lamium spp., Papaver spp., Solanum spp., Cirsium spp., Veronica spp., Anthemis spp., Lamium spp., Abutilon spp., Polygonum spp., Stellaria spp., Kochia spp. i Viola spp., a także Datura spp., Chrysanthemum spp., Thlaspi spp., Pharbitis spp., Ipomoea spp., Sida spp., Sinapis spp., Cupsella spp., Xanthium spp., Convolvulus spp., Rumex i Artemisia.

Nanoszenie związków według wynalazku na powierzchnię gleby przed okresem kiełkowania powoduje całkowite zahamowanie wzrostu kiełków chwastów, albo wzrost chwastów do stadium pierwszego liścia i zatrzymanie ich dalszego wzrostu, a po okresie 3-4 tygodni całkowite zamarcie.

Przy nanoszeniu substancji czynnych na części zielone roślin w zabiegu powschodowym bardzo szybko po potraktowaniu występuje drastyczne zatrzymanie wzrostu i rośliny stanowiące chwasty pozostają w stadium wzrostu sprzed naniesienia albo giną po pewnym czasie, dzięki czemu

PL 218 886 B1 konkurencja szkodliwych chwastów względem roślin uprawnych zostaje bardzo wcześnie i trwale wyeliminowana.

Chwastobójcze środki według wynalazku odznaczają się w porównaniu do pojedynczych preparatów szybszym wnikaniem i dłużej trwającym działaniem chwastobójczym. Trwałość zawartych w kompozycjach według wynalazku substancji czynnych po oprysku jest zazwyczaj zadowalająca. Szczególną, godną podkreślenia zaletą jest to, że mimo, iż zawartość związków (A) i (B) w kompozycjach i skuteczne dawki ich nanoszenia mogą być małe, ich skuteczność działania poprzez glebę jest optymalna. Tak więc nie tylko można je stosować we wrażliwych uprawach, ale także unika się praktycznie zatrucia wód gruntowych. Stosowanie kompozycji substancji czynnych według wynalazku umożliwia znaczne zmniejszenie potrzebnej dawki nanoszenia tych substancji czynnych.

Przy wspólnym stosowaniu herbicydów typu (A)+(B) występuje działanie nadaddytywne (synergiczne). Działanie kompozycji jest zatem silniejsze niż oczekiwana suma działania herbicydów użytych pojedynczo. Efekt synergiczny pozwala na zmniejszenie dawki nanoszenia, zwalczanie szerszego spektrum chwastów szerokolistnych i chwastów trawiastych, szybsze wystąpienie chwastobójczego działania, dłuższy czas działania, lepsze zwalczenie szkodliwych roślin przy tylko jednym lub niewielkiej liczbie zabiegów nanoszenia, jak również na poszerzenie czasokresu stosowania. Zmniejszenie dawki tych środków zmniejsza także częściowo zawartość substancji szkodliwych, takich jak azot lub kwas oleinowy, w roślinach uprawnych.

Podane właściwości i zalety są niezbędne w praktycznym zwalczaniu chwastów dla uwolnienia upraw rolniczych od niepożądanych roślin konkurencyjnych i zapewnienia właściwej jakości i ilości plonów i/lub dla ich podwyższenia. Nowe kompozycje wyraźnie przewyższają techniczne normy w odniesieniu do opisanych właściwości.

Pomimo, że zgodne z wynalazkiem związki wykazują doskonałą chwastobójczą aktywność wobec chwastów jedno- i dwuliściennych, tolerujące lub krzyżowo tolerujące rośliny zbóż, takich jak pszenica, żyto, jęczmień, owies i specyficzne uprawy pszenżyta, są przez nie uszkadzane tylko nieznacznie lub wcale.

