PL98033B1 - Sposob wytwarzania nowych estrow kwasu behenowego - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych estrów kwasu behenowego o wzorze 1, w którym X oznacza atom azotu lub grupe CH oraz ich nietoksycznych soli addycyjnych. No¬ we zwiazki sa pochodnymi tiaksantenu. Zwiazki te sa stosowane do wytwarzania srodków tera¬ peutycznych o przedluzonym dzialaniu.W ubieglych latach sugerowano dzialanie neuro- leptyczne estrów tiaksantenu i stwierdzono ich u- zytecznosc do wytwarzania preparatów o przedlu¬ zonym dzialaniu odpowiednich do podawania po¬ zajelitowego. Estry te, które sa najbardziej uzy¬ teczne, stanowia estry kwasu kaprynowego i pal¬ mitynowego alfa-flupentiksolu, najczesciej poda¬ wane w postaci sterylnylch roztworów w olejach roslinnych, wstrzykiwanych domiesniowo. Efekt neuroleptyczmy tych roztworów moze wynosic naj¬ wyzej 18 dni. Ponadto znane sa estry alifatycz¬ nych kwasów karboiksylowych tiaksantenu o bar¬ dzo silnym dzialaniu neuroleptycznym zawierajace atom fluoru w polozeniu 6,, które obejmuja estry alifatycznych kwasów karboiksylowych zawieraja¬ cych do i obejmujacych 17 atomów wegla, zwlasz¬ cza estry kwasu kaprynowego i palmitynowego.Podczas prac nad estrami i badan farmakolo¬ gicznych stwierdzono, ze estry kwasu kaprynowe¬ go i palmitynowego bardzo silnych neuroleptycznie alfanizomerów 2-ftTÓjfliuorometylo-6-fluoro-9-{3-[4- -(2-hydrok;syetylo)-lnpiperydylo]iprO!pylideno}-tiak- santenu oraz 2-trójfluorometylo-i6jfluoro-9-{3-[4-(2- -hydroksyetylo)-lHpiperazynylo]propylide,no}-tiak¬ santenu w zwyklych dawkach w postaci oleistych roztworów do wstrzykiwania miaja tendencje do dawania wysokich stezen na poczatku powodujac uspokojenie w pierwszym tygodniu.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze estry kwasu be¬ henowego o wzorze 1 nie tylko maja bardziej przedluzony skutek lecz takze nie powoduja uspo¬ kojenia u badanych zwierzat przy podawaniu w postaci oleistych roztworów najbardziej czynnego alfa-izomeru.Wiadomo, ze tiaksanteny zawierajace podwójne wiazanie miedzy atomem wegla w polozeniu 9, a lancuchem bocznym i niesymetrycznie podsta¬ wione w pierscieniach fenylowych wystepuja w postaci izomerów geometrycznych typu cis-trans.Indywidualne izomery wykazuja zadany farmako¬ logicznie skutek dzialania w róznym stopniu. Dla tych wlasciwosci, izomery majace bardziej prze¬ dluzone dzialanie neuroleptyozne i sa okreslane jako alfa-izomery. Zgodnie z wynalazkiem alfa- -izomery estrów kwasu behenowego o wzorze 1 sa preferowane pod wzgledem aktywnosci i zakre¬ su bezpieczenstwa.Sposób wytwarzania nowych estrów o wzorze 1, wedlug wynalazku polega na tym, ze zwiazek o ogólnym wzorze 2, w którym X ma wyzej poda¬ ne znaczenie, w postaci pojedynczego izomeru lub mieszaniny izomerów poddaje sie reakcji z reak¬ tywna pochodna kwasu behenowego, taka jak ha- 98 0333 logenek lub bezwodnik, przy czym wytworzony w tejl reakcji zwiazek o wzorze 1 wydziela sie w postaci wolnej zasady lub nie toksycznej kwasnej soli addycyjnej i ewentualnie zwiazek o wzorze 1 w