PL192824B1 - Elastyczna uszczelka pasmowa do okien, drzwi lub podobnych - Google Patents

Abstract

1. Elastyczna uszczelka pasmowa do drzwi, okien lub podobnych majaca pusty w srodku obszar grzbietowy ze stopa z wargami przytrzymujacymi do zakotwienia w rowku uchwytowym wrebu skrzydlowego lub podobnego, przy czym obszar grzbietowy na swojej przeciwleglej do ksztal- towego grzbietu stronie ma skladajace sie z dwóch ramion jarzmo uszczelniajace, które na jednym swoim koncu jest polaczone z koncem ksztaltowego grzbietu obszaru puste- go profilu jarzma laczacego, a swoim drugim koncem jest polaczone z jarzmem poprzecznym, które jest polaczone z ksztaltowym grzbietem poprzez jarzmo wsporcze, majace wyoblone zgrubienie skierowane do wewnatrz pustego profilu i usytuowane w pewnym odstepie od ksztaltowego grzbietu, tym samym od polaczonego z nim jarzma uszczel- niajacego, przebiegajacego ukosnie do ksztaltowego grzbie- tu, przy czym ramiona jarzma uszczelniajacego polaczone sa ze soba odchylnie podczas ruchu zamykajacego, a w stanie niezabudowanym uszczelki pasmowej odchodzace z jarzma laczacego ramie jarzma uszczelniajacego jest w stosunku do drugiego ramienia nachylone pod katem ostrym w kierunku ksztaltowego grzbietu, przy czym odcho- dzace od jarzma poprzecznego ramie jarzma uszczel- niajacego jest odchylane przy ruchu uszczelniajacym az do styku ze zgrubieniem ukosnego jarzma wsporczego, znamienna tym, ze w przekroju obydwa ramiona (5, 10) uszczelniajacego jarzma (15) maja mniej wiecej jednakowa dlugosc, a ich zwrócone do siebie konce polaczone sa………... PL PL PL

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest elastyczna uszczelka pasmowa do okien, drzwi lub podobnych, zawierająca utworzony z pustego profilu obszar grzbietowy, posiadający kształtowy grzbiet zaopatrzony w stopę uszczelniającą z wargami przytrzymującymi do zakotwienia w rowku uchwytowym wrębu skrzydłowego lub podobnego, przy czym obszar grzbietowy na swojej przeciwległej do kształtowego grzbietu stronie, zawiera składające się z dwóch ramion jarzmo uszczelniające, które na jednym swoim końcu jest połączone, poprzez wyoblone do wewnętrznego obszaru pustego profilu jarzmo łączące, z końcem kształtowego grzbietu, a swoim drugim końcem wchodzi w jarzmo poprzeczne, które jest połączone z kształtowym grzbietem poprzez jarzmo wsporcze, mające wyoblone zgrubienie skierowane do wewnątrz pustego profilu i usytuowane w pewnym odstępie od kształtowego grzbietu a tym samym od wchodzącego do niego tego jarzma uszczelniającego, przebiegającego ukośnie do wspomnianego kształtowego grzbietu, przy czym ramiona jarzma uszczelniającego połączone są ze sobą odchylnie podczas ruchu zamykającego, a w stanie niezabudowanym uszczelki pasmowej wychodzące z jarzma łączącego ramię jarzma uszczelniającego jest w stosunku do drugiego ramienia nachylone pod kątem ostrym w kierunku kształtowego grzbietu, przy czym wychodzące z jarzma poprzecznego ramię jarzma uszczelniającego jest odchylane przy ruchu uszczelniającym aż do styku ze zgrubieniem ukośnego jarzma wsporczego.

Elastyczne uszczelki pasmowe z jarzmem uszczelniającym zasadniczo w kształcie dachu, przebiegającym w pustym profilu, nazywane także uszczelkami szczytowymi, są stosowane często w drzwiach, oknach lub podobnych, które są wykonane przede wszystkim z drewna. Wiele takich uszczelnień szczytowych, które określić można jako uszczelnienia czysto domykające, posiadają tylko niewielką powierzchnię docisku, wynoszącą mniej więcej 1,0 do 1,5 mm, przez co mogą one mieć tylko małe tolerancje. Uszczelki takie są stosowane głównie ze względów optycznych, ponieważ ich użycie poprawia wygląd takich zabudowanych uszczelnień.

Uszczelka pasmowa w rodzaju podanym na wstępie jest opisana bliżej w niemieckim zgłoszeniu patentowym Nr 196 02 292.4 i jest sprzedawana na rynku w jednej z odmian wykonania pod nazwą SV 125. To znane pasmo uszczelniające ma jednak wyraźnie większą tolerancję, niż zwykłe uszczelnienia szczytowe, przy czym wprawdzie na początku zamykającego ruchu uszczelniającego w początkowym obszarze drogi nacisku narasta w punkcie szczytowym stosunkowo niewielka siła. Wychodzące przy tym z jarzma łączącego ramię jarzma uszczelniającego, na którym powstaje powierzchnia przylegania do uszczelnianej powierzchni współpracującej, jest w porównaniu do drugiego ramienia stosunkowo małe. Prowadzi to do tego, że już w początkowej fazie ruchu uszczelniającego to krótkie ramię już przy niewielkim zwężeniu szczeliny uszczelniającej zostaje tak daleko odchylone, że znajduje się ono w pozycji wyrównania z drugim ramieniem. Podczas dalszego zmniejszania szczeliny uszczelniającej, zagięte w kształcie V jarzmo łączące wychyla się narastająco przy zmniejszaniu swojego kąta V, przez co na całym jarzmie uszczelniającym podczas jego naciskania działają tylko względnie małe elastyczne siły zwrotne, aż drugie ramię jarzma uszczelniającego każdym ze swoich obydwóch odcinków jarzmowych prawie jednocześnie styka się ze zgrubieniem względnie z innymi zgrubieniami zderzakowymi na kształtowym grzbiecie. Następnie zostaje osiągnięte końcowe położenie uszczelniające i dalsze zmniejszenie szczeliny uszczelniającej jest już tylko możliwe przy użyciu bardzo dużych sił naciskowych. W znanym profilu uszczelniającym dochodzi, w wyniku zastosowanej tam geometrii profilu do rozpoczęcia ruchu uszczelniającego i po niewielkim tylko zmniejszeniu szczeliny uszczelniającej, do prostoliniowego w przybliżeniu wyrównania względem siebie ramion jarzma uszczelniającego mniej więcej równolegle do kształtowego grzbietu. Przy dalszym zmniejszaniu szczeliny uszczelniającej i wymuszonym przez to dalszym odwracaniem ramienia, które wybiega z jarzma poprzecznego, następuje w kierunku kształtowego grzbietu zgodnie z ruchem odchylającym boczne przestawienie końca tego ramienia w kierunku jarzma poprzecznego, co powoduje, że również krótkie drugie ramię zostaje z boku zabrane razem w tym samym kierunku. Ponieważ jednak to krótkie ramię przylega do uszczelnianej powierzchni współpracującej i w wyniku tarcia i bocznego przestawienia dochodzi na nim, poprzez jego powierzchnię przylegania do uszczelniającej powierzchni współpracującej, do wystąpienia niepożądanych naprężeń wymuszonych, które mają wpływ na działanie uszczelniające i z upływem czasu prowadzą do niepożądanego ścierania tego ramienia a tym samym narastającego pogorszenia działania uszczelniającego. Także w wielu przypadkach niepożądane jest bardzo miękkie zachowanie początkowe uszczelki, wynikające z niewielkich sił zwrotnych, oraz następujący po nim nagły wzrost masywnych sił zderzakowych.

