Opis patentowy opublikowano: X5.Q5.1978 95 097 MKP F16id 3/15 F16d 3/06 Int. Cl.2 Twórca vyynalazku: Upra^ynio^y z patentu; Ule Chivari, Wanne-Eickel (Republika Fede¬ ralna Nierniec) F16P 3/16 F16D 3/06 ^TTir^u- -tu hi, Sprzeglo do sprzegania obracajacych sie walów o przesunietych osiach Wynalazek dotyczy sprzegla do sprzegania obra¬ cajacych sie walów o przesunietych osiach, zawie¬ rajacego pierwszy czlon sprzegajacy, który pola¬ czony jest z pierwszym walem, drugi czlon sprze¬ gajacy, który polaczony jest z drugim walem, oraz plywajaco umieszczony czlon posredni, który po¬ laczony jest z pierwszym i drugim czlonem sprze¬ gajacym za pomoca laczników.Znane sa sprzegla do sterowania, w odniesieniu do kata obrotu, przenoszenia ruebów obrotowych miedzy równoleglymi walami ze zmiennym prze¬ sunieciem osi walów, w których przewidziany jest czlon posredni, który z obydwoma czlonami sprze¬ gajacymi w kazdym napedzie polaczony jest za pomoca co najmniej trzech równoleglych do siebie laczników (z publikacji Kurt Rauh „Praktische Gfitriebelehre", Springen Verlag, Berlin, 2 wyda¬ nie, 1 tom, strona 31 oraz 53/54). Za pomoca tych laczników czlon posredni utrzymywany jest stale równolegle do pierwszego czlonu sprzegajacego po stronie napedowej, tak ze czlon posredni obraca sie" wraz z pierwszym czlonem sprzegajacym przy zachowaniu pelnej identycznosci kata obrotu.W ten sam sposób czlon posredni jest polaczony w polaczeniu napedowym, za pomoca równoleglych laczników, z drugim czlonem sprzegajacym po stronie napedzanej tak, ze ten czlon sprzegajacy ze swej strony wykonuje dokladnie taki sam obrót katowy co czlon posredni, a tym samym co pierw¬ szy czlon sprzegajacy. Dlugosc laczników jest mniejsza niz ocjleglcsc miedzy punktami laczonymi na czlonach sprzegajacych, wzglednie od czlonu posredniego, tak ze laczniki przy wykonywaniu ciaglego ruchu obiegowego obracaja sie wzajemnie obok siebie.W znanym z opisu patentowego RFN nr 1.233.667 wykonaniu tego rodzaju sprzegla czlon, posredni tworzony jest przez nieulozyskowany tarczpwy korpus.To znane sprzeglo opiera sie na wlasnosci prze¬ kladni o równoleglych lacznikach, polegajacej na równoleglym prowadzeniu jednej czesci wzgledem drugiej. Dzieki zastosowaniu dwóch polaczonych ze soba jedna za druga tego rodzaju przekladni o równoleglych lacznikach, które nozycowo moga sie poruszac wzgledem siebie, uzyskuje sie sprze¬ ganie ze soba dwóch walów przy zachowaniu do¬ kladnosci kata obrotu. Sprzegane waly w obrebie zakresu okreslonego przez dlugosc laczników moga byc wzgledem siebie przesuniete osiowo, lub tez moga równiez byc ruchome.W kazdym, na takiej zasadzie opierajacym sie sprzegle, kazdy z laczników podczas obrotu o 360° wzgledem czlonu posredniego, obciazony jest raz na sciskanie i raz na rozciaganie. Dlatego tez czop lozyskowy na skutek nieuniknionego luzu osadze¬ nia w otworze lozyskowym porusza sie dp przpdu i do tylu. To zas prowadzi — zwlaszcza przy prze¬ noszeniu duzych momentów obrotowych — do drgan, stuków i zwiekszonego zuzycia. Poza tyra 95 09795 3 kazdy z laczników w znanym sprzegle bierze udzial w przenoszeniu momentu obrotowego o przebiegu zmian zgodnym z przebiegiem funkcji sinusa kata obrotu, a wiec w niektórych zakresach kata tylko w malej czesci. Z drugiej strony liczba laczników stosowanych do przenoszenia momentu obrotowego, ze wzgledów geometrycznych, ograniczona jest do trzech. Równiez i to prowadzi przy przenoszeniu duzych momentów obrotowych do trudnosci.Wynalazek stawia sobie za zadanie opracowanie sprzegla, które nadaje sie do przenoszenia duzych momentów obrotowych. Sprzeglo/'jest tak uksztal¬ towane, ze przy ruchu obrotowym walu w okres¬ lonym kierunku obrotu, kazdy z laczników obcia¬ zony jest tylko w jednym kierunku, a wiec albo tylko na rozciaganie, albo tylko na sciskanie, zeby