Ponadto zgodne z wynalazkiem środki wykazują znakomite działanie regulujące wzrost roślin zbóż. Wpływają one regulująco na właściwą roślinom przemianę materii i mogą być stosowane do ukierunkowanego wpływania na zawartość pewnych substancji w roślinach. Nadają się one ponadto do ogólnego sterowania niepożądanym wzrostem wegetatywnym i do jego hamowania, bez niszczenia przy tym roślin. Hamowanie wzrostu wegetatywnego odgrywa bardzo ważną rolę w przypadku wielu upraw jedno- i dwuliściennych, ponieważ zmniejsza ono wyleganie lub całkowicie może mu zapobiec.

Dzięki ich działaniu chwastobójczemu i regulującemu wzrost roślin można te środki stosować do zwalczania szkodliwych roślin w znanych tolerujących lub krzyżowo tolerujących uprawach zbóż lub w tolerujących uprawach zbóż jeszcze opracowywanych lub zmienianych metodami inżynierii genetycznej. Transgeniczne rośliny wyróżniają się z reguły szczególnie korzystnymi właściwościami, np. obok oporności wobec środków według wynalazku również opornością wobec chorób roślin lub patogenów chorób roślin, takich jak określone owady lub mikroorganizmy, takie jak grzyby, bakterie lub wirusy. Inne szczególne właściwości dotyczą, np. jakości plonów pod względem ilości, jakości, trwałości przy przechowywaniu, składu i zawartości konkretnych substancji. Tak więc są znane transgeniczne rośliny z podwyższoną zawartością oleju lub zmienioną jakością, np. z innym zestawem kwasów tłuszczowych.

Tradycyjne sposoby wytwarzania nowych roślin wykazujących zmodyfikowane właściwości w porównaniu z dotychczas występującymi roślinami, obejmują, np. klasyczne metody hodowli lub wytwarzanie mutantów.

Nowe rośliny o zmienionych właściwościach można alternatywnie wytwarzać z użyciem metod inżynierii genetycznej (patrz np. EP-A-0221044, EP-A-0131624). Opisano np. wiele przypadków

- realizowanych metodami inżynierii genetycznej zmian roślin uprawnych polegających na zmodyfikowaniu zachodzącej w roślinach syntezy skrobi (np. WO 92/11376, WO 92/14827, WO 91/19806),

- transgenicznych roślin uprawnych wykazujących oporność względem pewnych herbicydów, np. sulfonylomoczników (EP-A-0257993, US-A-5013659),

- transgenicznych roślin uprawnych o zdolności produkowania toksyny Bacillus thuringiensis (toksyny Bt), która nadaje roślinom oporność przeciw określonym szkodnikom (EP-A-0142924, EP-A-0193259),

- transgenicznych roślin uprawnych o zmodyfikowanym zestawie kwasów tłuszczowych (WO 91/13972).

PL 218 886 B1

Liczne metody biologii molekularnej, z użyciem których można wytwarzać nowe rośliny transgeniczne, są w zasadzie znane; patrz np. Sambrook i in., 1989, Molecular Cloning, A Laboratory Manual,

2. wyd., Cold Spring Harbor Laboratory Press, Cold Spring Harbor, NY; lub Winnacker „Gene und Klone, VCH Weinheim, 2. wyd., 1996 lub Christou, „Trends in Plant Science 1 (1996) 423-431).

W celu takich manipulacji metodami inżynierii genetycznej można cząsteczki kwasu nukleinowego wprowadzić do plazmidów umożliwiających mutagenezę lub zmianę sekwencji w wyniku rekombinacji sekwencji DNA. Z użyciem tych standardowych sposobów można, np. dokonać wymiany zasad, odłączyć część sekwencji lub dołączyć sekwencje naturalne lub syntetyczne. Dla połączenia ze sobą fragmentów DNA można między innymi użyć fragmentów adaptorowych lub linkerowych.

