Przedmiotem wynalazku jest srodek owadobój¬ czy, roztoczobójczy i nicieniobójczy zawierajacy estry weglednie amidy estrów pirymidynyIowyeh-5 brasów /tiono/ /tiono/-fosforowych /fosfonowych/ jako substancje czynna.Wiadomo, ze estry pirymidynylowe-6 kwasów tiono/tiono/-fosforowyclV(fosfonowych/, na przy¬ klad ester 0,0-dwuetylo-0-/2-izopropylo-4-metylo- -pirymidynylowy-6/ wzglednie 0-etylo-S-n-propylo- -0-/2-izopropylo-4-metylo-pirymidynylowy-6/ kwa¬ su tiolo-tiono-fosforowego i ester 0-etylo-0-/2,4- -dwumetylo-pirymidynylowy-6/ kwasu tionoetano- fosfonowego, wykazuja wlasciwosci owadobójcze i roztoczobójcze /opis patentowy St. Zjedn. Am. nr 2 754 243, ogloszony niemiecki opis patentowy DOS nr 2 360 877 i wylozony niemiecki opis patentowy DAS nr 1 140 580/.Stwierdzono, ze doskonale wlasciwosci owado¬ bójcze, roztoczobójcze i nicieniobójcze posiadaja nowe estry wzglednie amidy estrów pirymidyny- lowych-5 kwasów /tiono//tiolo/-fosforowych/fosfo- nowych/ o wzorze 1, w którym R oznacza rodnik alkilowy, R1 oznacza grupe alkilowa, alkoksylowa, alkilotio, grupe monoalkiloaminowa albo rodnik fenylowy, R2 oznacza atom wodoru, rodnik alkilo¬ wy lub rodnik fenylowy, R8 oznacza atom wo¬ doru lub rodnik alkilowy, a X oznacza atom tle¬ nu lub siarki.Nowe estry weglednie amidy estrów pirymidy- nylowych-5 kwasów /tiono//tiolo/-fosforowych/fos- 10 15 fonowych/ o wzorze 1 otrzymuje sie w ten spo¬ sób, ze halogenki estrów weglednie amidów estrów kwasów /tiono//tiolo/-fosforowych/fosfonowych/ o wzorze 2, w którym R, R1 i X maja znaczenie wyzej podane, a Hal oznacza atom chlorowca, ko¬ rzystnie chloru, poddaje sie reakcji z 5-hydroksy- -pirymidynami o wzorze 3, w którym R2 i R8 maja znaczenie wyzej podane, ewentualnie w obecnosci srodka wiazacego kwas albo ewentualnie stosujac zwiazki wyjsciowe w postaci soli metali alkalicz¬ nych, metali ziem alkalicznych lub soli amono¬ wych i ewentualnie w obecnosci rozpuszczalników lub rozcienczalników.Niespodziewanie nowe estry wzgednie amidy estrów pirymidynylowych-5 kwasów /tiono//tiolo/- -fosforowych/fosfonowych/ wykazuja lepsze dziala¬ nie owadobójcze, roztoczobójcze i nicieniobójcze, niz znane estry pirymidynylowe-6 kwasów tiono/ /tiolo-fosforofwch/fosfonowych/ o analogicznej bu¬ dowie i tym samym kierunku dzialania. Zwiazki te stanowia wiec istotne wzbogacenie techniki.Jezeli jako zwiazki wyjsciowe stosuje sie na przyklad chlorek estru 0-etylo-S-n-propylowego kwasu tionotiolofosforowego i 4-metylo-5-hydroksy- pirymidyne, to przebieg reakcji mozna przedsta¬ wic za pomoca podanego na rysunku schematu.Stosowane zwiazki wyjsciowe sa ogólnie scha¬ rakteryzowane wzorami 2 i 3. We wzorach tych korzystnie R oznacza prosty lub rozgaleziony rod¬ nik alkilowy o 1—6 atomach wegla, zwlaszcza 1—4 108 915I fi %j W1* 8L Se- atomaf^m|1^ oznacza prosta lub rozgaleziona grupf^I^Djg^J) alkoksylowa, alkilotio lub mo- noalkiloaminówa o 1—6, zwlaszcza 1—4 atomach wegla w kazdym rodniku alkilowym, albo rodnik fetfjttjtm W- oznacza atom wodoru, rodnik feny- lo^yy aioo "próstjr lub rozgaleziony rodnik alkilo¬ wy o 1—7, zwlaszcza 1—5 atomach wegla, R1 oz¬ nacza at?m wodoru albo prosty lub rozgaleziony r^oiic .aikilpwy o 1—3 atomach wegla, zwlaszcza rcKinik metylowy^iub etylowy, a X oznacza atom siarki $tpsow?ne /jako zwiazki wyjsciowe halogenki estrów wzglednie amidów estrów kwasów /tiono/ /tiolo/fosforowych/fosfonowych/ o wzorze 2 sa znane i mozna je wytwarzac latwo na skale tech¬ niczna znanymi metodami.Jako przyklady tych zwiazków wymienia sie chlorek estru 0,0-dwumetylowego, 0,0-dwuetylowe- go, 0,0-dwu-nrj)ropylQwego, 0,0-dwu-izopropylowe- go, O,0-dwu-n-butylowego, 0,0-dwu-izobutylowego, 0,0-dwu-II-rzed.butylowego, 0-metylo-O-etylowego, O-metylo-0-n-propylowego, O-metylo-0-izopropylo- wego, O-metylo-0-n-butylowego, O-metylo-0-izobu- tylowego, O-metylo-0-li-rzed.butylowego, O-etylo-0- -n-propylowego, O-etylo-0-izopropylowego, 0-ety- lo-O-n-isutylowego, 0-etylo^O-II-rzed.butylowego, 0- -etylo-O-izobutylowego, O-n-propylo-0-butylowego, wzglednie 0-izopropylo-O-bu tylowego kwasu fos¬ forowego oraz odpowiednie tionoanalogi, dalej chlo¬ rek estru 0,S-dwumetylówegóV O^S-dwuetylowefgo, 0,S-dwu-n-propylowego, 0,S-dwu-izopropylowego, 0,S-dwu-n-butylowego, 0,S-dwu-izobutylowego, 0- -etylo-S-n-propylowego, O-etylo-S-izopropylowe- go, O-etylo-S-n-butylowego, O-etylo-S-II-rzed.buty- lowego, 