PL163289B1

PL163289B1 - Pipe joint

Info

Publication number: PL163289B1
Application number: PL89281836A
Authority: PL
Inventors: Lionel Calmettes
Original assignee: Caillau Ets
Priority date: 1988-10-14
Filing date: 1989-10-13
Publication date: 1994-03-31
Also published as: EP0371829A1; KR0145311B1; DE68900580D1; ES2029129T3; YU47659B; BG60691B1; CA2000528A1; JP2755352B2; CS579689A2; KR900006725A; JPH02142992A; YU195889A; MX172571B; RO109578B1; US5108137A; PT91937B; PT91937A; HU895300D0; CA2000528C; HU208370B

Abstract

1. Zlacze do rur z m aterialu sztywnego, lub pólsztywnego, posiadajace na koncówce przeznaczonej do podlaczenia rury otw ór, któ- rego srednica jest równa srednicy zewnetrznej rury, przy czym otw ór ten wyposazony jest w co najmniej jeden gietki pierscien uszczelnia- jacy pozostajacy w stycznosci z jedna ze scian rury, podczas gdy miedzy wlotem tego otw oru i pierscieniem uszczelniajacym zlacze zawiera gniazdo z wm ontowanym wsuwanym elemen- tem blokujacym rury, który jest miejscowo unieruchom iony w kierunku osiowym, zna- mienne tym , ze zlacze (1,21) i pierscien uszczel- niajacy (7,28) z otworem (5,24) stanow ia jeden element, przy czym pierscien uszczelniajacy jest uksztaltowany jako sprezysta cienka scianka kolnierza rury. PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest złącze do rur.

W wielu przypadkach, a szczególnie w przemyśle samochodowym i ogólnie w gałęziach przemysłu konstrukcyjnego o produkcji seryjnej, zachodzi potrzeba stosowania metod szybkich i łatwo rozłącznych połączeń dwóch rur lub przewodów.

163 289 3

W odniesieniu do montażu pojazdów jest to przypadek łączenia różnych elementów tworzących układy hydrauliczne dla paliwa lub cieczy chłodzącej silnika.

W ogólnym zarysie instalacja ta składa się z przewodu giętkiego lub pół-sztywnego, osadzonego na złączu, do którego jest mocowany szczelnie różnymi metodami np. za pomocą opaski. W przypadku gdy dwa elementy instalacji są osadzone na tym samym złączu i mocowane za pomocą opasek montaż połączenia jest stosunkowo długi i kosztowny; dodatkowo przy demontażu może zajść konieczność zniszczenia co najmniej jednej opaski zaciskowej.

Jednocześnie wiadomo, że korzystne jest zautomatyzowanie, w miarę istniejących możliwości, poszczególnych etapów montażu złożonych zespołów takich jak pojazdy. W tym przypadku niezbędne jest, szczególnie w odniesieniu do połączeń elementów instalacji, ograniczenie operacji do prostych ruchów postępowych i unikanie konieczności właściwego ukierunkowania wokół osi.

Znane są, zwłaszcza z opisu patentowego Francji nr FR-A-1 535 163 i 1 403 312 oraz opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej nr US-A-2 360 732 urządzenia rozłączne umożliwiające szybkie połączenie dwóch rur lub przewodów. Najczęściej zawierają złącze z otworem od strony przyłączenia rury, którego średnica jest równa średnicy zewnętrznej rury. Otwór ten jest wyposażony w co najmniej jeden giętki pierścień uszczelniający przylegający do jednej ze ścian rury. Jednocześnie między wlotem otworu i pierścieniem uszczelniającym złącze zawiera gniazdo, do którego, celem zablokowania rury, zostaje wmontowany człon wsuwany miejscowo unieruchomiony w kierunku osiowym. Tego typu urządzenia połączeniowe posiadają liczne zalety, szczególnie w zakresie ułatwionego montażu i demontażu. Dodatkowo złącze może być wyposażone w dwa lub więcej otwory, z których każdy jest połączony z członem blokującym rurę, tak więc połączenie dwóch rur jest realizowane w ten sam sposób w każdym otworze złącza.

