PL169989B1 - Klucz kodowany dla mechanizmów zamykajacych PL PL PL PL - Google Patents

Abstract

1 . Klucz kodowany dla mechanizmów zamykajacych, z dwoma elementami funkcjonalnymi, mechanicznym elementem uruchamiajacym i memechanicznym elemen- tem identyfikacyjnym, znamienny tym, ze element identy- fikacyjny (2) jest wymiennie zamocowany w elemencie uruchamiajacym (1), majacym trzpien wprowadzany w otwór na klucz zamka 1 przenoszacy sily uruchamiajace na mechanizm zamka, przy czym trzpien ten jest nosni- kiem mechanicznych cech identyfikacyjnych, stanowia- cych pierwsze kodowame, a ponadto ma elementy laczace (12, 14, 14', R) usytuowane na elemencie uruchamiaja- cym (1) i przeznaczone do mocowania dolaczanego ele- mentu identyfikacyjnego (2) zaopatrzonego w uklad elektroniczny (23, 24, 25) dla memechamcznych cech identyfikacyjnych, które tworza drugie kodowame, natomiast element identyfikacyjny (2) ma elementy laczace (15, 22.1, 22.2) przeznaczone do mocowania go na ele- mencie uruchamiajacym (1), przy czym wszystkie ele- menty laczace (12, 14, 14', R i 15, 22.1, 22.2) na obu elementach funkcjonalnych (1, 2) sa elementami samo- zamykajacymi, nalezacymi do standardu kodowania (H, U), 1 stanowiacym trzecie kodowanie w odniesieniu do laczenia dwóch funkcjonalnych elementów (1, 2) FIG. 1 PL PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest klucz kodowany dla mechanizmów zamykających.

Wszelkiego rodzaju układy zamykające spełniają zadanie uniemożliwienia wejścia osobom niepowołanym i umożliwienia wejścia osobom powołanym. Muszą zatem realizować one dwie funkcje: funkcję identyfikacji, aby odróżnić osobę powołaną od niepowołanej, i w funkcję blokowania, aby uwolnić wejście dla osoby powołanej, a zablokować (mechanicznie) dla niepowołanej. W przeciwieństwie do urządzenia zamykającego, które wykonuje funkcję blokującą, układ zamykania ma znacznie bardziej kompleksowy zakres zadania, zwłaszcza odnośnie zarządzania informacją i jej przenoszenia. Funkcja identyfikacji jest funkcją przenoszenia informacji i dlatego wymaga niewielkich energii i odpowiednich urządzeń, natomiast funkcja blokowania musi być realizowana mechanicznie i z tego względu wymaga znacznie większych energii uruchamiania i innych urządzeń, różnych od tych dla pierwszej funkcji.

Prostym urządzeniem zamykającym jest przykładowo mechanizm zamka bębenkowego z kluczem, który spełnia obydwie funkcje, a mianowicie z jednej strony dostarcza on jako klucz kodowany cechy identyfikacyjne dla funkcji identyfikacji, a z drugiej strony służy jako środek przenoszenia siły, za pomocą którego możliwe jest wykorzystanie siły osoby obsługującej do funkcji blokowania. Na kluczu mogą być również umieszczone „mechaniczne cechy identyfikacyjne, które umożliwiają wyzwolenie funkcji blokującej dzięki sile ręki osoby obsługującej. Taki klucz z elektronicznymi funkcjami dodatkowymi może być wbudowany w układ, dla którego są pożądane dalsze właściwości.

W związku z doskonaleniem technik zabezpieczania, klucz z jego mechanicznymi cechami identyfikacyjnymi jest uważany z wielu względówjako niedostatecznie wystarczający, a to dlatego, ze klucz można ostatecznie skopiować, ponieważ jego działanie na układ zamykania jest niezmienne w czasie, ponieważ nie jest możliwe oddziaływanie układu zamykającego na klucz, ponieważ nieznaczna zmiana układu wywołuje kosztowne skutki, itd. Tego rodzaju niedogodności, które charakteryzują zwykły klucz, są wyeliminowane za pomocą kluczy kodowanych z niemechanicznymi cechami identyfikacji. Takie niemechaniczne cechy identyfikacji składają się przykładowo z informacji, gromadzonej w pamięci w sposób magnetyczny lub elektryczny, która jest

169 989 odczytywana przez odpowiedni przyrząd czytnikowy (biernie) lub z odpowiedzi tak zwanego chipu identyfikacyjnego po jego zaktywizowaniu przez odpowiedni elektroniczny układ połączeń (czynnie).

Układy zamykające z tego rodzaju kluczami kodow^ranymi, z niemechanicznymi cechami identyfikacyjnymi, są znane, przy czym memechamczny nośnik identyfikacji służy przeważnie jedynie do funkcji identyfikacji, głównie dlatego, że nie jest on mechanicznie obciążalny, ale i nie musi. Natomiast dla funkcji blokowania musi być przewidziane urządzenie działające mechanicznie, które sterowane przez funkcję identyfikacji blokuje lub odblokowuje czysto mechaniczną przeszkodę. W zależności od tego, czy tę mechaniczną przeszkodę stanowi środek blokujący dla rygla, rygiel lub całe drzwi, od osoby obsługującej wymaga się przesunięcia rygla i otwarcia drzwi, otwarcia drzwi lub po prostu wejścia. W zależności od potrzeby również urządzenie musi być ukształtowane dla funkcji blokującej i dysponować ilością energii, która w każdym przypadku jest większa od ilości energii koniecznej dla funkcji identyfikacji.