0-n-propylo-S-etylowego, O-n-propylo-S- -izopropylowego, O-n-butylo-S-n-propylowego i 0- -II-rzed.butylo-S-etylowego kwasu tiolofosforowego oraz odpowiednie tionoanalogi, nastepnie chlorek estru O-metylowego, 0-etylowego, O-n-propylowego, 0-izopropylowego, O-n-butylowego, 0-izobutylowego wzglednie O-II-rzed.butylowego kwasu metano-, etano-, n-propano-, izopropano-, n-butano-, izo- butano-, 11-rzed.butano-, wzglednie fenylofosfono- wego oraz odpowiednie tionoanalogi, a takze chlo¬ rek kwasu O-metylo-N-metyloamino-, 0-metylo-N- -etyloamido-0-metylo-N,n-propyloamido-, 0-metylo- -N-faopropyloamido-, O-etylo-N-metyloamido, 0-ety- lo-N-etyktemido-, O-etylo-N-ni-propyloamido, 0-ety- lo-N-izopropyloamido-, O-n-ppropylo-N^metyloami- do- #-n-propylo-N-etyloamido-, 0-n^propylo-N-n- -propyloamido-, 0-n-pfropylo-S-izopropyloamido-, 0- -izopropykHN-metyloamido-, O-izopropylo-N-etylo- amido-, O-izopropylo^N-n^propyloamido-, 0-izopro- pylo-N-izopropyloamido-, 0-n-butylo-N-metyleaimV do-, 0-n-butylo-N-etyloamido-, O-n-butyto-N-n-pro- pyloamido-, O-n-butylo-N-izopropyloamido-, 0-izo- butyk-N-metyloamido-, 0-izobutylOHN-etyloamido-, O-izobutylo-N-n-propyloamido-, 0-izobutykHN^izo- propyloamido-, o-II-rzejd.butylo-Njmetyloamido-, 0-II-rzed.butylo-N-etyloamido-, 0-II-rzed.butylo-N- -n^propyloamido- i O-n-rzed.feutylo-N-izopropylo- amitio-fosforowego oraz odpowiednie tionoanalogi.Stosowane równiez jako zwiazki wyjsciowe 5- hydroksypirymidyny o wzorze 3 sa po czesci no- jednak wytwarzac metodami zna¬ li we, mozna je nymi z literatury.Jako przyklady takich zwiazków wymienia sie 5-hydroksypirymidyne, 2-fenylo-, 2-metylo, 2-ety- lo-, 2-n-propylo-, 2-izopropylo-, 2-n-butylo-, 2-izo- butylo-, 2-II-rzeUbutylo-, 2-III-rzed.butylo-, 2-n- -pentylo-, 2-fenylo-4-metylo-, 2,4-dwumetylo-, 2- -etylo-4-metylo-, 2-n-propylo-4-metylo-, 2-izopro- pylo-4-metylo-, 2-n-butylo-4-metylo-, 2-izobutylo- -4-metyloS 2-II-rzed.butylo-4-metylo-,; 2-III-rzed. butylo-4-metylo-, 2-fenylo-4-etylo-, 2-metylo-4- -etylo-i 2,4-dwuetylo-, 2-n-propylo-4-etylo-, 2-izo- propylo-4-etylo-, 2-n-butylo-4-etylo-, 2-izobutylo-4- -etylo, 2-II-rzed.butylo-4-etylo-, 2-III-rzed.butylo- -4-etylo- wzglednie 2-h-pentylo*r4-etyló-5-hydro- ksypirymidyne.Reakcje wytwarzania zwiazków o wiórze 1 pro¬ wadzi sie korzystnie z zastosowaniem rozpuszczal¬ ników, przy czym praktycznie mozna stosowac wszelkie obojetne .ciecze .organiczne,, iakie jak zwlaszcza alifatyczne i aromatyczne, ewentualnie chlorowane weglowodory, na przyklad benzen, to¬ luen, ksylen, benzyna/chlorek metylenu, chloro¬ form,czterochlorekwegla, chlocobenzen, albo ete¬ ry, na przyklad eter etylowy i butylowy, dioksan, ponadto ketony, na przyklad aceton, metyloetylo- keton, metyloizopropyloketon i metyloizobutyloker*? ton, a takze nitryle, na przyklad acetonitryl i pro- pionitryl.Jako srodki wiazace kwas stosuje sie na przy¬ klad zwykle akceptory kwasów, korzystnie wegla* ny i alkoholany metali alkalicznych, takie jaR weglan, metylan X etylan sodu lub potasu, a takze alifatyczne, aromatyczne lub heterocykliczne ami¬ ny, takie jak trójetyloamina, trójmetyloamina, dwumetyloanilina, dwumetylobenzyloamina i piry¬ dyna.Temperatura reakcji moze zmieniac sie w sze¬ rokim zakresie. Na ogól reakcje prowadzi sie w temperaturze 0—100°C, korzystnie 20—60°C.Reakcje prowadzi sie na ogól pod cisnieniem normalnym.Zwiazki wyjsciowe do reakcji wprowadza sie na ogól w stosunkach równowaznych. Nadmiar jednego lub drugiego skladnika nie daje istotnych korzysci. Skladniki reakcji na ogól laczy sie w jed¬ nym z wyzej wymienionych rozpuszczalników w obecnosci srodków wiazacych kwas i w celu do¬ prowadzenia reakcji do konca miesza w podwyz¬ szonej temperaturze w ciagu jednej lub kilku go¬ dzin. Nastepnie mieszanine zadaje sie rozpuszczal¬ nikiem organicznym, na przyklad toluenem i faze organiczna poddaje obróbce w znany sposób droga przemywania, suszenia i oddestylowywania roz¬ puszczalnika.Nowe zwiazki wydzielaja sie w postaci oleju, którego na ogól nie mozna destylowac bez roz¬ kladu. Zwiazki te mozna jednak uwolnic od po¬ zostalych lotnych skladników i tym samym ocfcys^ cic przez tak zwane ,joddestylowanie", to jest dluzsze ogrzewanie pod zmniejszonym ctfnfeniam do miernie podwyzszonej temperatury. Djd ich charakterystyki sluzy wspólczynnik zalamania swiatla. ¦"..