Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia pochodnych l-alkilo-3,5-dwufenylopirazoli o ogólnym wzorze 2 w którym Ri oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, Y, Y't Z i Z' ozna¬ czaja atom wodoru lub grupe nitrowa atom chlo¬ rowca, grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, gru¬ pe chlorowcoalkilowa o 1—4 atomach wegla za¬ wierajaca 1—4 atomów chlorowca lub grupe alko- ksylowa o 1—4 atomach wegla, które sa pólpro¬ duktami sluzacymi do otrzymywania soli 1,2-dwu- alkilo-3,5-dwufenylopirazoliowymi o ogólnym wzo¬ rze 1, w którym R2 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, Ri, Y, Y\ Z i Z' maja wyzej po¬ dane znaczenie, X oznacza anion jeden-, dwu- lub trójwartosciowy a m jest równe 1, 2 lub 3, o wla¬ snosciach chwastobójczych.Chlorowiec oznacza atom fluoru, chloru, bromu lub jodu, grupa alkilowa o 1—4 atomach wegla oznacza grupe o prostym lub rozgalezionym lan¬ cuchu zawierajacym od 1 do 4 atomów wegla, gru¬ pa alkoksylowa o 1—4 atomach wegla oznacza grupe alkoksylowa o prostym lub rozgalezionym lancuchu weglowym, grupa chlorowcoalkilowa o 1—4 atomach wegla oznacza rodnik o prostym lub rozgalezionym lancuchu podstawiony 1—4 atoma¬ mi chlorowca, przy czym chlorowiec moze byc atomem fluoru, chloru lub bromu.Zazwyczaj reakcje N-alkilowania przeprowadza sie w rozpuszczalnikach protycznych. Czesto uzy¬ wa sie wodnych roztworów nieorganicznych zasad metali alkalicznych.Szerokie zastosowanie znajduja metanolan so¬ dowy, wodorek sodowy, amidek litowy i amidek sodowy, które sa mocnymi ale kosztownymi za¬ sadami. Alkilowanie zachodzi poprzez tworzenie sie anionu amoniowego, który reaguje ze srodka¬ mi alkilujacymi takimi jak siarczan dwumetylu, siarczan dwumetylu lub halogenki alkilowe.Wyzej wymienionymi metodami mozna otrzymac pirazole z bardzo niskimi wydajnosciami.Sposób wedlug wynalazku daje nieoczekiwane efekty, gdyz wszelkie próby otrzymywania 1-me- tylo-3,5-dwufenylopirazolu bez obecnosci bezwod¬ nych nieorganicznych zasad metali alkalicznych — co jest zasadniczym momentem decydujacym o na¬ tychmiastowym przebiegu reakcji — prowadzily do niecalkowitego przebiegu N-metylowania. W otrzymywanej mieszaninie reakcyjnej znajdowaly sie duze ilosci nieprzereagowanego 3,5-dwufenylo- pirazolu.W przeciwienstwie do tego, uzycie bezwodnych nieorganicznych silnych zasad metali alkalicznych prowadzi do powstawania, jako produktu przej¬ sciowego, reaktywnej soli o wzorze 5 zawierajacej anion 3,5-dwufenylopirazolu i kation metalu alka¬ licznego. Sól taka szybko reaguje z siarczanem dwumetylu dajac l-metylo-3,5-dwufenylopirazol.Tworzenie sie soli metalu alkalicznego z 3,5-dwu¬ fenylopirazolu z bezwodnej, nieorganicznej zasady w obojetnym rozpuszczalniku jest efektem nie- 99 58399583 aaaczemgL z oczekiwanym, gdyz zgodnie ze zródlami literatu¬ rowymi, do przeprowadzenia N-alkilowania na c rodze reakcji anionu aminy z siarczanem dwu- metylu, siarczanem dwumetylu lub halogenkami alkilowymi nalezy uzywac kosztownych i bardzo silnych zasad takich jak metanolan sodu, wodorek sodowy, amidek litu i amidek sodowy. Literatura zaleca poza tym przeprowadzenie reakcji N-alki¬ lowania w rozpuszczalnikach protycznych przy uzyciu wodnych roztworów nieorganicznych zasad metali alkalicznych.Przy stosowaniu takich sposobów wydajnosci pn u liiiiawj mli iii