Urządzenie dla funkcji blokującej jest prostsze i wymagające mniej energii, jeżeli jak przy konwencjonalnym łączeniu w parę zamek i klucz, siła osoby obsługującej zostanie użyta do części funkcji blokującej/odblokowującej, przykładowo jeżeli ona sama, jak już wspomniano, przesunie uwolniony rygiel i sama otworzy drzwi. W przypadku nośnika identyfikacji, który służy jedynie funkcji identyfikacji, powstaje zawsze trudność, że osoba obsługująca pierwszym ruchem musi wyzwolić funkcję identyfikacyjną, a następnie w ściśle ograniczonym czasie za pomocą drugiego ruchu musi wykonać część funkcji blokującej. Oznacza to innymi słowami, że musi ona najpierw wsunąć przykładowo kartę do czytnika i następnie w ciągu kilku sekund nacisnąć przykładowo klamkę, odblokowaną przez identyfikację, i otworzyć drzwi. Okres czasu, jaki jest dopuszczalny pomiędzy obydwoma ruchami, jest ze względów bezpieczeństwa bardzo krótki. Wielkość okresu czasu i koordynacja obydwu ruchów wymagają od wprawnego użytkownika stosunkowo dużej koncentracji, a dla niewprawnego użytkownika - skomplikowanej informacji, co prowadzi, przykładowo w przypadku kluczy hotelowych, często do nieprzyjemnych sytuacji.

Zadaniem wynalazku jest stworzenie klucza kodowanego, który wykazuje mechaniczne i/lub niemechaniczne cechy identyfikacyjne i jest tak zbudowany, że obydwa wyżej opisane rodzaje cech identyfikacyjnych można stosować oddzielnie dla różnych funkcji zabezpieczania i można je dowolnie i wzajemnie kombinować.

Zgodnie z wynalazkiem klucz kodowany dla mechanizmów zamykających, z dwoma elementami funkcjonalnymi, to jest z mechanicznym elementem uruchamiającym i niemechanicznym elementem identyfikacyjnym, charakteryzuje się tym, że element identyfikacyjny jest wymiennie zamocowany w elemencie uruchamiającym, mającym trzpień wprowadzany w otwór na klucz zamka i przenoszący siły uruchamiające na mechanizm zamka, przy czym trzpień ten jest nośnikiem mechanicznych cech identyfikacyjnych, stanowiących pierwsze kodowanie.

Klucz kodowany według wynalazku ma ponadto elementy łączące usytuowane na elemencie uruchamiającym i przeznaczone do mocowania nasadkowo dołączanego elementu identyfikacyjnego, zaopatrzonego w układ dla niemechanicznych cech identyfikacyjnych, które tworzą drugie kodowanie.

Natomiast element identyfikacyjny ma elementy łączące przeznaczone do mocowania go na elemencie uruchamiającym.

Wszystkie elementy łączące na obu elementach funkcjonalnych są elementami samozamykającymi, należącymi do standardu kodowania, i stanowiącymi trzecie kodowanie w odniesieniu do łączenia dwóch funkcjonalnych elementów. Połączenie obu elementów funkcjonalnych jest rozłączalne.

Element uruchamiający stanowi element przejściowy między mechanizmem zamka a niemechanicznym elementem identyfikacyjnym w ten sposób, że jego trzpień jest dopasowany do wzorca wybranego mechanizmu zamka, tworząc przez to pierwsze kodowanie, a ponadto trzpień ma profilowaną przylgę i zderzak jako elementy łączące, które odpowiadają profilom jako elementom łączącym, elementu identyfikacyjnego, a zestawienie elementów łączących tworzy trzecie kodowanie.

169 989

Nasadkowy element identyfikacyjny ma optycznie rozróżnialny kod, taki jak kod barwny, kod kształtowy lub kod konstrukcyjny.

Element uruchamiający między trzpieniem a profilowaną przylgą, jako elementem łączącym, jest ukształtowany do dołączania nasadkowego a-r»tłi rMpr^izcyprrzA nnrnnicznika ruchu, natomiast dla ustalania położenia nasadkowego elementu identyfikacyjnego jest wyposażony w drugi zderzak. Ponadto, element uruchamiający ma otwory wtykowe i otwór odniesienia, jako elementy łączące, które odpowiadają kołkom ustalającym i kołkowi odniesienia elementu identyfikacyjnego, przy czym te elementy łączące stanowią trzecie kodowanie. Dodatkowo, nasadkowy element identyfikacyjny ma komorę mieszczącą niemechaniczne środki identyfikacyjne.

