Przedmiotem wynalazku jest lozysko foliowe.Znane sa lozyska fluidalne, zwlaszcza lozyska ga¬ zowe typu hydrodynamicznego, udoskonalone przez zastosowanie folii w przestrzeni pomiedzy poru¬ szajacymi sie wzgledem siebie elementami lozyska.Folie takie, wykonane zasadniczo z cienkich arku¬ szy podatnego materialu, moga byc odksztalcane przez sily hydrodynamiczne pojawiajace sie w warstwie nosnej pomiedzy przyleglymi powierz¬ chniami lozyskowymi, oraz polepszaja charakte¬ rystyke hydrodynamiczna lozysk fluidalnych a po¬ nadto zapewniaja skuteczne dzialanie w krancowo ciezkich warunkach obciazenia, w których lozyska innych rodzajów zwykle ulegaja uszkodzeniom.Poza tym wspomniane folie kompensuja ekscen- trycznosc poruszajacych sie wzgledem siebie ele¬ mentów oraz umozliwiaja skuteczne tlumienie i za¬ bezpieczenie przeciw-wstrzasowe.Latwosc zastosowania stosunkowo czystego plynu czy otaczajacej atmosfery Jako plynu nosnego czyni te lozyska hydrodynamiczne, smarowane warstwa plynu szczególnie atrakcyjnymi w zastosowaniu do elementów szybkoobrotowych. Jakikolwiek w wielu przypadkach hydrodynamiczne lub samonosne lo¬ zyska fluidalne odznaczaja sie nosnoscia zadawala¬ jaca juz tylko dzieki cisnieniu wytworzonemu w warstewce plynu na skutek ruchu wzglednego dwóch zbieznych powierzchni, to jednak niekiedy konieczne jest wprowadzanie z zewnatrz plynu po ci cisnieniem pomiedzy powierzchnie nosne w celu 10 15 20 25 zwiekszenia nosnosci lozyska. Mimo, ze nosnosc tych hydrostatycznych lub zasilanych z zewnatrz plynem pod cisnieniem lozysk fluidalnych jest wieksza, to ich wada jest koniecznosc stosowania zewnetrznego zródla plynu czystego, znajdujacegq sie pod cisnieniem.Powszechna praktyka, w przypadku montowania poszczególnych folii do jednego z elementów po- ruszajacych sie ruchem wzglednym, jest mocowa¬ nie jednej koncówki do tego elementu w taki sam sposób. Najczesciej stosowanymi rozwiazaniami praktycznymi sa rozwiazania przedstawione w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki Pln. nr 3 366 427, 3375 046 i 3 615 121, w któ¬ rych pret jest zamocowany do koncowej czesci folii, umozliwiajac utrzymywanie jej w szczelinie lub rowku w Jednym z tych elementów porusza¬ jacych sie ruchem wzglednym. Natomiast w opisie patentowym Stanów'Zjednoczonych Ameryki Pln, nr 3 382 014 wiele zachodzacych na siebie folii moze byc pojedynczo zamocowanych w postawie foliowej za pomoca na przyklad spawania punktowego. Pod¬ stawa taka jest przytrzymywana ciernie przez je¬ den z elementów poruszajacych sie ruchem wzgled¬ nym. Poza tym moze tez byc stosowany wystep lub kolnierz na jednej z koncówek folii osadzony w szczelinie lub rowku w Jednym z elementów po¬ ruszajacych sie ruchem wzglednym. Przyklady takiego typu zamocowan sa przedstawione w opi- 125 730125 730 sach patentowych Stanów Zjednoczonych Amery¬ ki Pln. nr 3 511544, 3 747 997 i 3 809 443.Mimo, ze zamocowanie folii lozyskowej z jeir.ego konca stanowi zadawalajace rozwiazanie dla wielu zastosowan, to jednak ten typ zamocowania niesie z soba pewne, jemu wlasciwe ograniczenie i nie¬ dogodnosci. Na przyklad, zamocowanie folii z jed¬ nego jej konca, zwlaszcza dluzszej folii, jest przy¬ czyna sklonnosci folii do naprezania sie podczas rozruchu, co zwieksza tarcie pomiedzy dwoma ele¬ mentami poruszajacymi sie wzledem siiebie. W celu przezwyciezenia tego zwijania sie, lub naprezania, sie folii potrzebny jest wiekszy moment obrotowy zanim nastapi uniesienie, a wiec zanim nie wytwo- rzy sie warstewka plynu pomiedzy przyleglymi