PL 192 824 B1

Celem więc niniejszego wynalazku jest dalsze ulepszenie tej znanej uszczelki pasmowej w ten sposób, aby jak najbardziej zapobiec występowaniu w punkcie szczytowym niepożądanych naprężeń wymuszonych i przez to osiągnąć zwiększenie żywotności uszczelki przy prawidłowym i niepogarszającym się jej działaniu uszczelniającym. Ponadto celem wynalazku jest uzyskanie większych sił zwrotnych na ostatnim odcinku drogi docisku przed uzyskaniem końcowego położenia uszczelniającego.

Postawiony cel został osiągnięty dzięki opracowaniu elastycznej uszczelki pasmowej do okien, drzwi lub podobnych według niniejszego wynalazku, którego istota polega na tym, że w przekroju obydwa ramiona uszczelniającego jarzma mają mniej więcej jednakową długość, a ich zwrócone do siebie końce połączone są ze sobą za pomocą łukowato zaokrąglonego odcinka pośredniego, który łączy się stycznie z odbiegającym od jarzma łączącego ramieniem, a po odwróconej od kształtowego grzbietu stronie wchodzi w przybliżeniu pionowo z boku w obszar końcowy drugiego ramienia, przy czym odległość pomiędzy miejscem wejścia ramienia jarzma uszczelniającego w jarzmo łączące i kształtowym grzbietem jest mniejsza, aniżeli odległość między miejscem wejścia ukośnego jarzma wsporczego w jarzmo poprzeczne i w kształtowy grzbiet.

W uszczelce pasmowej według wynalazku uzyskuje się korzystną geometrię profilu w wyniku mniej więcej jednakowej długości obydwóch ramion jarzma uszczelniającego i dzięki temu, że miejsce połączenia wychodzącego z jarzma łączącego ramienia jarzma uszczelniającego znajduje się na tym jarzmie łączącym wyraźnie bliżej grzbietu uszczelniającego, niż miejsce wejścia drugiego ramienia w jarzmo poprzeczne. Jeśli bowiem przy narastającym ruchu uszczelniającym punkt szczytowy zostaje przybliżony do kształtowego grzbietu przez przylegającą do niego współpracującą powierzchnię uszczelniającą, to wychylenie obydwóch ramion w wyniku danej geometrii prowadzi do tego, że boczne przestawienie ramienia zamocowanego do jarzma łączącego, następuje aż do osiągnięcia końcowej pozycji uszczelniającej w tym samym kierunku co boczne przestawienie drugiego ramienia i ma taką samą wielkość. W wyniku łukowatego ukształtowania odcinka pośredniego zwrócone do siebie końce wychylonych ramion mogą bez przeszkód bocznie przestawić się względem punktu przylegania powierzchni współpracującej z odcinkiem pośrednim. Jednocześnie przy zbliżeniu punktu szczytowego do kształtowego grzbietu powstaje działający na obydwa ramiona jarzma uszczelniającego efekt rozpierania, który prowadzi do rozparcia obydwóch ramion i w wyniku zastosowania łukowatego obszaru przejściowego zabezpiecza przed pojawieniem się niepożądanych naprężeń w punkcie szczytowym. W przypadku ugięcia punktu szczytowego obydwa ramiona jarzma uszczelniającego zostają wyciśnięte na bok i jednocześnie odchylone, przy czym następuje do tego jeszcze w kierunku rozparcia postępujące przechylenie jarzma łączącego względem kształtowego grzbietu. Dzięki temu zostaje zwiększona elastyczna naciskowa siła zwrotna, działająca na ramię jarzma uszczelniającego, co w sumie powoduje szczególnie dobre działanie uszczelniające w punkcie szczytowym. Po drugiej stronie pustego profilu jarzmo poprzeczne przylega do wrębu drzwi lub okna i tym samym jest nieruchome na swojej długości względem kształtowego grzbietu. Występujące podczas zbliżenia punktu szczytowego do kształtowego grzbietu całkowite boczne przestawienie obydwóch wzajemnie przechylanych odcinków (jak również z powodu łukowatego odcinka łączącego) zmieniających w określonych granicach wzajemne położenie ramion jarzma uszczelniającego, zostaje wykorzystane do wychylenia jarzma łączącego na jednym końcu kształtowego grzbietu, czego następstwem jest odpowiednie zwiększenie elastycznej siły zwrotnej, która jest wywierana przez jarzmo łączące na wychodzące z niego ramię jarzma uszczelniającego. Gdy podczas dalszego ugięcia wychodzące z jarzma poprzecznego ramię jarzma uszczelniającego, przy osiągnięciu określonej wielkości szczeliny uszczelniającej zaczyna stykać się ze zgrubieniem jarzma wsporczego, to inaczej niż w tego rodzaju znanych uszczelkach pasmowych, nie osiąga ono jeszcze końcowej pozycji uszczelnienia. Punkt szczytowy może być bez przeszkód jeszcze przez pewien dalszy zakres zwężania szczeliny uszczelniającej dociskany w kierunku kształtowego grzbietu, przez co przylegające do jarzma wsporczego ramię w wyniku rosnącej długości styka się ze zgrubieniem i przy tym jednocześnie powstaje wyraźnie rosnąca siła zwrotna.