W komorze elementu identyfikacyjnego są umieszczone chip identyfikacyjny, element magazynujący energię i element odbiorczy, w szczególności w komorze tej są umieszczone chip identyfikacyjny kondensator i uzwojenie elektryczne, stanowiące układ dla niemechanicznych cech identyfikacyjnych.

Element uruchamiający ma trzpień i elementy łączące, odpowiadające elementom łączącym nasadkowego elementu identyfikacyjnego, przy czym te elementy łączące tworzą trzecie kodowanie. Trzpień, wprowadzany w otwór mechanizmu zamka, ma wyróżnione środki do mocowania nasadkowego elementu identyfikacyjnego, mające postać ogranicznika ruchu wykonanego jako rozszerzenie, za pomocą którego jest ustalane położenie nośnika identyfikacji w mechanizmie zamka.

W szczególności, trzpień ma równoległe krawędzie wzdłużne na przyldze, jako elementy łączące w postaci stopni, dla kodowania i unieruchamiania. Jeden szeroki bok przylgi ma szerokość trzpienia, a drugi szeroki bok jest szerszy o wymiar pierwszego ogranicznika ruchu.

W alternatywnym wykonaniu klucza kodowanego według wynalazku w obszarze elementów łączących, w którym jest dołączany nośnik identyfikacji, są usytuowane otwory do przyjmowania i ustalania położenia nasadkowego elementu identyfikacyjnego z kołkami ustalającymi, jako elementami łączącymi, a jednoznaczne przyporządkowanie jest zrealizowane przez elementy samozamykających środków układu kodowania. Element identyfikacyjny zawiera wydrążony korpus nasadkowy i elementy łączące, ukształtowane na tym korpusie, jako elementy samozamykające, przez co utworzone jest trzecie kodowanie.

W korpusie nasadkowym są umieszczone środki identyfikacyjne, środki magazynowania energii i środki odbiorcze lub alternatywnie w korpusie nasadkowym jest usytuowany obwód elektroniczny oraz środki przenoszenia i magazynowania energii i danych.

Do mocowania i ustalania położenia na mechanicznym elemencie uruchamiającym przewidziano kołki ustalające. Kołek ustalający elementów łączących jest dodatkowo zaopatrzony w pieczęć lub plombę.

Klucz kodowany według wynalazku wykazuje zatem kombinowane mechaniczne i niemechaniczne cechy identyfikacyjne, przy czym wyposażenie mechanizmu zamka i jego otoczenia określają, jakie z cech są konieczne dla funkcji identyfikacji. Klucz kodowany może być wyposażony również w jeden z rodzajów cech identyfikacyjnych, przy czym brak cech niemechanicznych (układu otworów) w jednym przypadku lub brak cech elektronicznych w innym przypadku nie może przynieść z sobą upośledzenia funkcjonowania, jeżeli takie możliwości są przewidziane, względnie określone w układzie, któremu ten klucz jest przyporządkowany. Te możliwości odmian (które zostaną jeszcze omówione) umożliwiają nie tylko zastosowanie klucza kodowanego według wynalazku do różnych funkcji zabezpieczania, które nie muszą być koniecznie funkcjami zamykania, lecz znacznie utrudniają przez niepewność przy ocenie aktualnych funkcji zamykania i/lub identyfikacji również niepożądane kopiowanie za pomocą znanych sposobów takiego klucza kodowanego (zakłady dorabiania kluczy itp.).

Element uruchamiający jest wykonany z materiału umożliwiającego przenoszenie siły od ręki użytkownika na urządzenie zamykające, przykładowo z metalowego korpusu, który jako półfabrykat jest odpowiednio obrabiany. Przykładowo jest on zaopatrzony w mechaniczne cechy identyfikacyjne, które są zrealizowane w procesie frezowania. Element identyfikacyjny, ukształtowany jako element nasadkowy, służy po pierwsze jako środek mocujący dla nośnika memechanicznych cech identyfikacyjnych, i dalszych elementów, koniecznych dla identyfikacji (przykładowo

169 989 elektronicznych elementów, takich jak chipy, kondensatory itd.). Jest on wytworzony przykładowo z tworzywa sztucznego i dzięki różnym barwom i/lub kształtom może być również łatwo wykorzystany jako bezpośrednio widoczna cecha rozróżniająca różnych kluczy kodowanych lub grup kluczy kodowanych.

Jednemu elementowi uruchamiającemu można przyporządkować więcej niż jeden nasadzalny element identyfikacyjny, przykładowo jeden na każdej stronie elementu uruchamiającego. Odnośnie rozłącznego połączenia mogą być one zaopatrzone w elementy kodowania, dzięki czemu każdemu elementowi identyfikacyjnemu jest przyporządkowany nie tylko określony element uruchamiający, lecz również określone miejsce na nim (jedna lub druga strona w przypadku dwóch nasadkowych elementów identyfikacyjnych).