w razie potrzeby mozna bylo zastosowac wiecej niz trzy laczniki tak, ze kazdy z tych laczników w kazdej fazie obrotu w zasadzie calkowicie bie¬ rze udzial w przenoszeniu momentu obrotowego oraz, ze kazdy z laczników podczas kazdego obrotu przy przesunietych osiach walów wykonuje ogra¬ niczony ruch wahliwy.Wedlug wynalazku utworzono czlony posrednie z co najmniej dwóch wzgledem siebie obracaja¬ cych sie wokól osi sprzegajacych czlonów posred¬ nich i kazdy z tych posrednich czlonów sprzegaja¬ cych polaczony zostal za pomoca jednego lacznika z pierwszym czlonem sprzegajacym, a za pomoca drugiego lacznika z drugim czlonem sprzegajacym.Sprzegajace czlony posrednie sa pierscieniami osadzonymi obrotowo jeden na drugim. ft Z pierwszym czlonem sprzegajacym polaczona jest pierwsza para laczników w dwóch punktach polaczenia umieszczonych centralnie i symetrycznie wzgledem osi pierwszego walu. Laczniki ulozone sa w zasadzie stycznie nachylone w tym samym kierunku, przy czym jeden polaczony jest z pierw¬ szym, a drugi z drugim sprzegajacym czlonem po¬ srednim. Z drugim czlonem sprzegajacym polaczo¬ na jest druga para laczników, w dwóch punktach polaczenia, umieszczonych centralnie i symetrycz¬ nie wzgledem osi drugiego walu. Laczniki te ulo¬ zone sa w zasadzie stycznie i skierowane w prze¬ ciwnym kierunku do pierwszej pary laczników.Jeden lacznik drugiej pary polaczony jest z pierw¬ szym, a drugi z drugim sprzegajacym czlonem po¬ srednim.Punkty polaczenia laczników umieszczone pod katem 180° na kazdym ze sprzegajacych czlonów posrednich, przemieszczone sa wzajemnie wzgle¬ dem osi sprzegajacych czlonów posrednich.W nieco odmiennym wykonaniu sprzegla punkty polaczenia laczników na pierwszym czlonie sprze¬ gajacym sa równomiernie rozmieszczone na okregu kola wokól osi pierwszego walu, a punkty polacze¬ nia drugich laczników, na drugim czlonie sprzega¬ jacym sa równomiernie rozmieszczone na okregu kola o tej samej srednicy, wokól osi drugiego walu, a pod wzgledem katowego rozmieszczenia, leza one miedzy punktami polaczenia na pierwszym czlonie sprzegajacym. Laczniki, równomiernie roz¬ mieszczone na siecznych, polaczone sa na promie¬ niowych gniazdach osadczych z pierscieniami two¬ rzacymi czlony posrednie, w punkJtach polaczeniia, 097 ; które leza na okregu kola równiez o tej samej sVi§cfl nicy, wokól punktu srodkowego pierscieni.W odmiennym wykonania sprzegla z pierwszym czlonem sprzegajacym polaczona jest pierwsza para laczników w punfctach polaczenia lezacych central¬ nie symetrycznie wzgledem osi pierwszego walu, a z drugim czlonem sprzegajacym polaczona jest druga para laczników w punktach lezacych cen¬ tralnie i symetrycznie wzgledem osi drugiego walu, a przesunietych o 90° w stosunku do punktów polaczenia pierwszej pary.Z pierwszym wystepem kazdego pierscienia po¬ laczony jest lacznik pierwszej pary, a z drugim wystepem kazdego pierscienia polaczony jest lacz- nik drugiej pary.W odmiennym wykonaniu sprzegla, z pierwszym czlonem sprzegajacym polaczony jest pierwszy ze¬ staw trzech laczników w trzech punktach polacze¬ nia, przesunietych wzgledem siebie o kat 120°, wokól osi pierwszego walu. Z drugim czlonem sprzegajacym polaczony jest drugi zestaw trzech laczników w punktach polaczenia przesunietych katowo w zasadzie o kat 60° w stosunku do punk¬ tów polaczenia pierwszego zestawu i wzgledem" siebie przesunietych o kat 120°, wokól osi drugiego walu.Sprzegajace czlony posrednie skladaja sie z piers¬ cienia wewnetrznego i na nim osadzonych jednego pierscienia srodkowego i jednego pierscienia ze- wnetrznego, z których kazdy, posiada po dwa, roz¬ stawione katowo o 180° wokól punktu srodkowego pierscieni, promieniowe wystepy. Do kazdego pierwszego wystepu kazdego pierscienia dolaczony jest jeden lacznik pierwszego zestawu, a do kaz- dego drugiego wystepu