Przedmiotem wynalazku jest srodek grzybobójczy i sposób zwalczania zakazen grzybowych u roslin hodowlanych. Pochodne pirymidyny o ogólnym wzorze podanym na rysunku, w którym X oznacza atom chloru lub fluoru, sa znanymi srodkami grzybobójczymi, omówionymi np. w opisie patentowym Wielkiej Brytanii nr 1218 623.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze dzialanie grzybobójcze tych zwiazków ulega znacznemu wzmocnieniu, gdy zwiazki te stosuje sie razem z siarka. Taka kombinacja czynnych skladników nadaje sie szczególnie do zwalcza¬ nia zakazen grzybowych u roslin hodowlanych, takich jak rosliny plozace, drzewa i krzewy owocowe oraz warzy¬ wa. Stwierdzono, ze mieszaniny tych substancji czynnych zwalczaja bardzo skutecznie odmiany macznika praw¬ dziwego, takie jak Uncinula necator na winorosli, Podosphaera leucotricha na jablkach, jak równiez Erysiphe cichoracearum na pomidorach i Sphaerotheca fuliginea na dyniowatych.Sposób zwalczania zakazen grzybowych na roslinach hodowlanych polega wedlug wynalazku na tym, ze rosliny traktuje sie grzybobójczo skuteczna iloscia srodka, którego czynne substancje stanowi zwiazek o wyzej opisanym wzorze oraz siarka. Srodek ten korzystnie stosuje sie na listowie roslin w dowolnym czasie przed zbio¬ rem. Ilosc tego srodka i czestotliwosc jego stosowania zaleza od nasilenia zakazenia i stanu roslin, przy czym jezeli stosuje sie srodek wedlug wynalazku, to w celu osiagniecia takich samych wyników wystarczy stosowac mniejsze ilosci srodka i rzadziej traktowac nim rosliny niz to jest konieczne przy stosowaniu znanego srodka, zawierajacego jako czynna substancje tylko zwiazek o wyzej opisanym wzorze. Oznacza to oczywiscie znaczne zmniejszenie kosztów materialowych i robocizny.Przy stosowaniu srodka wedlug wynalazku na listowie na 1 ha uprawy korzystnie stosuje sie 1000—5000 g siarki i 5—100 g zwiazku o wyzej opisanym wzorze. Stosunek wagowy zawartosci siarki do zawartosci zwiazków o tym wzorze wynosi korzystnie od 1:1 lub od 10:1 do 1000:1, np. od 10:1 do 500:1, a zwlaszcza od 50:1 do 500:1.W srodkach wedlug wynalazku siarka moze wystepowac w dowolnej postaci, odpowiedniej do wytwarzania tych srodków, a korzystnie w postaci siarki mikronizowanej lub koloidalnej, to znaczy majacej czastki o wielkosci 1—20 mikrometrów. Z obu zwiazków o wyzej opisanym wzorze korzystniejsze wlasciwosci ma ten, w którym X oznacza atom chloru, to jest srodek znany pod nazwa fenarimol, ale dobre wlasciwosci ma równiez drugi z tych zwiazków, to jest ten, w którym X oznacza atom fluoru, znany pod nazwa nuarimol. Oba te znane zwiazki moga2 136 648 byc stosowane z innymi znanymi srodkami grzybobójczymi, ale w zadnym z tych przypadków nie uzyskuje sie tak dobrego dzialania jak w mieszaninie jedynie z siarka.Srodek wedlug wynalazku oprócz substancji czynnych, to jest zwiazku o wyzej opisanym wzorze i siarki, zawiera jeden lub wieksza liczbe znanych, obojetnych nosników i ewentualnie dodatek znanych substancji grzybobójczych. W celu ulatwienia magazynowania, transportowania i stosowania srodki wedlug wynalazku mo¬ ga miec postac koncentratów, które