Przedmiot wynalazku zostanie szczegółowo przedstawiony na przykładach wykonania uwidocznionych na załączonym rysunku, na którym fig. 1 przedstawia postać wykonania klucza kodowanego według wynalazku, fig. 2 - klucz kodowany z fig. 1 w przekroju wzdłuż linii II-II, fig. 3 - klucz kodowany z fig. 1 w przekroju wzdłuż linii III-III, fig. 4 - klucz kodowany w przekroju wzdłuż linii IV-IV, zaznaczonej na fig. 3, fig. 5 - element uruchamiający nośnika identyfikacji, jako półfabrykat do dalszej obróbki, fig. 6 - trzy przykładowe warianty kodowania złącza kształtowego między nasadkowym elementem identyfikacyjnym a elementem uruchamiającym, pokazane w przekrojach wzdłuż linii VI-VI, zaznaczonej na fig. 5, fig. 7 - następną postać wykonania, w widoku od dołu, nasadkowego elementu identyfikacyjnego, który jest osadzany za pomocą dwóch zacisków kołkowych na element uruchamiający, a kołki zaciskowe są widoczne jedynie od zewnątrz, przy czym kodowanie złącza kształtowego realizuje się przez wielkość i odstęp przepustów, fig. 8 -element identyfikacyjny z fig. 7, w przekroju osiowym, zaś fig. 9 przedstawia element uruchamiający dla nasadkowego elementu identyfikacyjnego, uwidocznionego na fig. 7, na której jest naniesiony schemat kodowań złącza kształtowego między elementem identyfikacyjnym a elementem uruchamiającym.

Figury 1 do 4 przedstawiają przykładową postać wykonania klucza kodowanego według wynalazku. Składa się on z mechanicznego elementu uruchamiającego 1, mającego postać klucza z lub bez (mechanicznego) kodowania oraz elementu identyfikacyjnego 2, stanowiącego element nasadkowy z elektronicznymi cechami identyfikacyjnymi. Element uruchamiający 1, mający postać klucza, zawiera trzpień 11 z pierwszym ogranicznikiem ruchu 13 i przylgą, jako elementem złącznym obydwu elementów funkcjonalnych 1 i 2 oraz z drugim ogranicznikiem ruchu 14 do nasadzania i ustalania położenia elementu identyfikacyjnego 2. Trzpień 11 zawiera mechaniczne cechy identyfikacyjne w postaci obrazu kodowego z wyfrezowanymi miejscami na wąskiej i/lub szerokiej stronie, jednakże służy on raczej do przenoszenia siły na mechanizm zamka. Pomiędzy trzpieniem 11 aprzylgą 12 jest ukształtowany pierwszy ogranicznik ruchu 13, który w mechanizmie zamka służy do dokładnego osiowego ustalania położenia trzpienia 11. Przylga 12 stanowi tutaj przedłużenie trzpienia 11. Ta część jest przedłużona przez nasadzany element identyfikacyjny 2, w ten sposób, że powstaje ręczny uchwyt, a przez to dający się łatwo manipulować klucz kodowany ze złączem kształtowym, za pomocą którego urządzenie zamykające można uruchamiać ręcznie. Element identyfikacji 2 jest ze swojej strony dosunięty do drugiego ogranicznika ruchu 14, tak że w odniesieniu do pierwszego ogranicznika ruchu 13 jest on usytuowany w dokładnie określonym położeniu i tym samym może być dosunięty w dokładnie określone położenie do zespołu czytnikowego, umieszczonego przykładowo w obszarze zamka.

Przylga 12 i element identyfikacyjny 2 są tak ukształtowane, że mogą być one połączone ze sobą złączem kształtowym, rozłącznie (z lub bez zniszczenia dodatkowego elementu zabezpieczającego, przykładowo pieczęci, plomby itp.). W przedstawionym przykładzie wykonania przylga 12 jest ukształtowana jako przedłużenie trzpienia 11, rozszerzona o pierwszy ogranicznik ruchu 13, którego krawędzie wzdłużne przebiegają równolegle do krawędzi wzdłużnych trzpienia 11, a którego wąskie boki są ukształtowane w postaci stopni, w ten sposób, że jedna szeroka strona przylgi 12 swoją szerokością odpowiada trzpieniowi 11, natomiast naprzeciwległa szeroka strona przylgi jest szersza o całkowitą szerokość ogranicznika ruchu 13. W tej postaci element uruchamiający stanowi półfabrykat, który może być zastosowany w trzech funkcjach (jak podano w tabeli poniżej). Jak widać, w ten sposób półfabrykaty mogą być składowane w magazynie, które z powodu kształtu trzpienia mogą należeć do innych układów zamykających, a dzięki znormalizo169 989

Ί wanemu elementowi złącznemu w postaci przylgi 12 można mimo tego stosować te same elementy identyfikacyjne 2, które również współpracują z innymi układami zamykającymi. Oprócz funkcji klucza element uruchamiający ma jeszcze funkcję mechanicznego interfejsu (elementu pośredniego lub adaptacyjnego).