Tym samym w uszczelce pasmowej według wynalazku nie występują podczas ruchu uszczelniającego, to znaczy podczas ugięcia punktu szczytowego, żadne naprężenia wymuszone w punkcie szczytowym, co prowadzi do lepszych układów ciernych i do dłuższej żywotności uszczelki. Jednocześnie geometria uszczelki pasmowej według wynalazku powoduje podczas ugięcia także to, że w obszarze punktu szczytowego występują większe siły zwrotne, aniżeli w znanej uszczelce tego rodzaju, co powoduje polepszenie działania uszczelniającego. Ugięcie na końcu strefy zagięcia, na którą uszczelka jest wystawiona, zostaje wykonane nie w sensie przyłożenia do uszczelki zderzakowej

PL 192 824 B1 nagłego uderzenia końcowego przez nagłe wystąpienie bardzo silnych sił zwrotnych, lecz już przed osiągnięciem końcowej pozycji uszczelniającej przez zetknięcie jednego z ramion jarzma uszczelniającego ze zgrubieniem na jarzmie wsporczym, dzięki czemu zostaje wywołana w sumie większa siła zwrotna, a tym samym siła uszczelniająca w punkcie szczytowym, która przy jeszcze dalej przewidzianej strefie ugięcia wzmacnia się w sposób ciągły przed osiągnięciem końcowej pozycji uszczelniającej, do której uszczelka jest przeznaczona. Tym samym zostaje osiągnięte początkowo bardziej miękkie i dopiero w ostatnim zakresie drogi nacisku twardsze zadziałanie, to znaczy najpierw przez wyraźnie mniejsze a potem w ostatnim zakresie znacznie większe siły zwrotne, co przy takich uszczelkach jest bardzo pożądane.

Uszczelka pasmowa według wynalazku może być wykonana w różnych postaciach wykonania.

Zgodnie z wynalazkiem korzystnie w przedłużeniu kształtowego grzbietu osadzona jest stopa uszczelniająca, przez co powstaje uszczelnienie wrębu drzwiowego, w którym korzystnie w obszarze stopy uszczelniającej umieszczone jest dalsze, ukośnie względem dolnego końca stopy uszczelniającej osadzone jarzmo wsporcze, które jest połączone z jarzmem poprzecznym mniej więcej w miejscu, w którym jarzmo wsporcze odbiega od jarzma poprzecznego, przy czym jarzmo wsporcze z kształtowym grzbietem i drugim jarzmem wsporczym stanowi układ trójkątny. W wyniku takiego ukształtowania otrzymuje się uszczelkę wrębu drzwiowego, w której obszar czołowy może się wspierać poprzez szczególnie sztywny układ, składający się z jarzma wsporczego, kształtowego grzbietu i drugiego jarzma wsporczego.

Inny korzystny układ stopy uszczelniającej w uszczelce pasmowej według wynalazku może być zrealizowany w ten sposób, że patrząc na przekrój tej uszczelki pasmowej, stopa uszczelniająca odchodzi zasadniczo pionowo mniej więcej pośrodku uszczelki od kształtowego grzbietu. Jest przy tym szczególnie korzystne, jeżeli jarzmo wsporcze połączone jest z kształtowym grzbietem w pewnej odległości od stopy uszczelniającej po jej stronie, odwróconej od jarzma łączącego. Wykonanie takie umożliwia to, że jarzmo wsporcze może być osadzone nieco bardziej stromo względem kształtowego grzbietu aniżeli w przypadku, w którym jarzmo wsporcze odchodzi mniej więcej ze środka profilu, awięc odpowiednio do miejsca wejścia stopy profilowej w kształtowy grzbiet.

Ukształtowanie łukowato zaokrąglonego odcinka pośredniego na szczycie jarzma uszczelniającego może być wykonane w każdej nadającej się postaci. Szczególnie korzystne jest, jeśli łukowato zaokrąglony odcinek pośredni ma w przekroju postać wycinka koła. Również korzystne jest, gdy wykonany w kształcie łuku koła odcinek pośredni rozciąga się na łuku większym niż 90°.

Umieszczone na jarzmie wsporczym zgrubienie może być wykonane o różnym kształcie i w różnym układzie. Szczególnie korzystne jest, jeśli przynależne do jarzma wsporczego zgrubienie ma w przekroju kształt łuku. Również korzystnie zgrubienie to rozciąga się zasadniczo przez całą długość ukośnego jarzma wsporczego. Takie ukształtowanie zapewnia szczególnie korzystne warunki odnośnie nakładania się ramienia jarzma uszczelniającego, które wystaje z jarzma poprzecznego, na zgrubienie jarzma wsporczego, do którego to ramię jest przechylane. Dla określonych przypadków stosowania może być korzystne dobranie dla zgrubienia innego kształtu i jego umieszczenie tylko na części długości jarzma wsporczego. Tak więc istnieje możliwość ukształtowania zgrubienia w ten sposób, że przy ugięciu tego ramienia jarzma uszczelniającego, odpowiednio do geometrii tego ugięcia, od pierwszego zetknięcia ramienia ze zgrubieniem przy ciągłym dalszym zwężaniu szczeliny uszczelniającej, zgrubienie to prowadzi do progresywnego, degresywnego lub liniowego narastania długości powierzchni przylegania.

Szczególnie korzystne wykonanie zaokrąglonego odcinka pośredniego jarzma uszczelniającego tworzącego jego punkt szczytowy polega także na tym, że zwrócona do wnętrza pustego profilu strona łukowato zaokrąglonego odcinka pośredniego, tworząca wybranie jest wykonana w ten sposób, że grubość pośredniego odcinka jest mniejsza niż grubość każdego z obydwu bocznych ramion, których grubość jest korzystnie jednakowa, przy czym odwrócona od kształtowego grzbietu zewnętrzna strona odcinka pośredniego odbiega stycznie od znajdującej się tam bocznej powierzchni ramienia jarzma uszczelniającego, wychodzącego z jarzma łączącego. Dzięki temu wybraniu na dolnej stronie tego ramienia przy ugięciu jarzma uszczelniającego następuje jego lekkie odchylenie w stosunku do odcinka pośredniego w sensie dobrze działającego przegubu.