Wytworzenie komórek roślin ze zmniejszoną aktywnością produktu genowego można osiągnąć np. przez ekspresję co najmniej jednego odpowiedniego antysensownego RNA, jednego sensownego RNA dla osiągnięcia efektu kosupresji lub ekspresję co najmniej jednego odpowiednio skonstruowanego rybozymu, specyficznie odszczepiającego transkrypty tego produktu genowego.

Można ponadto stosować cząsteczki DNA, które zawierają całą sekwencję kodującą produkt genowy, ewentualnie z sekwencjami flankującymi, jak również cząsteczki DNA, które zawierają tylko części sekwencji kodującej, przy czym te części muszą być wystarczająco długie, aby w komórkach wywołać działanie antysensowne. Możliwe jest także stosowanie sekwencji DNA wykazujących wysoki stopień homologii do sekwencji kodujących produkt genowy, które jednak nie są z nią identyczne.

W przypadku ekspresji cząsteczek kwasu nukleinowego w roślinach syntetyzowane białko może być lokalizowane w dowolnym przedziale komórki roślinnej. Dla osiągnięcia zlokalizowania w określonym przedziale komórki można np. region kodujący sprzęgnąć z sekwencjami DNA, które zapewniają lokalizację w określonym przedziale. Tego rodzaju sekwencje są fachowcowi znane (patrz np. Braun i in., EMBO J. 11 (1992), 3219-3227; Wolter i in., Proc. Natl. Acad. Sci. USA 85 (1988), 846850; Sonnewald i in., Plant J. 1 (1991), 95-106).

Transgeniczne komórki roślin mogą być regenerowane znanymi sposobami w całych roślinach. Transgenicznymi roślinami mogą w zasadzie być rośliny dowolnego rodzaju, to znaczy zarówno jednoliścienne, jak i dwuliścienne.

Rośliny transgeniczne o zmienionych właściwościach można wytworzyć przez nadekspresję, supresję lub hamowanie homologicznych (czyli naturalnych) genów lub sekwencji genowych albo ekspresję heterologicznych (czyli obcych) genów lub sekwencji genowych.

Kompozycje substancji czynnych według wynalazku mogą występować zarówno w postaci mieszanych preparatów dwóch składników, ewentualnie wraz z innymi dodatkami i/lub znanymi środkami pomocniczymi do stosowania przy formułowaniu, które to preparaty mogą być następnie w znany sposób rozcieńczane wodą przed użyciem, jak i w postaci tak zwanych mieszanek zbiornikowych wytwarzanych przez rozcieńczenie wodą oddzielnie sformułowanych lub częściowo oddzielnie sformułowanych składników.

Związki (A) i (B) lub ich kompozycje mogą być formułowane różnymi sposobami, w zależności od tego jakie parametry biologiczne i/lub fizykochemiczne chce się uzyskać. Odpowiednimi preparatami są na ogół proszki do zawiesin (WP), koncentraty do emulgowania (EC), roztwory wodne (SL), emulsje (EW), takie jak olej w wodzie i woda w oleju, roztwory lub emulsje opryskowe, dyspersje na bazie oleju lub wody, suspensjoemulsje, preparaty do opylania (DP), zaprawy, granulaty do nanoszenia na glebę lub do roztrząsania, granulaty dyspergowalne w wodzie (WG), ultramałoobjętościowe postacie użytkowe (ULV), mikrokapsułki lub woski.

Poszczególne typy preparatów są w zasadzie znane i opisane np. w: Winnacker-Kiichler, „Chemische Technologie, tom 7, C. Hauser Verlag Miinchen, 4. wyd., 1986; van Valkenburg, „Pesticides Formulations, Marcel Dekker N.Y., 1973; K. Martens, „Spray Drying Handbook, 3. wyd., 1979, G. Goodwin Ltd. Londyn.

