Przedmiotem wynalazku jest mechanizm wybierajacy przelozenie przekladni.Znany jest mechanizm wybierajacy przelozenie przekladni, w którym wyboru przelozenia dokonuje sie za pomoca dzwigni.Celem wynalazku jest opracowanie ulepszonego mechanizmu wybierajacego przelozenie przekladni, który poza innymi zastosowaniami, bedzie sie nadawal do wybierania roboczego przelozenia przekladni opisanej w opisie patentowym W. Brytani nr 2 055 162. Mechanizm wybie¬ rajacy przelozenie przekladni, w którym wyboru przelozenia dokonuje sie za pomoca dzwigni wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze jego uruchamiana recznie górna dzwignia jest zamontowana przechylnie na kulistym przegubie po srodku swych zakonczen dla przechylania wokól dwóch prostopadlych osi, a ponadto posiada dolna dzwignie umieszczona pionowo ponizej górnej dzwigni i zamocowana przegubowo dolnym koncem za pomoca kulistego przegubu we wsporniku, zas górnym koncem polaczona z dolnym koncem górnej, dzwigni, przy czym dolna dzwignia jest polaczona kolkiem pomiedzy swymi zakonczeniami z walkiem wybieraka którego podluzna os przechodzi przez wspornik przez co przechylenie górnej dzwigni wokól jednej z prostopadlych osi powoduje osiowe przemieszczenie walka wybieraka w kierunku równoleglym do jego osi podluznej, a przechylenie górnej dzwigni wokól drugiej prostopadlej osi powoduje obrót walka wybieraka wokól jego osi podluznej.Walek wybieraka posiada palec, laczony z licznymi czlonami wybieraka, przy czym osiowe przemieszczenie walka powoduje laczenie palca z przynajmniej jednym czlonem wybieraka, zas obrót walka powoduje przemieszczenie czlonów wybieraka, polaczonych z palcem dla zrealizo¬ wania zmian przelozenia w przekladni. Walek wybieraka moze tez posiadac wypust, pozwalajacy na wybranie przynajmniej jednego z przelozen przekladni poprzez zetkniecie wypustu z dwoma czlonami wybieraka, przemieszczenie obydwu czlonów wybieraka przez obrót walka wybieraka, odlaczenie jednego z czlonów wybieraka od wypustu poprzez przemieszczenie osiowe walka wybieraka oraz nastepne przemieszczenie drugiego czlonu wybieraka przez obracanie walka wybieraka, a ponadto posiada elementy graniczne zapobiegajace osiowemu przemieszczaniu walka141861 z wyjatkiem dwóch polozen granicznychjego obrotu i zapewniajace prawidlowe ponowne zetknie¬ cie wypustu z obydwoma czlonami wybieraka podczas wyboru nastepnego przelozenia. Elementy graniczne stanowi ustalona plytka graniczna, wspólpracujaca z ruchomym kolnierzem, polaczo¬ nym roboczo z walkiem wybieraka dla zapobiegania przemieszczaniu osiowemu walka wybieraka z wyjatkiem wspomnianych polozen granicznych jego obrotu, oraz skrzydla zapewniajace prawid¬ lowe ponowne zetkniecie wypustu walka wybieraka z obydwoma czlonami wybieraka, gdy walek wybieraka znajduje sie we wspomnianych polozeniach granicznych. Dolnadzwigniajest polaczona z walkiem wybieraka za pomoca wystajacego ku górze ramienia na walku, przy czym górny koniec tego ramienia jest polaczony z dolna dzwignia za pomoca kolka. Ramie na walku jest korzystnie rozwidlone tworzac widelki, których górne konce utrzymuja pomiedzy soba dolna dzwignie.Górna dzwignia jest polaczona z dolna dzwignia za pomoca kielichowego czlonu na zakonczeniu jednej dzwigni, wspólpracujacego z kulistym wzglednie czesciowo kulistym czlonem na zakoncze¬ niu drugiej dzwigni. Górna dzwignia podczas przesuwania do polozenia zmiany zakresu kolejno zapoczatkowuje za pomoca przelacznika zmiany pomiedzy dwoma zakresami zestawu kól wyjs¬ ciowych przekladni. Przechylanie górnej dzwigni do polozenia zmiany zakresu jest realizowane za , pomoca przetyczki, polaczonej z walkiem i wspólpracujacej z wglebieniem dla zapobiegania zmianom zakresu z wyjatkiem stanu, w którym przekladnia znajduje sie w polozeniu neutralnym.Górna dzwignia posiada oprawe montazowa izolujaca wibracyjnie górna dzwignie wzgledem dolnej dzwigni. Oprawa montazowa mocuje górna dzwignie wzgledem podlogi kabiny ciagnikalub platformy kierowcy zas kulisty przegub dolnej dzwigni jest przymocowany poprzez wspornik do obudowy przekladni. W obudowie przekladni jest zamontowana wyjmowalnie szyna widelek wybieraka za pomoca sruby ustalajacej, przy czym ta szyna jest przesuwna osiowo wewnatrz obudowy po wyjeciu sruby ustalajacej dla umozliwienia kolejno wyjecia widelek wybieraka z jednego konca szyny poprzez otwór w obudowie.Przedmiot wynalazkujest uwidoczniony w przykladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia widok z boku przekladni ciagnika, kontrolownej przez mechanizm wybieraka wedlug wynalazku, fig. 2 — schematycznie uklad kól zestawu kól wejsciowych Z w przekladni, fig. 3 — widok z góry ukladu widelek wybieraka przekladni, fig. 4 — powiekszony widok z boku w kierunku strzalki IV zfig. 3 hydraulicznego cylindra uruchamiajacego zakres górny/dolny, fig. SA — odcinek widoku z góry w kierunku strzalki VA z fig. 5, fig. 5, 6, 7 — widok dzwigniowego mechanizmu wybieraka w kierunku strzalek odpowiednio