Przedmiotem wynalazku jest nowy sposób wytwarzania kwasu 3-aryloizoksazol-5- ilobenzoesowego i jego estrów7, które maja zastosowanie w rolnictwie jako skladniki srodków chwastobójczych i regulujacych wzrost roslin.Kwas 3-aryloizoksazo)-5-ilobenzoesowy i jego estry okreslone sa wzorem 1, w którym Ar oznacza grupe o wzorze 3 w których X i Y oznaczaja niezalezne od siebie podstawniki wybrane z grupy obejmujacej atom wodoru, atom chlorowca, nizsza grupe alkilowa, nizsza grupe alkoksy- lowa, grupe chlorowconizsza alkilowa, grupe fenoksylowa i grupe fenylowa a R oznacza atom wodoru lub grupe o wzorze R'CH2-, w którym R' oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa o 1-4 atomach wegla.W belgijskim opisie patentowym nr 837454 podano, ze zwiazki tego typu sa skuteczne jako regulatory wzrostu roslin. Izoksazol-5-ilobenzoesany wytwarza sie przez konwersje izokazolinylo- 5-benzoesanu z N-bromosukcynimidem lub dwuchlorodwucyjanobenzochinonem. Izoksazoli- nylo-5-benzoesany otrzymuje sie z winylobenzoesanów, które sa jednak dosc trudne do otrzymania.Nowy sposób wytwarzania 3-aryloizoksazol-5-ilobenzoesanów polega na katalizowanej kwa¬ sem solwolizie 3'-arylo-spiro/izobenzofurano-l/3H/, 574'H/-izoksazol/-onu-3.Zgodnie z wynalazkiem zwiazek spiro o wzorze 2 poddaje sie reakcji ze zwiazkiem hydroksylo¬ wym w obecnosci katalitycznej ilosci mocnego kwasu, przy czym otrzymuje sie zwiazek o wzorze 1.Reakcje te przedstawia schemat na rysunku. We wzorze ROH i we wzorze IR oznacza atom wodoru lub grupe o wzorze R'CHr, w którym R' oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa o 1-4 atomach wegla, przy czym grupa ta moze miec lancuch prosty lub rozgaleziony.Uzycie w omawianej reakcji okreslonego kwasu nic ma decydujacego znaczenia, jednak zastosowanie mocniejszego kwasu przyspiesza przebieg reakcji. Zgodnie z tym, korzystne sa mocne kwasy, takie jak kwas chlorowodorowy, siarkowy, metanosuHonowy, toluenosulfonowy i podobne.Chociaz reakcje mozna prowadzic w temperaturze pokojowej, to korzystne jest prowadzenie jej w temperaturach zblizonych do temperatur wrzenia pod chlodnica zwrotna zwiazku hydroksylowego.2 127220 Reakcje mozna prowadzic pod cisnieniem wyzszym od atmosferycznego ale cisnienie atmosfe¬ ryczne jest korzystne.Omówiony sposób obejmuje wytwarzanie kwasu 3-aryloizoksazol-5-iIobenzoesowego i jego estrów. Kwas otrzymuje sie jedna z dwóch metod. Pierwsza z nich polega na rozszczepieniu zwiazku spiro przy uzyciu wodnego roztworu kwasu pod nieobecnosc alkoholu, czyli R we wzorach wystepujacych w schemacie oznacza w tym przypadku atom wodoru. Kwas otrzymuje sie równiez poddajac zwiazek spiro reakcji z alkoholem w niskich temperaturach. W niskich temperaturach i/lub przy krótkich czasach trwania reakcji, faworyzowanym kierunkiem przebiegu reakcji jest tworzenie sie kwasu.Takwiec, produktem moze byc mieszanina zawierajaca kwas i ester. Ilosc wytwarzanego estru zalezy od temperatury reakcji i od czasu jej trwania. W celu otrzymania estru korzystne jest prowadzenie reakcji w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna zwiazku hydroksylowego, albo w poblizu tej temperatury, w odpowiednim okresie czasu, wystarczajacym do przeksztalcenia zwiazku spiro w ester. W takich warunkach powstaja zaledwie niewielkie ilosci kwasu. Jezeli reakcje prowadzi sie w nizszych temperaturach, to