pierscienia dolaczony jest lacznik drugiego zestawu.Kazdy zewnetrzny pierscien osadzony jest na wewnetrznym pierscieniu za pomoca lozyska sliz¬ gowego, które zawiera warstwe nasyconego olejem 40 materialu wykladzinowego hamulców.Zewnetrzny pierscien osadzony jest na pierscie¬ niu wewnetrznym za pomoca lozyska kulkowego lub waleczkowego. Co najmniej jeden" z pierscieni zawiera sprezynujaca promieniowo warstwe, ko¬ rzystnie z elastycznej gumy.Na jednym pierscieniu znajduja sie pary bocz¬ nych promieniowych wystepów, które po obu stro¬ nach zaczepiaja o co najmniej jeden inny piers-, cien. W kazdej parze wystepów znajduje sie jeden cn czop lozyskowy, a przynalezne laczniki osadzone 50 sa na swych koncach na tych czopach lozyskowych.Na zewnetrznym lub wewnetrznym pierscieniu znajduja sie promieniowe wystepy, symetrycznie w stosunku do srodkowej plaszczyzny pierscienia, we¬ wnetrznego. W wystepach tych umieszczone "sa czopy lozyskowe, które po obu stronach wystaja z wystepów. Przynalezne laczniki na swych kon¬ cach obejmuja widelkowo pare swoich oczek lozys¬ kowych za wystep, a osadzone sa na wystajacych koncach czopów lozyskowych. Wystepy wystaja 60 z pierscieni promieniowo na zewnatrz, tak ze laczniki umieszczone sa na zewnatrz pierscieni.W odmiennym wykonaniu wystepy wystaja z pierscieni promieniowo w kierunku do wewnatrz, tak ze laczniki umieszczone sa wewnatrz piers- 65 cieni.95 Laczniki dolaczone sa za pomoca poruszajacych sie we wszystkich kierunkach polaczen przegubo¬ wych. Polaczenia przegubowe sa przegubami kulo¬ wymi wzglednie przegubami sprezystymi.Na kazdym sprzegajacym czlonie posrednim znajduja sie pary bocznych promieniowych wyste¬ pów, w których osadzone jest po jednym czopie lozyskowym. Na tych czopach lozyskowych osa¬ dzone sa swymi koncami laczniki za pomoca po¬ ruszajacych sie we wszystkich kierunkach polaczen przegubowych.Czop lozyskowy, w pewnym odstepie otoczony jest przez oczko lozyskowe lacznika, a na czopie lozyskowym nasadzona jest tulejka, która na swych koncach zweza sie i w ten sposób tworzy nieznacznie nachylona w kierunku na zewnatrz stozkowa powierzchnie pierscieniowa. W oczku lo¬ zyskowym osadzone sa dwa w kierunku do srodka zwezajace sie pierscienie, które tworza dwie nie¬ znacznie nachylone do wewnatrz stozkowe po¬ wierzchnie pierscieniowe. Miedzy kazda na ze¬ wnatrz i do, wewnatrz nachylona powierzchnia pierscieniowa utrzymywany jest naprezony wstep¬ nie stozkowy pierscien gumowy.W odmiennym wykonaniu sprzegla pierwszy sprzegajacy czlon posredni jest pierscieniem, a drugi sprzegajacy czlon posredni jest tarcza i w zasadzie posiadaja one te sama srednice co cylindryczna nasada otaczajaca pierscien. Na .tej nasadzie osadzony jest obrotowo pierscien we¬ wnetrzny ze swoja para promieniowych ramion.Miedzy pierscieniem wewnetrznym, a pierscieniem tworzacym pierwszy sprzegajacy czlon posredni, umieszczona jest po obu stronach ramion, para na¬ prezonych wstepnie korpusów ksztaltowych z ela¬ stycznej gumy.Miedzy promieniowymi ramionami, a wewnetrzna scianka pierscienia, znajduje sie uszczelka. Ko¬ mory utworzone miedzy pierscieniem, ramionami oraz korpusami ksztaltowymi, wypelnione sa cie¬ cza tlumiaca oraz polaczone^ sa ze soba za pomoca co najmniej jednego dlawika. Dlawik ten jest regu¬ lowany.Laczniki umieszczone sa korzystnie na pierscie¬ niach lozyskowych na poduszkach gumowych, któ¬ re maja promieniowe ramiona' i od strony tych ramion osadzone sa obrotowo na czopach lozysko¬ wych.Kazdy z laczników posiada owalna czesc plasz¬ czowa, która rozposciera sie wokól jednego korpu¬ su gumowego, W którym utrzymywane sa za po¬ moca ramion w pewnym od siebie odstepie w kie¬ runku poprzecznym, dwa pierscienie lozyskowe.Czesc plaszczowa korzystnie utworzona jest przez wiazke lin, wzglednie wykonana jest ze sprezynu¬ jacej