Niemniej jednak wymogi nowoczesnej techniki, a zwłaszcza warunki szczelności stawiane w przypadku, gdy przenoszone płyny są pod ciśnieniem i ewentualnie mają wysoką temperaturę, często uniemożliwiają w praktyce zastosowanie znanych urządzeń opisanych powyżej. Wynika to z faktu, że własności fizyczne giętkich pierścieni uszczelniających różnią się od własności złącza, co powoduje występowanie zjawisk wydłużenia względnego, niekorzystnych z punktu widzenia zachowania szczelności połączenia.

Celem wynalazku jest stworzenie takiego rozwiązania, które eliminowałoby powyższe trudności i umożliwiałoby różne ralizacje, z których każda będzie nadawała się dzięki specyficznym zaletom do konstrukcji rurowych różnych rodzajów.

Złącze do rur z materiału sztywnego, lub półsztywnego, posiadające na końcówce przeznaczonej do podłączenia rury otwór, którego średnica jest równa średnicy zewnętrznej rury, przy czym otwór ten wyposażony jest w co najmniej jeden giętki pierścień uszczelniający pozostający w styczności z jedną ze ścian rury, podczas gdy między wlotem tego otworu i pierścieniem uszczelniającym złącze zawiera gniazdo z wmontowanym wsuwanym elementem blokujących rury, który jest miejscowo unieruchomiony w kierunku osiowym, charakteryzuje się według wynalazku tym, że złącze i pierścień uszczelniający z otworem stanowią jeden element, przy czym pierścień uszczelniający jest kształtowany jako sprężysta cienka ścianka kołnierza rury.

Korzystnie giętki pierścień uszczelniający tworzy występ wewnątrz otworu.

Korzystnie wewnątrz otworu znajduje się rozszerzenie rurowe, którego średnica zewnętrzna jest równa średnicy wewnętrznej rury, przy czym wymienione rozszerzenie rurowe wyznacza gniazdo w formie gardzieli rurowej dla końcówki rury, przy czym na ścianie zewnętrznej rozszerzenia rurowego znajduje się co najmniej jeden pierścień uszczelniający.

Złącze do rur z materiału sztywnego, lub półsztywnego, posiadające na końcówce przeznaczonej do podłączenia rury otwór, którego średnia jest równa średnicy zewnętrznej rury, przy czym otwór ten wyposażony jest w co najmniej jeden giętki pierścień uszczelniający pozostający w styczności z jedną ze ścian rury, podczas gdy między wlotem tego otworu i pierścieniem uszczelniającym złącze zawiera gniazdo z wmontowanym wsuwanym elementem blokującym rury, który jest miejscowo unieruchomiony w kierunku osiowym charakteryzuje się według wynalazku tym, że gniazdo stanowi klinowy otwór ograniczony dwiema płaskimi ścianami wzajemnie przeciwległymi, przy czym jedna ściana jest prostopadła a druga jest nachylona w stosunku do osi otworu.

163 289

Korzystnie jedną ze ścian klinowego gniazda stanowi płaska wewnętrzna, nachylona w stosunku do osi otworu ściana korka, który jest umieszczony w wolnej końcówce złącza i zamocowany nieruchomo.

Złącze do rur z materiału sztywnego, lub półsztywnego, posiadające na końcówce przeznaczonej do podłączenia rury otwór, którego średnica jest równa średnicy zewnętrznej rury, przy czym otwór ten wyposażony jest w co najmniej jeden giętki pierścień uszczelniający pozostający w styczności z jedną ze ścian rury, podczas gdy między wlotem tego otworu i pierścieniem uszczelniającym złącze zawiera gniazdo z wmontowanym wsuwanym elementem blokujący rury, który jest miejscowo unieruchomiony w kierunku osiowym, ma według wynalazku element blokujący rurę stanowiący cienki i odkształcony element obejmujący z jednej strony co najmniej jeden obszar ruchomy w gnieździe i z drugiej strony obszar osiowo unieruchomiony między ścianami gniazda, przy czym odległość tych dwóch obszarów jest równa średnicy otworu.

Korzystnie element blokujący jest utworzony z podkładki wytrzymałej, cienkiej i odkształcalnej, której średnica wewnętrzna jest równa średnicy otworu i której obszr obwodu jest unieruchomiony osiowo.

Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykładzie wykonania na rysunku, na którym figura 1 przedstawia złącze zgodnie z wynalazkiem z podłączoną rurą w częściowym przekroju wzdłużnym, fig. 2 - przekrój wzdłuż linii II-II z fig. 1, fig. 3 - przekrój wzdłuż linii III-III z fig. 1 to jest element blokujący w pozycji spoczynkowej, fig. 4 - widok w perspektywie korka tworzącego końcówkę złącza, fig. 5 i fig. 6 - dwa przykłady wykonania złącza do rur według wynalazku.

Na figurze 1-4 uwidoczniono złącze 1, którego część tylna la (przedstawiona z prawej strony fig. 1) jest przystosowana do zamocowania przewodu giętkiego 2 za pomocą opaski 3. Lewa część złącza 1 jest przeznaczona do zamocowania rury 4, sztywnej lub półsztywnej. Złącze 1 jest wykonane z tworzywa sztucznego i zawiera otwór 5, którego średnica jest bardzo zbliżona do średnicy rury 4, to znaczy co najmniej jej równa. Końcówka wewnętrzna otworu zawiera odsadzenie stanowiące element oporowy 6 współosiowy z rurą 4; oczywiście otwór 5 jest połączony z kanałem lb przewidzianym w części tylnej la łącza 1.

Od tego odsądzenia w kierunku wlotu otworu 5, przedstawionego z lewej strony fig. 1 znajduje się co najmniej jeden pierścień uszczelniający 7, którego średnica wewnętrzna w stanie swobodnym jest najwyżej równa i najkorzystniej nieznacznie mniejsza od średnicy rury 4, przeznaczonej do podłączenia. Jak to uwidoczniono na przedstawionym przykładzie wykonania korzystne jest zastosowanie dwóch pierścieni uszczelniających 7, z których każdy jest utworzony z cienkiej ścianki 7a złącza, odpowiednio ukształtowanej w swej części środkowej.

Z uwagi na zmniejszenie wytrzymałości mechanicznej złącza w obrębie pierścieni uszczelniających 7 może zajść konieczność zastosowania wzmocnień 8, tak jak to uwidoczniono na fig. 2, łączących wzdłużnie grube części ścianki złącza.

Między ostatnim pierścieniem uszczelniającym i wlotem 9 otworu jest przewidziane gniazdo 10, w którym znajduje się element blokujący 11 dla rury 4.

Element blokujący 11 jest zbudowany z członu wsuwanego, którego zadaniem jest zaczepienie się na rurze 4, przy czym człon ten jest miejscowo unieruchomiony w gnieździe 10 dowolną metodą.

W przedstawionym przykładzie wykonania gniazdo 10 ma formę klina, przy czym jedna z jego płaskich ścian lOa, najkorzystniej ta znajdująca się po przeciwnej stronie wlotu 9, jest prostopadła do osi otworu 5, podczas gdy druga ściana lOb jest nachylona w stosunku do tej osi. Element blokujący 11, dobrze widoczny na fig. 3, jest tu wykonany w formie cienkiego i odkształcalnego pierścienia 12, przykładowo z metalu, posiadającego dwa przedłużenia promieniowe 12a i 12b, usytuowane przeciwległe. Średnica wewnętrzna pierścienia 12 jest w miarę możliwości jak najbardziej zbliżona do średnicy zewnętrznej rury 4, przeznaczonej do montażu.

Przedłużenie 12a elementu blokującego i obszar 12c pierścienia 12 znajdują się, jak to zostało uwidocznione na fig. 1, w największym przewężeniu gniazda 10 w formie klina, będąc tym samym praktycznie unieruchomione w kierunku osiowym. W przeciwieństwie do tego obszar 12d pierścienia, położony przeciwległe w stosunku do przedłużenia 12a, jak również przedłużenie 12b znajdują się w rozszerzeniu gniazda 10, gdzie mogą się przemieszczać między ścianami lOa i lOb gniazda 10. Przedłużenie 12b ma wystarczające wymiary aby utworzyć przegrodę promieniową występującą w

163 289 5 stosunku do powierzchni zewnętrznej złącza 1. Przyczyny takiego umiejscowienia zostaną podane w dalszej części opisu.