powierzchniami. Sklonnosc ta wystepuje zwlaszcza w lozyskach stozkowych, poniewaz folie sa wcis¬ kane, dó przestrzeni pomiedzy powierzchniami roz¬ bieznymi pod obciazeniem osiowym.Zdarzaja sie tez sytuacje w których obrzeza lub wystepy folii sa wyciagane ze szczelin lub rowków uniemozliwiajacych ruch tych dwóch czlonów wzgledem siebie. Kiedy natomiast stosuje sie cien- kie folie w celu polepszenia podatnosci powierz¬ chniowej, wtedy wystepuje czesto lopotanie i, nie¬ stabilnosc. Natomiast, kiedy pozadana jest wieksza sztywnosc a nie tlumienie, aby zmniejszyc ampli¬ tude drgan, to trzeba stosowac wiekszy moment obrotowy rozruchowy w przypadku folii mocowa¬ nych za koncówki. Nie ma korzystnego miejsca do skutecznego tlumienia z wyjatkiem podpór przej¬ mujacych obciazenie fbelki, znajdujacych sie na koncówkach tych folii, na których sa. one moco-, waine.; Celem wynalazku jest wyeliminowanie tych nie¬ dogodnosci poprzez opracowanie lozyska foliowego, w którym poszczególne folie sa mocowane w inny sposób.Lozysko foliowe, zawierajace dwa elementy lozys¬ kowe ruchome wzgledem siebie oraz trzeci element lozyskowy znajdujacy sie miedzy dwoma wspom¬ nianymi elementami lozyskowymi, a zawierajacy zachodzace na siebie elastyczne folie, wedlug wy-- ralazku charakteryzuje sie tym, ze na kazdej folii lozyskowej, pomiedzy jej koncówkami znajduje sie element montazowy stykajacy sie z przyleglym jednym z dwóch ruchomych wzgledem siebie ele¬ mentów lozyskowych. Korzystnym jest jesli ele¬ ment montazowy zamocowany jest w srodku folii lozyskowej, a stanowi go pret montazowy.W korzystnym rozwiazaniu element montazowy tworzy calosc ze wspóldzialajaca z nim folia lozys¬ kowa. W innym korzystnym rozwiazaniu element montazowy stanowi kanal o ksztalcie zblizonym do litery U.Element montazowy ma foliowy usztywniacz, który wystaje z miejsca zamocowania na wspól¬ dzialajacej z nim folii lozyskowej w jednym kie¬ runku. Korzystnie usztywniacz foliowy ze wspól¬ dzialajaca z nim folia lozyskowa stanowi jedna calosc.Kazda folia lozyskowa jest wygiieta na ksztalt luku. W korzystnym rozwiazaniu folia lozyskowa ma zarys trapezoidalny.W lozysku jeden z dwóch ruchomych wzgledem siebie elementów lozyskowych ma liczne rowki, z których kazdy przystosowany jest do przejmowa¬ nia wstawianego do niego elementu montazowego odpowiedniej folii lozyskowej. W kazdym rowku 5 znajduje sie powloka z materialu ciernego dla re¬ gulowania zacisniecia ciernego preta montazowego.Korzystnie jest jesli folia lozyskowa ma naklada kowa folie ze swobodnym koncem oratz podklad- kowa folie, które to folie wysuwaja sie z elementu 10 montazowego, a swobodny koniec kazdej z naklad¬ kowych folii styka sie z nastepna przylegla folia podkladkowa. Na górnej powierzchni nakladkowej folii lozyskowej znajdmje sie powloka, a korzystnie równiez górna powierzchnia pod^ladkowej folii jest 15 pokryta powloka. Powloka ta wykonana jest z ma¬ terialu o wysokich wlasnosciach samosmarownych, a korzystnie z uwarstwionych "Weglowodbr6w flu- oropodobnych. J W korzystnym rozwiazaniu lozyska* podkladkowa 20 folia ma naprzemian zebra i rowki, a dlugosc równa dlugosci pierwsziej i drugiej powierzchna nakladko¬ wej, przy czym górna powierzchnia kazdego zebra odpowiada swym polozeniem rowkowi na drugiej powierzchni nakladkowej. u Podkladkowa folia z naprzemiennymi zebrami i rowkami ma pierwsza robocza czesc ksztaltowa, tlumiaca przez zaginanie jak belka na calej swej dlugosci oraz druga robocza czesc ksztaltowa tlu¬ miaca przez zaginanie w wygieciu po poszczegól- M nycn