Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych estrów kwasu 4-chlorowco-3-ketoan- drosteno-4-karbotiolowego—17.fi o wzorze 1, w któ¬ rym X1 oznacza atom fluoru lub chloru, X2 oz¬ nacza atom fluoru, chloru lub wodoru, R ozna¬ cza grupe alkilowa o 1—6 atomach wegla, R1 oznacza grupe alkanoilowa o 2—6 atomach wegla gdy R2 oznacza grupe metylowa w polozeniu a lub fi, wzglednie podstawniki OR1 i R2 tworza wspólnie grupe izopropylidenodwuoksy, a linia cia¬ gla i linia przerywana miedzy atomami wegla w pozycjach 1 i 2 oznaczaja, ze miedzy tymi atomami znajduje sie wiazanie pojedyncze lub podwójne.Zwiazki o wzorze 1 maja wlasciwosci przeciw¬ zapalne i moga stanowic substancje czynne le¬ ków nadajacych sie do podawania ssakom.Znane sa kwasy 3-ketoandrosteno-4-karboksylo¬ we—17fi, które w pozycji 9 podstawione sa ato¬ mem chloru lub fluoru, a w pozycji 11 grupa ketonowa, hydroksylowa lub atomem chloru (patrz np. opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr 3823080). Wiadomo ponadto, ze kwasy 3- -ketoandrosteno-4-kanboksylowego-17^ moga byc podstawione atomem fluoru zarówno w pozycji 9a, jak i 6a, (patrz nr. opisy patentowe Stanów Zjednoczonych Ameryki nr nr 3636010 i 4093721).Z opisu patentowego St. Zjedn. Am. nr 3989686 wiadomo równiez, ze steroidy o wzorze 3, w któ- 10 15 20 25 30 rym R1 oznacza atom wodoru lub grupe metylowa, R2 oznacza atom wodoru lub grupe metylowa, R3 oznacza atom wodoru lub gdy R2 oznacza atom wodoru, R3 oznacza grupe alkoksylowa o 1—6 atomach wegla, grupe alkilowa o 1—5 atomach wegla, grupe" tiocyjanianowa lub atom chlorowca, R4 oznacza atom wodoru lub grupe metylowa, a R5 oznacza grupe alkilowa o 1—16 atomach wegla, ewentualnie podstawiona atomem chlorowca lub grupa o wzorze NR*R7, w którym R6 i R7 sa jed¬ nakowe lub rózne i oznaczaja grupy alkilowe o 1—6 atomach wegla, badz tez R6 i R7 razem z atomem azotu tworza grupe morfoliinowa, tio- morfolinowa lub morfolinowa podstawiona grupa alkilowa o 1—6 atomach wegla. Liniami przery¬ wanymi w pierscieniu „A" zaznaczono polozenie podwójnych wiazan. Zw;azki takie sa uzytecznymi srodkami znieczulajacymi.Do znanych zwiazków nalezy równiez ester me¬ tylowy kwasu 3/?-acetoksyallotiolocholanowego oraz ester metylowy kwasu 3^-acetoksyatiolocholanowe- go-5 (Helv. Chem. Acta, 29, 684—92, (1946)).Zgodnie z wynalazkiem nowe zwiazki o wzo¬ rze 1, wytwarza sie poddajac zwiazek o wzorze 2, w którym X1, X2, R, R1, R2 i linia ciagla i prze¬ rywana maja wyzej podane znaczenie, reakcji z zasada.Jedna z grup zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku sa zwiazki o wzorze 1, w któ- 121 569\ "¦ 3 ¦ rym X1 oznacza atoni fluoru lub chloru, X2 ozna¬ cza atom fluoru lub wodoru, R oznacza grupe al¬ kilowa o 1—6 atomach wegla, R1 oznacza grupe alkanoilowa o 2—18 atomach wegla w przypadku, . gdy R2 oznacza grupe metylowa w polozeniu a lub fi, badz tez podstawniki OR1 i R2 tworza ra¬ zem grupe izopropylidenodwuoksy. Do tej