otrzymuje sie wieksza ilosc kwasu. Przy wytwarzaniu estrów korzystne jest uzycie nadmiaru zwiazku hydroksylowego.Stwierdzono, ze czesto zwiazek spiro rozpuszcza sie w zwiazku hydroksylowym. Jezeli zwia¬ zek spiro nie jest latwo rozpuszczalny w zwiazku hydroksylowym, to moze byc korzystne uzycie obojetnego rozpuszczalnika.Sposób wedlug wynalazku przedstawiono od stony okreslonych jego zastosowan, których szczególy nie moga byc uwazane za jego ograniczenie, gdyz rozwiazania równowazne, nieco zmienione lub zmodyfikowane beda równiez wchodzic w zakres wynalazku, jezeli nie beda wykra¬ czaly poza jego istote.Przyklad I. Wytwarzanie 2-/3-pieciofluorofenylo-5-izoksazoIilo/benzoesanu metylu.Roztwór 3Vpieciotluorofenylo/-spiro [izobcnzofurano-l/3H/,5V4'R/-izoksazol] -onu-3 (3,9g, 0,0106 mola), stezony H2SO4 (0,3 ml) i metanol (100ml) utrzymuje sie w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 30 godzin, chlodzi sie i wylewa do 600 ml wody z lodem. Mieszanine te poddaje sie ekstrakcji I litrem eteru. Wyciag organiczny przemywacie nastepnie dwukrotnie woda, suszy CaS04 i odparowuje sie pod obnizonym cisnieniem do 3,8 g krysztalów o temperaturze topnienia 96,5-98°C. Rekrystalizacja surowego estru z mieszaniny toluen-heksan daje 2,96 g czystego produktu w postaci bezbarwnych krysztalów o temperaturze topnienia 97-98°C Analiza Obliczono dla CpHigFsNOj: C 55,30 H 2,18 Znaleziono: C 55,27 H 2,2L Przyklad II. Wytwarzanie 2-[3-/p-trójfluorometylofenylo/-5-izoksazolilo] -benzoesanu metylu.Tytulowy zwiazek otrzymuje sie w sposób opisany w przykladzie I z wydajnoscia 82% w postaci bezbarwnego oleju, który po krystalizacji z mieszaniny toluen-heksan daje 2,7 g bialych krysztalów o temperaturze topnienia 90,5-92°C Analiza Obliczona dla CigHiiFjNOj: C 62,25 H 3,48 Znaleziono: C 62,28 Tl 3,51.Przyklad III. Wytwarzanie 2-[3-/o-metylofenylo/-5-izoksazolilo]benzoesanu metylu.Tytulowy zwiazek otrzymuje sie w sposób opsisany w przykladzie I w postaci bezbarwnego oleju z wydajnoscia 95%. Olej ten (3,99 g) oczyszcza sie metoda chromatografii kolumnowej na zelu krzymionkowym przy uzyciu 50% toluenu i 50% octanu etylu jako eluenta. Jedna frakcja zawiera 2,49g czystego produktu; n25|8o= 1,6017.Analiza Obliczono dla C,gHi5Np3: C 73,71 H 5,15 Znaleziono: C 73,52 H 5,20.Przyklad IV. Wytwarzanie 2-{3-[3-/trójfluorometylo/-fenylo]-5-izoksazolilo} -benzoesa¬ nu metylu.127220 3 . Mieszanine 2g (0,006 mola) 3Vm-trójfluoro-mctylofenylo/-spiro [izobenzof uranu-1/ 3H/,5'/4'-H/izoksazol] -onu-3. 2 ml stezonego kwasu siarkowego i 50ml metanolu ogrzewa sie w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 17 godzin. Roztwór wylewa sie nastepnie do 100 g lodu i mieszanine te poddaje sie dwukrotnie ekstrakcji 300 ml eteru. Roztwór eterowy laczy sie, przemywa dwukrotnie nasyconym wodnym roztworem chlorku sodu i suszy CaSO^. Po usunieciu rozpuszczalnika otrzymuje sie 2g bezbarwnej, lepkiej cieczy, która krystalizuje sie z heksanem w temperaturze 0°C uzyskujac bezbarwne krysztaly o temperaturze topnienia 46-48°C.Przyklad V. Wytwarzanie 2-[3-/p-chlorofenylo/5-izoksazolilo]benzoesanu metylu.Roztwór 6,3 g (0,020 mola) 3'-/p-chlorofenylo/ -spiro [izobenzofurano-1/3H/,5V47- izoksazol] -onu-3, 2 ml stezonego H2S04i 300 ml metanolu miesza sie w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 20 godzin. Ochlodzony