iduktów sa niskie. Nieoczekiwa- przez reakcje zwiazku o wzo¬ rze 3 w którym |, Z, Y' i Z' maja wyzej podane równowaznikiem czynnika alki- (Ri) mQ w którym Ri ma wy- w«z#nie a Q oznacza atom chlorowca albo reszta organicznego siarczanu, kwasnego siar¬ czanu, benzenosulfonianu, alkoksybenzenosulfonia- nu o 1—4 atomach wegla w czesci alkoksylowej, fosforanu lub alkanosulfonianu o 1—4 atomach wegla, m oznacza liczbe calkowita 1, 2 lub 3 w obecnosci stalej, bezwodnej, nieorganicznej zasady metalu alkalicznego i niewodnego, obojetnego or¬ ganicznego rozpuszczalnika w temperaturze 50— —175°C korzystnie 85—120°C uzyskuje sie 1-alki- lo-3,5-dwufenylopirazol. o wysokim stopniu czysto¬ sci i z duza wydajnoscia i to stanowi przedmiot wynalazku.Jezeli stosuje sie niskowrzacy rozpuszczalnik taki jak etanol, to aby osiagnac zalozona tempe¬ rature, reakcje prowadzi sie pod cisnieniem wyz¬ szym od atmosferycznego.W sposobie wedlug wynalazku jako srodki alki¬ lujace stosuje sie na przyklad halogenki alkilowe, siarczany dwualkilowe, fosforany alkilowe, kwa¬ sne siarczany alkilowe i toluenosulfoniany alkilo¬ we. Szczególnie przydatnymi srodkami alkilujacy¬ mi sa halogenki alkilowe takie jak chlorki i brom¬ ki metylu, etylu, n-propylu, izopropylu, n-butylu i izobutylu, siarczany dwualkilowe, kwasne siar¬ czany jednoalkilowe i toluenosulfoniany alkilowe.Najodpowiedniejszymi rozpuszczalnikami, stoso¬ wanymi w sposobie wedlug wynalazku sa bez¬ wodne i obojetne rozpuszczalniki organiczne. Naj¬ lepiej nadaja sie. weglowodory aromatyczne takie jak benzen, toluen i ksyleny oraz rozpuszczalniki o wysokiej zawartosci weglowodorów aromatycz¬ nych wykazujace punkt anilinowy w temperatu¬ rze 0°C -— rsy +36°C, zawartosc weglowodorów aro¬ matycznych 60°/o—100% i ciezar wlasciwy 60° — ~ + 18°C wzgledem wody o tej samej temperatu¬ rze/ pomiedzy 0,88% i 1,5; weglowodory alifatycz¬ ne o 6—10 atomach wegla takiej jak heksan i hep- tan; ketony o 4—7 atomach wegla w czasteczce takie jak keton metyloizobutylowy, metylobutylo- keton, cykloheksanon lub podobne, alkohole o 2—8 atomach wegla a zwlaszcza o 3 i 4 atomach wegla; polarne rozpuszczalniki aprotyczne takie jak sul- fotlenek metylu, dwumetyloforgmamid, acetoni- tryl, nitrobenzen, N,N-dwumetyloacetamid, cztero- hydrosulfolan; dwuchloroetylen, czterochloroety- len, etery alkoksyalkilowe, jak np. eter dwumeto- ksyetylowy i etery cykliczne takie jak dwuoksan OL 45 50 55 60 65 i czterohydrofuran.Odpowiednimi zasadami nieorganicznymi sa sta¬ le, bezwodne zasady metali alkalicznych. Sa to srednie i mocne zasady takie jak np. wodorotlenek sodu, wodorotlenek potasu, weglan sodu i weglan potasu, tlenek wapnia lub wodorotlenek wapnia.Sposób wedlug wynalazku przedstawiono na schemacie gdzie w wystepujacych tam wzorach Ri, Y, Y', Z, Z' maja wyzej podane znaczenie a Q oznacza reszte srodka alkilujacego taka jak np. jon halogenkowy na przyklad chlorkowy, brom- kowy lub jodkowy, siarczanowy, kwasny jon siar¬ czanowy, benzenosulfonianowy, alkoksybenzenosul- fonianowy o 1—4 atomach wegla, w czesci alko¬ ksylowej, alkilobenzenosulfonianowy o 1—3 ato¬ mach wegla w czesci alkilowej1 korzystnie tolueno- sulfonianowy, atki jak p-toluenosulfonianowy, fo¬ sforanowy, alkanosulfonianowy o 1—4 atomach wegla w czesci.alkilowej, a m ma wartosc liczbo¬ wa 1, 2 lub 3.Sposób wedlug wynalazku