grupy naleza z kolei zwiazki o wzorze 1, w którym R2 oznacza grupe metylowa w polozeniu a lub j3, X1 oznacza atom fluoru, X2 oznacza atom wodoru luib fluoru, a linia ciagla i przerywana oznacza podwójne wiazanie. Sposród tych zwiazków ko¬ rzystnymi sa te zwiazki o wzorze 1, w którym podstawniki X1 i X2 oznaczaja atomy fluoru, R oznacza "gart^ metylowa, zas OR1 oznacza ugrupo- k wknie* óclartowe^ lub propionianowe.Inna podgrupe zwiazków otrzymywanych spo- „ sobein wedlug wynalazku stanowia zwiazki o wzo- .. rze. 1, w któryiri R oznacza grupe alkilowa o 1—6 * atoTHSch wegla", OR1 i R2 tworza razem grupe 16a, l?a-izopropylodenodwuoksy, a X1 oznacza atom fluoru, a X2 oznacza atom wodoru lub fluoru. Do tej podgrupy naleza równiez te zwiazki o wzorze 1, w którym R oznacza grupe metylowa lub ety¬ lowa, korzystnie metylowa. Wsród nich korzystny¬ mi sa te zwiazki o wzorze 1, w którym X1 i X2 oznaczaja atomy fluoru.Termin „grupa alkilowa" stosowany w niniej¬ szym opisie oznacza proste lub rozgalezione grupy alkilowe, takie jak grupa metylowa, etylowa, n- -propylowa, izopropylowa, n-butylowa, izobutylo- wa, IH-rz.-butylowa, pentylowa, izopentylowa, n- heksylowa itd.Termin „grupa alkanoilowa" oznacza grupe o wzorze R4—C=0, w którymi R4 oznacza grupe al¬ kilowa o 1—5 atomach wegla, np. grupe acetylo- wa, propionylowa, butyrylowa, walerylowa, ka- proilowa, itd. A Gdy we wzorze 1 podstawniki X1 i X2 oznacza¬ ja atomy fluoru, R oznacza grupe metylowa, R1 oznacza grupe acetoksylowa, a R2 oznacza grupe metylowa w polozeniu a, to wówczas zwiazek ta¬ ki bedzie nosil nazwe ester metylowy kwasu 17«- -acetoksy-9a-chloro-l!l^-hydroksy-4,6a-dwufluoiro- -16a-metylo- 3-ketoandrostadieno-1,4-karbotiolowe- go-llfi. Jesli natomiast R oznacza atom wodoru, a podstawniki X1, X2, R1 i R2 maja niezmienione znaczenie, to wówczas zwiazek taki nosi nazwe kwas 17«-acet0ksy-9a-chloro-ll^-hydroksy-4,6a- -dwufluoro-16a-metylo-34cetoandrostadieno-l,4-kar- botiolowy-17^.Reakcje zwiazku o wzorze 2, z zasada prowadzi sie w odpowiednim rozpuszczalniku organicznym zawierajacym grupy wodorotlenowe, takim jak al- kanol, np. metanol. Odpowiednimi zasadami sto¬ sowanymi w sposobie wedlug wynalazku sa we¬ glany metali alkalicznych, np. Weglan potasowy.Reakcje prowadzi sie w atmosferze gazu obojetne¬ go, w temperaturze 0—50°C.Pochodna dienowa—1,4 o wzorze 1 mozna latwo przeprowadzic w odpowiednia pochodna zawieraja¬ ca podwójne wiazanie w pozycji 4, stosujac znane metody, takie jak uwodornienie za pomoca etano- lowego roztworu tris/trójfenylofosfinó/chlororodu. 1569 4 Zwiazki o wzorze 2, sa zwiazkami nowymi. O- trzymuje sie je ze zwiazków o wzorze 4, pod¬ dajac te zwiazki reakcji chlorowcowania przy u- zyciu srodka fluorujacego, takiego jak fluorek per- * chlorylu (CIO3F) lub fluorek trójfluorometoksylo- wy (CF3OF), badz srodka zawierajacego dodatni jon chlorkowy, takiego jak N-chlorosikukcynimid, dwuchlorohydanteina, itp. Otrzymuje sie 3-keto- -4a-£luoro/chloro lub bromo-steroid o wzorze 2. 