Zasadnicza zaleta występuje wtedy, gdy w miejscu wejścia ramienia jarzma uszczelniającego w jarzmo poprzeczne i/lub w miejscu wejścia drugiego ramienia jarzma uszczelniającego w jarzmo łączące, po wewnętrznej stronie pustego profilu każdorazowo znajduje się wybranie, zmniejszające grubość odnośnego jarzma, przy czym to zmniejszające wybranie przewidziane jest jako prawidłowo

PL 192 824 B1 działający przegub. Przy tym jest również korzystne, gdy każde wybranie ma przekrój w kształcie wycinka koła.

Ramię jarzma uszczelniającego wchodzące w jarzmo poprzeczne może być wykonane jako jednoczęściowe, przy czym może być ono przewidziane nie tylko jako prostoliniowe, lecz także z określonym łukowato do góry przebiegającym wygięciem, to znaczy odbiegającym od kształtowego grzbietu. Bardzo korzystne jest, jeśli wchodzące w jarzmo poprzeczne ramię jarzma uszczelniającego posiada dwa obszary jarzmowe, które połączone są przegubem, przy czym dołączony do jarzma poprzecznego odcinek jarzmowy w niezabudowanym stanie uszczelki przebiega zasadniczo równolegle do kształtowego grzbietu, natomiast drugi odcinek jarzmowy jest usytuowany względem niego pod ostrym kątem w kierunku oddalającym od kształtowego grzbietu. Dzięki temu uzyskana jest korzystna pozycja wyjściowa dla zamykającego ruchu uszczelniającego, ponieważ przy takim ukształtowaniu podczas zbliżenia punktu szczytowego do kształtowego grzbietu występuje określone wyoblenie ramienia jarzma uszczelniającego, które to ramię składa się z dwóch obszarów jarzmowych, przez co, gdy jeden z tych dwóch obszarów jarzmowych styka się ze zgrubieniem jarzma wsporczego, wytworzony w wyniku tego opór przeciwko dalszemu naciskowi może być dobrze przeniesiony przez drugi, przechylony do niego odcinek jarzmowy w kierunku punktu szczytowego jarzma uszczelniającego, mianowicie do odcinka pośredniego.

Szczególnie korzystne jest, jeżeli obydwa ramiona jarzma uszczelniającego względnie także obydwa obszary jarzmowe jednego z nich, patrząc w przekroju, przebiegają za każdym razem prostoliniowo.

Korzystne zależności geometryczne można osiągnąć, jeśli odległość pomiędzy miejscem połączenia pierwszego ramienia uszczelniającego jarzma z jarzmem łączącym i kształtowym grzbietem wynosi mniej więcej dwie trzecie odległości pomiędzy miejscem połączenia drugiego ramienia z jarzmem poprzecznym i kształtowym grzbietem.

Inne korzystne wykonanie uszczelki pasmowej według wynalazku polega na tym, że jarzmo łączące w przekroju ma postać litery A, przy czym długość wychodzącego z kształtowego grzbietu ramienia tego układu w kształcie V jest 2-do 3-krotnie większa od długości drugiego ramienia, korzystnie 2,0- do 2,5-krotnie. W wyniku takiego ukształtowania, przy ugięciu jarzma uszczelniającego i następującym przy tym odchyleniu obydwóch jego ramion, następuje odchylenie dłuższego, wychodzącego z kształtowego grzbietu ramienia jarzma pośredniego względem tego kształtowego grzbietu przy jednoczesnym rozszerzeniu kąta V jarzma łączącego. Stosunek długości obydwóch ramion jarzma łączącego w kształcie V może być tak dobrany, że to odchylenie w końcowej pozycji uszczelnienia, na które uszczelka pasmowa według wynalazku jest wystawiona przy maksymalnym ugięciu, wynosi około 90°, przez co jarzmo uszczelniające zostaje wtedy dociśnięte w tej pozycji mniej więcej prostopadle w kierunku przyłożenia docisku do uszczelniającej powierzchni współpracującej.

Szczególnie korzystnie w uszczelce pasmowej według wynalazku jarzmo łączące w kształcie V jest tak usytuowane, że w nieobciążonym stanie uszczelki wychodzące z kształtowego grzbietu ramię układu V jest nachylone względem tego kształtowego grzbietu pod kątem ostrym, wynoszącym korzystnie 50° do 70°, szczególnie korzystnie jednak 60°.

W korzystnym wykonaniu jarzmo wsporcze w uszczelce według wynalazku wychodzi z kształtowego grzbietu pod pewnym kątem (α) w zakresie od 35° do 45°, korzystnie pod kątem 40°.

Korzystnymi skutkami zastosowania pasmowej uszczelki według wynalazku jest więc, jak już wspomniano, dalsze ulepszenie tej znanej uszczelki pasmowej w ten sposób, aby jak najbardziej zapobiec występowaniu w punkcie szczytowym niepożądanych naprężeń wymuszonych i przez to osiągnąć zwiększenie żywotności uszczelki przy prawidłowym i niepogarszającym się jej działaniu uszczelniającym. Ponadto według wynalazku uzyskuje się większe siły zwrotne na ostatnim odcinku drogi docisku przed uzyskaniem końcowego położenia uszczelniającego.

Wynalazek zostanie przykładowo dokładniej objaśniony w oparciu o rysunek, na którym fig. 1 przedstawia powiększony przekrój przez uszczelkę pasmową według wynalazku, fig. 2 - powiększony przekrój innej postaci wykonania pasmowej uszczelki według wynalazku, która jest pokazana jako skrzydłowa uszczelka wrębowa, oraz fig. 3 do 6 pokazują uszczelkę pasmową według wynalazku podobną do przedstawionej na fig. 1w stanie zabudowanym podczas ruchu uszczelniającego, przy czym fig. 3 pokazuje początek ruchu uszczelniającego, a fig. 4 i 5 - położenie pośrednie oraz fig. 6 pozycję końcową ruchu uszczelniającego.