ma szczególnie wazne znaczenie dla produkcji l-metylo-3,5-dwufenylo- pirazolu i'jego dalszej przeróbki na**netylosiarczan l,2-dwumetylo-3,5-dwufenylopirazoliowy, który jest srodkiem chwastobójczym o bardzo skutecznym dzialaniu. Ponadto szczególnie pozyteczna wlasci¬ woscia tego zwiazku jest zdolnosc do wybiórczego niszczenia owsika (gluphego owsa) w szerokiej ga¬ mie malych ziaren takich jak jeczmien, zyto, rze¬ pak i pszenica.Sposób wedlug wynalazku umozliwia wytwarza¬ nie prawie na poczekaniu, l-metylo-3,5-dwufeny- lopirazolu z wydajnoscia wyzsza niz 90°/o o czy¬ stosci co najmniej 96°/o z 3,5-dwufenylopirazoIu, a ponadto produkt nie zawiera nieprzereagowane- go 3,5-dwufenylopirazdlu, w przypadku gdy pod¬ czas procesu przestrzega sie scisle warunków re¬ akcji, które dokladnie przytoczono wyzej. W takich warunkach, reakcja metylowania zachodzi w ciagu pól godziny lub szybciej i powstaje bardzo malo pochodnej dwumetylowej. Rozpuszczalnik, najle¬ piej ksylen, przemyty wodnym roztworem lugu i woda, zawiera glównie czysty l-metylo-3,5-dwu- fenylopirazol.Stosowane w sposobie wedlug wynalazku zwiaz¬ ki wyjsciowe o wzorze 3 mozna otrzymac z dwu- benzoilometanu lub postawionych dwubenzoilome- tanów. Te ostatnie mozna nabyc w handlu lub sporzadzic bez trudu jednym z wielu sposobów dobrze opisanych w literaturze chemicznej z lat- wo dostepnych materialów wyjsciowych takich jak np. odpowiednio podstawiony acetofonon, lub od¬ powiednio podstawione pochodne kwasu benzoeso¬ wego badz ich estrów.Zwykle 3,5-dwufenylopirazol (podstawiony lub niepodstawiony) otrzymuje sie z hydrazyny dzia¬ lajac na nia w podwyzszonej temperaturze dwu- bezoilometanem lub jego pochodnymi jak na przy¬ klad l-/o-fluorofenylo-3-fenylopropandion-l,3 lub l-fenylo-3-/m-tolilo/-propandiol-l,3. Dwuketon i hydrazyna reaguja w róznomolowych ilosciach i wystarcza utrzymywac stosunek substratów bli¬ ski 1: 1. Mozna jednak uzyc jedna albo druga sub¬ stancje w niewielkim nadmiarze (okolo 10%).Reakcje, w której zachodzi tworzenie sie zwiaz-5 99 583 € ku pierscieniowego z czasteczki hydrazyny i cza¬ steczki dwuketonu, najlepiej przeprowadzic w ten sposób, ze substraty rozpuszcza sie w rozpuszczal¬ niku i podgrzewa do odpowiednio dobranej tem¬ peratury. Temperatura ta moze wynosic od okolo 70°C do okolo 150°C, przy czym najlepiej utrzy¬ mywac temperature miedzy 80°C i 120°C. Rozpu¬ szczalniki odpowiednimi do stosowania w tej re¬ akcji sa rozpuszczalniki aprotyczne jak na przy¬ klad ksylen, toluen, benzen, pirydyna, sulfotlenek dwumetylowy, dwumetyloformamid i tym podob¬ ne, lub tez rozpuszczalniki protyczne jak alkohole o rodnikach Ci—C4, przy czym najlepszym jest n-propanol i izopropanol. W takich rozpuszczalni¬ kach reakcja zachodzi z duza szybkoscia w tem¬ peraturze 80—85°C.Wytwarzane sposobem wedlug wynalazku zwiaz¬ ki o wzorze 2 mozna poddac dalszej przeróbce na sól l,2-dwualkilo-3,5-dwufenylopirazoliowa o wzo¬ rze 1 w którym wszystkie podstawniki maja wy¬ zej podane znaczenie.Proces ten polega na reakcji pirazolu o wzo¬ rze 2 z odczynnikiem alkilujacym (R2)Q uzytym w ilosci równomolowej lub w niewielkim nadmia¬ rze, w którym R2 oznacza rodnik aliklowy o 1—4 atomach wegla, a ma wyzej podane znaczenie ja¬ ko odczynnik alkilujacy, stosuje sie zwiazki opi¬ sane wyzej. W celu przeprowadzenia pizarolu o wzorze 2 w