10 Zwiazki o wzorze 1 sa uzytecznymi srodkami sto¬ sowanymi do lagodzenia stanów zapalnych u ssa¬ ków, a scislej biorac sa one srodkami uzyteczny¬ mi przy likwidowaniu objawów stanów zapalnych przy chorobach skórnych, poddajacych sie leczeniu 18 kortykosteroidami.Wstepne badania aktywnosci przeciwzapalnej przeprowadzono w sposób podany przez S. W.McKenzie i R. B. Stoughtona w Kethod for Com- paring Percutaneous Absorptien of Steroida", 20 Arch. Dermat., 86, 608 (1962) lub stosujac mody¬ fikacje tej metody.Ogólnie, stany zapalne u ssaków, zwlaszcza u ludzi, likwiduje sie podajac cierpiacym ssakom terapeutyczna ilosc nowych steroidów o wzorze 1, to znaczy taka ilosc, która powoduje poprawe sta¬ nu zdrowia. Na miejsca chore korzystnie jest sto¬ sowac steroid w postaci odpowiednio przygotowa¬ nego preparatu farmakologicznego, co zostanie o- mówione w dalszej czesci opisu. 30 Efektywnie dzialajaca ilosc zwiazku zalezy od warunków i rodzaju osobnika poddawanego lecze¬ niu i wynosi od 0,001 do 10P/o wagowych, a ko¬ rzystnie od 0,01 do lP/o wagowego substancji czyn- 35 nej w przeliczeniu na mase preparatu. Takie ilo¬ sci zwiazku sa terapeutycznie skuteczne, nie da¬ jac jednoczesnie skutków ubocznych, to znaczy sa one wystarczajace do zlikwidowania stanów zapal¬ nych, lecz nie tak duze, aby wywolac u pacjenta 40 niepozadane skutki.Zwiazki o wzorze 1 wykazuja nie tylko dziala¬ nie przeciwzapalne lecz charakteryzuja sie rów¬ niez niska aktywnoscia ogólnoustrojowa, co stwier¬ dzono w badaniach laboratoryjnych. 45 Dzieki temu mozliwe jest stosowanie tych zwiaz¬ ków w ilosciach dzialajacych skutecznie, bez oba¬ wy wywolania zbyt duzych efektów ubocznych na pozostale czesci organizmu.Z nowych steroidów o wzorze 1 mozna wytwa- 50 rzac srodki lecznicze o dzialaniu przeciwzapalnym, mieszajac^te zwiazki z odpowiednimi znanymi za¬ robkami. Z reguly efektywna ilosc steroidu wy¬ nosi od okolo 0,001 do okolo 10p/o wagowych. Po¬ zostala czesc preparatu stanowi co najmniej jed- 55 na zaróbka w ilosci od okolo 90 do okolo 90,999P/» wagowych, która moze takze zawierac farmaceu¬ tycznie dopuszczalny rozpuszczalnik, jak równiez inne farmaceutycznie dopuszczalne substancje do¬ datkowe. *o Dzialanie zwiazków o wzorze 1 badano w naste¬ pujacych próbach.Próba, A. Dawka DL5q.Szesciu myszom szczepu Swisa-Webster, kazda o wadze okolo 25 g, zaszczepiono podskórnie roz- w tikrór estru metylowego kwasu 4,6«,9«-trójfluoro-121 569 6 25 -11^-hydroksy-16a-metylo-3 -keto-47«-a-propionylo- ksyandrostadieno-l,4-karbotiolowego-17^ w karbor metoksycelulozie o stezeniu 10 ml/kg. Stosowana dawka wynosila 25 mg/kg lub okolo 0,625 mg w odniesieniu do jednej myszy. Przez okres 21 dni 5 codziennie obserwowano smiertelnosc w£ród my¬ szy. Nie stwierdzono zadnej niezywej myszy. Daw¬ ka LD50 wynosi zatem powyzej 25 mg/kg.Próba B. Aktywnosc biologiczna — dzialanie przeciwzapalne. w Omówiono wyniki badan