postaci mieszaniny izomerów rozdziela sie przez krystalizacje frakcyjna.Podczas wytwarzania indywidualnych izomerów zwiazku o wzorze 1 sposobem wedlug wynalazku korzystnie rozdziela sie izomery zwiazku o wzo¬ rze 2 przed- procesem estryfikacji poniewaz jest bardziej trudne wydzielenie izomerów po estryfi¬ kacji.Proces estryfikacji w sposobie wedlug wynalazku korzystnie przeprowadza sie w obecnosci obojet¬ nego rozpuszczalnika organicznego, takiego jak keton, zwlaszcza aceton lub innego, takiego jak eter dwuetylowy.Jako reaktywne pochodne kwasu behenowego stosuje sie korzystnie halogenek kwasowy, zwlasz¬ cza chlorek lub bezwodnik kwasowy. Jako nie toksyczne, kwasne sole addycyjne zwiazku o wzo¬ rze 1 wytwarza sie ^ole z farmakologicznie do¬ puszczalnymi kwasami, takimi jak kwasy mine¬ ralne, na przyklad kwas chlorowodorowy, bromo- wodorowy, fosforowy, siarkowy itp. oraz kwasy organiczne, takie jak kwas octowy, winowy, ma¬ leinowy, cytrynowy, metanosulfonowy itp.Ponizsze przyklady ilustruja przedmiot wyna¬ lazku, nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad I. Ester kwasu behenowego alfa- -izomeru 2-trójfluo:rometylo-6-fluoro-9-{3-[4-(2-hy- droksyetylo)-lHpiiperydylo]propylideno}-tiaksante- nu i jego chlorowodorek.Do roztworu Grignarda otrzymanego z 80 g bromku allilu i 95 g skrawków magnezu w 500 ml eteru dodaje sie 100 g 2-trójfluorometylo-6-fluoro- tioksantenu. Mieszanine ogrzewa sie pod chlodnica zwrotna w ciagu 15 minut, a nastepnie, chlodzac, mieszanine reakcyjna wlewa sie do roztworu chlorku amonu. Faze eterowa oddziela sie, eks¬ trahuje trzykrotnie eterem, dodaje 300 ml wody i odpardwuje pod obnizonym cisnieniem. Pozosta¬ losc rozpuszcza sie w 300 ml benzenu i dodaje mieszanine 35 ml bezwodnika octowego, 2 ml chlorku acetylu i jedna krople stezonego kwasu siarkowego. Mieszanine ogrzewa sie na lazni pa¬ rowej w temperaturze 65°C az do zapoczatkowa¬ nia dehydratacji, a nastepnie jeszcze w ciagu 15 minut, po czym mieszanine wlewa sie do rozdrob¬ nionego lodu, alkalizuje roztworem wodorotlenku sodu i ekstrahuje 500 ml. eteru. Faze eterowa przemywa sie trzykrotnie kazdorazowo 100 ml wo¬ dy, suszy nad bezwodnym siarczanem magnezu i odparowuje pod obnizonym cisnieniem. Pozo¬ stalosc o konsystencja oluje barwy zóltej stanowi zanieczyszczony 2-trójfluorometylo-6-fluoro-9-(2- -prbpenylideno)-tioksanten. Wydajnosc wynosi 105 g.W ciagu 17 godzin w temperaturze 90°C ogrzewa sie 150 g 2-trójfluorometylo-6-fluoro-9-(2-propyli- deno)^tiaksantenu i 300 g 4-(2-hydroksyetylo)-pi- perydyny. Mieszanine wlewa sie do 2 1 wody, któ¬ ra nastepnie ekstrahuje sie 2 1 eteru. Faze ete¬ rowa, oddziela sie, przemywa trzykrotnie kazdora¬ zowo 500 ml wody, suszy nad bezwodnym siar- 98033 4 czanem magnezu i odparowuje pod obnizonym ci¬ snieniem. Wytraca sie szczawian i rekrystaliwuje z acetonu. Otrzymuje sie 118 g szczawianu 2-trój- fluorometylo-6-fluoro-9-{3-[4-(2-hydroksyetylo)-l- 3 -piperydylo]propylideno}-tiaksantenu w postaci mieszaniny izomerów o temperaturze topnienia 142—144°C.Farmakologicznie