-. ,, , *108 915 Jak juz wspomniano, nowe estry wzglednie ami¬ dy estrów pirymidynylowych-5 kwasów /tióno//tio- lo/-fosforowych/fosfonowych/ wykazuja doskonale dzialanie owadobójcze, roztoczobójcze i nicienio- bójcze. Dzialaja one na szkodniki roslin, szkodniki sanitarne i magazynowe oraz w dziedzinie wetery- naryjnomedycznej. Przy niskiej fiotoksycznosci dzialaja skutecznie przeciwko owadom i rozto¬ czom zarówno o narzadzie gebowym ssacym, jak i gryzacym.Z powyzszych wzgledów nowe zwiazki mozna z powodzeniem stosowac w dziedzinie ochrony ros¬ lin oraz w dziedzinie higieny, ochrony magazyno¬ wanych materialów i w dziedzinie weterynarii jako srodki do zwalczania szkodników.Nowe substancje czynne przy dobrej tolerancji przez rosliny i niewielkiej toksycznosci dla cie- plokrwistych nadaja sie do zwalczania szkodni¬ ków zwierzecych, zwlaszcza owadów, pajeczaków i nicieni wystepujacych w rolnictwie, lesnictwie, w dziedzinie ochrony zapasów i materialów oraz w dziedzinie higieny. Sa one skuteczne przeciwko rodzajom normalnie wrazliwym, jak równiez od¬ pornym oraz przeciwko wszystkim lub pojedyn¬ czym stadiom rozwojowym.Do szkodników zwalczanych przez srodki wed¬ lug wynalazku naleza: z rzedu Isopoda np. Oniscus asellus, Armadilli- dium vulgare, Porcellio scaber, z rzedu Diplopoda np. Blaniulus guttulatus, z rzedu Chilopoda np. Geophilus carpophagus, Scutigera spec, z rzedu Symphyla np. Scutigerella immaculata, z rzedu Thysamara np. Lepisma saccharina, z rzedu Collembola np. Onychiurus armatus, z rzedu Ortoptera np. Blatta orientalis, Peri- planeta americana, Leucophaea maderae, Blat- tella germanica, Acheta domesticus, Gryllotalpa spp., Locusta migratoria migratorioides, Melano- plus differentalis, Schistocerca gregaria, z rzedu Dermaptera np. Forficula auricularia, z rzedu Isoptera np. Reticulitermes spp., z rzedu Anoplura np. Phylloxera vastatrix, Pem- pohigus spp., Pediculus humanus corporis, Haema- topinus spp., Linognathus spp., z rzedu Mallophaga np. Trichodectes spp., Da- malinea spp., z rzedu Thysanoptera np. Hercinothrips femo- ralis, Thrips tabaci, z rzedu Heteroptera np. Eurygaster spp., Dys- dercus intermedius, Piesmo auadrata, Cimex lec- tularius, Rhodnius prolixus, Triatoma spp., z rzedu Homoptera np. Aleurodes brassicae, Bemisia tabaci, Trialeurodes vaporariorum, Aphis gossypii, Brevicoryne brassicae, Cryptomyzus ri- bis, Doralis fabae, Doralis pomi, Eriosoma leni- gerum, Hyalopterus arundinis, Macrosiphum ave- nae, Myzus spp., Phorodon humuli, Rhopalosip- hum padi, Empoasca spp., Euscelis bilobatus, Nep- hotettix cincticeps, Lecanium corni, Saissetia oleae, Laodelphax striatellus, Nilaparvata lugens, Aoni- diella aurantii, Aspidiotus hederae, Pseudococcus spp., Psylla spp., z rzedu Lepidoptera np. Pectinophora gossypiella, Bupalus pinarius, Cheimatobia brumata, Litho- lt » colletis blancardelia, Hyponomeuta padella, Plu- tella maculipennis, Malacosoma neustria, Euproctis chrysorrhoea, Lymantria spp., Bucculatrix tfiur- beriella, Phynocmrstis citrella, Agrotis spp., Euxoa spp., Feltia spp., Earias insulana, Heliothis spp., Laphygma exigua, Mamestra brassicae, Panolis flammea, Prodenla litura, Spodoptera spp., Tricho- plusia ni, Carpócapsa pomonella, Pieris spp., Chilo spp., Pyrausta nubilalis, Ephestia kuehniella, Galleria mellonella, Cacoecia podana, Capua reti- culana, Choristoneura fumiferana, Clysia ambigu- -ella, Homona magnanima, Tortix vividana, z rzedu Coleoptera np. Anobium punctatum, Rhizopertha dominica, Bruchidius obtectus, Acan- thoscelides obtectus, Hylotrupes bajulus, Agelasttea alni, Leptinotarsa decemlineata, Phaedon cochle- ariae, Diabrotica spp., Psylliodes chrysocephala, Epilachna varivestis, Atomaria spp., Oryzaephilus surinamensis, Anthonomus spp., Sitophilus spp., Otiórrhynchus sulcatus, Cosmopolites sordidus, Ceuthorrhynchus assimilis, Hypera postica, Der- mestes spp., Trogoderma spp., Anthrenus spp., Attagenus spp., Lyctus spp., Meligethes aeneus, Ptinus spp., Niptus hololeusus, Gibbium psylloides, Tribolium spp., Ten^brio molitor, Agriotes spp., Conoderus spp., Melolontha melolontha, Amphi- mallon solstitialis, Costelytra zealandica, z rzedu Hymenoptera np. Diprion spp., Hoplo- campa spp., Lasius spp., Monomorium pharaonis, Vespa spp., z rzedu Diptera np. Aedes