roztwór wylewa sie do wody z lodem (3 litry) i mieszanine te poddaje sie ekstrakcji eterem. Polaczone wyciagi organiczne przemywa sie dwukrot¬ nie woda, suszy CaSC4 i odparowuje pod obnizonym cisnieniem otrzymujac 5,8 g bezbarwnych krysztalów (88%) produktu. Rekrystalizacja z heksanu daje 5,4 g próbki o czystosci analitycznej oraz temperaturze topnienia 89,5-91°C.Analiza Obliczono dla C17H12NCIO3: C 65,14 H 3,86 Znaleziono: C 65,14 H 3,90.Przyklad VI. Wytwarzanie 2-[3-/2,4-dwuchlorofenylo/-5-izoksazolilo] -benzoesanu metylu.Tytulowy zwiazek otrzymuje sie w sposób opsisany w przykladzie V z wydajnoscia 94%.Rekrystalizacja 4,7 g surowego produktu przeprowadzona raz z heksanu i raz z heptanu daje 3,3 g czystych krysztalów benzoesanu o temperaturze topnienia 94-96°C.Analiza Obliczono do C17H11NCI2O3: C 58,64 H 3,18 Znaleziono: C 58,66 H 3,19.Przyklad VII. Wytwarzanie 2-[3-/2,4-dwuchlorofenylo/5-izoksazolilo]-benzoesanu etylu.Roztwór 4g (0,011 mola) 3'-/2,4-dwuchlorofenylo/-spiro [izobenzofurano-1/3H/,5V4'H/- izoksanol] -onu-3, 2 ml stezonego H2SO4 w 200 ml etanolu utrzymuje sie w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 19 godzin, chlodzi sie i wylewa do wody z lodem, Otrzymana mieszanine poddaje sie dwukrotnie ekstrakcji eterem. Roztwór eterowy przemywa sie dwukrotnie woda, suszy CaS04 i odparowuje pod obnizonym cisnieniem w postaci oleju. Olej ten rozpuszcza sie w cieplym heksanie otrzymujac 4,2 g krystalicznego ciala stalego (96,9%). Rekrystalizacja ciala stalego z heksanu daje 3,1 g czystego produktu.Analiza Obliczono dla C18H13NCI2O3: C 59,69 H 3,62 Znaleziono: C 59,66 H 3,64.Przyklad VIII. Wytwarzanie 2-[3-/3-fenoksyfenylo/-5-izoksazolilo]-benzoesanu metylu.Tytulowy zwiazek otrzymuje sie w sposób opisany w przykladzie V z wydajnoscia 95% w postaci jasnobrazowego oleju. Chromatografia na zelu krzemionkowym przy uzyciu 50% cyklohe¬ ksanu i 50% octanu etylu jako eluenta daje czysty produkt w postaci bezbrwnego oleju: IRfCHCb) 1722cm~\n26*D= 1,6217.Analiza Obliczono dla C23H,7N04: C 74,38 H 4,61 Znaleziono: C 74,20 H 4,68.Przyklad IX. Wytwarzanie 2-[3-/3-trójfluorofenylo/-5-izoksazolilo/-benzoesanu n-buty- lu.Tytulowy zwiazek otrzymuje sie w sposób opisany w przykladzie V, przy uzyciu n-butanolu zamiast metanolu, z wydajnoscia 94,8% w postaci bladozóltego oleju. Olej ten (5,54g) rozpuszcza sie w 25 ml heksanu i chlodzi w suchym lodzie w celu otrzymania bialego ciala stalego w niskiej4 127 220 temperaturze. Otrzymany produkt topnieje w tempraturze pokojowej i poddaje sie go chromato¬ grafii na kolumnie z zelem krzemionkowym przy uzyciu octanu etylu jako eluenta. Otrzymuje sie 3,8g czystego produktu w postaci bezbarwnego oleju: IR(CHCh) 1720cm"1, n26,6n= 1,5412.Analiza Obliczono dla C2iHi8F3N03: C 64,78 H 4,66 Znaleziono: C 64,78 H 4,66 Przyklad X. Wytwarzanie 2-[3-/3-trójfluorofenylo/-5-izoksazolilo]-benzoesanu n-penty- lu.Roztwór 3'-/m-trójfluorometylofenylo/-spiro- [izobenzofurano-l/3H/,5'/4'H/-izoksazol] - onu-3 (10 g, 0,03mola) i stezonego H2SO4 (1 ml) w alkoholu n-pentylowym (150 ml) utrzymuje sie w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 14 godzin i wylewa do 300 ml lodu z woda.Mieszanine te poddaje sie ekstrakcji 600ml eteru. Roztwór eterowy przemywa sie dwukrotnie woda, suszy CaS04 i odparowuje pod obnizonym cisnieniem otrzymujac 12,05g