Element identyfikacyjny 2, uformowany przykładowo z elastycznego tworzywa sztucznego, w przedstawionym przykładzie wykonania składa się z korpusu nasadkowego 21, ograniczającego zamkniętą komorę, i ukształtowanych na niej po obu stronach elementów uchwytowych 22.1 i 22.2, które mają taką postać, ze mogą one ściśle otaczać koniec przylgi 12 elementu uruchamiającego 1, przy czym są one elastycznie naprężone w ten sposób, że to naprężenie zapewnia dostateczne mocowanie elementu identyfikacyjnego 2 na jej przyldze 12. W innej postaci wykonania stosuje się dodatkowe elementy zabezpieczające, za pomocą których może Być wskazana lub rozpoznana przykładowo niepowołana wymiana nasadzalnego elementu identyfikacji.

Komora korpusu nasadkowego 21 zawiera środki konieczne dla niemechanicznych cech identyfikacyjnych. W przedstawionym przykładzie wykonania jest to układ elektroniczny zestawiony z chipa identyfikacyjnego 23, zasobnika energii, przykładowo w postaci kondensatora 24 i „anteny“, przykładowo w postaci cewki elektrycznej 25, nawiniętej bezpośrednio na rdzeniu ferrytowym. Te trzy elektroniczne elementy składowe są korzystnie razem wstępnie zmontowane i połączone elektrycznie z obwodem drukowanym i są montowane jako produkt pośredni w elemencie identyfikacyjnym 2. W ten sposób nasadzalny element identyfikacji staje się elektronicznym elementem klucza, który w oddzielnym procesie roboczym może być wytwarzany, składowany, kondycjonowany (programowany) i oceniany. Jeżeli ten elektroniczny element klucza służy jedynie do kontroli osób, a mechaniczny element uruchamiający jedynie do realizacji funkcji zamykania, wówczas przy okresowej wymianie można przeprowadzić szczegółową kontrolę. Funkcja zamykania należy wprawdzie stale do osoby, która posiada klucz kodowany, a mimo tego można przeprowadzać kontrolę w postaci oceny (oszacowania) i programowania.

Oczywiście funkcję zamykania można rozdzielić na obydwa elementy, przykładowo stale mechaniczną funkcję zamykania, przesuniętą przez funkcję zamykania okienka czasowego za pomocą nasadkowego elementu identyfikacyjnego. Element uruchamiający 1, który łączy w sobie wiele funkcji, a mianowicie przenoszenie sił uruchamiających na mechanizm zamka, „przekazywanie“ elementowi przejściowemu między określonym mechanizmem zamka i jego normą a nasadzalnym elementem identyfikacyjnym i jego normą oraz jako nośnik dla nasadzalnego elementu identyfikacyjnego, może ponadto nosić kodowanie dla różnych nasadkowych elementów identyfikacyjnych, które są korelowane z trzpieniem 11 elementu uruchamiającego. Przykładowo, jeżeli trzpień 11 elementu uruchamiającego jest ukształtowany dla normy określonego mechanizmu zamka, a dla nośnika identyfikacji tego mechanizmu jest przewidziany określony element identyfikacyjny (przez zaprogramowanie, kodowanie itp.), wówczas nie może być połączony z tym elementem uruchamiającym żaden element identyfikacyjny innej grupy. W tym celu jest przewidziane kodowanie połączenia rozłącznego.

Figury 5 i 6 przedstawiają mechaniczny element uruchamiający 1 w postaci klucza, jako tzw. „półfabrykat¹¹, wyposażony w ograniczniki ruchu 13 i 14, do odpowiedniego umieszczenia klucza z jednej strony w mechanizmie zamka i nasadkowego elementu identyfikacyjnego 2 z drugiej strony, przy czym fig. 6 przedstawia kilka możliwych zarysów w przekroju poprzecznym, ilustrujących sposób w jaki nasadkowy element identyfikacyjny 2 może być kodowany, tak że tylko taki rodzaj, a me inny może być zamocowany na przyldze 12. Jak to będzie jeszcze przedstawione w dalszym przykładzie wykonania, sposób mechanicznego rozwiązania łączenia i rozłączania obydwu elementów funkcjonalnych w celu kodowania oraz w celu mechanicznego mocowania ma tyle możliwości, że nie jest możliwe przedstawienie ich wszystkich. Wystarczy, ze zrozumie się zasadę, aby kształtować każdy rodzaj elementów złącznych/elementów kodujących między elementami funkcjonalnymi 1 i 2.

Możliwość ogromnej wielości rozwiązań polega na tym, że elementy nasadkowe, które przykładowo noszą informacje o systemie zamykającym, mogą być oddzielnie przygotowane, w innym okresie czasu nasadzone na mechaniczny element uruchamiający w postaci klucza i całkowicie wzajemnie zmieniane. Przykładowo istnieje grupa z mechanicznymi elementami uruchamiającymi w postaci klucza, które mają wspólne kodowanie mechaniczne do otwierania drzwi (z odpowied8