spp., Anopheles spp., Culex spp., Drosophilo melanogaster, Musca spp., Fannia spp., Calliphora erythrocephala, Lucilia spp., Chrysómyia spp., Cuterebra spp., Gastrophilus spp., Hyppobosca ^pp., Stomoxys spp., Oestrus spp., Hypoderma spp., Tabanus spp,, Tannia spp., Bibio hortulanus, Oscinella frit, Phorbia spp., Pe- gomyia hyoscyami, Caratitis capitata, Dacus oleae, Tipula paludosa, z rzedu Slphonaptera np. Xenopsylla cheopis, CeratophyHus spp., z rzedu Arachnida np. Scorpio maurus, Latro* dectus mactans, z rzedu Acarina np. Acarus siro, Argas spp., Ornithodoros spp., Dermanyssus gallinae, Eriophyes ribis, Phyllocoptruta oleivora, Boophilus spp., Rhi- picephalus spp., Amblyomma spps Hyalomma spp., Ixodes spp., Psoroptes spp., Chorioptes spp., Sar- coptes spp., Tarsonemus spp., Bryobia praetiosa, Panonychus spp., Tetranychus spp., Do nicieni pasozytujacychJ na roslinach naleza Pratylenchus spp., Radopholuss similis, Ditylen- chus dipasaci, Tylenchulus semipenetrans, Heterp- dera spp., Meloidogyne spp., Aphelenchoides spp., Longidorus spp., Xiphinema spp., Trichodorus spp.Nowe substancje czynne stosuje sie w postaci preparatów handlowych i/lub form uzytkowych przygotowanych z tych preparatów.Zawartosc substancji czynnej w postaciach uzyt¬ kowych sporzadzonych z preparatów handlowych moze zmieniac sie w szerokich granicach. Steze¬ nie substancji czynnej w postaciach uzytkowych moze wynosic 0,0000001—100f/« wagowych, korzyst¬ nie 0,01—10°/o wagowych.108 915 Srodki stosuje sie w sposób dostosowany do postaci uzytkowej.Przy stosowaniu przeciwko szkodnikom sanitar¬ nym i magazynowym nowe substancje czynne wy¬ kazuja doskonale dzialanie pozostalosciowe na drewnie i glinie* oraz dobra odpornosc na alkalia na podlozach wapnowanych.Substancje czynne mozna przeprowadzac w zwykle preparaty, takie jak roztwory, emulsje, proszki zwilzalne, zawiesiny, proszki, srodki do opylania, pianki, pasty, proszki rozpuszczalne, gra¬ nulaty, aerozole, koncentraty zawiesinowo-emul- syjne, pudry do nasion, substancje naturalne i syntetyczne impregnowane substancja czynna, drob¬ ne kapsulki w substancjach polimerycznych i o- ioczkach do < materialu siewnego, preparaty z pal¬ na wkladka, takie jak naboje, ladunki i swiece dymne i inne oraz preparaty ULV do mglawi¬ cowego rozpylania na zimno i cieplo.Preparaty te wytwarza sie w znany sposób, na przyklad przez zmieszanie substancji czynnych z rozcienczalnikami, to jest cieklymi rozpuszczalni¬ kami, znajdujacymi sie pod cisnieniem skroplo¬ nymi gazami i/lub stalymi nosnikami, ewentualnie z zastosowaniem srodków powierzchniowo czyn¬ nych, takich jak emulgatory i/lub dyspergatory i/lub srodki pianotwórcze. W przypadku stoso¬ wania wody jako rozcienczalnika, mozna stoso¬ wac, równiez rozpuszczalniki organiczne jako srod¬ ki ulatwiajace rozpuszczanie. Jako ciekle rozpusz¬ czalniki stosuje sie na ogól zwiazki aromatyczne, takie jak ksylen, toluen, alkilonaftaleny, chloro, wane zwiazki aromatyczne lub chlorowane weglo¬ wodory alifatyczne, takie jak chlorobenzeny, chlo¬ roetyleny lub chlorek metylenu, weglowodory ali¬ fatyczne, takie jak cykloheksan lub parafiny, na przyklad frakcje ropy naftowej, alkohole, takie, jaik butanol lub glikol, a talkze ich etery i estry, ketony, takie jak aceton, metyloetyloketon, metylo- izobutyloketon lub cykloheksanon, rozpuszczalniki silnie polarne, takie jak dwumetyloformamid i sul- fotlenek dwumetylowy oraz woda. Jako skroplo¬ ne gazowe rozcienczalniki i nosniki stosuje sie ciecze, które w normalnej temperaturze i pod normalnym cisnieniem sa gazami, takie jak gazy , aerozolotwórcze, na przyklad chlorowcoweglowo- dory, oraz butan, propan, azot i dwutlenek wegla.Jako stale nosniki stosuje sie naturalne maczki skalne, takie jak kaoliny, tlenki glinu, talk, kre¬ da, kwarc, atapulgit, montmorylonit lub ziemia okrzemkowa, oraz syntetyczne maczki mineralne, takie jak kwas krzemowy o wysokim stopniu roz¬ drobnienia, tlenek glinu i krzemiany. Jako stale nosniki do granulatów stosuje sie skruszone i frakcjonowane naturalne mineraly, takie jak kal- cyt, marmur, pumeks, sepiolit, dolomit oraz syn¬ tetyczne granulaty z maczek nieorganicznych i or¬ ganicznych, a takze granulaty z materialu orga¬ nicznego, takiego jak trociny, lupiny orzechów kokosowych, kolby kukurydzy i lodygi tytoniu.Jako srodki