Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych 8,8a-dezoksy-8,8a-imeftylenooleandomy- cyn o ogólnymi wzorze 1, w krtórym R oznacza altom wodoru lub grupe alkanoilowa o 2—3 ato¬ mach wegla, Ri oznacza atom wodoru lub grupe alkanoilowa o 2—3 atomach wegla i R2 oznacza atom wodoru lub grupe alkanoilowa o 2—3 ato¬ mach wegla, oraz ich nietoksycznych soli addycyj¬ nych z kwasami.Olaandomycyne, jej wytwarzanie w procesie fermentacyjnym na drodze hodowli Streptomyces airatibioticuis ATCC 11891 i jej zastosowanie jako srodka przeciwbaksteryjnego opisano po raz pierw¬ szy w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 2 757 123. Zwiazek pochodzenia natu¬ ralnego okreslony jest wzorem 2. Znany jest sze¬ reg syntetycznych modyfikacji tego zwiazku, szcze¬ gólnie takich, w których jedna, dwie lub trzy wolne grupy hydroksylowe w polozeniach 2',4" i 11 sa zestryfikowane grupami acetylowymi. W opisie paitenltowym Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr 3 022 219 przedstawiono inne modyfikacje, w których za/miast grupy acetylowej w wyzej wspomnianych estrach wystepuje inna grupa, ko¬ rzystnie nierozgaleziona grupa alkanoilowa o 2—6 atomach wegla lub grupa trójfluoroacetylowa. Zna¬ ne sa równiez pólsyotetyczne olearadomycyny, w tótórych Jeden lub kilka atomów wodoru w wy¬ mienionych grupach hydroksylowych zastapiono 10 15 nizsza grupa trójalkilosililowa, korzystnie grupa trójrnetylosililowa.Oleandomycyna i trójacetylooleandoimycyna na¬ leza do grupy antybiotyków stosowanych w lecze¬ niu zakazen bakteryjnych. Obecnie stwierdzono, ze syntetyczne pochodne oleandomycyny o wzo¬ rze 1, w którym R, Ri i R2 maja wyzej podane znaczenie, sa uzyteczne jako antybiotyki do zwal¬ czania zakazen bakteryjnych. Sa one równiez zwiazkami posrednimi do wytwarzania innych cennych pochodnych oleandomycyny.Zwiazek o wzorze 1 wytwarza sie ze zwiazku o wzorze 3, w krtórym R, Ri i R2 oznaczaja atom wodoru lub grupe alkanoilowa o 2—3 atomach wegla. Redukcje grupy epoksydowej do egzocy- klicznej grupy metylenowej przeprowadza sie pod¬ dajac zwiazek o wzorze 3, w roizpuszczailniku obo¬ jetnym w warunkach reakcji, korzystnie miesza¬ jacym sie z woda, dzialaniu jonów Or+t, Ti+Y V+£, korzystnie w roztworze wodnym. Jako obo¬ jetne w warunkach reakcji rozpuszczalniki ko¬ rzystnie stosuje sie aceton* nizsze alkanole lub czterowodorofuran, a jako zródlo jonów metalu przejsciowego o nizszej wartosciowosci stosuje sie zwlaszcza CrCl2.Roztwór chlorku chromawego, uzyskany w wy¬ niku dzialania pylu cynkowego i chlorku rtecio¬ wego na roztwór trójchlorku chromu w kwasie solnym, wprowadza sie do kolby wypelnionej dwu¬ tlenkiem wegla, jednoczesnie dodajac acetonowy 107 146107 146 3 roztwór zwiazku o wzorze 3, w którym R, Rlt i R2 korzystnie oznaczaja atom wodoru i/lub grupe acetylowa. Roztwory dodaje sie w ciajgu 10 do 20 minut. Calosc miesza sie w temperaturze poko- '^rjrptt'%ete 20^^5TYniriu;t, po czym dodaje sie wode 5si"Oclan etylu i ^kontynuuje miesizanie przez 'dalszych 10—20 mtait. Faze organiczna oddziela sie. przemywa wocla i roztworem kwasnego we- jglanu i&adcwege*** bH = 8,5, nastepnie suszy i od¬ parowuje^ pctfopróznia otrzymujac zwiazek o wzo¬ rze 1.Farmakologicznie dopuszczalne, kwasowe sole addycyjne pólsyntetycznych oleandomycyn wytwa¬ rzanych sposobem wedlug wynalazku mozna wy¬ twarzac