przed uzyciem rozciencza sie woda w zadanym stosunku. Koncentraty takie zawieraja 0,5—90%, korzystnie 5—90% wagowych czynnych substancji, a reszte stanowi obojetny nosnik. Kon¬ centraty te maja zwykle postac proszków dajacych sie zwilzac, preparatów ziarnistych dajacych sie dyspergowac lub zawiesin. Koncentraty przeznaczone do rozcienczania woda lub innymi rozcienczalnikami przed ich stosowa¬ niem ze zwyklych zbiorników do rozpylania lub do rozpylania z powietrza maja jako nosnik wode lub inny rozcienczalnik.Preparaty w postaci proszków dajacych sie zwilzac stanowia dokladne mieszaniny substancji czynnych, obojetnego nosnika i odpowiedniej substancji powierzchniowo-czynnej. Obojetny nosnik moze stanowic np. trójtlenek glinu, atapulgit, montmorylonit, ziemia okrzemkowa, stracana krzemionka, kaolin, lyszczyk , talk oraz oczyszczone krzemiany. Jako substancje powierzchniowo-czynne mozna stosowac lignosulfoniany, naftalehosul- foniany, skondensowane naftalenosulfoniany,bursztyniany alkilowe,alkilobenzenosulfoniany, siarczany alkilowe, oraz substancje niejonowe, alkilowe lub ary Iowe produkty addycji tlenku etylenu, np. tlenku etylenu i fenolu.Preparaty w postaci proszków dajacych sie zwilzac maja nastepujacy sklad w procentach wagowych: zwia¬ zek o wzorze podanym na rysunku—0,1-2,5; siarka — 40—90; substancje powierzchniowo-czynne — 4—10; substancja zapobiegajaca powstawaniu grudek — 0—15; obojetny nosnik do 100%.Koncentraty w postaci zawiesin stanowia zawiesiny czynnych substancji, substancji powierzchniowo- -czynnej oraz substancji ulatwiajacej wytwarzanie zawiesiny w wodzie lub w srodowisku niewodnym. Koncentra¬ ty w postaci zawiesin wodnych maja np. nastepujacy sklad w procentach wagowych: zwiazek o wzorze podanym na rysunku-0,1-2,5; siarka - 40-80; substancja ulatwiajaca wytwarzanie zawiesiny — 0,1-10; substancje powierzchniowo-czynne - 1—5; srodek przeciwko pianie — 0,1-1,0; srodek przeciw zamarzaniu - 5—20; woda -" - do 100%.Preparaty ziarniste dajace sie dyspergowac maja np. nastepujacy sklad w procentach wagowych: zwiazek o wzorze podanym na rysunku — 0,1—2,5; srarka — 40—80; substancje powierzchniowo-czynne — 4—15; substan¬ cja zapobiegajaca powstawaniu grudek —0—10; lepiszcze — 0—10; substancja ulatwiajaca rozdrabnianie sie - 0-10; obojetny nosnik do 100%.Wynalazek obejmuje równiez sposób wytwarzania srodka w postaci proszku dajacego sie zwilzac, zawieraja¬ cego jako czynne substancje siarke i pochodna pirymidyny o wzorze podanym na rysunku, polegajacy na tym, ze oba te czynne skladniki miesza sie i miele razem z rozcienczalnikami az do uzyskania czastek o zadanej wielkosci, korzystnie 1—20 mikrometrów.Pochodna pirymidyny o wzorze podanym na rysunku, w którym X oznacza atom chloru, to jest fenarimol, jest wytwarzana przez firme Eli Lilly and Company pod nazwami Bloc, Rimidin i Rubigan, a pochodna o tymze wzorze, w którym X oznacza atom fluoru, to jest nuarimol, jest dostarczana przez te sama firme pod nazwami Trimidal i Triminol.Wynalazek zilustrowano w nizej podanych przykladach.Przyklad I. Wytwarza sie preparat w postaci proszku