czynny beta-izomer wydziela sie w postaci szczawianu przez pieciokrotna rekry- stalizacje z mieszaniny propanol-2 : metanol (1 :1).Ma on temperature topnienia 150—153°C.Farmakologicznie czynny alfa-izomer wydziela , sie przez utrzymywanie mieszaniny szczawianu z acetonem w stanie wrzenia. Po odparowaniu roz- tworu acetonu pod obnizonym cisnieniem miesza¬ nina zawiera okolo 80% czynnego izomeru. Zasade wytraca sie rozcienczonym roztworem wodorotlen¬ ku sodu, ekstrahuje 200 ml eteru, przemywa trzy¬ krotnie kazdorazowo 50 ml wody, suszy nad bez- wodnym siarczanem magnezu i odparowuje pod obnizonym cisnieniem. Pozostalosc rozpuszcza sie w acetonie i wytraca w eterze bezwodny chloro¬ wodorek. Chlorowodorek czynnego alfa-izomeru otrzymuje sie w postaci substancji krystalicznej barwy bialej o temperaturze topnienia 166—168°C.Nieczynny izomer moze byc przeprowadzony cze¬ sciowo w aktywny izomer przez utrzymywanie roztworu zawierajacego silnie alkaliczna substan¬ cje, taka jak etylen sodu w stanie wrzenia i wy- osobienie czynnego izomeru sposobem opisanym powyzej.Zasada czynnego alfa-izomeru wydzielona zna¬ nym sposobem ma temperature topnienia 128— 129°C.W 100 ml bezwodnego acetonu rozpuszcza sie g alfa-izomeru 2-trójfluorometylo-6-fluoro-9- -{3-[4-(2-hydroiksyetylo)-l-piperydylo]propylide- noj^tiaksantenu nastepnie dodaje sie 25 g chlor- 40 ku kwasu behenowego i mieszanine ogrzewa sie w ciagu 1 godziny pod chlodnica zwrotna, po czym odparowuje pod obnizonym cisnieniem. Pozosta¬ losc rekrystalizuje sie z octanu etylu i w rezul¬ tacie krystalizuje chlorowodorek estru alfa-izome- 45 ru 2^trójfluorometylo-6-fluoro-9-{3-[4-(2-hydroksy- etylo)-l^piperydylo]propylideno} -tiaksantenu kwa¬ su behenowego. Odpowiadajaca wolna zasade otrzymuje sie przez dodanie wodnego roztworu a- moiniaku, ekstrahowanie eterem, przemywanie fa- 50 zy eterowej woda, suszenie i odparowanie pod obnizonym cisnieniem. Otrzymana substancje ole¬ ista krystalizuje sie z pentanu, uzyskujac 32 g krysztalów barwy bialej o temperaturze topnienia 59—61°C. 55 Przyklad II. Ester alfa-izomeru 2-trójfluoro- metylo-6-fluoro-9-{3^[4H(2-hydroksyetylo)pijperazy- nylo-l]propylideno}^tiaksantenu kwasu behenowe¬ go.Postepujac w sposób analogiczny do opisanego 60 w przykladzie I i stosujac alfa-izomer 2-trójfluo- ro1mietylo-6-fluoro-9-{3-[4-(2-hydro!ksyetylo)pipera- zynylo-l]propylideno}-tiaksanten zamiast alfa-izo¬ meru 2-trójfluorometylo-6-fluoro-9-{3-[4-(2-hyro- ksyetylo)-1Hpiperydylojpropylideno}^tiaksantenu o- «5 trzyrnuje sie ester alfanizomeru 2-trójfluoromety-98033 6 lo-6-fluoro-9-{3-[4-(2-hydroksyetylo)piperazynylo- l]propylideno}-tiaksantenu kwasu behenowego.Zwiazki o wzorze 1 stosuje sie jako skladnik czynny srodków farmaceutycznych o przedluzo¬ nym dzialaniu. Korzystnie stosuje sie nowe zwiaz¬ ki w postaci alfa-izomeru lub jego nie toksycz¬ nych soli addycyjnych z kwasami razem z farma¬ kologicznymi nosnikami lub zarobkami. Srodki te moga byc podawane zarówno zwierzetom jak i ludziom doustnie, pozajelitowo i doodbytniczo i moga