poddajac reakcji zwiazek o wzorze 1, w odpowiednim rozpuszczalniku takim, jak aceton, ze stechiometrycznym równowaznikiem kwasu mi¬ neralnego takiego, jak kwas solny, bromowodo- rowy, fosforowy lub siarkowy, kwasu organicz¬ nego takiego, jak aspara^nowy, cytrynowy*..wino¬ wy, glikcnowy, bursztynowy lub stearynowy, lub kwasu alkilosiarkowego takiego, jak laurylosiar- kowy. Odpowiednia sól wytraca sie po zakoneze- 10 15 20 niu reakcji zobojetniania', lub jesli to niezbedne, po czesciowym oddestylowaniu rozpuszczalnika.Produkt wyodireibnda sie przez odsaczenie, odwiro¬ wanie lub liofilizacje.Zwiazki oleandomycyny wytwarzane sposobem wedlug wynalazku skutecznie hamuja wzrost dro¬ bnoustrojów, zwlaszcza drobnoustrojów Gra daitnich. Wysoka aktywnosc dzialania przeciwko drobnoustrojom Graim-dodatnim, jaka wykazuja zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku, pod pewnymi wzgledami kontrastuje z nizsza ak¬ tywnoscia, przeciwko drobnoustrojom Gram-ujem- nym. W tablicy 1 przedstawiono zaikres antylbio- tycznego dzialania zwiazków o wzorze 1 wytwa¬ rzanych sposobem wedlug wynalazku, i znanego zwiazku o wzorze 3 (trófjacetylooleandomycyny) na podstawie prób in vitro. Próby przeprowadzono zgodnie z metodyka oznaczania „najmniejszego stezenia hamujacego" (MIC), opisana przez Ericsso¬ na i Shenrisa [H. M. Ericsson and J. C. Sherris, Acta Pathol. Microbiol. Scand. Suppl. 217B, 64 (1971)].Tablica 1 Wartosci najmniejszych stezen hamujacych (MIC) w jig/ml pólsyntetycznych oleandomycyn Zwia¬ zek Wzór l Wzór i Wzór 1 Wzór 3 R Ac H Ac Ac Hi H H Ac Ac R2 Ac H Ac Ac Staph. aureus 01A005 * 3,12 6,25 25 3,12 Staph. aureus 01A400 * 200 25 200 3,12 B. sub- tilis * 3,12 — — — E. coli 51A266** 200 200 200 200 | Kleb- siella pn. 53A009** 200 200 200 20Q Salm. typtom. 58D009** 200 — 200 200 Ac = acetyl * = Gram-dodatnie ** = Gram-ujemne Zdolnosc zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku do zwalczania zakazen bakte¬ ryjnych okreslono na podstawie prób przeprowa¬ dzonych in vivo na myszach zakazonych szczepem Staphylococcus aureus O1A005, po podaniu pod¬ skórnym lub per os. Za pomoca metody opisanej pjrzez Retsema [J. A. Retsema et al., Anitimicr.Agents and Chemother. 9,975 (1976)] stwierdzono, ze szczególnie zwiazek o wzorze 1, w którym R, Rx i R2 oznaczaja atomy wodoru,* wykazuje dzialanie przeciwzakazne porównywaiine z dziala¬ niem naturadnym oleandomycyn.W tablicy 2 podano obszerny zestaw wyników badania aktywnosci zwiazków o wzorze 1 wytwa¬ rzanych sposobem wedlug wynalazku i znanego zwiazku o wzorze 3 (trójacetylooleandomycyny).Wartosci najmniejszego stezenia hamujacego oznaczono in vitro wedlug wyzej wspomnianej metody Ericssona i Sherrisa przy uzyciu róznych rodzajów mikroorganizmów okreslonych numerami biologicznymi (5366 — New Antibiotic Screening), 45 50 55 00 przy czym np. mikroorganizmy oznaczone kolejny¬ mi liczbami porzadkowymi 1—7 sa to rózne gatun¬ ki Staph. aureus. Mikroorganizmy oznaczone ko¬ lejnymi liczbami 1—12 sa Gram-dodatnie, a licz¬ bami 13—23 — Gram-ujemne.Wartosci procentowego zahamowania infekcji, podane w dolnej czesci tablicy, oznaczono in vivo wedlug wyzej wspomnianej metody Retsema. W kazdej rubryce dla danego zwiazku po lewej stro¬ nie umieszczono wartosci po podaniu okreslonej dawki (50, 100, 200) per os, a po prawej stronie -- dawki podskórnej.Jak wynika