Środki pomocnicze stosowane do formułowania, takie jak substancje obojętne, środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki i inne substancje pomocnicze, są również znane i opisane np. w: Watkins, „Handbook of Insecticide Dust Diluents and Carriers, 2. wyd., Darland Books, Caldwell N.J.; H.v. Olphen, „Introduction to Clay Colloid Chemistry; 2. wyd., J. Wiley & Sons, N.Y. Marsden, „Solvents Guide, 2. wyd., Interscience, N.Y. 1950; McCutcheon's, „Detergents and Emulsifiers Annual, MC Publ. Corp., Ridegewood N.J.; Sisley and Wood, „Encyclopedia of Surface Active Agents, Chem. Publ. Co. Inc., N.Y. 1964; Schonfeldt, „Grenzflachenaktive Athylenoxidaddukte, Wiss. Verlagsgesellschaft, Stuttgart 1976, Winnacker-Kiichler, „Chemische Technologie, Rozdział 7, C.

Hauser Verlag Mϋnchen, 4. wyd. 1986.

PL 218 886 B1

Na bazie tych preparatów można wytworzyć kompozycję z innymi pestycydowo skutecznymi substancjami, takimi jak inne herbicydy, fungicydy lub insektycydy, jak również środki zabezpieczające, nawozy i/lub regulatory wzrostu roślin, np. w postaci gotowego preparatu lub mieszanki zbiornikowej.

Proszki do zawiesin (proszki zwilżalne) są preparatami równomiernie dyspergowalnymi w wodzie, które obok substancji czynnej, substancji rozcieńczającej lub obojętnej zawierają jeszcze jonowe lub niejonowe środki powierzchniowo czynne (środki zwilżające, środki dyspergujące), np. polioksyetylowane alkilofenole, polioksyetylowane alkohole tłuszczowe lub aminy tłuszczowe, alkanosulfoniany lub alkilobenzenosulfoniany, lignosulfonian sodu, 2,2'-dinaftylometano-6,6'-disulfonian sodu, dibutylonaftalenosulfonian sodu, a także oleoilometylotaurynian sodu.

Koncentraty do emulgowania wytwarza się przez rozpuszczenie substancji czynnej w rozpuszczalniku organicznym, takim jak np. butanol, cykloheksanon, dimetyloformamid, ksylen lub wyżej wrzące związki aromatyczne lub węglowodory, z dodatkiem jednego lub większej liczby jonowych lub niejonowych środków powierzchniowo czynnych (emulgatorów). Jako emulgatory można stosować, np. sole wapniowe kwasów alkiloarylosulfonowych, takie jak dodecylobenzenosulfonian wapnia, lub emulgatory niejonowe, takie jak estry poliglikoli i kwasów tłuszczowych, etery alkiloarylowe poliglikoli, etery poliglikoli i alkoholi tłuszczowych, produkty kondensacji tlenku propylenu i tlenku etylenu, polietery alkilowe, estry sorbitanu i kwasów tłuszczowych, estry polioksyetylenosorbitanu i kwasów tłuszczowych lub estry polioksyetylenosorbitu.

Preparaty do opylania otrzymuje się przez zmielenie substancji czynnej z dobrze rozdrobnionymi materiałami stałymi, np. talkiem, naturalnymi iłami, takimi jak kaolin, bentonit i pirofilit, lub ziemią okrzemkową.

Granulaty można wytwarzać albo przez rozpylenie substancji czynnej na chłonnym zgranulowanym materiale obojętnym albo przez naniesienie koncentratów substancji czynnych wraz ze środkami klejącymi, np. polialkoholem winylowym, poliakrylanem sodu lub olejami mineralnymi, na powierzchnię nośników, takich jak piasek, kaolinity i granulowane materiały obojętne. Odpowiednie substancje czynne można także granulować znanymi sposobami stosowanymi przy wytwarzaniu granulowanych nawozów sztucznych, w razie potrzeby wraz z nawozami. Granulaty dyspergowalne w wodzie wytwarza się zazwyczaj bez użycia materiału obojętnego, takimi sposobami jak suszenie rozpyłowe, granulacja w złożu fluidalnym, granulacja talerzowa, mieszanie w mieszalnikach zapewniających duże naprężenia ścinające i wytłaczanie.