Należy zwrócić uwagę, że największe przewężenie gniazda 10 i lub kształt elementu blokującego 11 są określone w taki sposób, aby w przypadku spoczynku i braku rury 4 element blokujący 11 był w pozycji przedstwionej linią ciągłą na fig. 1, lub nawet opierał się na ścianie lOb gniazda 10. Przykładowo element blokujący 11 może być nieznacznie wygięty, szczególnie gdy przedłużenie 12a znajduje się w płaszczyźnie średnicowej.

Dla szczególnie prostego wykonania gniazda 10 i umieszczenia w nim wsuwanego elementu blokującego 11 celowym wydaje się zastosowanie końcówki wlotowej otworu 5 w formie korka 13, przedstawionego na fig. 4. Korek 13 zawiera wlot 9 otworu 5 i jego ściana wewnętrzna jest płaska i nachylona w stosunku do osi wlotu 9, tak aby utworzyć po zamontowaniu pochyłą ścianę lOb gniazda 10. Za ścianą lOa gniazda 10 złącze przybiera formę przedłużenia cylindrycznego 14, widocznego na fig. 3, dostosowanego do korka 13, który jest montowany dowolną metodą przykładowo za pomocą klejenia.

Przed przystąpieniem do opisu zasady działania złącza w momencie umieszczania rury 4 należy zauważyć, odwołując się do fig. 5, że złącze opracowane zgodnie z wynalazkiem może zawierać dwie części identyczne do opisanej szczegółowo powyżej. Te dwie części są wzajemnie przeciwległe i umożliwiają zamontowanie na każdej wolnej końcówce złącza rurę 4 lub 4a, której umieszczenie nie wymaga żadnego połączenia za pomocą opaski zaciskowej.

Figura 6 przedstwia inny przykład wykonania wynalazku, w którym złącze 21, ma tylną część (przedstawioną z prawej strony fig. 6) przystosowaną do zamocowania przewodu giętkiego 22 dowolną metodą. W przykładzie przedstawionym na rysunku przewód giętki jest zamocowany metodą opisaną w zgłoszeniu francuskim patentowym nr 89 02525 pod tytułem „Złącze do przewodu giętkiego i metoda montażu złożonym dnia 27 lutego 1989 roku.

Lewa część złącza 21 jest przeznaczona do zamocowania rury 23, sztywnej lub półsztywnej. Złącze 21 jest wykonane z tworzywa sztucznego i posiada otwór 24, którego średnica jest bardzo zbliżona do średnicy zewnętrznej rury 23, to jest co najmniej jej równa. Końcówka wewnętrzna otworu zawiera odsadzenie 25, które może stanowić osiowy element oporowy dla rury 23; oczywiście otwór 24 jest połączony z kanałem 21a przewidzianym w części tylnej złącza.

Od odsądzenia 25 w kierunku wlotu otworu 24, przedstawionego z lewej strony fig. 6, znajduje się rozszerzenie rurowe 26, którego średnica wewnętrzna jest zbliżona do średnicy kanału 21a. Jednakże średnica zewnętrzna tego rozszerzenia jest najwyżej równa średnicy wewnętrznej rury 23, tak, że tworzy się gniazdo 27 w formie gardzieli rurowej przytosowanej do końcówki rury 23.

Szczelność połączenia między rurą 23 i złączem 1 jest uzyskana za pomocą co najmniej jednego pierścienia 28, umieszczonego na ścianie zewnętrznej rozszerzenia rurowego 26 i formowanego wspólnie z nią w momencie wytwarzania złącza. Oczywiście średnica zewnętrzna pierścieni 28 jest nieznacznie większa od średnicy wewnętrznej rury 23.

Między ostatnim pierścieniem uszczelniajcym 28 i wlotem 29 otworu przewidziano gniazdo 30, w którym jest umieszczony element blokujący 31 dla rury 23, analogiczny do opisanego powyżej w odniesieniu do fig. 1-4.

Opis zamocowania rury 4 jest dokonany w odniesieniu do fig. 1.

Rura 4, której średnica odpowiada średnicy otworu 5 złącza jest wprowadzana do wlotu 9 i wciskana w otwór aż do momentu, gdy osiągnie odsądzenie stanowiące element oporowy 6. Aby umożliwić operatorowi kontrolę tej operacji na rurze 4 jest naniesiony wskaźnik 4b, na przykład barwna taśma, który przestaje być widoczny w momencie gdy rura 4 osiąga element oporowy 6.