emulgujace i/lub pianotwórcze sto¬ suje sie emulgatory niejonotwórcze i anionowe, ta¬ kie jak estry polioksyetylenu i kwasów tluszczo¬ wych, etery polioksyetylenu i alkoholi tluszczo¬ wych, na przyklad etery alkiloarylopoliglikolowe, lt 15 35 55 alkilosulfoniany, siarczany alkilowe, arylosulfonia- ny oraz hydrolizaty bialka. Jako srodki dys¬ pergujace stosuje sie na przyklad lignine, lugi posulfitowe i metyloceluloze.Preparaty moga zawierac srodki polepszajace przyczepnosc, takie jak karboksymetyloceluloza, naturalne i syntetyczne polimery sproszkowane, ziarniste lub w postaci lateksu, takie jak gu¬ ma arabska, alkohol poliwinylowy i polioctan wi¬ nylu.Mozna równiez dodawac barwniki, takie jak pigmenty nieorganiczne, na przyklad tlenek zela¬ za, tlenek tytanu, blekit zelazowy i barwniki or¬ ganiczne, takie jak barwniki alizarynowe, azowe, metaloftalocyjaninowe oraz substancje sladowe, takie jak sole zelaza, manganu, boru, miedzi, ko¬ baltu, molibdenu i cynku.Preparaty zawieraja na ogól 0,1—95% wagowych substancji czynnej, korzystnie 0,5—90*/t.Nastepujace przyklady blizej wyjasniaja wyna¬ lazek.Przyklad I. Testowanie larw Phaedon.Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator; 1 czesc wagowa eteru alkiloarylo- poliglikolowego.W celu otrzymania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika i podana iloscia emulgatora i koncentrat rozcien¬ cza woda do zadanego stezenia. Preparatem sub¬ stancji czynnej opryskuje sie do orosienia liscie kapusty /Brassica oleracea/ i dbsadza larwami Phaedon cochleariae. Po uplywie podanego czasu okresla sie stopien smiertelnosci w procentach, przy czym 100*/o oznacza, ze wszystkie larwy zostaly zabite, a 0f/t oznacza, ze zadna larwa nie zostala zabita.W tablicy 1 podaje sie badane substancje czyn¬ ne, stezenie substancji czynnej, czas trwania ba¬ dania i uzyskane wyniki.Tablica 1 Testowanie larw Phaedon Substancja czynna 1 * zwiazek o wzorze 4 | /znany/ zwiazek o wzorze 5 /znany/ zwiazek o wzorze 6 zwiazek o wzorze 7 zwiazek o wzorze 8 zwiazek o wzorze 9 zwiazek o wzorze 10 Stezenie substancji czynnej 2 0,01 0,001 0,01 0,001 0,01 0,001 i 0,01 0,001 0,01 0,001 | 0,01 0,001 0,01 0,001 Stopien smiertel- | nosci w °/o po uplywie 3 dni 3 100 0 100 0 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 [9 108 915 10 Tablica 1 c.d. 1 1 zwiazek o wzorze 11 zwiazek o wzorze 12 zwiazek o wzorze 13 zwiazek o wzorze 14 zwiazek o wzorze 15 zwiazek o wzorze 16 2 0,01 0,001 0,01 0,001 0,01 0,001 0,01 0,001 0,01 0,001 0,01 0,001 3 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Przyklad II. Testowanie Tetranychus /od¬ porny/.Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylo- poliglikolowego.W celu otrzymania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, dodaje podana ilosc emulgatora i koncentrat roz¬ ciencza woda do zadanego stezenia. Preparatem substancji czynnej opryskuje sie do orosienia ros¬ liny fasoli /Phaseolus vulgaris/ silnie zaatakowa¬ ne wszystkimi stadiami rozwojowymi przedziorka Tetranychus urticae. Po uplywie podanego czasu okresla sie stopien smiertelnosci, w procentach, przy czym 100a/« oznacza, ze wszystkie przedzior- ki zostaly zabite, a 0% oznacza, ze zaden prze- dziorek nie zostal zabity.W tablicy 2 podaje sie badane substancje czyn¬ ne, stezenie substancji czynnej, czas trwania ba¬ dania i uzyskane wyniki.Tablica 2 Testowanie Tetranychus Substancja czynna zwiazek o wzorze 4 /znany/ zwiazek o wzorze 5 1 /znany/ zwiazek o wzorze 6 zwiazek o wzorze 7 zwiazek o wzorze 8 zwiazek o wzorze 9 zwiazek o wzorze 11 zwiazek o wzorze 13 zwiazek o wzorze 17 Stezenie substancji czynnej w •/• 0,1 1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 Stopien smiertel¬ nosci w Vo po uplywie 2 dni 1 95 0 98 1 0 100 90 100 95 100 70 100 90 98 80 100 90 100 90 \ Przyklad III. Test LD1W.Testowany szkodnik: Sitophilus granarius.Rozpuszczalnik: aceton. 2 czesci wagowe substancji czynnej roztwarza I sie w 1000 czesciach objetosciowych rozpuszczal¬ nika. Tak otrzymany roztwór rozciencza sie dalej rozpuszczalnikiem do zadanego stezenia. 