z danych przedstawionych w tablic cy 2, aktywnosc zwiazków o wzorze 1 przeciwko mikroorganizmom Gram^dodartaiim jest wyzsza niz przeciwko mikroorganizmom Gram-ujemnym. Po¬ równujac blizej otrzymane wyniki okazuje sie, ze aktywnosc nowych zwiaaków o wzorze 1 jest po¬ równywalna z aktywnoscia znanego zwiazku o wzprize 3 w stosunku do mikroorganizmów107 146 5 6 Tablica 2 L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 1 27 1 28 .Rodzaj mikroorganizmu Staph. aureils 01A005 01A52 01A109R 01A110R 01A111 R 01A087RR 01A400R Strep. faecalis 02A006 Strept. pyogenes 02C203 02C040 R Mycobact. smeg. 05A 001 B. subtilis 06A001 E. coli 51A229 51A266 51A125R Ps. aeruginosa 52A104 Kleteiella pn. 53A009 53A031 R Proteus mira. 57C064 Proteus morgani 57G001 Salm. chol. su. 58B242 Salm. typhm. 58D009 58D013-C Past. mutto. 59A 001 Senratia mar. 63A017 Bntero. aero. 67A040 Bntero. cloa. 67B003 Neisseriae sicca 66C000 Staph. atireus 01A0O5 50 ioo" " 200 Dawka 1 Najmniejsze stezenie hamujace in vrtro, ng/aml^ Zwiazki o wzorze 1 R =H Ri = H 1 r2 = h| 6,25 6,25 — — — — 25 25 3,12 — — — — 200 — — 200 — — 200 — — 200 100 — — 200 ' — ' j~20 20~ 1 ~ 40 80 | Zahajr R = Ac 1 Ri = H Ra = Ac 1 R =Ac Ri = Ac R2 = Ac 3,12 25 3,12 50 200 200 200 200 3,12 3,12 200 — 200 200 12,5 200 0,78 25 — — 200 — 3,12 — 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 50 200 200 200 ! 200 200 200 200 0,20 3,12 | —o o" "o r "20 [ 20 0 — — .20 — iowanie infekcji in R =Ac Ri = Ac R3 = H 200 200 200 200 0,78 200 200 200 200 — 200 6,25 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 1,56 ] 6 ° °" 1 ° ° vivo, % Zwiazek 0 wzo- I rze 3 1 R =Ac 1 Rj = Ac Rg = Ac 3,12 3,12 50 50 3,12 50 6,25 6,25 0,78 50 25 1,56 | 50 * 50* 50 * 50 * 50 * 50* — 50 * 50* 50 * 50 * 50 50* 50 * | 50» 50 Ac = acetyl • — Próby przeprowadzono tylko do wartosci 50, gdyz poprzednie badania wyka¬ zaly brak aktywnosci przy wartosci 200.107 146 8 Gram^dodatnich, natomiast w stosunku do szcze¬ gólnego mikroorganizmu ..Gram-ujemnego Neisse- riae sdcca 66C000 aktywnosc zwiazku o wzorze 1 przewyzsza aktywnosc zwiazku o wzorze 3.Tak wiec wlasciwosci nowych zwiazków wytwa¬ rzanych sposobem wedlug wynalazku sa pod pew¬ nym wzgladem lepsze niz wlasnosci znanego zwia¬ zku o najbardziej zblizonej budowie chemicznej, który jest jednoczesnie zwiazkiem wyjsciowym w procesie wytwarzania nowych zwiazków.W celu skutecznego profilaktycznego i przeciw- zakaznego dzialania in vivo, pólsyntetyczne zwiazki oleandomycyny, wytwarzane sposobem wedlug wy¬ nalazku mozna podawac zarówno w postaci czy¬ stej, jak w polaczeniu z farmakologicznie dopusz¬ czanym nosnikiem, zarówno per os, jak i poza- jelitowo. Ostatecznego wyboru vdrogi i dawki do¬ konuje lekarz po uwzglednieniu stanu pacjenta.Jednak zwykle ludziom podaje sie dawke w przy¬ blizeniu równa 500—2000 mg dziennie, korzystnie w jednej do czterech pojedynczych dawek. Ten sposób dawkowania mozna nieco zmieniac w zalez¬ nosci od wagi pacjenta; ogólnie stosuje sie dawke okolo 10—40 mg/kg wagi ciala dziennie.