V, VI, VII z fig. 3, fig. 8 i 9 — dzialanie zastosowanej blokady glównego zestawu kólX, fig. 10 i 11 — schematyczna ilustracje ruchu górnej dzwigni (fig. 10 odpowiada fig. 5, afig. 11 jest widokiem w kierunku strzalkiXIz fig. 5), fg. 12 i 13 — ruchy robocze dzwigni fig. 14 i 15—odpowiednio widok z bokui z przodu mechanizmu wybieraka zestawu kól wejsciowych Z w kierunku strzalekXIV i XVpokazanych na fig. 15,14i 3, fig. 16-19 — schematyczne widoki z góry rozmaitych ruchów czlonów wybieraka i walka wybieraka fig. 20 do 23 — schematycznie rozmaite ruchy dzwigni dla wybierania wszystkich czterech przelozen zestawu kól wejsciowych Z (fig. 20 i 22 odpowiadaja fig. 7, a fig. 21 i 23 stanowia widok w kierunku strzalki XXI na fig. 7), fig. 24 i 25 — tabelarycznie kola zebate stosowane dla wlaczania biegu przedniego i wstecznego przekladni, fig. 26—zmodyfikowanapostac dzwigni w mechanizmie wybieraka, fig. 27 — widok w kierunku strzalki XXVII z fig. 26 — a fig. 28 — przekrój przez alternatywna postac oprawy montazowej górnej dzwigni.Pokazana na fig. 1 przekladnia zawiera czterobiegowyglówny zestaw kólX zmiany predkosci, dwubiegowy zestaw kól wyjsciowych Y, realizujacy wyjsciowy zakres górny/dolny (H/L) oraz stale zazebiony zestaw kól wejsciowych Z, realizujacy dwa przelozenia przednie i dwa przelozenia wsteczne.Glówny zestaw kól X zawiera cztery kola zebate 10,11,12i 13, nasuniete na walek posredni 14 oraz cztery kola zebate 15,16,17 i 18 w stalym zazebieniu, które sa zamontowane obrotowo na dwóch czesciach 19 i 20 walka wyjsciowego przekladni.Kola zebate 15 i 16 sa polaczone z zespolem synchronizowanym 21 zawierajacym slizgowa tuleje O i realizujacym pierwsze i drugie przelozenie poprzez przesuniecie tulei O w lewo wzglednie w prawo, zas kola zebate 17 i 18 sa polaczone z zespolem synchronizowanym 22 zawierajacym slizgowa tuleje P i realizujacym trzecie i czwarte przelozenie przez przesuniecie tulei P w lewo . wzglednie w prawo.Zestaw kól wyjsciowych Y zawiera kolo zebate Q przesuwne na wypustach 24 na czesci 20141861 3 walka wyjsciowego. Kolo zebate Q styka sie z kolem zebatym 25, które obraca sie wraz z walkiem posrednim 14 dajac male przelozenie wyjsciowe (dolny zakres).Przesuwajac kolo zebate Q na wypustach 24 powoduje sie polaczenie zebów 26 kola zebatego Q ze wspólpracujacymi zebami 27 kola zebatego 18, blokujac tym samym kolo zebate 18 z czescia 20 walka wyjsciowego i realizujac duze przelozenie wyjsciowe (górny zakres) poprzez kola zebate 13 i 18.Zestaw kól wejsciowych Z zawiera kola zebate 28 i 29, zamontowane obrotowo na walku wejsciowym 30. Tedwa kola zebate 28 i 29 sa w stalym zazebieniu z kolami zebatymi 31 i 32, które z kolei sa zamontowane obrotowo na czesci 19 walka wyjsciowego. Za kolami zebatymi 28,29,31 i 32 na fig. 1 znajduja sie dwa posredniczace kola zebate 33 i 34, pokazane schematycznie na fig. 2, które zazebiaja sie odpowiednio z kolami zebatymi 32 i 28. Posredniczace kola zebate 33-34 obracaja sie wraz ze wspólnym walkiem 35.Z kolami zebatymi 28 i 29 jest polaczony zespól synchronizowany, którego tuleja M sluzy do sprzegania kola zebatego 28 albo kola zebatego 29 z walkiem wejsciowym 30. Dla sprzegania kola zebatego 31 albo 32 z czescia 19 walka wyjsciowego zostal uzyty prosty pierscien slizgowy N, jakkolwiek w razie potrzeby mozna zastosowac nastepny zespól synchronizowany.Zestaw kól wejsciowych Z moze realizowac duze przelozeniejazdy do przodu przez przesunie¬ cie tulei M w lewo dla sprzezania kola zebatego 28 z walkiem wejsciowym 30, jak równiez przesuniecie pierscienia slizgowego N w lewo dla zetkniecia kola zebatego 31 z czescia 19 walka wyjsciowego. Male przelozenie jazdy do przodu moze byc zrealizowane przez zetkniecie tulei M z i kolem zebatym 29 i przesuniecie pierscienia slizgowego N wprawo dla polaczenia kola zebatego 32 z czescia 19 walka wyjsciowego.Pierwsze przelozenie wsteczne uzyskuje sie z walka wejsciowego 30, kiedy tuleja M sprzega kolo zebate 28 z walkiem wejsciowym 30, a pierscien slizgowy N sprzega kolo zebate 32 z czescia 19 walka wyjsciowego. Jezeli tuleja M i pierscien slizgowy N znajduja sie wtychpolozeniach, wówczas naped przechodzi z walka wejsciowego 30 poprzez kolo zebate 28, kolo zebate 34, wspólny walek 35, kolo zebate 33 i kolo zebate 32 do czesci 19 walka wyjsciowego. Nastepne przelozenie wsteczne uzyskuje sie przez polaczenie tulei M z kolem zebatym 29 iprzesuniecie pierscienia slizgowego N dla polaczenia kola zebatego 31 z czescia 19 walka wejsciowego 30 przezkolo zebate29, kolo zebate 32, kolo zebate 33, wspólny walek 35, kolo zebate 34 kolo zebate 28 i kolo zebate 31 do czesci 19 walka wyjsciowego.Tymsamym zestaw kól wejsciowych Z nadaje sie do realizowania dwóch przelozen jazdy do przodu i dwóch przelozen wstecznych, co umozliwia realizowanie przez cala przekladnie, w razie potrzeby, szesnastu przelozen jazdy do przpdu i szesnastu przelozen wstecznych.Szesnascie przelozenjazdy do przodu przekladni jest