sól pirazoliowa o wzorze 1 zaleca sie dobrac odpowiedni srodek alkilujacy taki jak ha¬ logenek alkilowy, siarczan dwualkilowy, kwasny siarczan lub alkilo toluenosulfonian. Uzywa sie je w równomolowej ilosci na mol reagentu pirazolo- wego lub tez w malym nadmiarze tzn. okolo 1 do 1,5 mola na mol pirazolu.Przykladami anionów we wzorze 1 sa: halogen¬ ki, siarczany, kwasne siarczany, metylosiarczany, benzenosulfonian, alkoksyfenylenosulfonian o 1—4 atomach wegla alkilobenzenosulfoniany o 1—3 atomach wegla alkilowego, fosforany i alkanosiar- czany o 1—4 atomach wegla grupy alkano.Rozumie sie, ze niektóre aniony o wyzszych wartosciach takie jak anion siarczanowy, fosfora¬ nowy itp. moga wchodzic w sklad soli pirazolio- wych przedstawionych ogólnym wzorem 1. W ta¬ kich przypadkach, obojetna czasteczka soli za¬ wiera oprócz kationu pirazoliowego równiez inny kation równowazacy ladunek anionu. Moze to byc np. jon wodorowy, jon metalu alkalicznego lub Jon metalu ziem alkalicznych (wapniowca). Mi¬ mo, ze czasteczka takiej soli ulega calkowitej jo¬ nizacji, w jej wzorze dla lepszej -jasnosci obrazu wyodrebniamy umownie zlozony anion w postaci niezjonizowanej. Typowymi przykladami takich zlozonych anionów moga byc: NaS04, KPO4, MgP04, HSO4, NaHP04 itp.Reakcje czwartorzedowariia prowadzi sie w sro¬ dowisku cieklym glównie w mieszaninie obojet¬ nych rozpuszczalników organicznych sporzadzonej z chlorowanych cieklych weglowodorów i rozpu¬ szczalnika organicznego takiego jak weglowodory aromatyczne, weglowodory alifatyczne, rozpuszczal¬ niki o wysokiej zawartosci zwiazków aromatycz¬ nych, ketony, alkohole, etery alkoksyalkilowe, dwupolarne rozpuszczalniki aprotyczne lub etery cykliczne takie jak omówione wyzej. Zalecane mieszaniny zawieraja na objetosc od okolo 10f/o do 90°/o, korzystnie 25B/o do 75*/« takiego rozpu¬ szczalnika, w którym czwartorzedowa sól dwufe- nylopirazoliowa o wzorze 1 jest prawie nierozpu¬ szczalna i od okolo 90°/o do 10Vq — lepiej 75°/o do 25% — innego rozpuszczalnika, w którym czwartorzedowa sól dwufenylopirazoliowa rozpu¬ szcza sie wzglednie dobrze.Rozpuszczalniki mieszane, które odpowiadaja takim wymaganiom co do skladu procentowego, sporzadza sie z cieklych weglowodorów aroma¬ tycznych z domieszka cieklych chlorowanych we¬ glowodorów, lub z weglowodorów alifatycznych z domieszka cieklych chlorowanych weglowodorów, badz z rozpuszczalników o duzej zawartosci we¬ glowodorów aromatycznych z domieszka chlorowa¬ nych weglowodorów. Szczególnie skutecznymi sa mieszaniny ksylenu i dwuchloroetylenu. Wysoka przydatnosc takiej kompozycji polega na tym, ze otrzymuje sie latwo odsaczalna plynna papke, z której latwo wyodrebnic czwartorzedowa sól dwu¬ fenylopirazoliowa.Mozna równiez z dobra wydajnoscia otrzymy¬ wac czwartorzedowa sól dwufenylopirazoliowa stosujac czysty rozpuszczalnik jednoskladnikowy jak np. weglowodór aromatyczny, weglowodór ali¬ fatyczny lub tez rozpuszczalnik o wysokiej zawar¬ tosci weglowodorów aromatycznych. Jednakze w takich przypadkach trzeba uzywac rozpuszczalnik w dwukrotnie lub trzykrotnie wiekszej objetosci niz objetosc potrzebnego rozpuszczalnika miesza¬ nego. Zapewnia sie w ten sposób powstawanie latwo odsaczalnej papki czwartorzedowej soli pod koniec procesu. Jednak przez to zmniejsza sie zdolnosc produkcyjna reaktora. Poza tym zbyt rozcienczone