produktu w postaci zóltego oleju (99%). Olej ten poddaje sie chromatografii na zelu krzemionkowym przy uzyciu octanu etylu jako eluenta. Otrzymuje sie 8,4g bezbarwnego oleju; IR(CHCh) 1725 cm"1, nZ3D= 1,537 Analiza Obliczono dla C22H20NF3O3: C 65,50 H 5,00 znaleziono: C 65,53 H 5,06 Przyklad XI. Wytwarzanie 2-[3-/3-trójfluorometylofenylo/-5-izoksazolilo]benzoesanu etylu.Tytulowy zwiazek otrzymuje sie w sposób opisany w przykladzie X z wydajnoscia 97,7% w postaci lepkiego oleju, przy uzyciu etanolu zamiast alkoholu n-pentylowego. Krystalizacja 5,3 g otrzymanego oleju z mieszaniny heptan-toluenu daje 3,7 g bezbarwnych krysztalów o temperatu¬ rze topnienia 28-30°C.Analiza Obliczono dla C9H14F3NO3: C 63,16 H 3,91 Znaleziono: C 63,13 H 3,93 Przyklad XII. Wytwarzanie kwasu 2-[3-/3-trójfluorometylofenylo/5-izoksazolilo]benzo- esowego.Mieszanine 0,28 g 3V3-trójflorometylofeny!o/-spiro [izobenzofurano-l/3H/,5V4'H/-izo- ksazol]-onu-3, 0,5 ml stezonego HC1, 10 ml wody i 6 ml dioksanu miesza sie w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 1 godziny. Mieszanine chlodzi sie i saczy otrzymujac 0,25 g bialego ciala stalego o temperaturze topnienia !79,5-178°C z wydajnoscia 89%, Przyklad XIII. Wytwarzanie kwasu 2-[-3-/2-metylofenylo/-5-izoksazoIilo] -benzoesowe¬ go.Mieszanine 0,26 g 3'-/2-metylofenylo/-spiro [izobenzofurano-l/3H/,574/H/-izoksazolj - onu-3, 4ml wody, 4ml dioksanu i 0,10ml stezonego kwasu siarkowego miesza sie w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna 1 godzine, pozostawia do ostygniecia i rozciencza sie 15 ml wody.Otrzymany olej miesza sie kilka minut i uzyskuje 0,24 g bialego ciala stalego o temperaturze topnienia 162-163,5°C z wydajnoscia 92%.Przyklady te dotycza wydajnego procesu wytwarzania kwasu izoksazolilo-5-benzoesowego i jego estrów, uzytecznych jako substancje czynne srodka chwastobójczego i regulujacego wzrost roslin.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania kwasu 3-aryloizoksazol-5-ilobenzoesowego i jego estrów o wzorze 1, w którym Ar oznacza grupe o wzorze 3, w którym X i Y oznaczaja niezaleznie od siebie podstawniki wybrane z grupy obejmujacej atom wodoru, atom chlorowca, nizsza grupe alkilowa, nizsza grupe alkoksylowa, grupe chlorowconizszoalkilowa, grupe fenyoksylowa i grupe fenylowa, a R oznacza atom wodoru lub grupe o wzorze R'CH2-, w którym to wzorze R' oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa o 1-4 atomach wegla, znamienny tym, ze zwiazek spiro o wzorze 2 poddaje sie reakcji ze127 220 5 zwiazkiem o wzorze ROH, w którym R ma wyzej podane znaczenie, w srodowisku kwasnym i w temperaturze zawartej w zakresie od pokojowej do temperatury wrzenia reagenta o wzorze ROH pod chlodnica zwrotna. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie zwiazek o w zorze 2, w którym Ar oznacza grupe o wzorze 3, zawierajacym jako Y grupe trójiluorometylowa a jako X podstawnik o wyzej podanym znaczeniu. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zwiazek spiro o wzorze 4, w którym X i Y maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji ze zwiazkiem o wzorze R'CH20H, w którym R' ma wyzej podane znaczenie, w obecnosci katalitycznej ilosci kwasu siarkowego.Aryl-C-CH N C—f\ 0 Wtor Aryl-C-CHfc n o Wzór 2 Ar-,ci\ -roh n c; c-o vtt hzÓt 2 Ar-C-CH COzR WZOT 4 3tMeMAT wzór 3 Y A-C-CH, 0 ¦c-rA V c-o wzór 4- PL PL