2,5 ml roztworu substancji czynnej przenosi sie pipetka do szalki Petriego. Na dnie szalki znajduje sie bibula filtracyjna o srednicy okolo 9,5 cm. Szal¬ ke Petriego pozostawia sie otwarta do odparowa¬ nia rozpuszczalnika. W zaleznosci od stezenia roz¬ tworu substancji czynnej ilosc substancji czynnej przypadajacej na mf bibuly jest rózna. Nastepnie do szalki Petriego wprowadza sie okolo 25 tes- towanych szkodników i przykrywa pokrywka szklana. Stan zwierzat bada sie po uplywie 3 dni od rozpoczecia doswiadczenia. Stopien smiertel¬ nosci okresla sie w procentach, przy czym lOO*/^ oznacza, ze wszystkie testowane szkodniki zostaly zabite, a Of/o oznacza, ze zaden szkodnik nie zo¬ stal zabity.W tablicy 3 podaje sie badane substancje czyn- ue, stezenie substancji czynnych, testowane szkod¬ niki i uzyskane wyniki.Tablica 3 Test LD100 /Sitophilus granarius/ Substancja czynna zwiazek o wzorze 5 /znany/ zwiazek o wzorze 18 i /znany/ zwiazek o wzorze 9 zwiazek o wzorze 11 | zwiazek o wzorze 13 Stezenie substancji czynne] w roztworze w •/• 0,002 i 0,002 0,002 0,002 0,002 Stopien smiertel¬ nosci w •/• . ! 0 , 0 100 100 100 1 Przyklad IV. Test LD18i.Testowany szkodnik: Blatta orientalis.Rozpuszczalnik: aceton. 2 czesci wagowe substancji czynnej rozpuszcza sie w 1000 czesciach objetosciowych rozpuszczal¬ nika. Tak otrzymany roztwór rozciencza sie dal¬ szym rozpuszczalnikiem do uzyskania zadanego stezenia. 2,5 ml tego roztworu przenosi sie pipet¬ ka do szalki Petriego. Na dnie szalki znajduje sie krazek bibuly filtracyjnej o srednicy okolo 9,5 cm. Szalke Petriego pozostawia sie otwarta do calkowitego ulotnienia sie rozpuszczalnika. W zaleznosci od stezenia roztworu substancji czyn¬ nej ilosc substancji czynnej przypadajaca na mf bibuly jest rózna. Nastepnie wprowadza sie do szalki Petriego okolo 25 testowanych szkodników i przykrywa szklana pokrywka. Stan zwierzat ba¬ da sie po uplywie 3 dniu od chwili rozpoczecia doswiadczenia. Stopien smiertelnosci okresla sie w procentach, przy czym 100% oznacza, ze wszyst¬ kie zwierzeta zostaly zabite, a 0§/# oznacza, ie zaden szkodnik nie zostal zabity. 15 20 ao u 40 49 50 5511 10* 915 12 W tablicy 4 podaje sie badane substancje czyn¬ ne, stezenie substancji czynnej, testowane zwie¬ rzeta i uzyskane wyniki.Tablica 4 Test LDim /Blatta orientalis/ Substancja Czynna 1 zwiazek o wzorze 5 I /znany/ zwiazek o wzorze 9 zwiazek o wzorze 11 zwiazek o wzorze 13 Stezenie substancji czynnej w roztworze wVt 0,02 0,02 0,002 0,02 Stopien smiertel¬ nosci w «/r • 0 100 100 100 Tablica 5 50 Badanie dzialania nicieniobójczego /Meloidogyne incognita/ 1 Substancja czynna zwiazek o wzorze 5 /znany/ zwiazek o wzorze 11 zwiazek o wzorze 13 . zwiazek o wzorze 1& Stopien smier¬ telnosci w •/• przy, stezeniu substan¬ cji czynnej 10 ppm 0Vt 100«/t 10 100«/r Przyklad VI. Testowanie stezenia granicz¬ nego /owady gleby/.Testowany owad: Larwy Tenebrio molitor w glebie.Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylo- s poliglikolowego.W celu otrzymania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, t9 dodaje podana ilosc emulgatora i koncentrat roz¬ ciencza woda do zadanego stezenia. Preparat sub¬ stancji czynnej miesza sie dokladnie z gleba. Ste¬ zenie substancji czynnej w preparacie nie od¬ grywa praktycznie zadnej roli, decydujaca jest ilosc wagowa substancji czynnej przypadajaca na u jednostke objetosci gleby, co podaje sie w ppm /=mg/litr//. Gleba napelnia sie doniczki i po¬ zostawia je w temperaturze pokojowej. Po uply¬ wie 24 godzin do traktowanej gleby wprowadza sie testowane szkodniki i po uplywie dalszych 2—7 dni okresla sie stopien dzialania substancji czynnej w procentach przez policzenie martwych i zywych testowanych owadów, przy czym 100§/t oznacza, ze wszystkie owady zostaly zabite, a 0% oznacza, ze zyje taka ilosc owadów, jak w nie- tfaktowanej próbie kontrolnej.W tablicy 6 podaje sie badane substancje czyn¬ ne, stosowane dawki i uzyskane wyniki.Tablica 6 Owady gleby — larwy Tenebrio molitor w glebie r—~~—:—- Substancja czynna zwiazek o wzorze 4 /znany/ zwiazek o wzorze 5 /znany/ zwiazek o wzorze 11 zwiazek o wzorze 13 zwiazek o wzorze 12 Stopien smiertel¬ nosci w •/• przy stezeniu substan¬ cji czynnej 2,5 ppm 0«/o 0«/t 100§/t 100Vt 100°/t Przyklad VII. Testowanie stezenia granicz¬ nego /systemiczne dzialanie korzeniowe/.Testowany owad: larwy Phaedon cochleariae.Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylo- poliglikolowego.W celu otrzymania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, dodaje podana ilosc emulgatora i koncentrat roz¬ ciencza woda do zadanego stezenia. Preparat sub¬ stancji czynnej miesza sie dokladnie z gleba. Ste¬ zenie substancji czynnej w preparacie nie od¬ grywa praktycznie zadnej roli, decydujaca jest ilosc wagowa substancji czynnej przypadajaca na jednostke objetosci gleby, co podaje sie w ppm /=mg/litr/. Traktowana gleba napelnia sie do¬ niczki i sadzi kapuste /Brassica oleracea/. W ten sposób substancja czynna moze byc pobierana korzeniami z gleby i przenoszona do lisci. W celu wykazania systemicznego efektu korzeniowego po i : i i . l st Przyklad V. Testowanie stezenia graniczne¬ go.Testowany nicien: Meloidogyne incognita.Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarypoli- 25 glikolowego.W celu uzyskania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, dodaje podana ilosc emulgatora i koncentrat roz- m ciencza woda do zadanego stezenia. Preparat sub¬ stancji czynnej miesza sie dokladnie z gleba sil¬ nie zakazona testowanym nicieniem. Stezenie sub¬ stancji czynnej w preparacie nie odgrywa prak¬ tycznie zadnej roli, decydujaca jest ilosc sub- 35 stancji czynnej przypadajaca na jednostke obje¬ tosci gleby, co podaje sie w ppm. Traktowana gleba napelnia sie doniczki, wysiewa salate i u- trzymuje doniczki w cieplarni w temperaturze 27°C. Po uplywie 4 tygodni bada sie korzenie 4t salaty na zakazenie nicieniem i okresla stopien dzialania substancji czynnej w procentach, przy czym 100#/d oznacza, ze zakazenie w ogóle nie na¬ stapilo, a O0/* oznacza, ze zakazenie jest takie, jak u roslin kontrolnych w nietraktowanej, lecz 45 w ten sam sposób zakazonej glebie.W tablicy 5 podaje sie badane substancje czyn¬ ne, stosowane dawki i uzyskane wynikL108 915 13 14 uplywie 7 dni obsadza sie wylacznie liscie testo¬ wanymi owadami. Po uplywie dalszych. 2 dni ocenia sie wynik doswiadczenia przez policze¬ nie lub oszacowanie martwych zwierzat. Na tej podstawie okresla sie systemiczne dzialanie ko¬ rzeniowe substancji czynnej, przy czym 100f/t oz¬ nacza, ze wszystkie testowane zwierzeta zostaly zabite, a 0f/t oznacza, ze zyje taka ilosc owadów, jak w nietraktowanej próbie kontrolnej.W tablicy 7 podaje sie badane substancje Czyn¬ ne, stosowane dawki i uzyskane wyniki.Tablica 7 Systemiczne dzialanie korzeniowe — larwy Phaedon cochleariae 1 Substancja czynna zwiazek o wzorze 4 /znany/ zwiazek o wzorze 5 /znany/ zwiazek o wzorze 11 i zwiazek o wzorze 13 zwiazek o wzorze 8 zwiazek o wzorze 6 | zwiazek o wzorze 19 Stopien smiertel¬ nosci w •/§ przy stezeniu substan¬ cji czynnej 20 ppm 0Vt . 0Vt lOWt 100*/t 100% 100»/t 100Vt | Przyklad VIII. Testowanie stezenia granicz¬ nego ^- systemiczne dzialanie korzeniowe.Testowany owad: Myzus persicae.Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylo- poliglikolowego.W celu otrzymania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, ii dodaje podana ilosc emulgatora i koncentrat roz¬ ciencza woda do zadanego stezenia. Preparat sub¬ stancji czynnej miesza sie dokladnie z gleba. Ste¬ zenie substancji czynnej w preparacie nie odgry¬ wa praktycznie zadnej roli, decydujaca jest ilosc Tablica 8 Systemiczne dzialanie korzeniowe — Myzus persicae Substancja czynna zwiazek o wzorze 5 /znany/ zwiazek o wzorze 11 zwiazek o wzorze 13 1 zwiazek o wzorze 7 zwiazek o wzorze 8 zwiazek o wzorze 6 zwiazek o wzorze 19 Stopien smiertel¬ nosci w f/«.przy stezeniu substan- cjii czynnej 2,5 ppm J W% 100Vr 100*/t ¦ 100% ioo*/t f 100*/t 100V« | Tablica 10 1 Zwia- | zek V c/ d/ e/ U \jn Rf CjH7-izo CH, wzór 20 CA C,H7-n C4H,-n R* H H H H H H Wydajnosc /•/• wydaj¬ nosci teore¬ tycznej/ 72 64 94 Tempe¬ ratura topnienia ; 185 ,173 144 \ 1 !Nr ' kodowy zwiazku 2 3 , 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 R C,H7-izo CH, C,HB CA i CA CA C,H7-n CA CA ca CA CA CA CA ca CA R1 CH, OCH, SC,H7-n wzór 20 OCA NH-C,H7-izo OCA oca CA oca CA oca oca oca oca oca Tablica 9 R* C,H7-izo C,H7-izo C,H7-izo C,H7-izo C,H7-izo C,H7-izo C,H7-izo CH, CH, wzór 20 wzór 20 H CA C,H7-n | CA-n 1 C,H7-izo R3 H H H H H H H H H H H H H H H CH, X S S S S 0 S S S S S s 1 S S S 1 S S Wydajnosc /•/• wydaj¬ nosci teo¬ retycznej/ 74 66 69 74 82 57 73 92 80 80 80 72 Wspólczynnik | zalamania nD« : 1,5102 nD*: 1,5080 nD* : 1,5284 nD* : 1,5570 nD*: 1,4630 nD* : 1,5057 nD*: 1,4929 nD« : 1,4*92 nD" : 1,5169 nD« : 1,5643 nD«: 1,5827 nD»: 1,5028108 915 15 16 