Preparaty agrochemiczne zwierają na ogół 0,1 do 99% wag., a zwłaszcza 2 do 95% wag. substancji czynnych typu A i/lub B, przy czym w zależności od rodzaju preparatu zwykle stosuje się niżej podane stężenia:

Stężenie substancji czynnej w proszkach do zawiesin wynosi np. około 10 do 95% wag., a resztę do 100% wag. stanowią zwykłe składniki preparatu.

W koncentratach do emulgowania stężenie substancji czynnej wynosi np. 5 do 80% wag. Preparaty pyłowe zawierają przeważnie 5 do 20% wag. substancji czynnej, a roztwory opryskowe około 0,2 do 25% wag. substancji czynnej.

W granulatach, takich jak granulaty dyspergowalne, zawartość substancji czynnej zależy częściowo od tego, czy czynny związek występuje w stanie płynnym, czy stałym i jakie zastosowano środki pomocnicze do granulacji i wypełniacze. Na ogół w granulatach dyspergowalnych w wodzie zawartość substancji czynnej wynosi 10 - 90% wag.

Ponadto wymienione preparaty substancji czynnych ewentualnie zawierają zwykłe środki adhezyjne, zwilżające, dyspergujące, emulgujące, konserwujące i przeciw zamarzaniu oraz rozpuszczalniki, wypełniacze, barwniki i nośniki, środki przeciwpieniące, środki hamujące odparowywanie i środki wpływające na wartość pH lub lepkość.

Wiadomo, że np. działanie glufosynatu amonu, jak również jego L-enancjomerów, można polepszyć przez dodanie środków powierzchniowo czynnych, korzystnie środków zwilżających z grupy siarczanów alkilopolioksyetylenowych zawierających np. 10 - 18 atomów węgla i stosowanych w postaci ich soli z metalami alkalicznymi lub soli amonowych, a także soli magnezu, np. soli sodowej siarczanu eteru glikolu dietylenowego i alkoholu C12/C14-tłuszczowego (®Genapol LRO, Hoechst); patrz EP-A-0476555, EP-A-0048436, EP-A-0336151 lub US-A-4400196, jak również Proc. EWRS Symp. „Factors Affecting Herbicidal Activity and Selectivity, 227-232 (1988). Ponadto wiadomo, że siarczany alkilopolioksyetylenowe są odpowiednie także jako środek polepszający penetrację i wzmacniający działanie szeregu innych herbicydów, między innymi także herbicydów z grupy imidazolinonów; patrz EP-A-0502014.

PL 218 886 B1

Preparaty w zwykłych postaciach handlowych, np. proszki do zawiesin, koncentraty do emulgowania, dyspersje i granulaty dyspergowalne w wodzie, rozcieńcza się ewentualnie przed użyciem wodą, w znany sposób. Preparaty pyliste, granulaty do nanoszenia na glebę, granulaty do roztrząsania, jak również roztwory opryskowe zazwyczaj nie są przed stosowaniem rozcieńczane obojętnymi substancjami.

Substancje czynne mogą być nanoszone na rośliny, części roślin, nasiona roślin lub na powierzchnię uprawną (glebę orną), korzystnie na zielone rośliny i części roślin i ewentualnie dodatkowo na glebę orną.

Możliwe jest także łączenie substancji czynnych w postaci mieszanek zbiornikowych, poprzez zmieszanie optymalnie sformułowanych stężonych preparatów poszczególnych substancji czynnych z wodą w zbiorniku, po czym tak otrzymaną ciecz opryskową nanosi się.

Łączny chwastobójczy preparat kompozycji substancji czynnych (A) i (B) według wynalazku ma zaletę łatwiejszego stosowania, ponieważ zawiera składniki w ilości o właściwych proporcjach. Ponadto poszczególne środki pomocnicze zawarte w preparacie są dobrane optymalnie, podczas gdy mieszanka zbiornikowa z różnych preparatów może zawierać niekorzystne kompozycje dodatków.