blachy stalowej. Korpus gumowy wystaje z pierscieni lozyskowych w kierunku wzdluznym na tyle, ze dla obciazen sciskajacych i rozciagaja¬ cych w zasadzie wystepuje ta sama sprezystosc.Sprzegajace czlony posrednie osadzone sa na sobie korzystnie za pomoca przegubów kulowych, a laczniki osadzone sa na czopach lozyskowych w sposób zapewniajacy poruszanie sie we wszyst¬ kich kierunkach. .Laczniki utworzone sa korzystnie z elementów ze sprezynujacego drutu stalowego. Kazdy taki 097 6 element miedzy oczkami lozyskowymi tworzy skok zwoju.Punkty polaczenia par laczników umieszczone sa, na kazdym pierscieniu diametralnie, wzajemnie s sobie przeciwlegle, przy czym punkty polaczenia, laczników umieszczone sa na czlonach sprzegaja¬ cych, w przypadku lezacych w jednej linii osi wa¬ lów, równiez diametralnie sobie wzajemnie prze¬ ciwlegle.Korzystnie, konce elementów ze stalowego drutu sprezynujacego wygiete sa tak, ze tworza oczka lo¬ zyskowe.W sprzegle wedlug wynalazku pierwszy czlon sprzegajacy, na przyklad po stronie napedzajacej,, sprzezony jest za pomoca jednego lacznika sprze¬ gajacego czlonu posredniego oraz za pomoca dru¬ giego lacznika z napedzanym drugim czlonem, sprzegajacym. Dalsze polaczenie napedowe tworzy sie przez pierwszy czlon sprzegajacy, drugi lacznik,, drugi sprzegajacy czlon posredni oraz przez dalszy lacznik laczacy równiez z drugim czlonem sprze¬ gajacym. Sprzegajace czlony posrednie sa wzajem¬ nie obrotowe i utrzymywane sa w stanie plywaj a- cym. Gdy osie pierwszego i drugiego walu leza w jednej linii, cale urzadzenie zachowuje sie jak sztywne polaczenie walów i obraca sie wokól: wspólnej osi walów. Laczniki nie poruszaja sia przy tym Wzgledem czlonów sprzegajacych i po- srednich czlonów sprzegajacych i w kazdej fazie ruchu obrotowego w jednakowym stopniu uczest¬ nicza w przenoszeniu momentu obrotowego. Gdy osie walów sa wzgledem siebie nieco równolegle przemieszczone, wówczas przemieszczenie to wy- równywane jest za pomoca obrotu sprzegajacych czlonów posrednich wzgledem siebie, co zapewnia wymagany dodatkowy stopien swobody. Wtedy tez; obracany jest równiez drugi czlon sprzegajacy przez pierwszy czlon sprzegajacy, za pomoca lacz¬ ników, przy czym jedynie te laczniki wykonuja wtedy wahliwy ruch kompensacyjny.Przedmiot wynalazku jest blizej objasniony- w przykladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia sprzeglo o osiach walów leza¬ cych w jednej linii, fig. 2 — sprzeglo z fig. 1 przjr przesunietych osiach, fig. 3 — drugi przyklad wy¬ konania sprzegla o osiach walów lezacych w jed¬ nej linii, fig. 4 — sprzeglo z fig. 3 przy przesunie¬ tych osiach, fig. 5 — przekrój wzdluz linii A — K z fig. 3, fig. 6 — przekrój wzdluz linii C — D 50 z fig. 3, fig. 7 — odmiane przykladu wykonania z fig. 3, która wykazuje elastycznosc w kierunku obrotu, fig. 8 — trzeci przyklad wykonania sprzeg¬ la z trzema wzgledem siebie mogacymi sie obracac sprzegajacymi czlonami posrednimi oraz taka sama 55 iloscia par laczników dla przenoszenia momentu obrotowego, przy osiach walów lezacych w jednej linii, fig. 9 — sprzeglo z fig. 8 przy przesunietych osiach walów, fig. 10 — pojedynczy sprzegajacy czlon posredni z przynalezna do niego para lacz- 60 ników w przykladzie wykonania wedlug fig. 8, fig. 11 — czlon sprzegajacy oraz pare laczników z fig. 10 przy przesunieciu osi walów, fig. 12 — od¬ mienny przyklad wykonania sprzegla z fig. 8, które wykazuje elastycznosc w kierunku obrotu, a po¬ nadto pozwala na wyrównywanie przesuniecia ka- 65 towego osi walów, fig. 13 — przekrój wzdluz linii95 097 11 12 128 i 136 na pierwszym wzglednie drugim czlonie sprzegajacym. Tym samym przy osiach walów lezacych w jednej linii, wszystkie czopy lozyskowe leza w równomiernym rozmieszczeniu na okregu, a laczniki sa jednakowej dlugosci i leza na siecz¬ nych do tego