podzielone na cztery zakresyFA,FB, FC i FD, przy czym kazde z czterech przelozen glównego zestawu, kólX zmiany predkoscijest zalaczane w kazdym zakresie.Zakres FAjest zalaczany wówczas, gdy naped poprzez zestaw kól wejsciowych Z przechodzi przez kola zebate 29 i 32, zas naped poprzez zestaw kólwyjsciowych Y przechodzi przez kola zebate Qi25.Zakres FB jest zalaczany wówczas, gdy naped poprzez zestaw kól wejsciowych Z przechodzi przez kola zebate 28 i 31, zas naped poprzez zestaw kól wyjsciowych Y przechodzi przez kola zebate Q i 25.Zakres FC jest zalaczany wówczas, gdy naped poprzez zestaw kól wejsciowych Z przechodzi przez kola zebate 29 i 32, zas naped poprzez zestaw kól wyjsciowych Y przechodzi przez kola zebate 13,18 i Q.Zakres FD jest zalaczany wówczas, gdy naped poprzez zestaw kól wejsciowych Z przechodzi przez kola zebate 28 i 31, zas naped poprzez zestaw kól wyjsciowych Y przechodzi przez kola zebate 13,18 i Q.Kola zebate wykorzystane do realizowania kazdego z szesnastu przelozenjazdy do przodu sa zebrane w postaci tabelarycznej na fig. (24).W podobny sposób szesnascie przelozen wstecznych przekladni jest podzielone na cztery zakresy RA, RB, RC i RD. Kola zebate wykorzystywane do realizowania kazdego z szesnastu przelozen wstecznych sa zebrane w postaci tabelarycznej na fig. 25.Jak mozna zauwazyc powyzej, robocze przelozenie jazdy do przodu lub wstecz przekladni jest uzaleznione od toru napedu, wybieranego w zestawach kól Z i Y.4 141 861 W razie potrzeby na wyjsciu czesci 20 walka wyjsciowego mozna zainstalowac dwupredkoscio- wy, planetarny zestaw kól pelzania C jak pokazano schematycznie przerywana linia na fig. 1.Zestaw kól pelzania C podwaja liczbe przelozen przekladni i moze przykladowo zawierac prze¬ suwna osiowo, mechaniczna tuleje sprzegajaca D, która realizuje zmiane roboczego przelozenia pelzania.Tuleje N, O, P, kolo zebate Q i tuleja sprzegajaca D sa przemieszczalne osiowo za pomoca widelek 100,101,102,103 i 104 wybieraka, pokazanych odpowiednio na fig. 3, które sa zamonto¬ wane na pojedynczej szynie 105 widelek wybieraka, która jest podparta w miejscach 106 i 107 i utrzymywana nieruchomo w obudowie 106,107,131 przekladni.Widelki wybieraka i szyna 105 sa umieszczone za kolami zebatymi 31,32,15,16,17,18 i Q, patrzac na fig. 1, jak wynika z fig. 3, stanowiacej widok z góry.Szyna 105jest zamocowana w obudowie 106,107,131 przekladni za pomoca sruby ustalajacej 108, zas polozenie widelek 100, 101 i 102 wybieraka wzgledem szyny 105 jest utrzymywane za pomoca elementów ustalajacych 109,110 i 111.Osiowe polozenie widelek 101 i 102 na szynie 105 jest kontrolowane za pomoca walka 112 wybieraka, jak bedzie wyjasnione ponizej. Nastepny walek 113 wybieraka kontroluje osiowe ¦ polozenie widelek 100 na szynie 105, a takze polozenie tulei M, wybierajacej przelozenie w przód i wstecz zestawu kól wejsciowych Z.Polozenie osiowe widelek 103 wybieraka jest kontrolowane za pomoca cylindra hydrauli¬ cznego 114 (fig. 3 i 4), otaczajacego szyne 105. Cylinder hydrauliczny 114 zawiera dwudzialaniowy tlok 115 o zróznicowanej powierzchni, podparty w sasiedztwiejednego konca tulei 16, która z kolei obejmuje szyne 105 i jest polaczona z widelkami 103 wybieraka. Tlok 115 na fig. 3 jest pokazany nad szyna 105 w skrajnie prawym polozeniu (zakres malego przelozenia) i pod szyna 105 w skrajnie lewym polozeniu (zakres duzego przelozenia).Obydwa konce cylindra hydraulicznego 114 sa wyposazone we wloty 117i 118 plynu hydrauli¬ cznego. Tlok 115 i tuleja 116 sa przesuwane w lewo przez polaczenie obydwu wlotów 117 i 118 ze zródlem plynu hydraulicznego w tym samym cisnieniu- Ruchtloka 115 i tulei 116 w lewo nastepuje w wyniku zróznicowanej powierzchni tloka 115, który jak pokazano na fig. 4, posiada wieksza powierzchnie przekroju wystawionego na dzialanie cisnienia plynu doprowadzanego wlotem 118 niz dla wlotu 117. Dla przesuniecia tloka 115 i tulei 116 w prawo, wlot 118 zostaje odlaczony od zródla plynu hydraulicznego pod cisnieniem i odpowietrzony, przez co cisnienie plynu doprowa¬ dzonego wlotem 117 powoduje przesuniecie tloka i tulei w prawo.Tenprosty uklad cylindryczno-tlokowy ma te zalete, ze wymaga jedynie obwodu hydrauli¬ cznego, doprowadzajacego do wlotów 117i 118 cisnienie na jednakowym poziomie, zas ruch tloka 115 moze byc realizowany przez proste podlaczenie lub odlaczenie wlotu 118 od zródla cisnienia przy uzyciu, przykladowo, zaworu uruchamianego cewka, któryjednoczesnie powoduje odpowie¬ trzanie wlotu 118 przy odlaczaniu od zródla cisnienia.Widelki 104 wybieraka, kontrolujace dzialanie zestawu kól. pelzania C, moga byc urucha¬ miane mechanicznie z wykorzystaniem oddzielnej dzwigni wybieraka i mechanizmu lacznikowego lub tez elektrohydraulicznie z wykorzystaniem zaworu hydraulicznego uruchamianego cewka (poprzez nacisniecie przycisku), który kontrolujeprace zespolu cylindryczno-tlokowego, wspólp¬ racujacego z widelkami wybieraka. Widelki 100, 101,. 