otrzymane po miejsco¬ wym zastosowaniu zwiazku o wzorze 1 o dziala¬ niu przeciwzapalnym (ester kwasu 4,6«, 9cc-trój- fluor9-U^-hydroksy-16«-(metylo-17«-propionyloksy- androstadieno-l,4Hkarbotiolowego-17^) w porówna- 15 niu z acetonidem fluocinolonu. Skutecznosc prze¬ ciwdzialania stanom zapalnym okreslano po miej¬ scowym zastosowaniu kazdego ze zwiazków, sto¬ sujac zmodyfikowana próbe Stoughtona/McKenzie na zwezenie naczyn u ludzi, opisana przez V. A. W Place i innych w Aren. Dermat. 101, 531—537 (1970).Osmiu normalnym, doroslym ludziom zastosowa¬ no miejscowo w 4 punktach na obydwu przedra¬ mionach alkoholowe roztwory akzdego ze zwiaz¬ ków o stezeniach 1X10-5 i 1XH0-* g/mi, otrzy¬ mujac w ten sposób ogólem 64 miejsca testowe dla kazdego zwiazku w poszczególnych seriach (32 miejsca dla kazdego stezenia). Przy pomocy gur mowej pieczatki powleczonej smarem silikonowym zaznaczono na przedramionach pacjentów siatke obszarów badanych i na kazdy kwadrat o wymia¬ rach 57X7 mm nanoszono po 10 mikrolitrów kaz¬ dego roztworu. Po wyschnieciu preparatów na miejsca te nalozono opatrunek o nazwie Saran, zalepiajac jego brzegi tasma. Po uplywie 18 go¬ dzin opatrunek zdjeto.Po uplywie 24 godzin od zastosowania zwiazków, dwóch niezaleznych obserwatorów stwierdzalo wi- 40 zualnie obecnosc lub brak ofbjawów zwezenia na¬ czyn, wyrazajac to liczba miejsc wykazujacych objawy (zwezenie naczyn) i podajac w procentach ilosc takich miejsc w stosunku do calkowitej ilo¬ sci miejsc testowych. 45 Intensywnosc objawów oznaczano w skali 0, 1, 2 zgodnie z która cyfra „2" oznacza najintensyw¬ niejsza reakcje. W sposób opisany we wspomnia¬ nym powyzej artykule Place'a i innych sporzadzo¬ no na ^podstawie obu wyników wykresy we wspól- 50 rzednych: ilosc dozowana-creakcja.Próba C. Próby czynnosciowe grasicy.Stosujac ten sam zwiazek przeprowadzono próby czynnosciowe grasicy porównujac wyniki ze wzor¬ cem hydrokortyzonowym. Zwiazek stosowano w 55 postaci zawiesiny o co najmniej trzech stezeniach, stosujac jako nosnik sodowa pochodna karboksy- metyloceluiozy. Przez trzy kolejne dni zwierzetom wstrzykiwano podskórnie po 0,5 ml zawie iny ba¬ danego zwiazku. Po uplywie 4 godzin od ostatnie- 60 go szczepienia szczury usmiercano, usuwano im gruczoly grasicy i wazono je. Na podstawie cie¬ zaru gruczolów sporzadzano w znany sposób wy¬ kres reakcji na zastosowana dawke w zaleznosci od tej dawki. Badany zwiazek nie wykazywal w zadnej, aktywnosci w zakresie dawek hydrokorty- zonu (stanowiacego wzorzec) i na tej podstawie uznano go za zwiazek nieaktywny (o sile dzialania mniejszej niz 2 X hydrokortyzon).Wyniki tych testów wskazuja, ze przy stosowa¬ niu miejscowym badany zwiazek charakteryzuje sie dobrym dzialaniem przeciwzapalnym (0,15 ak¬ tywnosci acetonidu fluocinolonu), wykazujac jed¬ noczesnie w próbach czynnosciowych grasicy nie¬ wielka aktywnosc (mniej niz 2 X hydrokorty¬ zon).Znany zwiazek wykazuje zatem dobre wlasci¬ wosci terapeutyczne z uwagi na to, ze pozadana efektywnosc uzyskuje sie bez niekorzystnych ogól- noustrojowych efektów ubocznych.Podobne wlasciwosci wykazuja inne zwiazki o wzorze 1.Przyklad. W naczyniu reakcyjnym umieszczo¬ no 600 mg kwasu 6a, 9a-dwufluoro-ll/?