zebrach, jak po wielu belkowych segmentach.Zamocowanie folii w miejscu znajdujacym sie w poblizu jej srodka zasadniczo usuwa wiekszosc nie¬ dogodnosci, jakie wystepowaly w lozyskach o foliach zamocowanych swymi koncówkami. Folia 35 zamocowana w obszarze miedzy koncówkami przy¬ czynia sie do znacznego zmniejszenia momentu roz¬ ruchowego, a przy tym umozliwia zwiekszenie ob¬ ciazenia przy mniejszej liczbie zastosowanych folii.Lozysko wyposazone w usztywniacz moze miec ^ ciensze, podatniejsze, latwiejsze do ksztaltowania folie, przy czyim uzyskuje sie lepsze centrowamiit elementów poruszajacych sie ruchem wzglednym obrotowo. Ponadto mozna zwiekszyc obciazenie dzieki zalozeniu osobnej folii usztywniacza pod kazda z folii zamocowanych srodkowo, natomiast tlumienie mozna regulowac i ograniczac za po¬ moca wielu róznych sposobów.Przedmiot wynalazku uwidoczniono w przykla¬ dzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia pojedynczy foliowy element lozyskowy wedlug wynalazku, w rzucie perspektywicznym, fig. 2 — wiele takich foliowych elementów lozysko¬ wych wedlug fig. 1 zamocowanych w tulei, w rzucie czolowym, fig. 2a — wiele foliowych elemen¬ tów lozyskowych z powloka, zamocowanych w tulei, fig. 3 — rzut boczny, jak na fig. 2 elementów lo¬ zyskowych i tulei wraz z osadzonym w lozysku walkiem, fig. 4 — foliowe elementy lozyskowe wedlug fig. 1, umieszczone w odmiennej tulei, w rzucie czolowym, w wykroju, fig. 5 — tuleje i foliowe elementy lozyskowe wedlug fig. 4 z wal¬ kiem umieszczonym wewnatrz nich, w rzucie czo¬ lowym, w wykroju, fig. 6 — odmienny przyklad foliowego elementu lozyskowego wedlug wynalazku 65 w rzucie perspektywicznym, fig. 7 — jeszcze inny 45 50 55 60125730 6 foliowy element lozyskowy wedlug wynalazku w rzucie perspektywicznym, fig. 8 — odimienny przy¬ klad lozyska foliowego wedlug wynalazku wyposa¬ zonego w oddzielny usztywniacz lozyskowy, w po¬ wiekszeniu, w rzucie czolowym, w wykroju, fig. 9 — czesc lozysika wedlug fig. 8 w przekroju, w powiek¬ szeniu, fig. 9a — czesc lozyska wedlug fig. 8 o ele¬ mentach zaopatrzonych w powloke, w przekroju, w powiekszeniu ,fig. 10 —.kolejny przyklad folio¬ wego elementu lozyskowego wedlug wynalazku w rzucie perepektywicznym, fig. 11 — nastepny przy¬ klad foliowego elementu lozyskowego w rzucie perspektywicznym, fig. 12 — foliowy oporowy ele¬ ment lozyskowy w rzucie perspektywicznym, fig. 13 — foliowe lozysko stozkowe w rozlozeniu na czesci, fig. 14 — zlozone foliowe lozysko stozko¬ we, przedstawione w rozlozeniu na czesci na fig. 13, w przekroju, fig. 15 — inny przyklad foliowego lozyska stozkowego w rzucie perspektywicznym, a fig. 16 — przedstawia inny przyklad foliowego elementu lozyskowego stozkowego, w rzucie per¬ spektywicznym.Jak to jest przedstawione na fig. 1 foliowe ele¬ menty lozyskowe 10 wedlug wynalazku maja postac cienkich, podatnych folii lozyskowych 12, zaopa¬ trzonych w pret montazowy 14, zamocowany po¬ srodku, pomiedzy ich koncówkami, np. za pomoca zgrzewania punktowego.Podatna folia jest pokazywana jako symetryczna, lecz moze miec dowolny zadany ksztalt, dostosowa¬ ny do danego zastosowania. Ponadto pret monta¬ zowy 14 nie musi byc zamocowany w srodku folii, nawet jesli folia jest symetryczna. Liczne foliowe elementy lozyskowe 10 sa przystosowane do osa¬ dzenia ich na wewnetrznej powierzchni tulei 16 jak to pokazano na fig. 2. Prety montazowe 14 sa do¬ stosowane ksztaltem do rowków lub szczelin 18 w wewnetrznej powierzchni tulei 16.Folia lozyskowa 12, przedstawiona na fig. 2a ma folia nakladkowa 