srodowisko reakcyjne powoduje dwu¬ krotne zmniejszenie szybkosci reakcji czwartorze- dowania.Uzycie rozpuszczalnika mieszanego zapewnia do¬ skonala wydajnosc produktu i jego wysoka czy¬ stosc. Niezaleznie od tego czy stadium alkilowania przeprowadza sie w pojedynczym rozpuszczalniku czy tez w rozpuszczalniku mieszanym, w tempe¬ rature mieszaniny reakcyjnej utrzymuje sie prze¬ waznie pomiedzy 50°C a 175°C przy czym najle¬ piej utrzymywac ja w granicach 60QC—150°C.Mieszanine reakcyjna zawierajaca sól pirazolio¬ wa schladza sie i nastepnie odsacza sól. Mozna równiez zadac mieszanine reakcyjna amina trze¬ ciorzedowa, aby rozlozyc nieprzereagowany od¬ czynnik alkilujacy, potem ochlodzic ja i nastep¬ nie wyodrebnic wykrystalizowana sól pirazoliowa o wzorze 1 przez odwirowanie, odsaczenie lub t.p.Jeszcze innym sposobem wyodrebnienia soli pira- zoliowej o wzorze 1 jest ekstrahowanie woda mie¬ szanin reakcyjnych. Tak otrzymany wodny roz¬ twór mozna stosowac wprost do zwalczania nie¬ pozadanych rodzajów roslin.Jezeli stosuje sie latwo lotny srodek alkilujacy taki jak chlorek metylu, reakcje prowadzi sie pod cisnieniem w szczelnie zamknietym kotle, aby nie dopuscic do strat substancji reagujacych.Jezeli w procesie stosuje sie trujacy srodek al¬ kilujacy tak np. siarczan dwumetylu, wskazane 40 45 50 55 6099 583 8 jest usuniecie jego pozostalosci pod koniec reakcji.Dokonuje sie tego przez ogrzewanie mieszaniny reakcyjnej do temperatury okolo 50—60°C z ma¬ la iloscia bezwodnej aminy trzeciorzedowej takiej jak np. trójetyloaminy, trójmetyloaminy lub piry¬ dyna. W ten sposób zapewnia sie wiekszy stopien bezpieczenstwa pracy z mieszanina reakcyjna i go¬ towym produktem zwlaszcza w duzej skali pro¬ dukcyjnej.Przykladowo, zwiazek o wzorze 1 otrzymuje sie nastepujaco: Do roztworu ksylenowego 1-metylo- -3,5-dwufenylopirazolu otrzymanego w sposób we¬ dlug wynalazku i zatezonego do objetosci odpo¬ wiadajacej 25°/o objetosci poczatkowej dodaje sie dwuchlproetylen w ilosci mniej wiecej równej ilosci ksylenu pozostalej w zatezonym roztworze pirazolu. Mieszanine ogrzewa sie nastepnie do oko¬ lo 50°C—55°C i wtedy zadaje sie ja siarczanem dwumetylu lub jakimkolwiek jego odpowiedni¬ kiem w ilosci stechiometrycznej lub z nieznacz¬ nym nadmiarem (tzn. 1 do 1,5 mola). Nastepnie przez 4 godziny mieszanine ogrzewa sie do tem¬ peratury pomiedzy 90 i 110°C i miesza. Po schlo¬ dzeniu do 50°C do mieszaniny reakcyjnej dodaje sie bezwodna trójetyloamine w ilosci odpowiada¬ jacej uzytemu nadmiarowi siarczanu dwumetylu.Mieszanine reakcyjna miesza sie w temperatu¬ rze 50°C przez 30 minut i potem chlodzi do tem¬ peratury okolo 15°C i oddziela wykrystalizowany produkt od rozpuszczalnika. Mozna stosowac do¬ wolny sposób rozdzielania jak np. wirowanie, fil¬ trowanie, dekantowanie itp. Odsaczony placek produktu przemywa sie, weglowodorem aromatycz¬ nym, np. ksylenem, potem nizszym ketonem, jak np. acetonem i w koncu suszy sie. Alternatywnie mozna tez placek produktu rozpuscic w wodzie.Tak sporzadzony roztwór wodny mozna uzywac do niszczenia niepozadanych gatunków roslin.Jezeli nie znaznaczono inaczej wszystkie ilosci podane sa w jednostkach wagowych przy czym przyklady I—VIII dotycza sposobu wedlug wyna¬ lazku a przyklady od XI podano jedynie w celu zilustrowania mozliwosci dalszej przeróbki zwiaz¬ ku wytworzonego