102 i 103 wybieraka moga byc wyjete z obudowy 106, 107, 137 przekladni poprzez otwór 132 po usunieciu plytki 131 przez odkrecenie sruby ustalajacej 108, a nastepnie przesuniecie szyny 105 w prawo na fig. 3. Obudowa osi tylnej zamocowana z tylu obudowy przekladni ma wymiary umozliwiajace opisane powyzej przesuwanie szyny 105 w prawo.Opisana powyzej przekladnia w której wszystkie widelki 101 102, 103 i 104 wybieraka sa przesuwne slizgowo na wspólnej szynie 105, jest przedmiotem wspólbiezacego zgloszenia patanto- wego P. 246685.Jak stwierdzono powyzej, tuleje O i P sa kontrolowane za pomoca walka 113 wybieraka.Walki 112 i 113 wybieraka sa z kolei poruszane poprzez górne dzwignie 120 i 121. Poniewaz polaczenie pomiedzy górna dzwignia 120 a towarzyszacym jej walkiem 112 wybieraka jest takie same jak polaczenie pomiedzy górna dzwignia 121 a towarzyszacym jej walkiem 113 w wybieraka, zatem zostanie opisane szczególowo jedynie polaczenie górnej dzwigni 120 z walkiem 112. Odpo-141861 5 wiadajace elementy dotyczace górnej dzwigni 121 z walkiem 113 zostaly oznaczone tymi samymi odnosnikami cyfrowymi z dodatkiem litery a.Jak przedstawiono na fig. 5, wewnetrzny koniec walka 112 wybieraka utrzymuje palec 122, który zachodzi w wyciecie 123 utworzone w czlonie 124 (fig.3), polaczonym z widelkami 102 wybieraka, lub w wyciecie 125 utworzone w czlonie 126 polaczonym z widelkami 101 wybieraka.Z palcem 122 jest takze polaczony czlon blokujacy 127 w ksztalcie litery C, który jest zamontowany przegubowo na szynie 105, jak pokazano na fig. 8. Gdy palec 122 znajduje sie w polozeniu pokazanym na fig. 3 i 8, wówczas obracanie walka 112 wybieraka wokól jego osi podluznej spowoduje przemieszczenie konca palca 122, który styka sie z wycieciem 123, w kierunku strzalki VI lub V2 z fig. 3, w zaleznosci od kierunku obrotu walka 112. To z kolei spowoduje odpowiednie przesuniecie osiowe widelek 102 wybieraka i w konsekwencji odpowiednia zmiane roboczego przelozenia glównego zestawu kól X zmiany predkosci.Jezeli palec 122 znajduje sie w wycieciu 123, wówczas koniec 127a czlonu blokujacego 127 zachodzi w wyciecie 125, zapobiegajace tym samym jakiemukolwiek ruchowi osiowemu widelek 101 wybieraka.Palec 122 zachodzi w wyciecie 125 dla uruchomienia widelek 101 wybieraka poprzez osiowe przesuniecie walka 112 wybieraka w kierunku Wl na fig. 5. Tenruch palca 122 powoduje zetkniecie go z koncem 127a czlonu blokujacego 127, przechylajac czlon blokujacy wokól szyny 105 dla wprowadzenia konca 127b w wyciecie 123, jak pokazano na fig. 9, zapobiegajac tym samym ruchowi widelek 102 wybieraka. Gdy palec 122 znajduje sie w wycieciu 125, wówczas widelki 101 wybieraka moga byc przesuniete, ponownie zmieniajac robocze przelozenie glównego zestawu kól X.Z powyzszego wynika, ze wskutek ruchów VI i V2 palca 122 wybieraka, zachodzacego w wyciecia 123 lub 125, realizuje sie cztery robocze przelozenia glównego zestawu kól X, przy czym palec 122 wybieraka porusza sie pomiedzy wycieciami 123 i 125 w wyniku osiowego przemieszcza¬ nia walka 112 wybieraka w kierunku Wl i W2.Przemieszczenia VI i V2, Wl i W2 sa realizowane w nastepujacy sposób. Zewnetrzny koniec walka 112 wybieraka utrzymuje widelki 128, zamocowane wzgledem walka 112 za pomoca sruby ustalajacej 129. Walek 112 jest podparty za pomoca otaczajacego go przedluzenia 130, uformowa¬ nego jako calosc z plytka 131, która zamyka otwór udostepniajacy 132 z boku obudowy 106,107, 131 przekladni. Widelki 128 sa polaczone kolkiem 133 z dolna dzwignia 134, której dolny koniec jest zamontowany za pomoca kulistego przegubu 135 we wsporniku 136, przykreconym srubami do plytki 131. Górny koniec dolnej dzwigni 134 jest wyposazony w czesciowo kulisty czlon 137 utrzymywany w kielichowym czlonie 138, znajdujacym sie na dolnym zakonczeniu górnej dzwigni 120. Górna dzwignia 120 jest zamocowana przegubowo posrodku obydwu konców na kulistym przegubie 139, który jest podparty we wglebionej oprawie montazowej 250, zamocowanej do podlogi 251 kabiny ciagnika lub platformy kierowcy. Konwencjonalnie kabina lub platforma jest izolowana wzgledem wibracji podwozia ciagnika, zawierajacego obudowe przekladni.Na fig. 28 pokazano alternatywny sposób zamontowania górnych dzwigni 120 i 121, w którym kulisty przegub 139 i oprawa montazowa 250 sa zastopione przez izolujaca wibracje oprawe montazowa 400, majaca srodkowarure metalowa 401, przez która przechodzi górna dzwignia 120, zakolkowana w miejscu 402. Rura 401 jest otoczona pierscieniem 403 z materialu polimerowego przyklejonego do rury 401 i do zewnetrznego pierscienia metalowego 404, który jest zamocowany do podlogi 251 kabiny. Wymagane przegubowe ruchy górnej dzwigni 120 sa realizowane przez podatnosc polimerowego pierscienia 403.Na fig. 12 pokazano schemat ruchów górnej dzwigni 120, zas na fig. 10 i 11 pokazano schematycznie rozmaite ruchy górnej dzwigni 120 i odpowiadajace ruchy palca 122 wybieraka.Jezeli zalozymy, ze kierowca chce wybrac pierwsze przelozenie, wówczas powinien