169 989 nim mechanizmem zamka). Na jeden z takich mechanicznych elementów uruchamiających można nasadzić wstępnie zaprogramowany element identyfikacyjny, który przykładowo nosi dodatkową informację dla kontroli obecności, tak że dopuszczenie może być kontrolowane w czasie. W tym samym procesie oprócz kontroli obecności, można ustalić liczbę manipulacji zamykania i wiele innych. W ten sposób realizuje się klucze zmiany roboczej, klucze godzin nadliczbowych, klucze zakresowe itp. W przypadku, wbudowanej w układ, identyfikacji osobowej nasadkowy element identyfikacyjny może być przykładowo okresowo wymieniany. Wówczas zostaje odjęty zakodowany informacjami nasadkowy element identyfikacyjny i nasadzony inny, na nowo zaprogramowany. Może to przeprowadzić właściciel nośnika identyfikacji, ale również stanowisko kontroli. Ponieważ nasadkowy element identyfikacyjny wymienia informacje poprzez pracę nadawanie/odbiór, w wymianie nie biorą udziału wrażliwe elementy, przykładowo takie jak styki, i dlatego też można tę wymianę łatwo przeprowadzić.

Mechaniczny element uruchamiający i nasadkowy, elektroniczny element identyfikacyjny tworzą razem dwuczęściowy zespół. Mechaniczny element uruchamiający jest ukształtowany do przyjmowania nasadkowego elementu identyfikacyjnego i ma funkcję mechanicznego przenoszenia siły i nieelektrycznego, mechanicznego odblokowania, a elektroniczny element identyfikacyjny, nasadzany na niego, realizuje funkcje niemechaniczne (głównie przenoszenia informacji i identyfikacji). Zostaje zachowana klasyczna postać klucza, ponieważ dzięki niej można najlepiej przeprowadzić „mechaniczną pracę uzbrajania, w przeciwieństwie do kart plastikowych, gdzie do otwarcia zamknięcia potrzebne są środki pomocnicze. Jednakże i tak klucz kodowany według wynalazku me ma wiele wspólnego z konwencjonalnym kluczem, także z kluczem elektroniczno/mechanicznym, ponieważ za pomocą takich kluczy nie można uzyskać kompleksowego układu o żądanej możliwości odmian.

Rozwiązanie według wynalazku pomimo tego wykazuje zalety w kierunku klasycznego zastosowania. Przykładowo, element identyfikacyjny może zawierać układy elektroniczne, a mechaniczny element .uruchamiający może zawierać mechaniczne kodowanie. Dlatego klucze kodowane według wynalazku można stosować jako zwykłe klucze (np. na pewien czas), nie pozbawiając ich trzeciego rodzaju kodowania lub też klucze kodowane można stosować wyłącznie jako klucze elektroniczne lub neutralizować jako takie. Prowadzi to do uzyskania czterech możliwości, z których trzy służą do bezpośredniego celu zastosowania, a jedna (czasowo) może służyć do celów rezerwowych (a później identyfikacyjnych), uwolniona od informacji systemowej, np. jeżeli układ przewiduje określoną liczbę sztuk. Te cztery możliwości są zawarte w tabeli.

Tabela 1

Część nasadkowa elektroniczna	Część uruchamiająca mechaniczna	Funkcja kombinacji
X	X	elektioniczno/mech. nośnik identyfikacji
X	0	elektroniczny nośnik identyfikacji
0	X	mechaniczny nośnik identyfikacji
0	0	nośnik identyfikacji informacja zero

Figury 7,8 i 9 przedstawiają dalszą postać wykonania klucza kodowanego według wynalazku. Element uruchamiający 1, w przeciwieństwie do omawianej powyżej postaci wykonania, ma postać tradycyjnego klucza z uchwytem uruchamiającym, trzpieniem 11 i pierwszym ogranicznikiem ruchu 13.'Zamiast drugiego oganicznika ruchu 14 do ustalania pozycji elementu identyfikacyjnego 2 zawiera on dwa (kodujące) otwory wtykowe 14', przez które mogą być przełożone dwa kołki ustalające 15 elementu identyfikacyjnego 2. W ten sposób element identyfikacyjny 2 jest również w położeniu określonym przez pierwszy ogranicznik ruchu 13, jak przez ogranicznik ruchu 14 w pierwszej postaci wykonania, zaś elementy 14' i 15 tej postaci wykonania spełniają ten sam cel, co elementy 12, 22.1 i 22.2 poprzednio opisane. Powyżej zwrócono już uwagę na to, że istnieje bardzo

169 989 9 wiele możliwości ukształtowania elementów złącznych z włączeniem elementów kodujących, które ten przykład wyraźnie to pokazuje.

Nasadkowy element identyfikacyjny 2, w tym przypadku również wykonany z tworzywa sztucznego, składa się z korpusu nasadkowego 21, który tworzy zamkniętą komorę i z dwóch ukształtowanych na niej elementów uchwytowych oraz mocujących w postaci kołków 15, które są tak ukształtowane, że mogą być przełożone przez otwory wtykowe 14' w mechanicznym elemencie uruchamiającym 1. Najkorzystniej realizuje się to przez sprężyste złącze zatrzaskowe lub złącze zaciskowe, które gwarantuje wzajemne konieczne mocowanie obu elementów funkcjonalnych 1 i 2.