-hydroksy- -lfia-metylo-3-keto-17^-propionyloksyandrostadieno- -l,4-karboksylowego-17# 8 ml czterowodorofuranu i 0,2 ml trójetyloaminy i calosc, mieszano w tem¬ peraturze pokojowej w atmosferze azotu. W cia¬ gu 13 minut do mieszaniny wprowadzano roztwór zawierajacy 0,24 g chlorofosforanu dwumetylu w 8 ml czterowodorofurarm. Mieszanie kontynuowano w ciagu okolo 6 godzin dodajac 0,04 ml trójetylo¬ aminy, a nastepnie 0,05 g chlorofosforanu dwuety- lu w 3 ml czterowodorofuranu. Calosc mieszano w ciagu okolo 18 godzin, po czym wytracony osad odsaczono i przemyto 10 ml czterowodorofuranu.Do mieszaniny dodano nastepnie 2,05 ml roztworu sporzadzonego z 20 ml dwumetyloformamidu, 0,758 g 57!% roztworu wodorku sodu i 0,86 g siarczku metylu. Calosc mieszano w ciagu okolo 5,5 godzin dodajac dodalJkowo 1 ml siarczku metylu i mie¬ szanie kontynuowano . w ciagu 1,5 godziny.Mieszanine reakcyjna wlano do 200 ml octanu etylu, przemyto dwukrotnie 200 ml wody i jeden raz solanka, po czym wysuszono w ciagu nocy w wymrazarce nad siarczanem sodu. Cialo stale od¬ saczono, a rozpuszczalnik usunieto w wyparce o- brotowej. Surowy produkt w ilosci 0,235 g rekry- stalizowano z mieszaniny acetonu z heksanem u- zyskujac 54,3 mg estru metylowego kwasu 6«, 9«- -dwufluoro-ll^-hydroksy^l6a-metylo-3^keto-17«- -propionyloksyandrostadieno^l,4-karbotiolowego-17^ o temperaturze topnienia 305—308°C. 6 g tak otrzymanego zwiazku zmieszano z 72 ml ortomrówczanu metylu i 24 ml bezwodnego me¬ tanolu zawierajacego 0,3 ml dymiacego kwasu siarkowego. Calosc utrzymywano w temperaturze 50°C w ciagu 30 minut, po czym na podstawie chromatografii cienkowarstwowej (eluent — mie¬ szanina 35°/o octanu etylu i 651% heksanu) stwier¬ dzono, ze reakcja przebiegala do konca. Do mie¬ szaniny reakcyjnej dodano 10 ml trójetyloaminy i rozpuszczalniki odparowano pod zmniejszonym cis- • nieniem. Pozostalosc rozpuszczono w 30 ml meta¬ nolu i powoli rozcienczano woda az do wytrace¬ nia osadu. Po rozcienczaniu do objetosci'2 litrów krystaliczny osad odsaczono.Mokry placek filtracyjny rozpuszczono w 300 ml acetonu i 30 ml wody i w ciagu 10 minut121 569 7 8 który rekrystalizowano z mieszaniny chlorku me¬ tylenu z metanolem.Po usunieciu. rozpuszczalników uzyskano 560 mg estru metylowego kwasu 4,*kx, 9a-trójfluoro-ll/?-hy- • droksy-16w-metylo-3-keto-l?ia-propionyloJksyandro- stadieno-l,4-karbotiolowego-il7,jff o temperaturze to¬ pnienia 287,5—290°C.Analogicznie mozna otrzymywac inne zwiazki o wzorze 1, takie jak ester metylowy kwasu 4,6a, tt dwufluoro-ll^-hydroksy-ie^-metylo-a-keto-lTa-ace- toksyandrostadieno-l,4-karbotjolowego-17^, o tem¬ peraturze topnienia 265—266°C, ester n-heksylowy kwasu 46a,9«-trójfluoro-ll/?