PL 192 824 B1

Figura 1 pokazuje wyraźnie powiększony przekrój profilu pasmowej uszczelki z utworzonym przez zamknięty przekrój 20 obszarem czołowym i obszarem stopy uszczelniającej 2, które są połączone ze sobą poprzez kształtowy grzbiet 1.

Obszar stopy uszczelniającej 2 jest wykonany w kształcie tak zwanej stopy harpunu, która składa się ze środkowego jarzma 2A, wychodzącego mniej więcej pionowo pośrodku z kształtowego grzbietu 1, z którego to środkowego jarzma 2A odstają po bokach symetrycznie do wzdłużnej linii środkowej M-M środkowego jarzma 2A żebra uchwytowe 3, które są usytuowane ukośnie w kierunku kształtowego grzbietu 1.

Obszar stopy uszczelniającej 2 służy do zakotwienia pasmowej uszczelki w rowku przytrzymującym 25 drzwiowego wrębu przylgowego w drzwiach drewnianych, co zostało pokazane na fig. 3 do 6.

Obszar czołowy przedstawionego na fig. 1 profilu uszczelniającego posiada na jednym z końców (na fig. 1 - prawym) kształtowego grzbietu wystające z niego, mające kształt V i skierowane do wewnątrz pustego profilu 20 jarzmo łączące 4, do którego odstającego końca zamocowany jest jeden koniec jarzma uszczelniającego 15.

Od kształtowego grzbietu 1 odchodzi na jego drugim końcu do góry pod kątem ostrym α, korzystnie 60°, sprężyste jarzmo wsporcze 7, które posiada po swojej wewnętrznej stronie w pustym profilu 20 przebiegające przez całą jego długość zgrubienie 8 o przekroju kołowego wyoblenia. Swoim wystającym końcem biegnie to jarzmo wsporcze 7 do odchylonego w jego kierunku poprzecznego jarzma 9, którego ukierunkowanie jest mniej więcej pionowe do kierunku profilowego grzbietu 1. Do tego poprzecznego jarzma 9 dołączony jest drugi koniec jarzma uszczelniającego 15, przy czym z miejsca połączenia wystaje jeszcze w przedłużeniu poprzecznego jarzma 9 warga zakrywająca 9', która w niezabudowanym stanie uszczelki jest nieco odchylona w stosunku do poprzecznego jarzma 9.

Jarzmo uszczelniające 15, które tworzy ograniczenie wierzchołka uszczelniającego naprzeciwko kształtowego grzbietu 1w pustym profilu 20, ma dwa ramiona 5 i 10, które są połączone zwróconymi do siebie końcami poprzez łukowato w przekroju zakrzywiony odcinek pośredni 12.

Pośredni odcinek 12 ma łukowate zakrzywienie, które przebiega po łuku o długości około 135°. Znajdująca się po zewnętrznej stronie pustego profilu 20 powierzchnia osłonowa pośredniego odcinka 12 jest, jak to zostało wyraźnie pokazane na fig. 1, styczna ze znajdującą się po tej samej stronie powierzchnią zewnętrzną ramienia 5 uszczelniającego jarzma 15, i wchodzi swoim drugim końcem w przybliżeniu pionowo w powierzchnię zewnętrzną drugiego ramienia 10 tego uszczelniającego jarzma 15. W znajdującej się wewnątrz pustego profilu 20 powierzchni ograniczającej pośredni odcinek 12 ma w przekroju wyżłobienie 13w postaci wycinka koła, którego promień zakrzywienia jest na tyle duży, że zmniejsza on wyraźnie grubość D ramienia 5 do minimalnej wartości d, pośredniego odcinka 12 aż do jego połączenia się z drugim jarzmem 10.

Przez wyżłobienie 13 zostaje utworzony określony przegub w obszarze połączenia obydwóch jarzm 5 i 10, które przy sprężystym ugięciu jarzma uszczelniającego 15 umożliwia rozstawienie bez przeszkód obydwóch jarzm 5 i 10.

Odcinek pośredni 12 stanowi w nieobciążonym stanie uszczelki pasmowej punkt szczytowy na jarzmie uszczelniającym 15, którym to punktem podczas ruchu uszczelniającego dochodzi do pierwszego zetknięcia między uszczelniającym jarzmem 15 i uszczelniającą powierzchnią współpracującą 30, co zostało pokazane na fig. 1.

Wychodzące z jarzma poprzecznego 9, ramię 10 uszczelniającego jarzma 15 składa się z dwóch odcinków jarzmowych 10A i 10B, co również zostało pokazane na fig. 1.

Odcinek jarzmowy 10A odchodzi od jarzma poprzecznego 9 i jest oddzielony od kolejnego odcinka jarzmowego 10B przegubem, który jest utworzony przez kołowe w przekroju wydrążenie 11, znajdujące się po wewnętrznej stronie ramienia 10 w pustym profilu 20. W podobny sposób zostaje utworzony również przez takie wyżłobienie 14 określony przegub przy połączeniu odcinka jarzmowego 10A z poprzecznym jarzmem 9 oraz przez wyżłobienie 6 dalszy przegub w miejscu połączenia pomiędzy ramieniem 5 i poprzecznym jarzmem 4.

Jarzmo wsporcze 7 odchodzi od kształtowego grzbietu i w pewnej odległości b od wzdłużnej linii środkowej M-M środkowego jarzma 2A obszaru stopy uszczelniającej 2 po stronie przeciwległej do jarzma łączącego 4. Przy tym odstęp A miejsca wejścia jarzma wsporczego 7 z jarzmem poprzecznym 9 od kształtowego grzbietu 1jest mniejszy, aniżeli odstęp a miejsca połączenia ramienia 5 z jarzmem łączącym 4, przy czym w pokazanym przykładzie wykonania stosunek a/A wynosi mniej więcej 0,86. Stosunek odstępu a do odstępu miejsca wejścia ramienia 10 w jarzmo poprzeczne 9 wynosi przy tym około 2/3.

PL 192 824 B1

Jak to zostało następnie pokazane na fig. 1, jarzmo 10B jest odchylone od jarzma 10A pod ostrym kątem δ w kierunku odchodzącym od kształtowego grzbietu 1. Istnieje jednak także możliwość, aby obydwa jarzma 10A,10B zostały usytuowane prostoliniowo względem siebie. Realizacja takiego wykonania została przedstawiona na fig. 3 do 6.