A. Ogólne przykłady preparatów

a) Preparat do opylania otrzymuje się przez zmieszanie 10 części wagowych substancji czynnej/mieszaniny substancji czynnych i 90 części wagowych talku jako substancji obojętnej oraz ich rozdrobnienie w udarowym młynie odśrodkowym.

b) Łatwo dyspergowalne w wodzie zwilżalne proszki otrzymuje się przez zmieszanie 25 części wagowych substancji czynnej/mieszaniny substancji czynnych, 64 części wagowych zawierającego kaolin kwarcu jako substancji obojętnej, 10 części wagowych lignosulfonianu potasu i 1 części wagowej oleoilometylotaurynianu sodu jako środka zwilżającego i dyspergującego oraz zmielenie całości w młynie palcowym.

c) Łatwo dyspergowalny w wodzie koncentrat zawiesinowy otrzymuje się przez zmieszanie 20 części wagowych substancji czynnej/mieszaniny substancji czynnych z 6 częściami wagowymi oksyetylenowanego alkilofenolu (®Triton X 207), 3 częściami wagowymi oksyetylenowanego izotridekanolu (8 EO) i 71 części wagowych parafinowego oleju mineralnego (zakres wrzenia np. około 255°C do 277°C) i zmielenie całości w rozcierającym młynie kulowym do uzyskania uziarnienia poniżej 5 μm.

d) Koncentrat do emulgowania otrzymuje się z 15 części wagowych substancji czynnej/mieszaniny substancji czynnych, 75 części wagowych cykloheksanonu jako rozpuszczalnika i 10 części wagowych oksyetylenowanego nonylofenolu jako emulgatora.

e) Granulat dyspergowalny w wodzie otrzymuje się przez zmieszanie części wagowych substancji czynnej/mieszaniny substancji czynnych, części wagowych lignosulfonianu wapnia, części wagowych laurylosiarczanu sodu, części wagowych polialkoholu winylowego i 7 części wagowych kaolinu, zmielenie całości w młynie palcowym i granulację proszku w złożu fluidalnym przez natryskiwanie wody jako cieczy granulującej.

f) Granulat dyspergowalny w wodzie można także otrzymać gdy części wagowych substancji czynnej/mieszaniny substancji czynnych, części wagowych 2,2'-dinaftylometano-6,6'-disulfonianu sodu, części wagowe oleoilometylotaurynianu sodu, część wagową polialkoholu winylowego, części wagowych węglanu wapnia i części wagowych wody podda się homogenizacji i rozdrobnieniu w młynie koloidalnym, a następnie zmiele w młynie kulkowym i otrzymaną zawiesinę rozpyli się przez dyszę hydrauliczną i wysuszy w wieży rozpyłowej.

P r z y k ł a d y b i o l o g i c z n e

1. Przedwschodowe działanie na chwasty

Nasiona lub kłącza chwastów jedno- i dwuliściennych umieszczono w tekturowych doniczkach w glebie piaszczysto-gliniastej i przykryto glebą. Środki w postaci stężonych wodnych roztworów, zwilżalnych proszków lub koncentratów emulsyjnych sformułowano jako wodne roztwory, zawiesiny lub emulsje i naniesiono w różnych dawkach na powierzchnię gleby z taką ilością wody, by w przeliczeniu uzyskać dawkę nanoszenia 600-800 l/ha. Po potraktowaniu doniczki przeniesiono do szklarni i pozostaPL 218 886 B1 wiono w warunkach dobrych dla wzrostu chwastów. Optyczną ocenę roślin lub uszkodzeń wzrastających roślin przeprowadzono po wzrastaniu badanych roślin przez 3-4 tygodnie i przeprowadzono porównanie z nietraktowanymi roślinami kontrolnymi. Wyniki badań środków według wynalazku wykazują dobre przedwschodowe działanie chwastobójcze przeciw szerokiemu spektrum chwastów szerokolistnych i chwastów trawiastych.