byc stosowane w postaci np. sterylnych roz¬ tworów lub zawiesin do wstrzykiwania, tabletek, czopków, kapsulek lub syropów. Wyniki podawa¬ nia ludziom srodków zawierajacych nowe zwiazki sa bardzo zadawalajace.Jednakze,, korzystnie stosuje sie srodki w po¬ staci sterylnych roztworów lub zawiesin odpowied¬ nich do wstrzykiwania, a zwlaszcza roztworów do wstrzykiwania otrzymanych z nie toksycznych, odpowiednich do wstrzykiwania tluszczów- lub o- lejów, np. lekkich olejów roslinnych, oleju seza¬ mowego, oleju oliwkowego, oleju arachidowego lub oleinianu etylu i moga dodatkowo zawierac sub¬ stancje zelatynizujace, np. stearynian glinu, dla opózniania absorbowania przez organizm. Te roz¬ twory oleiste maja bardzo przedluzone dzialanie przy podawaniu domiesniowym i odpowiednie dzialanie neuroleptyczne wytwarza sie w ciagu 3— 6 tygodni przez pojedyncze wstrzykniecie domies¬ niowo okolo 25—40 mg zwiazku o wzorze 1, roz¬ puszczonego w lekkim oleju roslinnym.Korzystnie w srodkach farmakologicznych sto¬ suje sie ester alfa-izomeru 2-trójfluorometylo-6- -fluoro-9-{3H[4-(2-hydroksyetylo)-l^piperydylo]pro- pylideno}-tiaksantenu kwasu behenowego (Lu 13- -013) w skrócie oznaczonego Lu 13-063.Ponizsze receptury ilustruja roztwory oleiste od¬ powiednie do wstrzykiwania, zawierajace nowy zwiazek: 1. Lu 13-063 — 16 g Sterylny, lekki olej roslinny — do 1000 ml 2. Lu 13-063 — 32 g Sterylny olej sezamowy — do 1000 ml 3. Lu 13-063 — 400 g Stearynian glinu — 20 g Sterylny, lekki olej roslinny — do 1000 ml. 4. Lu 13-063 — 16 g Sterylny olej oliwkowy — do 1000 ml Roztworami tymi napelnia sie, na^ przyklad am¬ pulki, zawierajace kazda 1 ml. , Skladnik czynny moze byc równiez podawany w postaci zawiesiny subtelnie rozdrobnionego skladnika czynnego lub jego soli w sterylnym roz¬ tworze soli fizjologicznej.Mozna stosowac równiez inne leki pomocnicze z tym, ze nie sa one antagonistyczne w stosunku do skladnika czynnego oraz dodatkowe srodki i postacie dawek odpowiednie do stosowania w ne- uroleptyce. Takze mozna stosowac polaczenia zwiazku o wzorze 1 jak równiez jego farmakolo¬ gicznie, dopuszczalnych, nie toksycznych soli ad¬ dycyjnych z kwasami wraz z innymi skladnikami czynnymi zwlaszcza neuroleptykami, tymoleptyka¬ mi itp.Podczas badania estrów kwasu behenowego o wzorze 1 potwierdzono zalety stosowania przez te¬ sty, które potwierdzaja silne dzialanie neurolep¬ tyczne antagonistyczne apomorfiny indukujacej wymiotowanie u psów. Test ten przedstawil P. A.J. Janssen, C. J. E. Niemegeers i K. H. L. Schel- lehaus w artykule „Czy mozliwe jest oznaczenie klinicznych skutków dzialania leków neurolep- - tycznych (wiekszosc leków odprezajacych) na zwierzetach?", czesc II, Arzneimittel Forschung, io 15, 11&6 — 1206, 1965 W celu okreslenia wartosci estrów zwiazku o wzorze 1 stosowano zmodyfiko¬ wany test opisany przez M. Nymarka i wspólpra¬ cowników w Acta Pharmacol. et toxicol. 