Odcinek jarzmowy 10B tworzy z ramieniem 5 kąt rozwarty β. Jarzmo łączące 4 o przekroju w kształcie V posiada nachylone od kształtowego grzbietu 1 kątem ε pierwsze jarzmo 4A i wyraźnie od niego krótsze jarzmo 4B, przy czym w przedstawionym przykładzie długość jarzma 4A jest 2,5krotnie większa od długości jarzma 4B.

Na figurze2 przedstawiony jest inny kształt profilu, który od pokazanego na fig. 1różni się zasadniczo tym, że stopa uszczelniająca 2 jest umieszczona jako przedłużenie kształtowego grzbietu 1 i posiada żebro przytrzymujące 3, które swoim swobodnym końcem wystaje na tę samą stronę, na której umieszczony jest pusty profil 20 obszaru grzbietowego uszczelki.

Przy tym przewidziane jest dalsze, drugie jarzmo wsporcze 22, które łączy miejsce wejścia jarzma wsporczego 7 w jarzmo poprzeczne 9 z dolnym końcem odcinka stopy uszczelniającej 2 i razem z jarzmem wsporczym 7 i kształtowym grzbietem 1tworzy zamknięty, trójkątny pusty profil 24.

Ten pusty profil 24 stanowi usztywnienie dla obszaru stopy uszczelniającej 2, dzięki któremu to usztywnieniu zapobiega się niepożądanemu przegięciu tego obszaru stopy uszczelniającej 2 podczas wsuwania go w rowek 25, co pokazane zostało na fig. 3 do 6.

Dla lepszego zakotwienia obszaru stopy uszczelniającej 2 w rowku 25, na dolnej, odwróconej od obszaru grzbietowego stronie żebra przytrzymującego 3 przewidziany jest występ 23 w kształcie zęba piły, który przy wprowadzeniu obszaru stopy uszczelniającej 2 do rowka 25 i następującym przy tym elastycznym zagięciu tego żebra przytrzymującego 3 umożliwia dodatkowe podparcie na bocznych ścianach rowka 5 i blokuje przeciwko niepożądanemu wysunięciu się odcinka stopy uszczelniającej 2 z przytrzymującego rowka 25.

Przedstawiona na fig. 2 postać wykonania uszczelki pasmowej według wynalazku służy jako uszczelka wrębowa do skrzydeł drzwiowych lub okiennych.

W profilu uszczelki według fig. 2 zgrubienie 8 jest umieszczone na jarzmie wsporczym 7 inaczej, niż na profilu według fig. 1, to znaczy nie na całej długości tego jarzma wsporczego 7, lecz wyobla się z niego dopiero w pewnej określonej odległości od kształtowego grzbietu 1, dodatkowo jest dołączone do poprzecznego jarzma 9, co prowadzi do nieznacznie wcześniejszego przylegania jarzma 10A ramienia 10 do zgrubienia 8 podczas sprężystego ugięcia odcinka pośredniego 12 przy zamykającym ruchu uszczelniającym.

Na figurach3 do 6 przedstawiona jest uszczelka pasmowa z fig. 1 w stanie zabudowanym podczas różnych faz zamykającego ruchu uszczelniającego, przy czym tutaj -odmiennie niż na fig. 1 obydwa jarzma 10A i 10B przebiegają względem siebie w stanie nieobciążonym. Przy tym fig. 3 pokazuje początek ruchu uszczelniającego, to znaczy moment, w którym skrzydło 30 drewnianego okna lub drewnianych drzwi lub podobnych zaczyna przylegać do odcinka pośredniego 12 uszczelki, fig. 4 i5-następne fazy ruchu uszczelniającego, w którym skrzydło 30 jeszcze dalej zbliżyło się do kształtowego grzbietu 1, oraz fig. 6 - końcową pozycję uszczelniającą, w której skrzydło 30 osiągnęło położenie zamknięcia.

Jak to zostało pokazane na fig. 3 do 6, obszar stopy uszczelniającej 2 pasmowej uszczelki jest włożony do rowka 25 zakładki ramowej 26, przy czym żebra przytrzymujące 3 są sprężyście odgięte przez boczne ściany rowka 25 do góry, to znaczy do kształtowego grzbietu i tym samym tworzą dobre oparcie przeciwko niepożądanemu wysunięciu się układu stopy uszczelniającej 2 z rowka 25.

Grzbiet uszczelniający, jak pokazano na rysunku, przylega swoją lewą stroną zawierającą jarzmo poprzeczne 9 i wargę zakrywającą 9'do bocznej ściany 31, utworzonej przez ramę okna lub drzwi, a swoim kształtowym grzbietem 1przylega pionowo do ściany bocznej ramowej powierzchni wrębowej32,w której wykonany jest rowek 25.

Przy zamykaniu uszczelniającym skrzydło 30 okna, drzwi lub podobnych, które tak samo jak rama wykonane jest z drewna, zbliża się do obszaru grzbietowego uszczelki od jej strony pokazanej na rysunku jako górnej, po czym przesuwa się najpierw do początkowego, pierwszego miejsca zetknięcia 27 z pasmową uszczelką w obszarze pośredniego odcinka 12.

Przy dalszym zbliżaniu się skrzydła 30 w kierunku do kształtowego grzbietu 1, to znaczy w kierunku strzałki na fig. 3, odcinek pośredni 12 zostaje przesunięty także w kierunku kształtowego grzbietu 1, przy czym obydwa ramiona 5 i 10 uszczelniającego jarzma 15 zostają naprężone przy jednocze8

PL 192 824 B1 snym powiększeniu utworzonego między nimi kąta β. Również jednocześnie zostaje przegięte jarzmo 10B ramienia 10 względem jarzma 10A przy powiększeniu zawartego między nimi kąta δ.

Rozpieranie ramion 5 i 10 i następujące przy tym podparcie ramienia 10 przez jarzmo poprzeczne 9 na ścianie 31 prowadzi do tego, że razem z jarzmem łączącym 4 koniec ramienia 5 zostaje nieco przesunięty na stronę, pokazaną na rysunku jako prawą. W wyniku tego jarzmo łączące 4 zostaje w tym kierunku powiększone wraz z powiększeniem kąta ε pomiędzy kształtowym grzbietem 1 i jednym ramieniem 4A jarzma łączącego 4, przy czym równocześnie zwiększa się także kąt V między obydwoma ramionami 4A i 4, tak że wyoblenie jarzma łączącego 4 zostaje zmniejszone w kierunku do wnętrza pustego profilu 20.