Ponadto zaobserwowano, że często działania kompozycji według wynalazku przewyższają formalnie sumę działania przy nanoszeniu pojedynczych herbicydów (działanie synergiczne).

Gdy obserwowane działanie przewyższa formalną sumę działań przy oddzielnym nanoszeniu herbicydów, to przewyższa ono również oczekiwaną wartość według Colby'ego, obliczoną według poniższego wzoru i uważaną za wskaźnik wystąpienia synergizmu (patrz S. R. Colby; Weeds 15 (1967), str. 20-22):

E = Α+Β-(Α·Β/100) gdzie:

A i B oznaczają działanie substancji czynnych A lub B w % przy ilości a lub b w g sc/ha; a

E oznacza wartość oczekiwaną w % przy ilości a + b w g sc/ha.

Wartości zaobserwowane w próbach wykazują, że przy odpowiednio niskich dawkach działanie kompozycji przewyższa wartości oczekiwane według Colby'ego.

2. Powschodowe działanie na chwasty

Nasiona lub kłącza jedno- i dwuliściennych chwastów umieszczono w tekturowych doniczkach w glebie piaszczysto-gliniastej, przykryto glebą, umieszczono w szklarni i hodowano w dobrych warunkach. Po trzech tygodniach od wysiewu badane rośliny w stadium trzeciego liścia potraktowano środkami według wynalazku. Środki według wynalazku sformułowane jako proszki do zawiesin lub koncentraty emulsyjne zastosowano w różnych dawkach do opryskiwania zielonych części roślin, z użyciem takiej ilości wody by w przeliczeniu dawki nanoszenia wynosiły 600-800 l/ha. Po około 3-4 tygodniach przebywania testowych roślin w szklarni w optymalnych warunkach wzrostu oceniono optycznie działanie preparatów w porównaniu do nietraktowanych kontrolnych roślin. Środki według wynalazku wykazują dobre powschodowe działanie chwastobójcze przeciw szerokiemu spektrum ważnych w rolnictwie chwastów szerokolistnych i chwastów trawiastych.

Ponadto zaobserwowano, że często działania kompozycji według wynalazku przewyższają formalną sumę działania uzyskiwaną przy nanoszeniu pojedynczych herbicydów. Wartości zaobserwowane w próbach wykazują, że przy odpowiednio niskich dawkach działanie kompozycji przewyższa wartości oczekiwane według Colby'ego (patrz ocena w przykładzie 1).

3. Działanie chwastobójcze i oporność roślin uprawnych (próba polowa)

Transgeniczne rośliny zbóż z opornością przeciw jednemu lub większej liczbie herbicydów (A) wyhodowano razem z typowymi roślinami stanowiącymi chwasty na poletkach o wymiarach 2 x 5 m na wolnej przestrzeni i w naturalnych warunkach pod gołym niebem; alternatywnie dopuszczono do naturalnego zachwaszczenia roślin zbóż. Traktowanie środkami według wynalazku oraz traktowanie w oddzielnych zabiegach z użyciem poszczególnych substancji czynnych kompozycji w próbach kontrolnych prowadzono w standardowych warunkach za pomocą urządzenia spryskującego poletko przy dawkach nanoszenia wody 200-300 litrów/hektar w równoległych próbach według schematu z poniższej tabeli, to znaczy przed zasiewem i przedwschodowo, po zasiewie i przedwschodowo lub powschodowo we wczesnym, średnim lub późnym stadium.