-hy- droksy-il6ia,17a-izopropylidenodwuo,ksyandrostadie- 11 no-l;4-karbotiolowego-17^ o temperaturze topnienia 270^272°C oraz ester metylowy kwasu 4,6«, 9a- -trójfluOro-ll^-hydroksy-16a, 17a-izopropylodeno- dwuoksyandrostadieno-l,4-karbotiolowego-17^ o teimperaturze topnienia 284—287°C. przepuszczono powoli przez mieszanine reakcyjna strumien C10$F. Na podstawie chromatografii cien¬ kowarstwowej (eluent — mieszanina 35ty# octanu etylu i 65°/o heksanu) stwierdzono, ze reakcja przebiegala do konca. Mieszanine reakcyjna roz¬ cienczono 100 ml wody, po czym aceton odparo¬ wano pod zmniejszonym cisnieniem. Ciekla pozo¬ stalosc rozcienczono woda do objetosci 1 litra, w wyniku czego wytracil sie pólkrystaliezny osad, który odsaczono i rozpuszczono w dwuchlorome- tanie.Warstwe wodna oddzielono, a rozCwór w dwu- chlorometanie wysuszono nad bezwodnym siarcza¬ nem sodu i przesaczono. Przesacz przemywano na warstwie 70 g zelu krzemionkowego, lOO^/o^owym roztworem dwuchlorometanu. Po odebraniu dwu¬ chlorometanu polaczono frakcje eluatu zatezano do sucha, a pozostalosc rozpuszczono w okolo 10 ml metanolu i powoli rozcienczono woda do obje¬ tosci 2 litrów, w wyniku czego wytracil sie kry¬ staliczny osad, który odsaczono, przemyto woda i wysuszono na lazni parowej, uzyskujac ester me¬ tylowy kwasu 4a, 6,9«-trójfluoro-ll/?-hydiroksy-16«- -metylo-3-keto-17«-propionylaksyandrostadieno-l,5- -karbotiolowego-17^ o temperaturze topnienia 198— ^190,5° i [a]D = 39° (chloroform).W odpowiednim naczyniu reakcyjnym umieszczo¬ no 1 g powstalego zwiaaku i 25 ml metanolu za¬ wierajacego 200 mg bezwodnego weglanu potasu.Calosc mieszano w ciagu 2 godzin w temperaturze pokojowej w atmosferze azotu, po czym na pod¬ stawie chromatografii cienkowarstwowej stwierdzo¬ no, ze reakcja przebiegla do konca. Do mieszaniny reakcyjnej dodano 1 ml kwasu octowego i me¬ tanol usunieto pod zmniejszonym cisnieniem. Po¬ zostala niewielka ilosc cieczy rozcienczono woda do objetosci 0,5 litra. Otrzymany krystaliczny osad odsaczono i wysuszono uzyskujac 960 mg zwiazku, Zastrzezenie patentowe Sposób wytwarzania nowych estrów kwasu 4- -chlorowco-3iketo-androstano-4-karbotiolowego-17fi o wzorze 1, w którym X1 oznacza atom fluoru lub chloru, X8 oznacza atom fluoru, chloru lub wodo¬ ru, R oznacza grupe alkilowa o 1—6 atomach we¬ gla, R1 oznacza grupe alkanoilowa o 2—6 atomach wegla gdy R2 oznacza grupe metylowa w poloze¬ niu a lub fi-f wzglednie podstawniki OR1 i R2 two¬ rza wspólnie grupe izopropylidenodwuoksy, a li¬ nia ciagla i linia przerywana miedzy atomami we¬ gla w pozycjach 1 i 2 oznaczaja, ze miedzy tymi atomami znajduje sie wiazanie pojedyncze lub podwójne, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze 2, w którym X1, X2, R, R1, R2 i linia ciagla i przerywana maja wyzej podane znaczenie, podda¬ je sie reakcji z zasada. w u M 25 30121 569 HO, O' X" X* C-SR0Rl R2 Wzór I SR0R1 Wzór 2 CP O , O CSR5 R2 rV A/ hu R< ViiÓr3 0 li C-SR wzór 4 PL PL PL PL PL