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku mozna laczyc z farmaceutycznie obojetnymi do¬ datkami takimi, jak laktoza, mannitol i skrobia, po czym formowac w postacie do dawkowania takie jak tabletki, kapsulki i tym podobne. W celu podawania pozajelitowego, zwiazki wytwarzane spo¬ sobem wedlug wynalazku formuje sie w preparaty z obojetnym, odpowiednim do stosowania pozajeli¬ towego nosnikiem takim, jak woda, solanka, olej sezamowy, glikol propylenowy i tym podobne. Te róznorodne preparaty farmaceutyczne wytwarza sie sposobami powszechnie stosowanymi w farma¬ cji.W ponizszych przykladach NMR oznacza widmo magnetycznego rezonansu protonowego, IR — wid¬ mo w podczerwieni a UV — widmo w nadfiolecie.Przyklad I. Wytwarzanie 8,8a-dezoksy-8,8a- Hmetyleno-2/,4'rHdwuacety4ooleandomycyny.Do trójszyjnej kolby okraglodennej o pojemnosci 5 litrów wprowadza sie 200 g pylu cynkowego i 20 g chlorku rteciowego. Po dokladnym wymie¬ szaniu stalych substancji, dodaje sie 500 ml In kwasu somego i calosc silnie miesza w ciagu 15 minut. Wodna warstwe usuwa sie, dodaje swieza 500 ml porcje In fcwasu solnego i dopro¬ wadza dwutlenek wegla. Do amalgamatu cynku szybko dodaje sie przesaczony roztwór trójchlor¬ ku chromu (1 kg w 1,3 1 In kwasu solnego).Calosc miesza sie yj atmosferze dwutlenku we^ gla w ciagu jednej godzinyr w którym to czasie poglebia sie jasnoblekiftna barwa roztworu wska¬ zujaca obecnosc chlorku chromawego (CrCl2). Po uplywie jednej godziny przerywa sie mieszanie pozwalajac, aby almalgamat cynku osiadl na.'4n-ie koilby.Roztwór 500 g chlorowodorku 2',4"-dwuacetylo- oleandomycyny w mieszaninie 3,5 1 acetonu i 1,751 wody umieszcza sie we wkraiplaczu podlaczonym do trójszyjnej kolby okraglodennej o pojemnosci 12 litrów, zaopatrzonej w mechaniczne mieszadlo.Do kolby, w atmosferze dwutlenku wegla, ciagle mieszajacr dodaje sie roztwór chlorowodorku 2',4"- -dwuacetylooleandomycyny i uprzednio przygoto¬ wany roztwór chlorku chromawego. Obydwa roz- 5 twory dodaje sie równoczesnie z taka szybkoscia, aby dodawanie ich zakonczyc w tej samej chwili.Dodawanie trwa okolo 12 minut. Calosc miesza sie przez 35 minut w temperaturze pokojowej, po czym dodaje sie 2 1 wody i 2 1 octanu etyilu i mie- 10 szanie kontynuuje przez 15 minut. Warstwe octa¬ nowa oddziela sie i przemywa 1,6 1 wody. Warstwe octanowa oddziela sie, zas roztwory wodne z prze¬ mycia laczy i przemywa swieza 2 1 porcja octanu etylu.Warstwe octanowa oddziela sie i przemywa 1,7 1 19 wody. Faze organiczna oddziela sie, zas wodne roztwory z przemycia laczy sie i dodaje do nich 1,5 kg chlorku sodowego. Uzyskany dodatkowo ekstrafet octanowy oddziela sie i laczy z po- 20 przednio uzyskanymi ekstraktami octanowymi. Do polaczonych ekstraktów octanowych dodaje sie wo¬ de i kwasny weglan sodowy, doprowadzajac pH do wartosci 8,5. Warstwe organiczna oddziela sie, przemywa woda, nasyconym roztworem chlorku 25 sodowego i suszy nad bezwodnym siarczanem so¬ dowym. Po odsaczeniu i oddestylowaniu rozpusz¬ czalnika pod zmniejszonym cisnieniem uzyskuje sie cialo stale o barwie bialej, które krystalizuje sie z mieszaniny octanu etylu i heptanu, otrzymu- 30 jac 237 g produktu o temperaturze topnienia 184—fl86°C.Wyniki analizy elementarnej: 35 40 50 obliczono: znaleziono: Dane spektralne: C 61,96 61,78 H 8,67 8,54 N 1,85 1,87 NMR 3,36(3H)S; 2,26(6H)S; 2,10(3H)S; 2,06(3H)S.IR 45 UV W podobny sposób wytwarza sie ihhe 2',4"-acy- lowe_estry 8,8a-imetylenooleandomycyny wychodzac z odpowiednich 2',4"-acyflowych estrów natural¬ nych zwiazków epoksydowych, zawierajacych w czasteczce grupy acylowe o 2—3 atomach wegla.Przyklad II. Wytwarzanie 8,8a-dezoksy-8,8a- -metyleno-2'-acetylooleandoniycyny. 