20 i folie podkladkowa 22 po kaz¬ dej stronie preta montazowego 14. Podkladkowa folia 22 po jednej stronie preta montazowego 14 jest przystosowana do umieszczania jej pod na¬ kladkowa folia 20 po drugiej stronie preta monta¬ zowego 14 nastepnej przyleglej folii lozyskowej 12.Wolny koniec podkladkowej folii 22 pozostaje zwy¬ kle w styku z wewnetrzna powierzchnia 24 tulei 16 blisko nastepnej, przyleglej szczeliny 18, natomiast wolny koniec nakladkowej folii 20 pozostaje w styku z nastepna, przylegla folia lozyskowa zasad¬ niczo obok preta montazowego 14. Kiedy wstawia sie walek 26 do tulei 16 jak na fig. 3, to podatne folie lozyskowe 12 sa sciskane w przestrzeni mie¬ dzy walkiem 26 a tuleja 16 tak, ze podkladkowa folia 22 tworzy sprezyste podparcie dla nakladko¬ wej folii 20 nastepnej, przyleglej folii lozysko¬ wej 12.Prety montazowe 14 sa takze glebiej wciskane do rowków 18 w wewnetrznej powierzchni tulei 16.Kazda folia 12 dziala jako sprezysta belka obraca¬ jaca sie i podtrzymywana przy zakonczeniu pod¬ kladkowej folii 22 na wewnetrznej powierzchni 24 tulei 16 oraz przy zakonczeniu swobodnym naklad¬ kowej folii 20 nastepnej, przyleglej folii lozysko¬ wej 12. 10 15 20 25 30 35 40 u 10 55 65 Pojedyncze folie lozyskowe 12 maja sklonnosc do uginania sie pod obciazeniem w miejscu miedzy punktami podparcia. Koncówka podkladkowej foli; 22 ma sklonnosc do slizgania sie po wewnetrznej powierzchni 24 tulei 16, natomiast wolny koniec nakladkowej folii 22 slizga sie po nastepnej przy¬ leglej powierzchni folii lozyskowej 12. Jednakze ruch folii lozyskowych 12 jest ograniczony na sku¬ tek osadzenia preta montazowego 14 w szczelinie 18.Na figurach 1—3 jest przedstawiona podstawowa konstrukcja lozyska poprzecznego ulepszonego wed¬ lug wynalazku. Niezaleznie od takiego wykonania przykladowego mozna wykonac wiele innych od¬ mian, o których bedzie mowa dalej.Dla zapewnienia smarownosci i odpornosci na zuzycie oraz wplywanie na charakterystyke tlumie¬ nia foliowych elementów lozyskowych mozna za¬ stosowac rózne powloki na poszczególnych powierz¬ chniach lozyska foliowego. Jak to przedstawiaja fig. 2a i 11, górna powierzchnia nakladkowej folii 20, pozostajaca w styku z walkiem 26 przed jego uniesieniem, moze byc pokryta powloka 21 odporna na zuzycie i dzialanie wysokiej temperatury, o du¬ zej smarnosci, np. powloke z uwarstwionych weglo¬ wodorów fluoropochodnych. Górna powierzchnia podkladkowej folii 22, po której slizga sie dolna powierzchnia nakladkowej folii 20, moze byc po¬ kryta powloka 23, majaca smarnosc jak powloka 21 nakladkowej folii, poniewaz nie ma styku z wal¬ kiem 26. Stosowana moze byc korzystnie mieszanka wysokotemperaturowych superpolimerów; takich jak siarczek polifenylenowy, wypelniony materia¬ lem odpornym na zuzycie, np. tlenkiem kobaltu.Opracowano podklad dla uwarstwionych, fluoro¬ pochodnych weglowodorów w celu poprawienia przyczepnosci powloki. Poniewaz powierzchnia dol¬ na podkladkowej folii 22 slizga sie po wewnetrznej powierzchni 24 tulei 16, wiec wewnetrzna powierz¬ chnia 24 moze byc pokrywana powloka 25 z ma¬ terialu podobnego do materialu powloki 23 górnej powierzchni podkladkowej folii 22.Slizgowy ruch wzgledny miedzy dolna powierz¬ chnia nakladkowej folii 20 a powloka 23 na górnej powierzchni podkladkowej folii 22, a miedzy dolna powierzchnia podkladkowej folii 22 i powloka 25 na wewnetrznej powierzchni 24 tulei 16 wraz z warstewka sciskana, formujaca sie miedzy przy¬ leglymi, zachodzacymi na siebie foliami, ma znacz¬ ny wplyw na tlumienie lozyska