dajacego sie zwilzac o nastepujacym skladzie w procentach wagowych: fenarimol lub nuarimol - 0,5; siarka - 80; naftalenosulfonian alkilu- 3; sulfonowana celuloza siarczanowa — 3; dwutlenek krzemu —3; kaolin do 100%. Skladniki czynne miesza sie z pozostalymi skladnikami w zwyklym mieszalniku i nastepnie miele w mlynie fluidalnym az do uzyskania czastek o wielkosci 0—10 mikrometrów, po czym przed ostatecznym zapakowaniem miesza sie ponownie i odpowietrza.Przyklad II. Wytwarza sie preparat w postaci stezonej zawiesiny o nastepujacym skladzie w procen¬ tach wagowych: fenarimol lub nuarimol -0,5; siarka — 80; etoksylowany fosforanpoliarylowy — 3; produkt kon¬ densacji naftalenu z formaldehydem-3; glikol etylenowy - 5; emulsja silikonowa — 0,5; zywica ksantanowa — 0,2; woda do 100%. Wszystkie skladniki oprócz substancji ulatwiajacej wytwarzanie zawiesiny miesza sie z czescia wody i rozdrabnia az do uzyskania czastek o wielkosci 0—10 mikrometrów, po czym dodaje sie zel zawierajacy substancje ulatwiajaca wytwarzanie zawiesiny oraz reszte wody i ponownie miele, otrzymujac gotowy preparat.Przyklad ML Wytwarza sie ziarnisty preparat dajacy sie dyspergowac, majacy nastepujacy sklad w procentach wagowych: fenarimol lub nuarimol — 1,5; siarka — 80; laurynian alkilu — 3; fenylosulfonian sodo¬ wy-5; kwas alginowy— 5; kaolin do 100%. Skladniki miesza sie, miele az do uzyskania czastek o wielkosci 0—10 mikrometrów i granuluje.Przyklad IV. Przyklad ten ilustruje synergiczne dzialanie srodków wedlug wynalazku. Szczepy Sphaerotheca fuliginea poddawane wciagu kilku lat intensywnemu dzialaniu fenarimolu uodpornily sie na dzia¬ lanie tego srodka. Szczepy te poddawano nastepujacym próbom prowadzonym w cieplarni. Rosliny ogórka wstadiun jednego prawdziwego liscia, rosnace w doniczkach pojedynczo, natryskiwano wodnymi zawiesinami siarl-, fet riinuiu i siarki z fenarimolem. Po uplywie 24 godzin, gdy zawiesiny na powierzchni liscia wyschly, lisc kaiuej z i oslin zakazono wspomnianym wyzej uodpornionym szczepem Sphaerothea fulginea. Po 10 dniach mie-136 648 3 rzono w procentach stopien zwalczenia tego zakazenia, w porównaniu ze stanem roslin w próbie kontrolnej, w której rosliny nie traktowano zadnym srodkiem grzybobójczym. Wyniki podano ponizej, w zaleznosci od za* wartosci fenarimolu i siarki w czesciach wagowych na 1 milion.I Zawartosc I fenarimolu 0 | 5 Zawartosc siarki 0 0 45 50 16 87 100 | 55 I 93 | Wyniki te, poddane analizie przy uzyciu tak zwanego równania Colby'ego, podanego w Weeds, 15, 20—22 (1967), swiadcza wyraznie, ze w warunkach, w których prowadzono próby, wystepuje zjawisko synergizmu.Zastrzezenia patentowe 1. Srodek grzybobójczy, znamienny tym, ze zawiera siarke oraz pochodna pirymidyny o ogólnym wzorze podanym na rysunku, w którym X oznacza atom chloru lub atom fluoru. 2. srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze wagowy stosunek zawartosci siarki do zawartosci pochodnej pirymidyny wynosi od 10:1 do 500:1. 3. Srodek wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze zawiera siarke w postaci mi kroczasteczek. or- PL PL PL PL PL PL PL PL