55 Roztwór 29,2 g 2/-acetylooleandomycyny w 200 ml acetonu i 100 ml wody miesza sie z roztworem chlorku chromawego (uzyskanego sposobem opisa¬ nym w przykladzie I z 50 g trójchlorku chromu, 10 g pylu cynkowego i Ig chlorku rteciowego) w 60 atmosferze dwutlenku wegla, jak opisano w przykladzie I. Polaczone ekstrakty octanowe od¬ parowuje sie do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem i pozostalosc krystalizuje z mieszaniny eteru i eteru naftowego, po czym ponownie krystalizuje 65; z mieszaniny octanu etylu i eteru naftowego,107 146 9 10 otrzymujac 8,4 g produktu o temperaturze topnie¬ nia 183,5—185°C.Wynik analizy elementarnej: obliczono: znaleziono: C 62,16 61,97 H 9,02 8,91 N 1,95 2,01 Dane spektralne: NMR(CDC13): 8 = 5,63(lH))bS; 5,58(lH)bS; 3,43(3H)S; 2,36(6H)S; 2,08(3H)S.IR(CHC13): 5,78, 5,90, 5,95 i 6,12 n UV(CH3OH): 224 m|i; 2 = 4468 l/mol.W podobny sposób wytwarza sie inne 2'-acylowe estry 8,8a-imetylenooleandomycyny wychodzac z odpowiednich 2'-acylowych estrów naturalnych zwiazków epoksydowych zawierajacych grupe acy- lowa o 2—3 atomach wegla.Przyklad III. Wytwarzanie 8,8a-dezoksy- -8,8a^metylenooleandomycyny.Roztwór 5 g oleandomycyny w 25 ml wody do¬ prowadza sie do pH 3,5 In kwasem solnym i mie¬ sza z roztworem chlorku chromawago (uzyska¬ nego sposobem opisanym w przykladzie I z 13 g trójchlorku chromu, 8 g pylu cynkowego i 0,7 g chlorku rteciowego) w atmosferze dwutlenku we¬ gla. W polowie mieszania dodaje sie 20 ml ace¬ tonu, po czym mieszanie kontynuuje przez 45 mi¬ nut w temperaturze pokojowej.Nastepnie dodaje sie 100 ml chlorku metylenu i pH mieszaniny doprowadza sie do wartosci 8,5 za pomoca 8n roztworu wodorotlenku sodowego.Faze organiczna oddziela sie, zas wodna ekstrahuje druga 100 ml porcja chlorku metylenu. Ekstrakty 10 15 20 25 30 35 otrzymane po ekstrakcji chlorkiem metylenu laczy sie, przemywa 100 ml wody, 200 ml nasyconego roztworu chlorku sodowego, po czyim suszy nad bezwodnym siarczanem sodowym i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc krysta¬ lizuje sie z chloroformu przez wytracenie hepta- nem otrzymujac 2,28 g produktu o temperaturze topnienia 120—123°C.Dane spektralne: NMR(CDC18): 6 = 5,63(lH)bS; 5,56(lH)bS; 3,41(3H)S; 2,30(6H)S.UV(CHjOH): 223 m^; 8 = 3900 l/mol.Zastrzezenia patentowe: 1. Sposób wytwarzania nowych 8,8a-dezoksy- -8,8a-metylenooleandomycyn o ogólnym wzorze 1, w którym R oznacza atom wodoru lub grupe al- kanoilowa o 2—3 atomach wegla, Ri oznacza atom wodoru lub grupe alkanoilowa o 2—3 atomach wegla, a R2 oznacza atom wodoru lub grupe alka¬ noilowa o 2—3 atomach wegla, oraz ich nietok¬ sycznych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o ogólnym wzorze 3, w którym R, Ri i R2 maja wyzej podane znaczenie, w obojet¬ nym rozpuszczalniku, poddaje sie dzialaniu jonów Cr+2, Ti+8 lub V+2 i ewentualnie otrzymany zwia¬ zek przeprowadza sie w sól addycyjna. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako obojetny rozpuszczalnik stosuje sie rozpusz¬ czalnik mieszajacy sie z woda. 3. Sposób wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze jako mieszajacy sie z woda rozpuszczalnik stosuje sie aceton, nizszy alkanol, czterowodorofuran lub ich mieszanine.107 146 RA -c Ra O' OCH, wzór / a i-° Ha.HO.C- o-^o OH OCH, wzór 2 \ tvzor J PZGraf. Koszalin D-2059 85 egz. A-4 Cena 45 zl PL