przesunac górna dzwignie 120 w lewo od polozenia neutralnego NE z fig. 12, a nastepnie do przodu. Te dwa ruchy sa wskazane przez polozenia 120' i 120" dzwigni na fig. 10 i 11. Jak mozna zobaczyc na fig. 10, ruch w bok górnej dzwigni 120 do polozenia 120' powoduje przechylenie dolnej dzwigni 134 w lewo i w konsekwencji osiowe przesuniecie walka 112 wybieraka 112 w kierunku Wl, wprowadzajac palec 122 do wyciecia 125, polaczonego z widelkami 101 wybieraka. Nastepujacy potem ruch do przodu górnej dzwigni 120 do polozenia 120, pokazanego na fig. 11, powoduje obrót walka 1126 141 861 wybieraka w celu przemieszczenia widelek 101 wybieraka w kierunku W2 dla wybrania pierwszego przelozenia.Jak wynika z powyzszego opisu, wszystkie cztery przelozenia glównego zestawu kól X moga byc wybierane przez kombinacje ruchów w bok, w przód i do tylu górna dzwignia 120.Jak wynika z fig. 12, dodatkowe polozenie oznaczone H/L dla wybrania górnego/dolnego zakresu zestawu kól wyjsciowych Y znajduje sie z lewej strony polozenia dzwigni, odpowiadajacego pierwszemu i drugiemu przelozeniu.Jak wynika z fig. 5, walek 112 wybieraka jest wyposazony w przetyczke 140, o któraopiera sie pierscien 141 odpychany sprezyna 142 od palca 122 wybieraka. Gdy górna dzwignia 120 porusza sie w plaszczyznie m (fig. 12) pierwszego i drugiego przelozenia, w strone której jest popychany mechanizm wybieraka za pomoca nie pokazanej sprezyny, wówczas przetyczka 140 znajduje sie w polozeniu 140' na fig. S (tj. znajduje sie tuz przy lewej stronie wnetrza plytki 131). Jezeli górna dzwignia 120 znajduje sie w plaszczyzne neutralnej oznaczonej jako ¦ na fig. 12, wówczas prze¬ tyczka 140 moze wejsc do wglebienia 143 znajdujacego sie w plytce 131, pozwalajac tym samym na dalszy przesuw walka 112 wybieraka w prawo w kierunkuWl. Tendalszy ruch w prawo powoduje uruchomienie elektrycznego przelacznika 144 pokazanego na fig. 6, który powoduje zmiane stanu zaworu elektromagnetycznego sterujacego podlaczaniem i odlaczaniem wlotu 118 od zródla cis¬ nienia hydraulicznego. Tymsamym, dla przykladu, ruch górnej dzwigni 120 w lewo poza plaszczy¬ zne m spowoduje wybranie górnego zakresu zestawu kól wyjsciowych Y, zas nastepny ruch dzwigni wJewo poza plaszczyzne m spowoduje wybranie dolnego zakresu zestawu kól wyjsciowych Y itd.Jest to prosty i skuteczny sposób realizowaniajeszczejednej funkcji kontrolowanej górna dzwignia 120.Na fig. 13 pokazano schemat ruchów górnej dzwigni 121, które kontrolujezestaw kól wejscio¬ wych Z, dajacy dwa przelozenia do przodu i dwa przelozenia wsteczne, jak opisano powyzej. Jak wynika z wczesniejszego opisu, wprowadzenie dwupredkosciowego zestawu kól wyjsciowych Y, kontrolowanego górna dzwignia 120, pozwala napodwojenie liczby zakresów realizowanychprzez przekladnie, przez co otrzymuje sie cztery zakresy jazdy do przodu FA, FB, FC i FD oraz cztery zakresy wsteczne RA, RB, RC i RD.Podwojenie liczby dostepnych zakresów znajduje odbicie w ukladzie ruchów dzwigni 121, w którym gdy górna dzwignia 121 jest przesuwanado przodu, wówczas wybieranyjest zakres przedni FAlub FC w zaleznosci od tego, czy zestaw kól wyjsciowych Y jest ustawiony na dolny czy górny zakres. Podobnie, gdy górna dzwignia 121jest przesuwanado tylu, to wybieranyjest zakres przedni FB lub FD w zaleznosci od tego, czy zestaw kól wyjsciowych Y jest ustawiony na dolnym czy górnym zakresie.Jak pokazano na fig. 13, wsteczne zakresy RA i RC moga byc wlaczone przez przesuniecie górnej dzwigni 121 na bok i w tyl z polozenia FA/FC, zas wsteczne zakresy RB i RD moga byc wlaczone przez przesuniecie górnej dzwigni 121 na bok i do przodu z polozenia FB/FD. Wsteczne zakresyRAi RB sa wlaczone, gdy zestaw kól wyjsciowych Yjest ustawiony na dolnym zakresie, zas wsteczne zakresy RC i RD sa wlaczone, gdy zestaw kól wyjsciowych Y jest ustawiony na górnym zakresie.Jak wynika z fig. 7, wewnetrzny koniec walka 113 wybieraka posiada ramie 150 i wypust 151.Wypust 151 wchodzi w wyciecie 152 w czlonie 153 wybieraka (fig. 14), któryjest zamontowany na precie 154, utrzymujacym widelki 155 uruchamiajace tuleje M. Wypust 151 zachodzi równiez w wyciecie 156 w czlonie 157 wybieraka, przykreconym do widelek 100 wybieraka, uruchamiajacych pierscien slizgowy N.Jak wspomniano powyzej, przedni zakresFAotrzymuje sie wówczas, gdy obydwie tuleje M i N sa przesuniete w prawo wzgledem ich srodkowego polozenia pokazanego na fig. 1, zas zestaw kól wyjsciowych Y jest ustawiony na dolnym zakresie. Zakres ten jest wybrany wówczas, gdy górna dzwignia 121 zajmuje polozenie FA/FC z fig. 13, w którym wypust 151 styka sie t obydwoma wycieciami 152 i 156, jak pokazano na fig. 15 i schematycznie na fig. 17.Jezeli kierowca zechce teraz dokonac zmiany na drugi zakres przedni FB zestawu kól wejscio¬ wych Z (w którym obydwie tuleje M i N sa przesuniete w lewo wzgledem pozycji pokazanych na fig. 1, zas zestaw kól wyjsciowych Y jest ustawiony na dolnym zakresie) to przesuwa górna dzwignie 121 do polozenia