Figura 9 przedstawia przykład, jak na stosunkowo dużej istniejącej powierzchni można umieścić wzór zakodowania, za pomocą którego pewna liczba grup nasadkowych elementów identyfikacyjnych 2 może być przyporządkowana mechanicznym elementom uruchamiającym 2. Otworom wtykowym 14' za pomocą ograniczników ruchu jest przyporządkowany otwór odniesienia R. W tej postaci element uruchamiający odpowiada kodowaniu podstawowemu. Na dwóch prostopadłych wzajemnie osiach znajduje się główna grupa H i podgrupa U możliwych do wykorzystania położeń dla natryskiwanego lub nanoszonego później kołka kodującego (może ich być więcej) na nasadkowym elemencie identyfikacyjnym. Odpowiada to np. układowi przenośnemu. Otwór odniesienia można teraz przesuwać na osiach lub razem z osiami. Raz ustalone zgrupowanie nasadkowych nośników identyfikacyjnych może być zachowane na osiach również wówczas, gdy z jakichś względów położenie otworu odniesienia ma się zmienić. Przykład ten ma wykazać, jak dalece w skali kodowania może sięgać taki prosty zabieg przy elemencie uruchamiającym i nasadkowym elemencie identyfikacyjnym, dzięki stosunkowo dużej powierzchni na elemencie uruchamiającym w postaci klucza (w porównaniu do fig. 1 do 6). Zakodowania można uzyskać również w ten sposób, że przez usunięcie np. złącza zatrzaskowego nie można zapewnić połączenia między elementami uruchamiającym a identyfikacyjnym.

Obydwa elementy funkcjonalne nie muszą być z reguły zabezpieczone przed niepożądanym rozdzieleniem, ponieważ w normalnym przypadku nośnik identyfikacji nie funkcjonuje bez jednego lub drugiego elementu. Korzystnie należy zagwarantować pewność połączenia obydwu elementów wobec niepożądanego rozłączenia. Może się zdarzyć, że chce się uniemożliwić niezauważalną wymianę w elemencie identyfikacyjnym 2 mechanicznego elementu uruchamiającego 1. W tym przypadku szczególnie odpowiednia jest druga przedstawiona postać wykonania, ponieważ element uruchamiający ukształtowany jako sprężysty zacisk, może być dodatkowo „plombowany w otworze wtykowym 14'. Nie uniemożliwi się w ten sposób niepożądanej wymiany, ale nie zostanie ona niezauważona, ponieważ należałoby wówczas uszkodzić plombę lub pieczęć 15'.

Zamknięta komora korpusu nasadkowego 21 zawiera elementy układu konieczne dla niemechanicznych cech identyfikacyjnych. W przedstawionym przykładzie wykonania jest to np. chip identyfikacyjny 23, zasobnik energii, przykładowo w postaci kondensatora 24 i „antena, przykładowo w postaci cewki elektrycznej 25. Te trzy elektroniczne elementy składowe są korzystnie razem wstępnie zmontowane i połączone ze sobą elektronicznie w obwodzie drukowanym lub na nośniku oraz są zamontowane jako produkt pośredni w nasadkowym elemencie identyfikacyjnym.

14'

FIG.2

FIG.5 12 FIG.6

h— Ώ

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz Cena 4,00 zł

Claims (19)