okregu. Skierowane wszystkie w jed¬ nakowym kierunku, który jest przeciwny kierun¬ kowi obrotu wskazówek zegara, wzgledem czopów lozyskowych 124, 126, 128, wzglednie 132, 134, 136, osadzonych na czlonach sprzegajacych.Fig. 9 przedstawia sprzeglo przy przesunieciu osi walów a i b. W sprzegle tym wszystkie trzy piers¬ cienie 138, 140 i 142 sa znów wzgledem siebie prze¬ suniete katowo, a punkt srodkowy R pierscieni jest przesuniety w bok.Fig. 10 przedstawia, jako szczegól, zewnetrzny pierscien 142 z wystepami 164, 166 oraz przyleg¬ lymi lacznikami 172, 178. Fig. 11 przedstawia piers¬ cien 142 w przypadku przesuniecia osi.Sprzeglo przedstawione na fig. 12 i 13 jest w za¬ sadzie tak samo zbudowane jak sprzeglo wedlug fig. 8 i 9, a odpowiednie czesci, oznaczone sa tymi samymi*oznacznikami. Sprzeglo z fig. 11 i 12 rózni sie od sprzegla^ wedlug fig. 8 i 9, w dwóch punk¬ tach: po pierwsze — pierscienie zewnetrzny i srod¬ kowy ^140, 142 zawieraja — podobnie jak w wy¬ konaniu prawej czesci z fig. 7 — warstwy z ela¬ stycznej gumy 184 wzglednie 186, na które nalozone sa .warstwy slizgowe 144, wzglednie 146, aby sprzeglo uczynic sprezystym ze wzgledu na prze¬ noszone momenty obrotowe, a po drugie — lacz¬ niki przytwierdzone sa tak do czlonów sprzegaja¬ cych . jak i do pierscieni 138, 140, 142 w sposób umozliwiajacy poruszanie sie we wszystkie strony, tak ze sprzeglo jes.t równiez w stanie wyrówny¬ wac nachylenie jednej osi walu (b) wzgledem dru¬ giej osi walu (a).Na czlonie sprzegajacym po stronie napedzajacej 122 (fig. 13 rysunku) umieszczone sa czopy lozysko¬ we, na przyklad 124. Lacznik 172 posiada oczka lozyskowe 184, które otacza koniec lacznika 172 w pewnym odstepie. Na czopie lozyskowym osa¬ dzony jest pierscien 186 z wypukla kulista powierz¬ chnia zewnetrzna. W oczku lozyskowym 184 osa¬ dzony jest pierscien 188 z dostosowana do niego wklesla kuliistta powierzchnila wewnetrzna, ktcra otacza pierscien 186. W ten sposób utworzony zostal przegub kulowy, który pozwala na ograniczone wielostronne przemieszczenia katowe lacznika 172, Wzgledem czopu lozyskowego 124.Na drugim swym koncu lacznik, na przyklad 178, posiada oczko lozyskowe 190. Promieniowy wystep 166 pierscienia 142, zbudowanego podobnie jak na lig. 6 dwuczesciowo, tworzy dwa ramiona, miedzy którymi znajduje sie czop lozyskowy 170. Na czopie lozyskowym 170 osadzony jest pierscien 192 z wy¬ pukle kolista powierzchnia zewnetrzna. W oczku lozyskowym 190 osadzony jest pierscien 194 z do¬ stosowana do niego wklesle kulista powierzchnia wewnetrzna, która otacza pierscien. W ten sposób utworzony zostal przegub kulowy, który umozliwia ograniczone wielostronne przemieszczenia katowe lacznika 178 wzgledem czopu lozyskowego 170.Inne rozwiazanie konstrukcyjne przedstawia fig. 14. Tu czop lozyskowy 170 otoczony jest w pewnej odleglosci oczkiem lozyskowym 190.Na czopie lozyskowym 170 osadzone sa zwezajace sie do wewnatrz pierscienie 206, 208, które tworza dwie nachylone do wewnatrz nieznacznie stozkowe powierzchnie pierscieniowe. W oczku lozyskowym osadzona jest tulejka, która ku swym koncom jest coraz bardziej cienka i tak tworzy dwie nachylone na zewnatrz nieznacznie stozkowe powierzchnie pierscieniowe 198, 200. Miedzy kazda nachylona do wewnatrz i nachylona na zewnatrz powierzchnia pierscieniowa znajduje sie stozkowo sciety piers¬ cien gumowy 210 i 212.Fig. 15 i 16 przedstawiaja dalszy przyklad wy¬ konania sprzegla sprezystego w kierunku obrotu, z wiecej niz dwoma parami laczników. Sprzeglo z fig. 15 i 16 sklada sie z dwóch w zasadzie od¬ powiadajacych sobie sprzegiel, które z uwagi na przenoszone sily polaczone zostaly równolegle i z których dalej opisane bedzie tylko jedno.Sprzeglo zawiera pierscien 210 oraz tarcze 212 o tej samej srednicy. Tarcza 212 posiada centralna cylindryczna nasade 214, która