sposobem wedlug wynalazku.Przyklad I. Otrzymywanie l-metylo-3,5-dwu- fenylopirazolu. ,0 g (0,023 mola) 3,5-dwufenylopirazolu rozpu¬ szcza sie w 40 ml metyloizobutyloketonu. Nastep¬ nie dodaje sie 3,76 g (0,027 mola) stalego, bezwod¬ nego weglanu potasu i mieszanine ogrzewa sie do temperatury 90°C. Dodaje sie 3,43 g siarczanu dwumetylu i mieszanine reakcyjna ogrzewa sie w 112°—115°C przez póltorej godziny. Po uplywie 1,5 godziny w mieszaninie reakcyjnej nie ma juz nieprzereagowanych resztek 3,5-dwufenylopirazolu.Mieszanine chlodzi sie do temperatury 50°C i war¬ stwe organiczna zawierajaca nierozpuszczalny osad (ale rozpuszczalny w wodzie) przemywa sie 10 ml rozcienczonego NaOH. Pozostala warstwe orga¬ niczna przemywa sie jeszcze dwukrotnie 10 ml wody. Wydajnosc reakcji okresla sie przez odparo¬ wanie metyloizobutyloketonu pod próznia.Otrzymuje sie w ten sposób 4,0 g (75°/o wydaj¬ nosci) oleju, który krystalizuje podczas dalszego przechowywania. Punkt topnienia produktu wyno¬ si 52—53°C.Przyklad II. Otrzymywanie l-metylo-3,5-; -dwufenylopirazolu. ,0 g (0,023 mola) 3,5-dwufenylopirazolu rozpu^ szcza sie w 25 ml metyloizobutyloketonu. Dodaje sie 1,1 g stalego, bezwodnego wodorotlenku sodu (0,0275 mola) i mieszanine ogrzewa sie do tempe¬ ratury 90°C. Dodaje sie 3,43 g (0,0275 mola) siar¬ czanu dwumetylu i mieszanine podgrzewa sie w io 112—115°C. Próbka mieszaniny reakcyjnej pobra¬ na po póltorej godzinie nie wykazuje obecnosci nieprzereagowanego 3,5-dwumetylopiraozlu.Mieszanine reakcyjna chlodzi sie do temperatury 50°C i zadaje 30 czesciami wody. Odczyn miesza- niny doprowadza sie do 11—12 pH przez dodanie wodnego roztworu wodorotlenku sodu. Warstwe organiczna — po oddzieleniu — przemywa sie dwukrotnie 30 czesciami wody. Aby okreslic wy¬ dajnosc usuwa sie metyloizobutyloketon pod próz- nia i otrzymuje 4,95 g oleju (93% wydajnosci), który krystalizuje na twarda mase podczas chlo¬ dzenia. Temperatura topnienia tak otrzymanego produktu wynosi 52 do 53°C.Przyklad III. Otrzymywanie l-metylo-3,5- -dwufenylopirazolu.Rozupszcza sie 10,0 g (0,0454 mola) 3,5-dwufe¬ nylopirazolu w 50 ml ksylenu, do kórego wrzu¬ cono uprzednio 2,62 g (0,0655 mola) stalego, bez¬ wodnego wodorotlenku sodu. Mieszanine reakcyj- na podgrzewa sie do temperatury 110°C i po za¬ daniu siarczanem dwumetylu w ilosci 6,9 g (0,0547 mola) utrzymuje sie ja w temperaturze od 107 do 115°C. Po okolo pólgodzinnym ogrzewaniu mie¬ szaniny reakcyjnej pod chlodnica zwrotna chlo- dzi sie ja do temperatury 60°C i dodaje 25 ml wody. pH mieszaniny doprowadza sie do 10—11 przez dodanie 5 ml 25% wodnego roztworu wo¬ dorotlenku sodu.' Po oddzieleniu warstwy orga¬ nicznej przemywa sie ja dwukrotnie 25 ml wody.W celu okreslenia wydajnosci odpedza sie ksylen pod próznia otrzymujac 9,65 g oleju, który kry¬ stalizuje po zaszczepieniu.Staly produkt topi sie w granicach 53—56°C. Ana¬ liza wykazuje, ze jest to l-metylo-3,5-dwufenylo- pirazol o czystosci 96,6%. Calkowita wydajnosc wynosi 87,5%.Przyklad IV. Otrzymywanie l-metylo-3,5- -dwufenylopifazolu. ,0 gramów (0,0908 mola) 3,5-dwufenylopirazolu rozpuszcza sie w 100 ml ksylenu zawierajacego 7,26 g (0,1816 mola) stalego, bezwodnego wodoro¬ tlenku sodu. Mieszanine reakcyjna podgrzewa sie do temperatury 120°C i zadaje siarczanem dwu¬ metylu w ilosci 13,8 g (0,109 mola). Temperatura W