1. Zastrzeżenia patentowe

   1. Klucz kodowany dla mechanizmów zamykających, z dwoma elementami funkcjonalnymi, mechanicznym elementem uruchamiającym i niemechanicznym elementem identyfikacyjnym, znamienny tym, że element identyfikacyjny (2) jest wymiennie zamocowany w elemencie uruchamiającym (1), mającym trzpień wprowadzany w otwór na klucz zamka i przenoszący siły uruchamiające na mechanizm zamka, przy czym trzpień ten jest nośnikiem mechanicznych cech identyfikacyjnych, stanowiących pierwsze kodowanie, a ponadto ma elementy łączące (12, 14, 14', R) usytuowane na elemencie uruchamiającym (1) i przeznaczone do mocowania dołączanego elementu identyfikacyjnego (2) zaopatrzonego w układ elektroniczny (23, 24, 25) dla niemechanicznych cech identyfikacyjnych, które tworzą drugie kodowanie, natomiast element identyfikacyjny (2) ma elementy łączące (15,22.1,22.2) przeznaczone do mocowania go na elemencie uruchamiającym (1), przy czym wszystkie elementy łączące (12, 14,14', R i 15, 22.1, 22.2) na obu elementach funkcjonalnych (1,2) są elementami samozamykającymi, należącymi do standardu kodowania (H, U), i stanowiącym trzecie kodowanie w odniesieniu do łączenia dwóch funkcjonalnych elementów (1, 2).
2. 2. Klucz kodowany, według zastrz. 1, znamienny tym, że połączenie obu elementów funkcjonalnych (1, 2) jest rozłączalne.
3. 3. Klucz kodowany, według zastrz. 1, albo 2, znamienny tym, że element uruchamiający (1) stanowi element przejściowy między mechanizmem zamka a niemechanicznym elementem identyfikacyjnym (2) w ten sposób, że jego trzpień (11) jest dopasowany do wzorca wybranego mechanizmu zamka, tworząc przez to pierwsze kodowanie, a ponadto trzpień ma profilowaną przylgę (12) i zderzak (14) jako elementy łączące, które odpowiadają profilom (22.1,22.2), jako elementom łączącym, elementu identyfikacyjnego (2), a zestawienie elementów łączących (12,14, 22.1, 22.2) tworzy trzecie kodowanie.
4. 4. Klucz kodowany, według zastrz. 1, albo 2, znamienny tym, że nasadkowy element identyfikacyjny (2) ma optycznie rozróżnialny kod, taki jak kod barwny, kod kształtowy lub kod konstrukcyjny.
5. 5. Klucz kodowany, według zastrz. 3, znamienny tym, że element uruchamiający (1) między trzpieniem (11) a profilowaną przylgą (12), jako elementem łączącym, jest ukształtowany do dołączania nasadkowego elementu identyfikacyjnego do pierwszego ogranicznika ruchu (13), natomiast dla ustalania położenia nasadkowego elementu identyfikacyjnego (2) jest wyposażony w drugi zderzak (14).
6. 6. Klucz kodowany, według zastrz. 1, albo 2, znamienny tym, że element uruchamiający (1) ma otwory wtykowe (14') i otwór odniesienia (R), jako elementy łączące, które odpowiadają kołkom ustalającym (15) i kołkowi odniesienia elementu identyfikacyjnego (2), przy czym te elementy łączące stanowią trzecie kodowanie.
7. 7. Klucz kodowany, według zastrz. 1, albo 2, znamienny tym, ze nasadkowy element identyfikacyjny (2) ma komorę mieszczącą niemechaniczne środki identyfikacyjne.
8. 8. Klucz kodowany, według zastrz. 7, znamienny tym, że w komorze elementu identyfikacyjnego (2) są umieszczone chip identyfikacyjny (23), element magazynujący energię i element odbiorczy.
9. 9. Klucz kodowany, według zastrz. 7, znamienny tym, że w komorze elementu identyfikacyjnego (2) są umieszczone chip identyfikacyjny (23), kondensator (24) i uzwojenie elektryczne (25).
10. 10. Klucz kodowany, według zastrz. 1, znamienny tym, że element uruchamiający (1) ma trzpień (11) i elementy łączące (12,14,14', R), odpowiadające elementom łączącym (15, 22.1,22.2) nasadkowego elementu identyfikacyjnego (2), przy czym te elementy łączące tworzą trzecie kodowanie.
11. 11. Klucz kodowany, według zastrz. 10, znamienny tym, że trzpień (11), wprowadzany w otwór mechanizmu zamka, ma wyróżnione środki do mocowania nasadkowego elementu identyfikacyjnego, mające postać ogranicznika ruchu (13) wykonanego jako rozszerzenie, za pomocą którego jest ustalane położenie klucza w mechanizmie zamka.

    169 989
12. 12. Klucz kodowany, według zastrz. 11, znamienny tym, że trzpień ma równoległe krawędzie wzdłuzne na przyldze (12), jako elementy łączące w postaci stopni, dla kodowania i unieruchamiania.
13. 13. Klucz kodowany, według zastrz. 12, znamienny tym, że jeden szeroki bok przylgi (12) ma szerokość trzpienia (11), a drugi szeroki bok jest szerszy o wymiar pierwszego ogranicznika ruchu (13).
14. 14. Klucz kodowany, według zastrz. 10, znamienny tym, że w obszarze elementów łączących, w którym jest dołączany element identyfikacji (2), są usytuowane otwory (14') do przyjmowania i ustalania położenia nasadkowego elementu identyfikacyjnego (2) z kołkami ustalającymi (15), jako elementami łączącymi, a jednoznaczne przyporządkowanie jest zrealizowane przez elementy (R, H, U) samozamykających środków układu kodowania.
15. 15. Klucz kodowany, według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera wydrążony korpus nasadkowy (21) i elementy łączące (15, 22.1, 22.2), ukształtowane na tym korpusie, jako elementy samozamykające, przez co utworzone jest trzecie kodowanie.
16. 16. Klucz kodowany, według zastrz. 15, znamienny tym, że w korpusie nasadkowym (21) są umieszczone środki identyfikacyjne, środki magazynowania energii i środki odbiorcze.
17. 17. Klucz kodowany, według zastrz. 15, znamienny tym, że w korpusie nasadkowym (21) jest usytuowany obwód elektroniczny oraz środki przenoszenia i magazynowania energii i danych.
18. 18. Klucz kodowany, według zastrz. 15, albo 16, albo 17, znamienny tym, że do mocowania i ustalania położenia mechaniczny element uruchamiający (1) ma kołki ustalające (15).
19. 19. Klucz kodowany, według zastrz. 15, znamienny tym, że kołek ustalający (15) elementów łączących jest dodatkowo zaopatrzony w pieczęć lub plombę.