umieszczona jest osiowo w pierscieniu 210. Na nasadzie 214 osadzony jest., obrottowio za pomoca lozyska slizgowego 216 .pierscien wewnetrzny 218. Jak to naj- lepiej jest widoczne z fig. 16 lozysko slizgowe skla¬ da sie z pierscienia o ksztalcie cylindrycznego plaszcza, który umieszczony jest wokól powierz¬ chni plaszczowej cylindrycznej nasady, oraz z dwóch promieniowych pierscieni, które umiesz- czone sa miedzy czolowymi bokami wewnetrznego pierscienia 218 i tarczy 212, wzglednie plyty zabez¬ pieczajacej 220. Plyta zabezpieczajaca skrecona jest srubami z czolowa czescia nasady 214 i w kierun¬ ku promieniowym rozciaga sie az ponad pierscien M wewnetrzny 218.Wewnetrzny pierscien 218 posiada dwa wzgle¬ dem siebie diametralnie przeciwlegle promieniowe wystepy 222, 224. Dwa korpusy ksztaltowe 226, 228 z materialu elastycznego, na przyklad z gumy, przewidziane sa miedzy pierscieniem 210, a piers¬ cieniem wewnetrznym 218, przy czym dostosowuja sie one swoja wypukla powierzchnia zewnetrzna do wewnetrznej powierzchni pierscienia 210, a swo¬ ja wklesla powierzchnia wewnetrzna do zewnetrz¬ nej powierzchni pierscienia wewnetrznego. Po¬ wierzchnie boczne korpusów ksztaltowych 226, 228 sa nieznacznie nachylone na zewnatrz, tak ze po obu stronach miedzy korpusami ksztaltowymi 226, 228 oraz pierscieniem 210 pozostaja wolne komory o ksztalcie wycinków kola, które pozwalaja na pewna deformacje korpusów ksztaltowych 226, 228.Promieniowe wystepy 222, 224 wewnetrznego piers¬ cienia 218 zabezpieczaja korpusy ksztaltowe 226, 228 przed obracaniem sie.W wystepach 222, 224 sa prowadzone promienio¬ we listwy uszczelniajace, które wyciskane sa na zewnatrz przez plytkowe sprezyny stalowe i utrzy¬ mywane sa w polozeniu przylegania do wewnetrz¬ nej sciany pierscienia 210. Na skutek tego wolne komory, ograniczone przez kadluby ksztaltowe 226 wzglednie 228, pierscien 210 oraz wystepy 222 . wzglednie 224, sa od siebie szczelnie oddzielone za pomoca tych listew uszczelniajacych. Pozostaja one jednak ze^soba w polaczeniu poprzez kanaly, które zawieraja regulowane dlawiki. Dzieki temu sprzeg- 65 lb posiada wlasnosci regulowanego tlumienia. 40 45 50 6095 0*7 13 Na tarczy 212 znajduje sie para promieniowych wystepów 230, 232, przy czym wystep 232 przesu¬ niety jest katowo wzgledem wystepu 230 o 135°.Wystep 230 zaopatrzony jest w czop, lozyskowy 234, który poprzez lacznik 236 polaczony jest przegu¬ bowo z czopem lozyskowym 238 na pierwszym czlonie sprzegajacym po stronie napedzajacej. Na wystepie 232 osadzony jest czop lozyskowy 240, który poprzez lacznik 242 polaczony jest przegu¬ bowo z drugim czlonem sprzegajacym po stronie napedzanej. Na pierscieniu 210 znajduje "sie rów¬ niez para promieniowych wystepów 246, 248, przy czym wystep 248 przesuniety jest katowo wzgle¬ dem wystepu 246 o 135°. Wystep 246 zaopatrzony jest w czop lozyskowy 250, który poprzez lacznik 252 polaczony jest przegubowo z czopem lozysko¬ wym 254 na drugim czlonie sprzegajacym po stro¬ nie napedzanej. Na wystepie 248 osadzony jest czop lozyskowy 256, który lacznikiem 258 polaczony jest przegubowo z czopem lozyskowym 260 na pierwszym czlonie sprzegajacym po stronie nape¬ dzajacej.W przedstawionym polozeniu przy osiach walów lezacych w jednej linii, wystepy 230 i 246 wzgled¬ nie 248 i 232 przesuniete sa zawsze katowo wzgle¬ dem siebie o 45°, tak ze wystep 230 tarczy 212 lezy diametralnie przeciwlegle wzgledem wystepu 248 pierscienia 210, a wystep 232 tarczy 212 lezy dia¬ metralnie przeciwlegle wzgledem wystepu 246 pierscienia 210. Plaszczyzna symetrii kazdego z kor¬ pusów ksztaltowych 226 i 228 lezy prostopadle do plaszczyzny zawierajacej czopy lozyskowe 240 i 250.Aby objasnic dzialanie korpusów ksztaltowych 226 i 228 nalezy przyjac, ze czlon sprzegajacy po stronie napedzanej z czopem lozyskowym 224 i 254 