1973, 33, 363—376 i przedstawiony w skrócie ponizej.Apomorficzny antagonizm u psów.Stosowano dorosle psy czystej rasy Beagle pici obojga. Dawke progowa chlorowodorku apomorfi¬ ny indukujaca wymioty u psów okreslano dozyl¬ nie na 07025 mg/kg. Po wstrzyknieciu tej dawki nastepowaly wymioty w ciagu 5 minut. Stosowano cztery psy dla kazdej dawki leku, który wstrzyki¬ wano w tyl szyj i. W róznym czasie po podaniu le¬ ku psy byly wypisywane z apomorficznego spisu przy stosowaniu dozylnym dawki 0,025—0,400 mg/ /kg. W ten sposób, jezeli na przyklad pies wymio¬ towal po dawce 0,1 mg/kg nastepny pies otrzy¬ mywal dawke 0,05 mg/kg lub 0,2 mg/kg jezeli pierwszy pies nie wymiotowal i tak dalej. W ten . sposób okreslano poziom apomorfiny, przy której psy byly chronione w danym czasie. Psy byly karmione pól godziny przed badaniem w celu u- latwienia wymiotów.Estry takie jak estry kwasu enantowego i ka- prynowego o silnym dzialaniu neuroleptycznym jak uprzednio sugerowano i estry alfa-flutentikso- lu kwasu kaprynowego jak stwierdzono w po¬ przednich latach w postaci oleistych roztworów do wstrzykiwania wykazywaly objawy ustepujace.Obecnie stwierdzono, ze Lu 13-063 wydaje sie byc 40 bardziej korzystny niz odpowiadajacy ester kwasu , palmitynowego przez powodowanie mniejszego u- spokojenia w pierwszym tygodniu przy wstrzyki¬ waniu 1 mg/kg podskórnie obliczonej jako Lu 13-063 tych estrów u psów. 45 W tym przypadku Lu 13-063 (1,6 mg/kg podskór¬ nie estru ~1 mg/kg Lu 13-013) daje on maksymal¬ na ochrone (ltS X daiwka progowa apomorfiny) rejestrowana podczas 15 dni i rejestrowana do 21 dni po wstrzyknieciu silna ochrone (^ 12 X daw- 50 ka progowa). Dzialanie ustepowalo po 26 dniach.W zadnym czasie nie obserwowano u badanych zwierzat uspokojenia.W porównaniu do estru alfa-flupentiksolu kwa¬ su kaprynowego (2 mg/kg podskórnie) uzyskano 55 tylko porównywalny niski stopien chronienia (3 X dawka progowa) i dzialanie ustepowalo po 11 dniach po wstrzyknieciu.W innym dobrze porównywalnym tescie stoso¬ wanym do okreslania wartosci leków neurolep- 60 tycznych i opisanym przez P. A. J. Janssona, C.J. E. Niemegeersa, K. H. L. Schellehausa i F. M.Lenaertsa w artykule „Czy mozna przewidziec skutek kliniczny dzialania leków neuroleptycznych (wiekszosci odprezajacych) u zwierzat?", czesc IV, 65 Arzneimittel-Forschung, 17, 841—854, 1957, bada-l 98033 hó antagomistyczny skutek dzialania neurolepty¬ ków przeciw indukowanemu amphetamina, stereo¬ typowemu zachowaniu sie szczurów. Test ten zmo¬ dyfikowano i opisano ponizej.Szczury (230—270 g) otrzymywaly podczas ba- 5 dania podskórnie lub doustnie dawke leku i na¬ stepnie natychmiast wstrzykiwano im dozylnie 13,6 mg/kg siarczanu amphetaminy (10 mg/kg am- phetaminy). Nastepnie zwierzeta umieszczano w pojedynczych klatkach. Po 55 i 65 minutach *obser- io wowano u szczurów stereotypowe odruchy glowy i konczyn przednich. Brak stereotypu interpreto¬ wano jako skutek dzialania leku. bkreslanp war¬ tosc ED5o zapobiegajaca stereotypom. Wszystkie zwiazki badano w co najmniej trzech poziomach 15 dawek, stosujac 10 szczurów dla jednej dawki, przy czym obserwator przestrzegal jednolitych wa¬ runków az do zakonczenia eksperymentu. Nastep¬ nie podawano doustnie Lu 13-013 i okreslano w rcznych odstepach czasu antagonistyczne dzialanie 20 amphetamininy. Szczyt dzialania nastepowal 24 godziny po padaniu, przy czym wartosc ED50 wy¬ nosila 0,04 mg/kg, po 48 godzinach ED50 = 0,2 mg/ /kg, po 72. godzinach ED50"'= 0,9 mg/kg, a po 96 godzinach ED50 = 2,3 mg/kg. Otrzymany w ten 25 sposób skutek dzialania Lu 13-013 raczej byl sla¬ by jezeli wyniki okreslano po 4 dniach po poda¬ niu doustnym.Jezeli wstrzykiwano ester kwasu palmitynowego (podskórnie 2—5 mg/kg) otrzymano uspokojenie 30 trwajace szereg dni i antagonizmu amphetaminy nie okreslono.Jezeli wstrzykiwano Lu 13-063 (podskórnie 5 mg/ /kg) obserwowano zle uspokojenie lecz zapobiega¬ nie stereotypom indukowanym amphetamina trwa- 35 lo 21 dni. PL

Claims (2)

1. Zastrzezenia patentowe li. iSiposób wytwarzania nowych estrów kwasu behenowego o wzorze 1, w którym X oznacza atom azotu lub grupe CH oraz ich izomerów i soli 40 addycyjnych z farmaceutycznie dopuszczalnymi kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze 2, w którym X ma wyzej podane znaczenie, w po¬ staci pojedynczego izomeru lub mieszaniny izome¬ rów poddaje sie reakcji z reaktywna pochodna kwasu behenowego,, po czym otrzymany w tej re¬ akcji zwiazek o wzorze 1 wydziela sie w postaci wolnej zasady luib nie toksycznej soli addycyjnej z kwasem i ewentualnie otrzymana mieszanine izomerów zwiazku o wzorze 1 rozdziela sie na po¬ jedyncze izomery.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako reaktywna pochodna kwasu behenowego sto¬ suje ,sie chlorek kwasowy. 3. (Sposób wedlug zastrz. 1 lub 2, znamienny tym, ze stosuje sie zwiazek o wzorze 2 w postaci alfa-izomeru. 4. Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze alfa-izomer 2-trpjfluorometylo-6-iluoro-9- {3-[4-(2- -hydroiksyetylo)-lipiperydylo]iproipylideno}-tiaksan- ten poddaje sie reakcji z chlorkiem kwasu behe¬ nowego, po czym wytworzony ester wyosabnia sie w postaci wolnej zasady lub nie-toksycznej soli addycyjnej. 5. Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze alfa-izomer 2-trójfluorometylo-6-fluoro-9-{3-[4-(2- -hydroiksyetylo)piperazynylo-il]propylideno.}-tiak- santen poddaje sie reakcji z chlorkiem kwasu be¬ henowego, po czym wytworzony ester wyosabnia sie w postaci wolnej zasady lub nie-toksycznej so¬ li addycyjnej. 6. Sposób wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze alfa-izomer 2-trójfluorofenylo-6-iluoro-9-{3-[4-i(2- -hyidroiksyetylo)-lHpijperydylo]propylideno}^tiaksan- tenu poddaje sie reakcji z chlorkiem kwasu be- ..henowego ,po czym wytworzony ester wyosabnia sie w postaci wolnej zasady. 7. Sposób wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze alfa-izomer 2-trójfluorometylo-6nfluoro-9-{3-[4-(2- -hydroksyetylo)-piperazynyloHl]propylideno}-tiak^ santen poddaje sie reakcji z chlorkiem kwasu be¬ henowego, po czym wytworzony ester wyosabnia sie w postaci wolnej zasady.98033 .CR Sio 9C=CH-CH -CH -Nx 5 8\ ^6 l// X'CH2vCH2OC-(CH2)2QCH3 O Wzór 1 CR, S C = CH • CH • CH • N^^X • CH • CH OH Wzó r 2 PL