foliowego. Dzieki wlasciwemu doborowi materialów na powloki 23 i 25 mozna regulowac odpowiednio dzialanie tlU7 miace. Wlasciwy sposób dzialania lozyska wymaga, aby tlumienie wystepowalo w zalozonych granicach, poniewaz nadmierne tlumienie zmniejsza znamio¬ nowa obciazalnosc i powieksza moment rozrucho¬ wy, natomiast zbyt male tlumienie zwieksza ampli¬ tude bicia walka przy zewnetrznych drganiach.Jak to ogólnie przedstawiono na fig. 4 i 5, tlu¬ mienie w lozysku moze byc równiez wywolywane przez styk cierny miedzy pretem montazowym 14 a rowkiem 18 w tulei 16. Nalozenie powloki 30 z materialu ciernego na powierzchnie boczna rowka 18 dla spowodowania powstania sityku z pretem montazowym 14, nie wywolujacego korozji ciernej7 125 730 8 (to jest nie powodujacego zatarcia), zwieksza tlu¬ mienie lozyska foliowego.Poza nalozeniem powlok na powierzchnie trace lozyska foliowego, folie lozyskowe moga miec zmieniony ksztalt dla uzyskiwania okreslonych ko¬ rzysci. Na przyklad, jak pokazano na fig. 6, folio¬ wy element lozyskowy 40, w którym folia lozysko¬ wa 42 jest zamocowana do preta montazowego 44, moze miec dolna powierzchnie podkladkowej folii 48 rowkowana dla utworzenia naprzemiamleglych zeber 52 o plaskich wierzcholkach, oraz rowków 50.Górna powierzchnia ma takze naprzemianlegle zebcra 54 i rowki 56, przy czym zebra 54 na górnej powierzchni sa rozstawione pomiedzy zebrami 52 na dolnej powierzchni. Rowki 50 i 56 zabezpieczaja uzyteczne chlodzenie w lozyskach za pomoca kiero¬ wania przeplywem cieczy wzdluz dlugosci folii.Zebra 52 i 54 maja ogólnie plaskie wierzcholki dla ulatwienia slizgania sie folii, a takze dla zminima¬ lizowania falistosci na powierzchni warstewki flu¬ idalnej. Calkowita grubosc podkladkowej folii 48, mierzona od spodu zebra 52 do wierzcholka zebra 54 powinna korzystnie równac sie grubosci naklad¬ kowej folii 46.W przykladzie wykonania wedlug fig. 7 obydwie powierzchnie górna i dolna podkladkowej folii 68 moga byc takze wytrawiane lub rowkowane Rowki 70 i zebra 72 sa na dolnej powierzchni wy¬ konane naprzemiennie, a odpowiednie rowki 74 i zebra 76 wystepuja naprzemiennie na powierzchni górnej, W tym przykladzie wykonania grubosc na¬ kladkowej folii 66 jest równa grubosci podkladko¬ wej folii 68, mierzonej od rowka 70 do rowka 74.W celu wyi^vloirzenlia sprezystej lub podobnej do sprezyny folii podkladkowej, zebra górnej powierz¬ chni w kazdym z przykladów wykonania przedsta¬ wionych na fig. 6 i 7, sa ustawione przeciwlegle do rowków dolnej powierzchni, natomiast rowki górnej powierzchni sa ustawione przeciwlegle do zeber dolnej powierzchna. Rowki i zebra jak na fig. 6 i 7 moga byc dokladnie i tanio wykonane za pomoca trawienia fotochemicznego lub za po¬ moca podobnych sposobów, a równiez mozna wyko¬ rzystywac inne alternatywne spojsoby takie jak laczenie licznych, waskich pasków z powierzchnia¬ mi folii.W przypadku sprezystej lub podobnej do spre¬ zyny, podkladkowej folii jak na fig. 7, podklad- kowa folia 68 ma sklonnosc do bardziej miejsco¬ wego uginania sie w kierunku promieniowym mie¬ dzy zebrami natomdast wolny koniec podkladkowej folid 68 ma znacznie mniejsza sklonnosc do slizga-* nia sie. Spodnia strona podkladkowej folii tworzy styk tylko z wystajacymi grzbietami górnej po¬ wierzchni folii podkladkowej.Inny alternatywny przyklad uksztaltowania lo¬ zyska foliowego jest przedstawiony na fig. 8, 9.W tym uksztaltowaniu ma ono osobny usztywniacz 88 pod podkladkowa folia 8£. Foliowy element lo¬ zyskowy 80 moze byc nieznacznie lzejszy i bardziej podatny oraz moze miec dluzsza folie nakladkowa 82 i dluzsza folie podkladkowa $£ po ol?u stronach preta montazowego 86. Folia, która jest lzejsza, bardziej sprezysta i dluzsza (mniejsza liczba folii) ina zalety wytwarzania, idealnego: tartaftu war¬ stewki fluidalnej. Podczas gdy na fig. 2 i 3 jest przedstawionych lacznie osiem elementów folio¬ wych, to na fig. 8 dla porównania sa przedstawione tylko cztery elementy foliowe. 