T a b e l a: Schemat stosowania - przykłady

Nanoszenie substancji czynnych	Przed siewem	Przedwschodowo po siewie	Powschodowo w stadium 1. do 2. liścia	Powschodowo w stadium 2. do 4. liścia	Powschodowo w stadium 6. liścia
1	2	3	4	5	6
łączne	(A) + (B)
‘'		(A) + (B)
‘'			(A) + (B)
‘'				(A) + (B)
					(A) + (B)

PL 218 886 B1 cd. tabeli

1	2	3	4	5	6
sekwencyjne	(A) + (B)	(A) + (B)
		(A) + (B)	(A) + (B)
	(A)	(A) + (B)
	(B)	(A) + (B)
			(A) + (B)	(A) + (B)
			(A) + (B)	(A) + (B)	(A) + (B)
	(B)		(A)	(A) + (B)
		(B)		(A) + (B)	(A) + (B)
				(A) + (B)	(A) + (B)
			(A)	(A) + (B)	(A) + (B)

W odstępach 2, 4, 6 i 8 tygodni po naniesieniu badano wizualnie chwastobójczą skuteczność substancji czynnych lub mieszanin substancji czynnych porównując poletka traktowane z nietraktowanymi poletkami kontrolnymi. Brano pod uwagę uszkodzenia i rozwój wszystkich nadziemnych części roślin. Ocenę przeprowadzono w skali procentowej (100% działania = wszystkie rośliny zginęły; 50% działania = 50% roślin i zielonych części roślin zginęło; 0% działania = nie stwierdzono działania = jak na nietraktowanym poletku kontrolnym).

Wartości oceny z 4 poletek uśredniono.

Porównanie wykazało, że kompozycje według wynalazku wykazują silniejsze, a częściowo znacznie silniejsze działanie chwastobójcze niż suma działań pojedynczych herbicydów (E^A).

Działanie w badanych odstępach czasu przewyższało wartości oczekiwane według Colby'ego _C (E^C) (patrz ocena w przykładzie 1), co wskazuje na synergizm. Rośliny zbóż nie zostały uszkodzone na skutek traktowania chwastobójczymi środkami lub zostały uszkodzone tylko nieznacznie.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Zastosowanie kompozycji herbicydów do zwalczania szkodliwych roślin w uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy, znamienne tym, że kompozycja herbicydów zawiera synergicznie skuteczną ilość (A) herbicydu o szerokim spektrum działania wybranego z grupy związków imidazolinonowych, obejmującej (A3) herbicydy imidazolinonowe lub ich sole wybrane z grupy obejmującej imazapyr, imazetapir, imazametabenz, imazametabenz metylowy, imazamoks, imazachin i imazapik, oraz (B) pendimetaliny, a uprawy zbóż tolerują te zawarte w kompozycjach herbicydy (A) i (B).
2. Zastosowanie według zastrz. 1, znamienne tym, że jako substancję czynną (A) stosuje się imazamoks lub jego sól.
3. Zastosowanie według zastrz. 1, znamienne tym, że jako substancję czynną (A) stosuje się imazetapir lub jego sól.
4. Zastosowanie według zastrz. 1 do 3, znamienne tym, że kompozycje herbicydów stosuje się razem z substancjami wspomagającymi typowo stosowanymi w ochronie roślin lub substancjami pomocniczymi stosowanymi do formułowania.
5. Sposób zwalczania szkodliwych roślin w tolerujących uprawach zbóż, z wykluczeniem upraw ryżu lub kukurydzy, znamienny tym, że herbicydy ze zdefiniowanej w zastrz. 1-4 kompozycji herbicydów, ewentualnie wraz z substancjami wspomagającymi lub substancjami pomocniczymi stosowanymi do formułowania, razem lub oddzielnie, nanosi się przedwschodowo lub powschodowo albo przedwschodowo i powschodowo na rośliny, części roślin, nasiona roślin lub glebę uprawną.
6. Środek chwastobójczy, znamienny tym, że zawiera kompozycję herbicydu (A), zdefiniowanego w zastrz. 1, 2 albo 3, oraz pendimetaliny jako herbicydu (B).