mieszaniny ogrzewanej pod chlodnica zwrotna opada do temperatury 95°C i — po 15 minutach ogrzewania w tej temperaturze — w pobranej próbce mieszaniny nie stwierdza sie obecnosci nie¬ przereagowanego 3,5-dwufenylopirazolu. Po dal- 60 szych 30 minutach ochladza sie mieszanine reak¬ cyjna do temperatury 80°C i dodaje 50 ml wody.Dodaje sie tyle piecdziesiecioprocentowego lugu sodowego, aby pH fazy wodnej wynosilo 10—11 jednostek. Warstwe organiczna przemywa sie 65 dwukrotnie 50 ml wody. Wydajnosc okresla sie 40 45 5099 583 9 10 po usunieciu ksylenu pod próznia. Otrzymuje sie 19,7 g oleju, który zaczyna krystalizowac po za¬ szczepieniu. Z analizy produktu stwierdza sie, ze jego czystosc = 98,5*/o. Calkowita wydajnosc = = 91,6*/o.Przyklad V—X. Otrzymywanie l-metylo-3,5- -dwufenylopirazolu.W próbach sporzadzania l-metylo-3,5-dwufeny- lopirazo^u bez uzycia bezwodnego wodorotlenku metalu alkalicznego i niewodnego rozpuszczalnika otrzymano mieszaniny nieprzereagowanego 3,5- dwufenylopirazolu i l-metylo-3,5-dwufenylopirazolu.W tabeli I podano warunki w jakich wykonano próby, które niestety nie byly pomyslne.Postepowano wedlug przepisu podanego wyzej w przykladzie IV. We wszystkich próbach stoso¬ wano siarczan dwumetylu. Staly, bezwodny wo¬ dorotlenek sodowy zastepowano róznorodnymi zwiazkami alkalicznymi. W niektórych przypad¬ kach zastepowano równiez ksylen innymi rozpu¬ szczalnikami.Tabela I Numer przykladu V VI VII VIII IX X 1 Wyniki Wodny roztwór NaOH (25'/o) w ksy¬ lenie; w rezultacie otrzymano nie¬ przereagowany 3,5-dwufenylopirazol Wodny roztwór NaOAc (octan sodu) (lGtyo) w ksylenie, rezultat — nie- przereagowany 3,5-dwufenylopirazol Nie stosowano zadnych alkaliów.W rezgultacie pozostal nieprzereago- wany 3,5-dwufenylopirazol Wodny roztwór NaHC03. Reakcja nie zaszla. Otrzymano nieprzereagowany 3,5-dwufenylopirazol Wodny roztwór Na*C03. Reakcja nie zaszla. Otrzymano nieprzereagowany 3,5-dwufenylopirazol Metanolan sodowy we wrzacym me¬ tanolu. Otrzymano nieprzereagowany 3,5-dwufenylopirazol.Przyklad XI. Otrzymywanie jednometylowe- .go siarczanu l,2-dwumetylo-3,5-dwufenylopirazo- liowego. l-metylo-3,5-dwufenylopirazol (1,0 mol) z do¬ mieszka ksylenu otrzymany wedlug przepisu po¬ danego w przykladzie IV rozciencza sie równa objetoscia dwuchloroetylenu. Mieszanine reakcyj¬ na podgrzewa sie do temperatury 50—55°C i za¬ daje sie siarczanem dwumetylowym, wzietym w stechiometrycznej ilosci lub z malym nadmiarem (1,05 mola). Mieszanine ogrzewa sie przez cztery godziny w temperaturze 105—110°C. Nastepnie mieszanine reakcyjna chlodzi sie do okolo 15°C i odsacza wytracony osad. Odsaczony osad prze¬ mywa sie najpierw ksylenem, potem acetonem i suszy. Gotowy produkt otrzymuje sie z wydaj¬ noscia 93°/o.W innym wariancie podanego sposobu prowadzi sie proces jak wyzej do momentu zakonczenia al¬ kilowania. Nastepnie chlodzi sie mieszanine re-^ akcyjna tylko do temperatury 50°C i dodaje sic • niewielka ilosc trójetyloaminy, ogrzewa przez poi godziny w temperaturze 50° i chlodzi. W ten spo¬ sób usuwa sie nadmiar siarczanu dwumetylu i po¬ prawia bezpieczenstwo przy manipulacjach z pro¬ duktami procesu. Wydajnosc w granicach 90—92f/t.!