5 Usztywniacz 88 ma folie 92 ustawiona bezpo¬ srednio pod podkladkowa folia 84, a element mon¬ tazowy 90 usztywniacza znajduje sie obok preta montazowego 86. Pret montazowy 86 i element montazowy 90 sa przystosowane do wstawiania do 10 rowków 103 w wewnetrznej powierzchni 101 tulei 98. Folia 92, która zwykle ma te sama krzy¬ wizne co podkladkowa folia 84, ma liczne, rozsta¬ wione zebra 99 na jej powierzchni górnej i dolnej.Zebra 99 na górnej powierzchni maja usytuowanie 15 naprzemianlegle wzgledem zeber 96 powierzchni dolnej, aby uzyskac podatnosc folii usztywniacza, takiej jak sprezysta folia 92. Zebra 99 maja plaskie wierzcholki stykajace sie ze spodnia strona pod¬ kladkowej folii 84. Widac to jasno na fig. 9. Zebra 20 96 na powierzchni dolnej moga równiez byc plaskie.Poniewaz folia 92 usztywniacza nie ma bezpo¬ sredniego styku z powierzchnia podkladkowej folii 84, podloze mechaniczno-sprezyste ma sklon¬ nosc do odbiegania od istoty aerodynamicznej. 25 W znanych foliach zamocowanych ich czescia kon¬ cowa, trzeba miec krótsze i/lub grubsze folie, aby zwiekszyc obciazalnosc sprezysta i podtrzymac wieksza wartosc cisnienia w warstewce. Jednakze im 'krótsze sa te folie i grubsze, tym bardziej od- i0 biegaja od idealnego ksztaltu warstewki fluidalnej i sa mniej .podatne na miejscowe niedopasowania.Przyklad wykonania wedlug fig. 8 i 9 pozwala na wieksze obciazenie lozyska przy mniejszym mo¬ mencie rozruchowym lozyska oraz nie tak licznych 35 lecz sztywniejszych foliach. Ponadto uzyskuje sie lepsze centrowanie i chlodzenie. Uzyskuje sie rów¬ niez mozliwosc regulowania ttumienia dynamicznej reakcji folii< Folia 92 usztywniacza 88, która moze byc wytra- 40 wiana fotochemicznie tak samo jak podkladkowa folia 68 wedlug fig. 7, moze byc pokryta powloka z materialu odpornego na zuzycie wypelnionego mieszanina superpolimerów, np. tlenkiem kobalto¬ wym wypelnionym siarczkiem polifenylenowym, 45 wedlug fig. 9a. Powloka 97 moze byc potrzebna tylko na plaskich powierzchniach zeber 99 powierz¬ chni górnej, która styka sie ze spodnia strona pod¬ kladkowej folii 84, chociaz moze byc latwiej wy¬ konac powloke na calej górnej powierzchni. Powlo- w ki 83 i 85 z uwarstwionych weglowodorów fluoro- pochodnych, np. z teflonu-S mozna stosowac na górne powierzchnie podkladkowej folii 84 i odpo¬ wiednio nakladkowej folii 82. Wewnetrzna po¬ wierzchnia 101 tulei 98 moze takze miec powloke wykonana z mieszanki superpolimeru wypelnionego materialem odpornym na zuzycie.Do tego miejsca foliowe elementy lozyskowe byly opisywane jako zawierajace osobna folie i pret montazowy, polaczone ze soba, to jednak mozliwe jest formowanie foliowych elementów lozyskowych jako integralnego zespolu jak na fig. 10. Integralny, foliowy element lozyskowy 100 ma kanal 106 o ksztalcie zasadniczo litery U, przy czym jego nakladkowa folia 102 jest wysunieta w jedna stro- 15 ne, a podkladkowa folia 104 w druga strone. Inte-9 125 730 ; r 10 graliby element foliowy 101 moze byc wykonany z cienkiego podatnego materialu i moze byc latwo zaginany 'dla nadania potrzebnego ksztaltu.Opisane wyzej konfiguracje dotyczyly