Przy jeszcze dalszym przybliżeniu skrzydła 30 w kierunku strzałki na fig. 4 do kształtowego grzbietu 1 po ponownym zmniejszeniu szczeliny, znajdującej się między skrzydłem 30 i zakładką wrębową 26, zostaje osiągnięta pozycja pokazana na fig. 5, w której to pozycji odcinek jarzmowy 10A zaczyna przylegać swoją powierzchnią wewnątrz pustego profilu 20 do zgrubienia 8 wsporczego jarzma 7. Drugi odcinek jarzmowy 10B jest względem niego dalej odgięty i ze swej strony nie dotyka jeszcze zgrubienia 8. Powierzchnia przyłożenia 27 pomiędzy skrzydłem 30 i ramieniem 5 nieco się tymczasem powiększyła i jarzmo łączące 4 usytuowane jest swoim odcinkiem jarzmowym 4A prawie pionowo względem kształtowego grzbietu 1, jak to zostało pokazane na fig. 5, na co należy zwrócić szczególną uwagę.

Na koniec zostaje osiągnięta końcowa pozycja uszczelniająca, która została pokazana na fig. 6.

W pozycji tej odcinek uszczelniający 10A nie tylko przylega do zgrubienia 8 jarzma wsporczego7 wzdłuż powierzchni przyłożenia 28, lecz także drugi odcinek jarzmowy 10B znajduje się także w kontakcie na małej powierzchni przylegania ze zgrubieniem 8.

Ramię 5 jarzma uszczelniającego 15 leży obecnie mniej więcej równolegle do kształtowego grzbietu 1i tworzy na całym swym obszarze powierzchnię uszczelniającą 27 dla przylegającego skrzydła 30.

Jak to zostało pokazane na rysunku, przy wykonywanym dalej ruchu uszczelniającym odcinek pośredni 12 jest zawsze w dalszym ciągu wyginany, przy czym pokazana na fig. 6 sytuacja zostaje osiągnięta w końcowej pozycji uszczelniającej.

W tej pozycji przylegające do skrzydła 30 ramię 5 naciska swobodny koniec jarzmowego odcinka 10B w dół poprzez obecnie prawie prostoliniowo odchodzący od niego obszar końcowy pośredniego odcinka 12, przez co ten jarzmowy odcinek 10B tak samo jak zamocowany do niego odcinek 10A są dociskane do zgrubienia 8 jarzma wsporczego 7, lub też mówiąc inaczej, siły wspierające odcinka jarzmowego 10A i odcinka jarzmowego 10B oddziaływują ze swej strony poprzez odcinek pośredni 12 w kierunku powierzchni uszczelniającej 27 pomiędzy ramieniem 5 i skrzydłem 30. W położeniu pokazanym na fig. 6 ramię 5 wspiera się także, poprzez w przybliżeniu pionowo do kształtowego grzbietu 1 usytuowane ramię 4A jarzma łączącego 4, na powierzchni wrębowej 32, przy czym jednocześnie ramię 5 przylega swoją całą powierzchnią do skrzydła 30, tworząc powierzchnię uszczelniającą 27. Ponieważ ramię 5 posiada mniej więcej taką samą długość jak ramię 10, co wynosi w przybliżeniu połowę całkowitej długości jarzma uszczelniającego 15, w pokazanej na fig. 6 końcowej pozycji uszczelniającej istnieje nie tylko dobry docisk pomiędzy tym ramieniem i przylegającym skrzydłem 30, lecz także jest stosunkowo duża powierzchnia uszczelniająca, dzięki czemu uzyskuje się bardzo dobrą szczelność.

Narastanie podwyższonej siły zwrotnej działającej na ramię 5 poprzez odcinek pośredni 12 następuje już od momentu, od którego odcinek jarzmowy 10A otrzymuje pierwsze podparcie na zgrubieniu 8, a więc od pozycji, która jest przedstawiona na fig. 5. Jak to można zauważyć z porównania fig. 5 i fig. 6, od momentu tego pierwszego podparcia na zgrubieniu 8, z fig. 5, uszczelka może być zawsze dalej naciskana, aż zostanie osiągnięta pozycja końcowa, pokazana na fig. 6. Na tej drodze końcowej dochodzi do tego, że w wyniku docisku między ramieniem 10 i zgrubieniem 8 jarzma wsporczego 7 narasta wciąż większa siła zwrotna, która poprzez ramię 10 i odcinek pośredni 12 oddziaływuje na ramię 5.

Uszczelka według wynalazku może być wykonana ze wszystkich nadających się do tego elastycznych materiałów, jak na przykład z policzterofluoroetylenu lub innych odpowiednich termoplastów. Korzystne jest przy tym, jeżeli ramiona 5 i 10 jarzma uszczelniającego 15 posiadają tę samą grubość D, w wyniku czego kształtowy grzbiet 8 i jarzmo wsporcze 9 jak również warga zakrywająca 12 mają jednakowej grubości ścianki. Z drugiej strony odcinki łączące, jak odcinek pośredni 12 lub jarzmo łączące 4 mają nieco cieńsze ścianki w celu łatwiejszego ich odchylania.

Claims (18)