° Równie dobre rezultaty otrzymuje sie oddzielnie przeprowadzonych próbach • stosujac trójmetylo- amine (w oryginale podano znowu trójetyloamine) lub pirydyne do usuwania nieprzereagowanego siarczanu dwumetylu.Przyklad XII. Otrzymywanie jednometylo- wego siarczanu l,2-dwumetylo-3,5-dwufenylopira- zoliowego.Sporzadza sie l-metylo-3,5-dwufenylopirazol (1,0 mol) wedlug sposobu podanego w przykladzie IV nie usuwajac jednak ksylenu. Mieszanine reakcyj¬ na podgrzewa sie do temperatury 60°C i zadaje siarczanem dwumetylu (1,05 mola) po czym pod¬ nosi sie temperature mieszaniny do 105°C i przez 8 godzin ogrzewa sie w temperaturze 105—HO^C. n Nastepnie mieszanine chlodzi sie do temperatury pokojowej, odsacza wytracony produkt, przemy¬ wa najpierw ksylenem, potem acetonem i suszy Produkt otrzymuje sie z 83*/o wydajnoscia.W innym wariancie tego przykladu, proces pro- wadzi sie w podany* wyzej sposób do momentu kiedy konczy sie alkilowanie. Nastepnie — w celu zniszczenia nadmiaru siarczanu dwumetylu — mie¬ szanine reakcyjna schladza sie do temperatury 50°C, dodaje do niej trójetyloamine i utrzymuje u dalej w tej temperaturze przez pól godziny. Wy¬ dajnosc produktu praktycznie nie zmienia sie.Tak samo dobre rezultaty uzyskuje sie w od¬ rebnie prowadzonych próbach stosujac trójmety- loamine lub pirydyne do chemicznego wiazania 40 nieprzereagowanego siarczanu dwumetylu.Przyklad XIII. Otrzymywanie jednometylo- wego siarczanu l,2-dwumetylo-3,5-dwufenylopira- zoliowego. l-metylo-3,5-dwufenylopirazol (1,0 mol) sporza- 45 dza sie wedlug sposobu podanego w przykladzie IV jednak bez usuwania ksylenu. Teraz oddesty- lowuje sie okolo 75tyo ksylenu i do pozostalosci dodaje sie dwuchloroetylen w ilosci równej ilosci ksylenu, który nie zostal oddestylowany. Tak 50 otrzymana mieszanine chlodzi sie do temperatury 60°C, zadaje siarczanem dwumetylu (1,05 mola), podgrzewa do temperatury 105°C i przez okolo cztery godziny utrzymuje w temperaturze 105— —110°C. Nastepnie chlodzi sie do temperatury 55 50°C i dodaje trójetyloamine w ilosci równej »•/• wprowadzonego siarczanu dwumetylu. Mieszanine reakcyjna miesza sie przez 30 minut w tempera¬ turze 50°C, nastepnie chlodzi do temperatury po¬ kojowej i saczy. Mokry osad przemywa sie naj- 60 pierw ksylenem, potem acetonem i suszy. Konco¬ wy produkt otrzymuje sie z wydajnoscia równa 90—92%.Przyklad XIV. Otrzymywanie soli 1,2-dwual- kilo-3,5-dwufenylopirazoliowych (podstawionych w lub niepodstawionych w pierscieniach fenylowych).11 99 583 12 . l,2-dwualkilo-3,5-dwufenylopirazol o podstawio¬ nych lub niepodstawionych rodnikach fenylowych otrzymuje sie z odpowiednio podstawionych po¬ chodnych 3,5-dwufenylopirazolu w celowo dobra¬ nych rozpuszczalnikach postepujac wedlug sposo¬ bu opisanego w przykladzie IV. Otrzymany zwia¬ zek przeprowadza sie w sól pirazoliowa odpowia¬ dajaca wzorowi 1 wedlug sposobu opisanego w przykladzie XI, XII lub XIII. W tablicy II podaje sie odpowiednio dobrane rozpuszczalniki lub mie¬ szaniny rozpuszczalników stosowane do tego celu.Jezeli koncowe alkilowanie przeprowadza sie w pojedynczym rozpuszczalniku, to zwykle wydaj¬ nosc produktu wynosi 78—83*/o. Przeprowadzajac to ostatnie alkilowanie w mieszaninie rozpuszczal¬ ników otrzymuje sie wydajnosci co najmniej o 5 do 10f/o wyzsze niz ma to miejsce w przypadku pojedynczego rozpuszczalnika.Objasnienia do tablicy U.MIBK — jest ketonem metyloizpbutylowym EDC — jest dwuchloroetylenem CHs—CsHi—OSOi — jest anionem kwasu tolueno- sulfonowego PL PL PL PL