zastosowan lozysk foliowych jako lozysk poprzecznych (pro¬ mieniowych) lecz foliowe elementy wedlug wyna¬ lazku moja zastosowanie, równiez do irunych rodza¬ jów lozysk, np. lozysk oporowych oraz lozysk stoz¬ kowych. Foliowy element lozysikowy 120 wyko¬ rzystywany w lozysku oporowym jest uwidoczniony schematycznie na fig. 12. W przypadku zastosowa¬ nia do lozyska oporowego uklad folii lozyskowych zawiera nakladkowa folie 122 i podkladkowa folie 124 w postaci plaskiej, zamocowane na precie mon¬ tazowym 126. W niektórych zastosowaniach pon szczególne folie lozyskowe nie musza zachodzic na siebie. Ponadto wiadomo, ze liczne indywidualne folie lozyska oporowego moga byc zamocowane na powierzchni oporowej, jak to ogólnie przedstawia patent nr 3 615 121 St. Zjedn. Am. Pln.Zastosowanie niniejszego wynalazku do stozko¬ wego lozyska foliowego jest ogólnie przedstawione na fig. 13—16. Foliowe elementy lozyskowe 150 maja nakladkowa folie 152 i podkladkowa folie 154, wysuniete z obydwu stron montazowego preta 156.Pret 156 jest przystosowany do wkladania do rowka 134 w stozkowym otworze 132 w tulei lozyskowej ISO. Cylindryczny otwór 136 przebiega od stozko¬ wego otworu 132 poprzez pozostala czesc tulei 130.Walek 138 ma cylindryczny odcinek 140, stozkowy odcinek 142 oraz droigi cylindryczny odcinek 144 i jest przystosowany do wkladania go do tuled 130, majacej liczne elementy lozyskowe 150, które sa zalozone ód wewnatrz. Lozysko stozkowe jest przedstawione na fig. 13 w rozlozeniu na czesci, natomiast na fig. 14 w postaci zestawionej.Podobnie jak w przypadku lozysk typu poprzecz¬ nego mozna wykonac wiele odmian podstawowego ukladu lozysk typu oporowego i stozkowego. Na przyklad powierzchnie lozyska oporowego i stoz¬ kowego moga miec powloke jak na fig, 2a i 11 oraz oddzielna folie usztywniacza, jak to jest przedsta¬ wione na fig. 8 i 9. Na fig. 15 przedstawiono' inte¬ gralna folie stozkowa 160 ogólnie odpowiadajaca integralnej folii poprzecznej wedlug fig. 10.Nakladkowa folia 162 i podkladkowa folia 164 sa wysuniete z obu stron kanalu 166 o< ksztalcie zasadniczo litery U. Ponadto stozkowa folia lozys¬ kowa 170 ma podkladkowa folie 174 podobna do sprezyny jak na fig. 16. Zebra 178 ma górnej po¬ wierzchni sa ustawione naprzemian w stosunku do zeber 176 dolnej powierzchni wzdluz podkladko- wej folii 174. Folia nakladkowa oraz folia podklad¬ kowa 174 sa zbiezne w przypadku lozyska stozko¬ wego, przy czym podobnie zbiezne sa zebra 176 i 178, to znaczy odstepy miedzy zebrami zmniej¬ szaja sie od jednego konca folii do jej drugiego konca.Na rysunku przedstawiono lozysko zamontowane w tulei, jednak taki sam uklad montazowy moze byc zastosowany do montowania lozysk na walku.Liczba, ksztalt i usytuowanie poszczególnych folii lozyskowych moze sie znacznie róznic, aby sprostac, róznym specyficznym wymaganiom odpowiednio do zastosowan, trzeba jednak, aby zachowane bylo zamocowanie folii w miejscu polozonym pomiedzy jej koncówkami, a nie za ich koncówki.Zastrzezenia patentów c 5 1. Lozysko foliowe, zawierajace dwa elementy lozyskowe ruchome wzgledem siebie oraz trzeci element lozyskowy znajdujacy sie miedzy tymi dwoma elementami lozyskowymi zawierajacy za¬ chodzace na siebie elastyczne folie, znamienny tym, io ze na kazdej folii lozyskowej (12, 42, 46, 48, 60, 62, 66, 68, 80, 82, 84, 100, 102, 104, 120, 122, 124, 160, 162, 164) pomiedzy jej koncówkami znajduje sie ele¬ ment montazowy (14, 44, 64, 86, 106, 126, 166) sty¬ kajacy sie z przyleglym jednym z dwóch rucho- 15 mych wzgledem siebie elementów lozyskowych. 