FB na fig. 13, w którym wypust 151 pozostaje w wycieciach 152 i 156, zas czlony 153 i141861 7 157 wybieraka przesuwaja sie do polozenia z fig. 16 wskutek obrotu walka 113. Na fig. 20, 21 i 23 zilustrowano schematycznie polozenie dzwigni 121,134a i walka 113 podczas wybierania przednich zakresów FA, FB, FC i FD. Nalezy zauwazyc, ze podczas ruchu pomiedzy polozeniami FA i FB z fig. 17 i 16, kolnierz 165 na ramieniu 150 pozostaje po lewej stronie plytki granicznej 166. Plytka graniczna 166 zapobiega osiowemu ruchowi walka 113 wybieraka w kierunku W3 w polozeniach posrednich pomiedzy pozycjami FA i FB. Korzystnie mechanizm wybieraka jest popychany dla nadania tendencji do przesuwania górnej dzwigni 121 dla zmiany plaszczyzny zakresu przedniego FA/FC na FB/FD z fig. 13.Mozna to zrealizowac, przykladowo, za pomoca sprezyny 305, oddzialywujacej pomiedzy widelkami 128a a dolna dzwignia 134a i odchylajacej widelki 128a w strone zakonczenia 306 przedluzenia 130a na fig. 7 az do zetkniecia z nim, w którym to polozeniu wypust 151 styka sie z obydwoma wycieciami 152 i 156.Jezeli przekladniajest ustawiona na przedni zakres FA (fig. 17), zas kierowca pragnie wlaczyc zakres wsteczny RA, wówczas walek 113 wybierakajest przesuwany osiowo w kierunku W3 (fig. 18) dla odlaczenia wyciecia 156 w czlonie 157 wybieraka poprzez boczne przechylenie górnej dzwigni 121 do polozenia z fig. 22. Nastepnie walek wybieraka zostaje obrócony przez ruch ku tylowi górnej dzwigni 121 do polozenia z fig. 21 dla przeniesienia czlonu 153 wybieraka do zaznaczonego przerywana linia polozenia RA z fig. 18, a tym samym dla przesuniecia tulei M w lewo wzgledem jej polozenia srodkowego dla ukonczenia wyboru wstecznego przelozenia RA. Ten ruch górnej dzwigni 121 z przedniego zakresu FA do tylnego zakresujest pokazany przerywana linia 200 na fig. 13. Gdy wypust 151 znajduje sie w polozeniu RA z fig. 18, wówczas znajdujace sie na czlonie 157 wybieraka skrzydlo 160 zapobiega wejsciu wypustu w lewo (kierunek W4) na tor ruchu czlonu 157 wybieraka. Podczas obrotu walka 113 wybieraka do polozenia RA z fig. 18, kolnierz 165 przesuwa sie pod plytka graniczna 166.Podobnie, gdy zestaw kól wejsciowych Z jest ustawiony na zakres przedni FB (fig. 16), wówczas zakres wsteczny RB (fig. 19) otrzymuje sie przez przemieszczenie osiowe walka 113 wybieraka w kierunku W3 dla odlaczenia wyciecia 156 przez przechylenie na bok górnej dzwigni 121 do polozenia z fig. 22, a nastepnie obrócenie walka wybieraka przez przechylenie do przodu górnej dzwigni 121 do polozenia z fig. 23. Powoduje to przeniesienie czlonu 153 wybieraka do zaznaczonego przerywana linia polozenia RB z fig. 19, a tym samym przesuniecie tulei M w prawo wzgledem jej polozenia srodkowego, co konczy operacje wybierania wstecznego przelozenia RB.Gdy wypust 151 znajduje sie w polozeniu RB z fig. 19, wówczas znajdujace sie na czlonie 157 wybieraka skrzydlo 170 zapobiega ruchowi wypustu 151 w lewo (kierunek W4). W trakcie obrotu walka 113 do polozenia RB z fig. 19 kolnierz 165 porusza sie pod plytka graniczna 166. Ruch górnej dzwigni 121 z polozenia zakresu przedniego FB do wstecznego RB jest pokazany przerywana linia 201 na fig. 13.Jak wynika z powyzszego opisu, wspóldzialanie kolnierza 165, plytki granicznej 166 oraz skrzydel 160 i 170 zdecydowanie okresla zakres ruchów górnej dzwigni 121, tak ze nie ma dodatkowej potrzeby fizycznego jej prowadzenia.Na fig. 26 i 27 pokazano zmodyfikowana postac mechanizmu wybieraka, zestawionego lacznie z górna dzwignia 120, przy czym elementy o dzialaniu jednakowym w stosunku do elementów opisanych w odniesieniu do fig. 5 i 6 sa podobnie oznaczone.W rozwiazaniu pokazanym na fig. 26 i 27 przelacznik elektryczny 144 zostal przesuniety w poblize toru ruchu czlonu blokujacego 127, a ponadto zastosowano sprezyne 300, oddzialywujaca pomiedzy dolna dzwignia 134 a widelkami 128 i wspóldzialajaca ze sprezyna 142 dla popychania walka 112, a tym samym palca 122 do polozenia pokazanego na fig. 26, w którym górna dzwignia 120 znajduje sie w pierwszym i drugim przelozeniu na plaszczyznie m z fig. 12. W celu uruchomienia przelacznika 144 dla zamiany górnego zakresu na dolny zakres zestawu kól wyjsciowych Y górna dzwignia 120 jest przesuwana po plaszczyznie neutralnej n w lewo wzgledem plaszczyzny m do polozenia H/L na fig. 12. Powoduje to pociagniecie walka 112 i palca 122 w prawo wzgledem polozenia pokazanego na fig. 26 wbrew dzialaniu sprezyny 142 i przechyleniu czlonu blokujacego 127 zgodnie z ruchem wskazówek zegara do zaznaczonego przerywana linia polozenia 127' dla zetkniecia sie i uruchomienia przelacznika 144. Takjak w opisanym poprzednio ukladzie, kazdy ruch górnej dzwigni 120 do polozenia H/L z fig. 12 powoduje zmiane pomiedzy górnym a dolnym zakresem zestawu kól wyjsciowych Y.8 141861 v Plytka prowadzaca 301 z wystajacym kolnierzem jest zamocowana do wnetrza plytki 131.Plytka prowadzaca 301 zapewniajedyna mozliwosc ruchu palca 122 w prawo