Podczas operacji wsuwania rura 4 przechodzi przez otwór centralny pierścienia 12 stanowiącego element blokujący 11, który, w razie konieczności, jest przesuwany przez rurę do momentu, aż znajdzie punkt oparcia na płaszczyźnie lOa gniazda 10 w formie klina. W tej pozycji, przedstawionej linią przerywaną na fig. 1, otwór centralny pierścienia 12 jest współosiowy w stosunku do otworu 5 i tym samym element blokujący 11 nie stanowi przeszkody w trakcie operacji wsuwania rury 4.

Gdy rura 4 przejdzie przez element blokujący 11, element wraca do pozycji wyjściowej dzięki swym właściwościom sprężystym w swej płaszczyźnie lub w pozycji zbliżonej, tak jak to zostało

163 289 przedstawione linią ciągłą na fig. 1. Brzeg wewnętrzny obszaru 12d wspiera się na powierzchni zewnętrznej rury 4.

Przemieszczając się w dalszym ciągu w kierunku elementu oporowego 6 rura 4 napotyka na dwa pierścienie uszczelniające 7. Z uwagi na elastyczność ścian 7a, rura przechodzi przez pierścienie, które do niej szczelnie przylegają.

Gdy rura osiągnie element oporowy 6 jej montaż jest zakończony - nie wymaga on żadnej innej operacji oprócz wprowadzenia rury do otworu 5.

Jak już zaznaczono, szczelność połączenia jest uzyskana poprzez styczność pierścieni 7 i powierzchni zewnętrznej rury 4, przy zamocowaniu rury w otworze 5 poprzez element blokujący

11. Zakładając, że na rurę będzie oddziatywać siła wysuwająca obszar 12d (fig;. 3) elementu blokującego 11 zablokowuje się natychmiast na powierzchni zewnętrznej rury 4 uniemożliwiając praktycznie jakiekolwiek przesunięcie rury w kierunku jej wysunięcia z otworu 5 z uwagi na unieruchomienie osiowe przedłużenia 12a i obszaru 12c pierścienia. W miarę zwiększania się siły wysuwającej wzmacnia się blokada rury 4 za pośrednictwem elementu blokującego.

Należy odnotować, że element blokujący rurę zapobiega, jak to zostało powiedziane powyżej, wszelkim przypadkom wysunięcia się rury, niezależnie od ich przyczyny: zapobiega oczywiście przypadkowemu wysunięciu się rury, na którą działałaby siła wyciągająca, lecz przede wszystkim zapobiega siłom wypierającym powstałym w wyniku działania ciśnienia płynu przenoszonego za pomocą rury.

Jednakże może zajść konieczność demontażu rury 4 i jej wyjęcia ze złącza 1. W tym celu operator ustawia element blokujący 11 w pozycji styczności ze ścianą lOa gniazda 10 za pomocą przedłużenia 12b, jak to zostało przedstawione linią przerywaną na fig. 1. Wysunięcie rury jest w tej pozycji możliwe, gdyż element blokujący został wsunięty i umieszczony w stanie spoczynku.

W przykładzie wykonania przedstwionym na fig. 6 mocowanie rury 23 odbywa się w analogiczny sposób jak to zostało opisane w odniesieniu do fig. 1.

Rura 23, której średnica odpowiada średnicy otworu 24 złącza i która posiada kołnierz 23a stanowiący element oporowy, jest wprowadzana do wlotu 29 i wciskana w otwór aż do momentu gdy kołnierz 23a oprze się na wlocie 29. Oczywiście długość rury 23 między jej końcówką i kołnierzem 23a została tak określona aby końcówka rury osiągnęła tylną część gniazda 27. W przypadku gdy rura nie jest wyposażona w kołnierze powinna zostać wsunięta do złącza aż do momentu gdy osiągnie odsądzenie 25. Celowym jest umieszczenie na rurze wskaźników, które umożliwiałyby operatorowi kontrolę operacji wsuwania.

Podczas operacji wsuwania rura 23 przechodzi przez otwór centalny elementu blokującego 31. Przemieszczając się w dalszym ciągu w kierunku gniazda 27 rura 23 napotyka dwa pierścienie uszczelniające 28. Z uwagi na elastyczność ściany rozszerzenia rurowego 26 rura przechodzi przez pierścienie, które szczelnie do niej przylegają.