2. Lozysko wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze element montazowy (14) zamocowany jest w srodku folii lozyskowej (12). 3. Lozysko wedlug zastrz. 2, znamienne tym, ze 20 element montazowy (14) stanowi pret montazowy. 4. Lozysko wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze element montazowy (106, 166) tworzy calosc ze wspóldzialajaca z nia folia lozyskowa (102, 104, 162, 164). 25 5. Lozysko wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze element montazowy (106, 166) stanowi kanal o ksztalcie zblizonym do litery U. 6. Lozysko wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze 30 element montazowy (86) ma foliowy usztywniacz (88), który wystaje z miejsca zamocowania na wspóldzialajacej z nim folii lozyskowej (84) w jed¬ nym kierunku. 7. Lozysko wedlug zastrz. 6, znamienne tym, ze 35 usztywniacz foliowy (88) ze wspóldzialajaca z nia folia lozyskowa (84) stanowi jedna calosc. 8. Lozysko wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze kazda folia lozyskowa (12, 42, 46, 48, 60, 66, 68, 82, 84, 100, 102, 104, 120, 122, 124, 162, 164) jest 40 wygieta na ksztalt luku. 9. Lozysko wedlug zasjtrz. 1, znamienne tym, ze folia lozyskowa (160) ma zarys trapezoidalny. 10. Lozysko wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze jeden z dwóch ruchomych wzgledem siebie elemen- 45 tów lozyskowych (16, 26, 130, 138) ma liczne rowki (18, 134), przy czym kazdy rowek (18, 134) przysto¬ sowany jest do przejmowania wstawianego do niego elementu montazowego (14, 44, 64, 86, 106, J26, 166) odpowiedniej folii lozyskowej. 50 11. Lozysko wedlug zastrz. 10, znamienne tym, ze w kazdym rowku (18) znajduje sie powloka (30) z materialu ciernego dla regulowania zacisniecia ciernego preta montazowego (14). 12. Lozysko wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze 55 folia lozyskowa (12, 42, 62, 80) ma nakladkowa folie (20, 46, 66, 82) ze swobodnym koncem oraz pod¬ kladkowa folie (22, 48, 68, 84), przy czym folie te wysuwaja sie z elementu montazowego (14, 44, 64, 86, a swobodny koniec kazdej z nakladkowych folii 60 (20, 46, 66, 82) styka sie z nastepna przylegla folia podkladkowa (22, 48, 68, 84). 13. Lozysko wedlug zastrz. 12, znamienne tym, ze na górnej powierzchni nakladkowej folii (82) znajduje sie powloka (83),11 125 730 12 14. Lozysko wedlug izastrz. 12, znamienne tym, ze na górnej powierzchni podkladkowej folii (84) znajduje sie powloka (85). 15. Lozysko wedlug zastrz. 13 albo 14, znamienny tym, ze powloka (83, 85) jest wykonana z materialu o wysokich wlasciwosciach samosmarownych. 16. Lozysko wedlug zastrz. 15, znamienne tym, ze powloka (83, 85) jest wykonana z uwarstwionych weglowodorów fluoropochodnych. 17. Lozysko wedlug zastrz. 12, znamienne tym, ze podkladkowa folia (48, 68) ma naprzemienne zebra (52, 54, 72, 76) i rowki (50, 56, 70, 74) a dlugosc równa dlugosci pierwszej i drugiej powierzchni nakladkowej, przy czym górna powierzchnia kaz¬ dego zebra (52, 54, 72, 76) odpowiada swym polo¬ zeniom rowkowi (50, 56, 70, 74) na drugiej po- 5 wierzchni nakladkowej. 18. Lozysko wedlug zastrz. 17, znamienne tym, ze podkladkowa folia (48, 68) z naprzemiennymi zebrami (52, 54, 72, 76) i rowkami (50, 56, 70, 74) ma pierwsza robocza czesc ksztaltowa, tlumiaca przez io zaginanie jak belka na calej swej dlugosci oraz druga robocza czesc ksztaltowa tlumiaca przez za¬ ginanie na poszczególnych zebrach, jak po wielu belkowych segmentach.•Fig. i.Fig 13.F''g. u.Fig 14 OZGraf. Z.P. Dz-wo, 2. 993 (90+15) 6.8! Cena IM ii PL