wzgledem polozenia pokazanegpo na fig. 26, gdy znajduje sie w plaszczyznie neutralnej u.Jedna z glównych korzysci mechanizmu wybieraka wedlug wynalazku polega na tym, ze wzajemnie polaczenie miedzy górnymi dzwigniami 120 i 121 i dolnymi dzwigniami 134,134a za ; pomoca kulistych czlonów 137,137a oraz kielichowego czlonu 138,138a umozliwia skuteczne izolowanie górnych dzwigni 120 i 121 wzgledem wibracji, przekazywanych na dolne dzwignie 134, 134a ze skrzynki przekladniowej, poniewaz czlony 137 i 137a moga wibrowac wewnatrz czlonów kielichowych 138,138a bez podawania tych wibracji na górne dzwignie 120 i 121, które równiez moga miec stosunkowo lekka konstrukcje. Pozwala to na znaczne wyciszenie kabiny ciagnika.Poziom izolowania wibracji (a tym samym halasu) jest równiez znacznie podniesiony przez zamontowanie górnych dzwigni na podlodze kabiny (którajest sama izolowana wzgledem podwo¬ zia za pomoca znanych antywibracyjnych elementów montazowych kabiny) w izolujacych wibracje oprawach montazowych, jak przykladowo oprawa 400 na fig. 28.Dodatkowe udoskonalenie izolacji górnych dzwigni wzgledem wibracji mozna uzyskac wówczas,jezeli kontakt pomiedzy kulistymiczlonami 137,137aa czlonami kielichowymi 138,138a i pomiedzy kulistymi czlonami 135,135a a wspornikiem 136 nie bedzie stanowil kontaktu metalu z metalem, tzn. jezeli przynajmniej jedna zpowierzchni elementów 137,138 i 137a, 138a i elementów 135,135a i 136 bedzie pokryta odpornym na zuzycie tworzywem sztucznym.Ponadto kuliste przeguby 135,135a na dolnych koncach dolnych dzwigni 134,134a moga byc wyeliminowane, natomiast dolne dzwignie 134,134a mozna podeprzec wzgledem zmodyfikowa¬ nych wsporników 136 za pomoca izolujacych wibracje, polimerowych tulejek, przy czym podat¬ nosc polimerowego materialu tych tulejek jest wykorzystana do przystosowania do pelnego zakresu ruchów wykonywanych przez dolne dzwgnie 134,134a.Dla przykladu, kazda z tych tulejek moze stanowic pierscien z materialu polimerowego, podobny do oprawy montazowej 400 z fig. 28.Poza uzyskana izolacja wzgledem wibracji i halasu, mechanizm wybieraka wedlug wynalazku daje te korzysc, ze zastosowanie górnych dzwigni 120 i 121 polaczonych w opisany sposób z dolnymi dzwigniami 134 i 134a umozliwia znaczne zredukowanieruchu górnych dzwigni 120 i 121, potrzebnego do spowodowania zadanego ruchu walków 112,113 wybieraka (w porównanu na przyklad z rozwiazaniem, w którym górne i dolne dzwignie sa polaczone w pojedyncza dzwignie przechylana na kulistym przegubie 135,136).Tenzredukowany ruch górnych dzwigni 120 i 121 znacznie zwieksza ergonomie mechanizmu wybierania. Tak samo, jezeli zastosuje sie pojedyncza dzwignie na kulistym przegubie 135,136 zamiast oddzielnej dzwigni górnej i dolnejjak to opisano powyzej, to pociaga za soba koniecznosc wyciecia w podlodze kabiny lub platformie duzego otworu dla dostosowaniasie do zasiegu ruchów wykonywanych przez dzwignie, a wtedy kabina stalaby sie glosniejsza.Zastrzezenia patentowe 1. Mechanizm wybierajacy przelozenie przekladni, w którym wyboru przelozenia dokonuje sie za pomoca dzwigni, znamienny tym, zejego uruchamiana recznie górna dzwignia (120,121)jest zamontowana przechylnie na kulistym przegubie (139, 139a) posrodku swych zakonczen dla przechylania wokól dwóch prostopadlych osi, a ponadto posiada dolna dzwignie (134, 134a), umieszczona pionowo ponizej górnej dzwigni (120, 121) i zamocowana przegubowo dolnym koncem za pomoca kulistego przegubu (135, 135a) we wsporniku (136), zas górnym koncem polaczona z dolnym koncem górnej dzwigni (120,121), przy czym dolna dzwignia (134,134a)jest polaczona kolkiem (133,133a) pomiedzy swymi zakonczeniami z walkiem (112,113) wybieraka, którego podluzna os przechodzi przez wspornik (136), przez co przechylanie górnej dzwigni (120, 121) wokóljednej z prostopadlych osi powoduje osiowe przemieszczenie walka (112,113) wybie¬ raka w kierunku (Wl, W2) równoleglym do jego osi podluznej, zas przechylenie górnej dzwigni (120,121) wokól drugiej prostopadlej osi powoduje obrót walka (112,113) wybieraka wokól jego osi podluznej.141 861 9 2. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze walek (112) wybieraka posiada palec (122), laczony z licznymi czlonami (124,126), przy czym osiowe przemieszczenie walka (112) powoduje laczenie palca (122) z przynajmniej jednym wybranym czlonem (124,126) wybieraka, zas obrót walka (112) powoduje przemieszczenie czlonów (124,126) wybieraka, polaczonych z palcem (122) dla zrealizowania zmian przelozenia w przekladni (X, Y, Z). 3. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze walek (113) wybieraka posiada wypust (151) do wybierania przynajmniej jednego z przelozen przekladni (X, Y, Z) poprzez zetkniecie wypustu (151) z dwoma czloanmi (153,157) wybieraka, przemieszczenie obydwu czlonów (153, 157) wybieraka przez obrót walka (113) wybieraka, odlaczenie jednego (157) z czlonów (153,157) wybieraka od wypustu (151) poprzez przemieszczenie osiowe w kierunku (W3) walka (113) wybie¬ raka oraz nastepne przemieszczenie drugiego czlonu (153) wybieraka przez obracanie walka (113) wybieraka, a ponadto posiada elementy graniczne (165,166, 160,178) zapobiegajace osiowemu przemieszczeniu walka (113) w kierunku (W3, W4), z wyjatkiem dwóch polozen granicznych jego obrotu, i zapewniajace prawidlowe ponowne zetkniecie wypustu (151) z obydwoma czlonami (153, 157) wybieraka podczas wyboru nastepnego przelozenia. 