Przykład wykonania złącza według wynalazku przedstawiony na fig. 6 odznacza się podobnymi zaletami jak przykład wykonania według fig. 1 do 4.

V CM

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz.

Cena ^{10 000} zł

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Złącze do rur z materiału sztywnego, lub półsztywnego, posiadające na końcówce przeznaczonej do podłączenia rury otwór, którego średnica jest równa średnicy zewnętrznej rury, przy czym otwór ten wyposażony jest w co najmniej jeden giętki pierścień uszczelniający pozostający w styczności z jedną ze ścian rury, podczas gdy między wlotem tego otworu i pierścieniem uszczelniającym złącze zawiera gniazdo z wmontowanym wsuwanym elementem blokującym rury, który jest miejscowo unieruchomiony w kierunku osiowym, znamienne tym, że złącze (1, 21) i pierścień uszczelniający (7,28) z otworem (5,24) stanowią jeden element, przy czym pierścień uszczelniający jest ukształtowany jako sprężysta cienka ścianka kołnierza rury.
2. Złącze według zastrz. 1, znamienne tym, że giętki pierścień uszczelniający (7) tworzy występ wewnątrz otworu (5).
3. Złącze według zastrz. 1, znamienne tym, że wewnątrz otworu (24) znajduje się rozszerzenie rurowe (26), którego średnica zewnętrzna jest równa średnicy wewnętrznej rury (23), przy czym wymienione rozszerzenie rurowe wyznacza gniazdo w formie gardzieli rurowej (27) dla końcówki rury, przy czym na ścianie zewnętrznej rozszerzenia rurowego znajduje się co najmniej jeden pierścień uszczelniający (28).
4. Złącze do rur z materiału sztywnego, lub półsztywnego, posiadające na końcówce przeznaczonej do podłączenia rury otwór, którego średnica jest równa średnicy zewnętrznej rury, przy czym otwór ten wyposażony jest w co najmniej jeden giętki pierścień uszczelniający pozostający w styczności z jedną ze ścian rury, podczas gdy między wlotem tego otworu i pierścieniem uszczelniającym złącze zawiera gniazdo z wmontowanym wsuwanym elementem blokującym rury, który jest miejscowo unieruchomiony w kierunku osiowym, znamienne tym, że gniazdo (10) złącza (1) stanowi klinowy otwór ograniczony dwiema płaskimi ścianami (1 Oa) i (1 Ob) wzajemnie przeciwległymi, przy czym jedna ściana jest prostopadła a druga jest nachylona w stosunku do osi otworu (5) złącza (1).
5. Złącze według zastrz. 4, znamienne tym, że jedną ze ścian (lOb) liniowego gniazda (10) stanowi płaska wewnętrzna, nachylona w stosunku do osi otworu (5) ściana korka (13), który jest umieszczony w wolnej końcówce złącza (1) i zamocowany nieruchomo.
6. Złącze do rur z materiału sztywnego, lub półsztywnego, posiadające na końcówce przeznaczonej do podłączenia rury otwór którego średnica jest równa średnicy zewnętrznej rury, przy czym otwór ten wyposażony jest w co najmniej jeden giętki pierścień uszczelniający pozostający w styczności z jedną ze ścian rury, podczas gdy między wlotem tego otworu i pierścieniem uszczelniającym złącze zawiera gniazdo z wmontowanym wsuwanym elementem blokującym rury, który jest miejscowo unieruchomiony w kierunku osiowym, znamienne tym, że złącze (1) ma element blokujący (11) rurę który stanowi pierścień (12), cienki i odkształcony obejmujący z jednej strony co najmniej jeden obszar (lid) ruchomy w gnieździe (10) i z drugiej strony obszar (12c) osiowo unieruchomiony między ścianami (lOa, lOb) gniazda (10) przy czym odległość tych dwóch obszarów jest równa średnicy otworu (5).
7. Złącze według zastrz. 6, znamienne tym, że element blokujący (11) jest utworzony z podkładki wytrzymałej, cienkiej i odkształcalnej, której średnica wewnętrzna jest równa średnicy otworu (5) i której przedłużenie (12a) obwodu pierścienia (12) jest unieruchomione osiowo.