zatrzymywany jest dzieki oporowi, podczas gdy na czlon sprzegajacy po stronie napedzanej dziala moment obrotowy w kierunku obrotu wskazówek zegara, który usiluje przesunac czop lozyskowy 238 w kierunki strzalki 262 na prawo, a czop lozysko¬ wy 260 w kierunku strzalki na lewo. Wobec nie¬ ruchomego czopu 244 sila 262 na czopie 238 usiluje przesunac tarcze 212 nieco w kierunku podpory oznaczonej Rt. Przy nieruchomym czopie 254 sila 264 usiluje przesunac pierscien 210 nieco w kie¬ runku podpory oznaczonej R2. Z tego widac, ze wywolywane sily dzialajace przeciw sobie i w ten sposób sciskaja korpus ksztaltowy z elastycznej gumy 228 nieco w kierunku jego plaszczyzny sy¬ metrii.Drugie w ten sam sposób zbudowane sprzeglo, które ogólnie oznaczone jest 226, umieszczone jest tak, ze tyly tarcz przylegaja do siebie z przesu¬ nieciem katowym o 90° wzgledem opisywanego sprzegla. Odpowiednie czesci sprzegla 266 ozna¬ czone zostaly tymi samymi oznaczeniami, co czesci sprzegla opisywanego, ale zaopatrzonymi w kre- seczke ('). Aby umozliwic wzajemne przesuwanie sie tarcz 212 i 212', miedzy nimi przewidziano lo¬ zysko slizgowe 268 (fig. 16).Podobne rozwazanie do rozwazan w poprzednim ustepie wykazuje, ze sprzeglo reaguje na opór po¬ chodzacy ze strony napedzanej poprzez promienio¬ wo przeciwdzialajace sily w kierunku podpór K9 i R4. Zamiast korpusów ksztaltowych 226 i 228 moze byc równiez przewidziane szereg cylindrycz- 14 21 45 50 nych, poduszek gumowych 226, które pokazano na fig* 15 poprzez kreskowanie.Na fig. 17 i 18 przedstawione jest sprzeglo z trze¬ ma pierscieniami, z których kazdy poprzez jeden lacznik polaczony jest przegubowo z czlonem sprze¬ gajacym po stronie napedzajacej oraz poprzez je¬ den lacznik z czlonem sprzegajacym po stronie na¬ pedzanej. Sprzeglo to pracuje w zasadzie jak sprze¬ glo z fig. 8 i 9, a odpowiednie czesci oznaczone sa tymi samymi oznacznikami jak na tych figurach, Jednakze zaopatrzone w kreseczke (').W odróznieniu od sprzegla z fig. 8 i 9 promie¬ niowe wystepy 148', 150', 156', 160', 164', 166* roz¬ poscieraja sie promieniowo i sa skierowane do wewnatrz, a pierscienie 138', 140', 142', z których 138f jest promieniem zewnetrznym, a 142* jest pro¬ mieniem wewnetrznym, otaczaja laczniki 172' do 182\ Na fig. 20 przedstawiono rózne mozliwosci uzy»* kiwania elastycznosci sprzegla poprzez elastyczne uksztaltowanie laczników. Sprzeglo w swych glów¬ nych zasadach budowy oraz swym sposobem dzia¬ lania odpowiada postaci wykonania z fig. 3 i nie bedzie ponownie opisywane.W dalszej czesci figury na koncach laczników umieszczone sa oczka lozyskowe, w których osa¬ dzone sa pierscieniowe korpusy gumowe. W tych korpusach gumowych utrzymywane sa pierscienic lozyskowe z promieniowymi ramionami. Te pietfs* cienie lozyskowe osadzone sa obrotowo na czopach lozyskowych. PTzy tego rodzaju konstrukcji cala powierzchnia pierscieni lozyskowych oraz ramioii przenoszac naciski oddzialywuje na korpusy gu*- mówe.Podobnie uksztaltowane sa laczniki w lewej czes* ci fig. 20, z tym, jednak, ze tu korpusy gumowa sa w^ciagn^te wadltiz d wzajemnie na sdebie tfft* chodza, tak ze w wyniku uzyskuje sie jeden, raz* Ciagajacy sie na cala dlugosc lacznika ksztaltowjr korpus z gumy. Moga byc tutaj, jak to przedst?