1. Zastrzeżenia patentowe

   1. Elastyczna uszczelka pasmowa do drzwi, okien lub podobnych mająca pusty w środku obszar grzbietowy ze stopą z wargami przytrzymującymi do zakotwienia w rowku uchwytowym wrębu skrzydłowego lub podobnego, przy czym obszar grzbietowy na swojej przeciwległej do kształtowego grzbietu stronie ma składające się z dwóch ramion jarzmo uszczelniające, które na jednym swoim końcu jest połączone z końcem kształtowego grzbietu obszaru pustego profilu jarzma łączącego, a swoim drugim końcem jest połączone z jarzmem poprzecznym, które jest połączone z kształtowym grzbietem poprzez jarzmo wsporcze, mające wyoblone zgrubienie skierowane do wewnątrz pustego profilu i usytuowane w pewnym odstępie od kształtowego grzbietu, tym samym od połączonego z nim jarzma uszczelniającego, przebiegającego ukośnie do kształtowego grzbietu, przy czym ramiona jarzma uszczelniającego połączone są ze sobą odchylnie podczas ruchu zamykającego, a w stanie niezabudowanym uszczelki pasmowej odchodzące z jarzma łączącego ramię jarzma uszczelniającego jest w stosunku do drugiego ramienia nachylone pod kątem ostrym w kierunku kształtowego grzbietu, przy czym odchodzące od jarzma poprzecznego ramię jarzma uszczelniającego jest odchylane przy ruchu uszczelniającym aż do styku ze zgrubieniem ukośnego jarzma wsporczego, znamienna tym, że w przekroju obydwa ramiona (5, 10) uszczelniającego jarzma (15) mają mniej więcej jednakową długość, a ich zwrócone do siebie końce połączone są ze sobą za pomocą łukowato zaokrąglonego odcinka pośredniego (12), który łączy się stycznie z odchodzącym od jarzma łączącego (4) ramieniem (5), a po odwróconej od kształtowego grzbietu (1) stronie jest w przybliżeniu połączony pionowo z bokiem drugiego ramienia (10), przy czym odległość (a) pomiędzy miejscem połączenia ramienia (5) jarzma uszczelniającego (15) z jarzmem łączącym (4) i kształtowym grzbietem (1) jest mniejsza, aniżeli odległość (A) między miejscem połączenia ukośnego jarzma wsporczego (7) z jarzmem poprzecznym (9) kształtowego grzbietu (1).
2. 2. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 1, znamienna tym, że w przedłużeniu kształtowego grzbietu (1) osadzona jest stopa uszczelniająca (2).
3. 3. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 2, znamienna tym, że w obszarze stopy uszczelniającej (2) umieszczone jest osadzone ukośnie względem dolnego końca stopy uszczelniającej (2) drugie jarzmo uszczelniające (16), które wchodzi do jarzma poprzecznego (9) mniej więcej w miejscu, w którym jarzmo wsporcze (7) odbiega od jarzma poprzecznego (9), przy czym jarzmo wsporcze (7) z kształtowym grzbietem (1) i drugim jarzmem wsporczym (16) stanowi układ trójkątny.
4. 4. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 1, znamienna tym, że stopa uszczelniająca (2) odbiega zasadniczo pionowo mniej więcej pośrodku uszczelki od kształtowego grzbietu (1).
5. 5. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 4, znamienna tym, że w odległości (b) od stopy uszczelniającej (2) po jej stronie, odwróconej od jarzma łączącego (4), jarzmo wsporcze (7) połączone jest z kształtowym grzbietem (1).
6. 6. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 1, znamienna tym, że łukowato zaokrąglony odcinek pośredni (12) jest wykonany w postaci wycinka koła.
7. 7. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 6, znamienna tym, że wykonany w kształcie łuku koła odcinek pośredni (12) rozciąga się na łuku większym niż 90°.
8. 8. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 5, znamienna tym, że przynależne do jarzma wsporczego (7) zgrubienie (8) ma w przekroju kształt łuku.
9. 9. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 8, znamienna tym, że zgrubienie (8) rozciąga się zasadniczo przez całą długość ukośnego jarzma wsporczego (7).
10. 10. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 1, znamienna tym, że zwrócona do wnętrza pustego profilu (20) strona łukowato zaokrąglonego odcinka pośredniego (12), tworząca wybranie (13) jest wykonana w ten sposób, że grubość (d) pośredniego odcinka (12) jest mniejsza niż grubość (D) każdego z obydwu ramion (5; 10), przy czym odwrócona od kształtowego grzbietu (1) zewnętrzna strona odcinka pośredniego (12) odbiega stycznie od znajdującej się tam bocznej powierzchni ramienia (5).
11. 11. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 1, znamienna tym, że w miejscu wejścia ramienia (10) uszczelniającego jarzma (15) w jarzmo poprzeczne (9) i/lub w miejscu wejścia drugiego ramienia (5) uszczelniającego jarzma (15) w jarzmo łączące (4), po wewnętrznej strome pustego profilu (20) każdorazowo znajduje się wybranie (6; 14) zmniejszające grubość odnośnego jarzma (5; 10).

    PL 192 824 B1
12. 12. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 11, znamienna tym, że każde wybranie (6; 13; 14) ma przekrój w kształcie wycinka koła.
13. 13. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 11, znamienna tym, że wchodzące w jarzmo poprzeczne (9) ramię (10) uszczelniającego jarzma (15) posiada dwa obszary jarzmowe (10A, 10B), które połączone są przegubem (11), przy czym dołączony do jarzma poprzecznego (9) odcinek jarzmowy (10A) w niezabudowanym stanie uszczelki przebiega zasadniczo równolegle do kształtowego grzbietu (1), natomiast drugi odcinek jarzmowy (10B) jest usytuowany względem niego pod kątem (δ) w kierunku oddalającym od kształtowego grzbietu (1).
14. 14. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 11, znamienna tym, że obydwa ramiona (5, 10) jarzma uszczelniającego (15), patrząc na przekrój, przebiegają za każdym razem prostoliniowo.
15. 15. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 11, znamienna tym, że odległość (a) pomiędzy miejscem połączenia pierwszego ramienia (5) uszczelniającego jarzma (15) z jarzmem łączącym (4) i kształtowym grzbietem (1) wynosi mniej więcej dwie trzecie odległości (A) pomiędzy miejscem połączenia drugiego ramienia (10) z jarzmem poprzecznym (9) i kształtowym grzbietem (1).
16. 16. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 15, znamienna tym, że jarzmo łączące (4) w przekroju przebiega w postaci V, przy czym wychodzące z kształtowego grzbietu (1) ramię tego układu V posiada długość, która jest 2,0- do 2,5-krotnie większa od długości drugiego ramienia.
17. 17. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 16, znamienna tym, że wychodzące z kształtowego grzbietu (1) ramię układu V jest nachylone względem tego kształtowego grzbietu (1) pod kątem ostrym (ε), wynoszącym korzystnie 60°.
18. 18. Elastyczna uszczelka pasmowa według zastrz. 3 albo 5, albo 8, znamienna tym, że jarzmo wsporcze wychodzi z kształtowego grzbietu (1) pod kątem (α) w zakresie od 35° do 45°, korzystnie pod kątem 40°.