4. Mechanizm wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze elementy graniczne stanowi ustalona plytka graniczna (166), wspólpracujaca z ruchomym kolnierzem (165), polaczonym roboczo z walkiem 113 wybieraka dla zapobiegania przemieszczeniu osiowemu w kierunku (W3, W4) walka (113) wybieraka z wyjatkiem wspomnianych polozen granicznych jego obrotu, oraz skrzydla (160, 170) zapewniajace prawidlowe ponowne zetkniecie wypustu (151) walka (113) wybieraka z obyd¬ woma czlonami (153, 157) wybieraka, gdy walek (113) wybieraka znajduje sie we wspomnianych polozeniach granicznych. 5. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze dolna dzwignia (134) jest polaczona z walkiem (112) wybieraka za pomoca wystajacego ku górze ramienia na walku (112), przy czym górny koniec tego ramienia jest polaczony z dolna dzwignia (134) za pomoca kolka (133). 6. Mechanizm wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze ramie na walku (112) jest rozwidlone tworzac widelki (128), w których górne konce obejmuja od zewnatrz dolna dzwignie (134). 7. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze górna dzwignia (128,121)jest polaczona z dolna dzwignia (134,134a) za pomoca kielichowego czlonu (138,138a) na odpowiednim zakoncze¬ niu jednej dzwigni, wspólpracujacego z kulistym wzglednie czesciowo kulistym czlonem (137) na odpowiednim zakonczeniu drugiej dzwigni. 8. Mechanizm wedlug zastrz. 7, znamienny tym, ze górna dzwignia (120) podczas przesuwania do polozenia zmiany zakresu (H/L) kolejno zapoczatkowuje za pomoca przelacznika (144) zmiany pomiedzy dwoma zakresami zestawu kól wyjsciowych (Y), przekladni. 9. Mechanizm wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze przechylenie górnej dzwigni (120) do polozenia zmiany zakresu (H/L)jest realizowane za pomoca przetyczki (140) polaczonej z walkiem (112) i wspólpracujacej z wglebieniem (143) dla zapobiegania zmianom zakresu z wyjatkiem stanu, w którym przekladnia znajduje sie w polozeniu neutralnym (NE). 10. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze górna dzwignia (120) posiada oprawe montazowa (400), izolujaca wibracyjnie górna dzwignie (120) wzgledem dolnej dzwigni (134). 11. Mechanizm wedlug zastrz. 10, znamienny tym, ze oprawa montazowa (400) mocuje górna dzwignie (120) wzgledem podlogi (251) kabiny ciagnika lub platformy kierowcy, zas kulisty przegub (135) dolnej dzwigni (134) jest przymocowany poprzez wspornik (136) do obudowy (106, 107, 131) przekladni. 12. Mechanizm wedlug zastrz. 11, znamienny tym, ze w obudowie (106,107,131) przekladni jest zamontowana wyjmowalnie szyna (105) widelek wybieraka za pomoca sruby ustalajacej (108), przy czym ta szyna (105) jest przesuwna osiowo wewnatrz obudowy (106, 107, 131) po wyjeciu sruby ustalajacej (108) dla umozlwienia kolejnego wyjecia widelek (101,102) wybieraka z jednego konca szyny (105) poprzez otwór (132) w obudowie.141 861 a 'a 1 ' 2 3 '* HixLo FIG.2 1 i -%+ m-' 12C Wf FIG. 12 2C0- Wrd] FA/FC RA/RC \" FB/FD 20) RG.13141161 VI fcca. N, * V W li —LsW I27a T4- ^ V2 io4 1/4 FIG.3 122 \ WL,i5 103 "Y I27b ' * ¦3-3— FIG.A ^Sj .1.1. v 114 115 105 v\ r «J9$-"M fig.5141861 ffla FIG. 8 FIG.9141Ml )2C"~ FIG.10 F1G.11 FIG.tt l<+ FIG.15141861 I57A wr* /^H FIG.16 FIG.17 RG.18 L.j FIG.19 Fa FaFcFj) '^//^FIG.20 W±^TFb,Fd, 'f?B,RD J39d FIG.21141161 Ra,R& Rc,Rd tyc I34i 157- FIG.22 l3?3L FIG.23 ZAKRES | PRZEDNI Fa F3 Fe ! | 1 ' '" NK P8Z£- LOZZNIA P8ZSDM5G0 1 2 3 U 5 6 7 3 9 10 . i 12 < 3 •i Z KOLA ZESTAWU KÓL WEJSCIOWO Z, OZNACZONE ODNOlNlKiEH 29,32 X X X X • X V X X 28,31 X X X X X X X < KOLA GLÓWNEGO f ZESTAWU KÓL X OZNACZONE ODNOiMKIEM 10,15 X X X X 11,16 , X X X V j 12,17 X X ¦ X 13,18 X X X KOiA ZESTAWU KÓL HYJ&CIOWYCH Y OZNACZON? ODNOSNIKIEM a 25 X X .X X X X X X i i 13,18, Q, I ¦ i X i i x i x i * i x ! ! 1 x ! v 1 i lvi ¦¦ i 1 ! A ! X 1 < !141 Ml ZAKRES WSTECZ NV RA RB RC ! ! r[j 1 i i NR PRZE¬ LOZENIA WSTeCZNCG 1 2 3 4 5 6 7 Q 9 10 11 11 12 -3 J^ t_ *z KOLA ZESTAWU KÓL W£3$CI0WYCH Z 02NkC2QNE ODHOSNIKICM 0 28 33 32 X X X X X X X X 29,32,33, 34,29,31 X X X X X X X X KOLA SLOWNEGO ZESTWU KOL X 02MZ0NB ODNOSNIKIEM 10,15 X X X X 11,16 X X X < 1 1 i 12,17 X V A X 13,13 X X X KOWZfSrAWU KÓL } wjscmych y 02HKZOHE.OVNOiNtKI£H j Q,2S X X X X X X X X 13,ia, Q x ! x ! x 1 v ! ! x ! ! 1*1 x | i ! x I ! ! I i , I i v I LAJ ' A FIG. 25141 tel tftfs^PI FIG.26 )C2 142 xxvii ^\\\ tii^ 1Ó7- ^Th-ri 127 127* 102 — 2C2 FIG. 27141861 xxi ifC \ -/.?/ //w? jfc# Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 100 egz Cena 220 zl PL PL PL