wagowa substancji czynnej na jednostke objetosci gleby, co podaje sie w ppm /=mg/litr/. Trakto¬ wana gleba napelnia sie doniczki i sadzi kapuste /Brassica oleracea/. Substancja czynna moze byc pobierana przez rosliny korzeniami z gleby i prze¬ noszona do lisci. W celu wykazania systemicz- nego efektu korzeniowego po uplywie 7 dniu ob¬ sadza sie testowanymi owadami wylacznie liscie.Po uplywie dalszych 2 dni ocenia sie wynik dos¬ wiadczenia przez policzenie lub oszacowanie mart¬ wych zwierzat. Na tej podstawie okresla sie sy- stemiczne dzialanie korzeniowe substancji czynnej, przy czym 1001/* oznacza, ze wszystkie testowane owady zostaly zabite, a 0*/t oznacza, ze zyje taka ilosc owadów, jak w nietraktowanej próbie kon¬ trolnej.W tablicy 8 podaje sie badane substancje czyn¬ ne, stosowane dawki i uzyskane wyniki.Nastepujace przyklady blizej wyjasniaja sposób wytwarzania substancji czynnej srodka wedlug wynalazku.Przyklad IX. Zwiazek o wzorze 11.Mieszanine 300 ml acetonitrylu, 13,8 g /0,1 mola/ 2-izopropylo-5-hydroksy-pirymidyny, 20,7 g /0,15 mola/ weglanu potasu i 18,8 g /0,1 mola/ chlorku estru 0,0-dwuetylowego kwasu tionofosforowego miesza sie w ciagu 2 godzin w temperaturze 45°C.Nastepnie mieszanine wlewa sie do 400 ml toluenu i dwukrotnie przemywa porcjami po 300 ml wody.Roztwór toluenowy suszy sie nad siarczanem sodu i odparowuje pod obnizonym cisnieniem. Pozosta¬ losc destyluje sie w wysokiej prózni. Otrzymuje sie 17,4 g /6Z*/* wydajnosci teoretycznej/ estru 0,0-dwuetylowego kwasu 0-/2-izopropylopirymidy- nylo-5/-tionofosforowego w postaci brunatnego ole¬ ju o wspólczynniku zalamania nDfla=1,4970.W analogiczny sposób mozna otrzymac zwiazki o wzorze 1 zebrane w tablicy 9.Stosowane jako zwiazki wyjsciowe 5-hydroksy- -pirymidyny o wzorze 3 mozna wytwarzac w spo¬ sób nastepujacy: 10 15 20 25 35 Zwiazek o wzorze 21: Roztwór 49,5 g /0,45 mola/ 5-metoksy-pirymidyny (H. Bredereck i inni, Chem.Ber. 91, /1958/ str. 2848] i 38 g /0,68 mola/ wodoro¬ tlenku potasu w mieszaninie 80 ml wody i 170 ml metanolu ogrzewa sie w autoklawie w ciagu 3 godzin w temperaturze 190°C. Nastepnie metanol oddestylowuje sie pod obnizonym cisnieniem, po¬ zostalosc zadaje 50 ml wody z lodem i roztwór nastawia na wartosc pH 4,5 chlodzac i dodajac stezony kwas solny. Po uplywie 30 minut odsysa sie wykrystalizowany produkt, otrzymujac 30 g /70#/o wydajnosci teoretycznej/ 5-hydroksypirymi- dyny w postaci lekko brunatnego krystalicznego proszku o temperaturze topnienia 208°C.W analogiczny sposób mozna otrzymywac zwiaz¬ ki o wzorze 3 zestawione w tablicy 10.Zastrzezenia patentowe 1. Srodek owadobójczy i roztoczonojczy, zna¬ mienny tym, ze jako substancje czynna zawiera nowe estry lub amidy estrów pirymidynylowych-5 kwasów /tiono//tiolo/-fosforowych/fosfonowych/ o wzorze 1, w którym R oznacza rodnik alkilowy, R1 oznacza grupe alkilowa, alkoksylowa, alkilo- tio, monoalkiloaminowa lub fenylowa, Rl ozna¬ cza atom wodoru, rodnik alkilowy lub fenylowy, R1 oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy, a X oznacza atom tlenu lub siarki. 2. Srodek nicieniobójczy, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera nowe estry lub amidy estrów pirymidynylowych-5 kwasów /tiono/ /tiolo/-fosforowych/fosfonowych/ o wzorze 1, w którym R oznacza rodnik alkilowy, R1 oznacza grupe alkilowa, alkoksylowa, alkilotio, monoalki¬ loaminowa lub fenylowa, R* oznacza atom wo¬ doru, rodnik alkilowy lub fenylowy, R* oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy, a X oznacza atom tlenu lub siarki.II /0C2H5 CL-P( XSC3H7-n CH3 + fyoH srodek wiqzqcy kwas -HCL /CH3 S to=/ \ 0C2H5 SC3H7-n Schemat108 915 RJ ^ yo-p( * ,OR R1 Wzór 1 X OR Hal-Px Wzór 2 R: N- rM7 Voh Wzór 3 S/0C2H5 ' ho-C,H7-( ) CH3 Wzór 5 V\0-P (OC2H5X Wzór 6 N N- CH3-Hf ^KO-P (0C2H5)s Wzór 7 M.O-P (OC,H.) 2' '5'2 CH3 Wzór 4 21 '5 &K f/0C2H CHrf V0-P( ~J XC2H, Wzór 8 N:108 915 N- S izo-C3H7-/^Vo-P(OCH3)2 Wzór 9 N- ° izo-C3H7-/^V0-P (0C2H5)£ Wzór 10 -c3hAJ^o-p (oc2h5), Wzór 11 N ^70C2H5 izo-C3H7-/ Vo-P( N^7 X0C3H7-n Wzdr 12108 913 N izo-C3H7-/~yo-P; \ CK Wzdr 13 N izo-C3H7-Hf^0-P Wzdr 14 ,0C2H5 N- Wzdr 15 N- A/\ruL/ w V 0C„H. o-p; 2' '5 Wzdr 16 ^C2H5108 915 N-^ t/0C2H5 N— xSC3H7-n Wzdr 17 S/C2H5 o-p( '3 SI TCH3 Wzór 18 )cH-( V0-P( /CH3 CH37 N-7 XNH-CH( Wzór 19 N Wzór 20 Wzór 21 Bltk 1733/80 r. 100 egz. A4 Cena 45 zl PL