-: wione jest na górnej polówce lacznika, przewidzia* ne sztywne owalne oczka lozyskowe, które rozcia* gaja sie na oba czopy lozyskowe oraz korpus z gumy. W miejsce tego korpus gumowy, jak to przedstawione jest na fig. 20, moze byc otoczony linami, które przy wzdluznym obciazeniu umozli* wiaja boczne „oddychanie" korpusu gumowego.Jak to jest przedstawione na górnej czesci fig. 19, korpus gumowy w kierunku wzdluznym lacznika moze tak daleko wystawac poza czop lozyskowy, ze dla obciazen rozciagajacych i sciskajacych uzy¬ ska sie w zasadziie jednakowa elastycznosc. Za* miast oczka lozyskowego moze byc wokól korpusu gumowego przewidziany plaszcz ze sprezynowej blachy, który równiez pozwala na boczne „oddy^ chanie" korpusu gumowego przy jego sciskaniu.W przykladzie wykonania wedlug fig. 22 i 23, który równiez w istocie swej odpowiada przykla¬ dowi wedlug fig. 3, miedzy pierscieniami tworza¬ cymi sprzegajace czlony posrednie przewidziany jest przegub kulowy. Laczniki osadzone sa za po¬ moca poduszki gumowej na przynaleznych im czo¬ pach lozyskowych. Wykonanie to pozwala na wy¬ stepowanie zalamania miedzy pierwszym a drugim walem.95 097 16 Fig. 24 i 25 przedstawiaja postac wykonania sprzegla wedlug zasady z fig.. 8, ktcre jest zbudo¬ wane tak, ze nie Wymaga nadzoru oraz które do¬ puszcza nie tylko przesuniecia promieniowe walów wzgledem siebie, lecz. równiez i przesuniecie ka¬ towe, .to jest odchylenie od równoleglosci walów.Zasadnicza budowa sprzegla z fig. 24 i 25 jest taka sama jak na fig. 8, a czesci na fig. 24 i 25 zaopatrzone sa w oznaczniki zwiekszone o 200 w stosunku do Odpowiednich czesci z fig. 8.W przykladzie wykonania wedlug fig. 24 i 25 pro¬ mieniowe wystepy, ^na przyklad 366, skladaja sie z par- bocznych' ramion umieszczonych na piers¬ cieniach, na przyklad 342 i chwytajacych bokiem za ewentualnie bardziej na l zewnatrz lezace pierscienie,' na przyklad 340, 342, jak to jest przedstawione na fig. 24 dla wysltepu 322.Czopy lozyskowe, na przyklad 370 rozposcie¬ raja'-' sie: miedzy tymi ramionami. Laczniki skla¬ daja sV:e z prostych elementów ze sprezynowego, drutu stalowego, na przyklad 378, ktcre na swych koncach sa zakrzywione tworzac oczka lozyskowe 363, 36$. Oczka lozyskowe 367 i 369 osadzone sa na czopach lozyskowych 370 i 334 i utrzymywane sa miedzy elementami dystansowymi 361 i 371 (fig. 25).Czopy lozyskowe 370 utworzone sa z trzonków srub, którJe przesadzone sa przez ramiona wystepów 366. l^enaefrty dystansowe 361, 371 oraz oczka lozysko¬ wa ,$$7 irsa przykrecone nakretka 365 przy zasto¬ sowaniu pierscienia sprezystego 363. < IP-Ozostale czopy lozyskowe na czlonach sprzega¬ jacyoh-zbudowane sa wedlug budowy czopu lozys¬ kowego 324; Czop ; lozyskowy 324 zawiera cylin¬ dryczna pogrubiona czesc srodkowa, która na obu kóócach^óisiada ciensze wystepy czopowe zaopa¬ trzone- w gwint. Jedjen^wystep czopowy przechodzi przez otwór w czlc^e;< sprzegajacym 322 i nosi na sobie. pierscien sprezysty 379 oraz nakretke 381, za pomoca której czop lozyskowy 324 docisniety jest na Stale do czlonu sprzegajacego 322. Na drugim wystepie czopowym osadzone jest oczko lozyskowe 373 lacznika 372, pierscien dystansowy 375 oraz nakretka 377.Aby zwiekszyc podatnosc sprzegla na przesunie¬ cia katowe osi walów laczniki moga byc wykonane wedlug budowy laczników 376 i 382 na fig. 24, Laczniki te skladaja sie równiez z elementów wy¬ konanych ze sprezynowego drutu stalowego, zawie¬ raja jednak po jednej zwijce 375, wzglednie 383, miedzy oczkami lozyskowymi, które w razie potrze¬ by, moga byc uksztaltowane równiez owalnie, aby przy z - -góry zadanej dlugosci oraz sztywnosci wzdluznej laczników mogly miescic w sobie wiek- iza-dlugosc sprezynowego drutu stalowego, ktcra przyczynia sie do* Wiekszej elastycznosci i noniej- ;zych sil nawracajacych do pierwotnego polozenia.W przypadku przesuniecia katowego osi walów jlastyczniosc sprezyn laczników pozwala na wyko- lywanie malych przesuniec przez czlony sprzega- ace wzgledem siebie, przy czym wystepuje równiez ruch obrotowy pierscieni wzgledem siebie. Gdy na przyklad, drugi wal nachylony jest w stosunku, do pierwszego w kieruiriku obrotu wskazówek zegara la fig/ 26, czop 324 fia fig. 24 przesuwa sie do przoiiu, a czo£: S34 do -tylu. Wobeo tego, ze dlugosc laczników 372 i 378 nie zmdenia sie, pierscien 342 zostaje nieco obrócony w kierunku obrotu wskazó¬ wek zegara na fig. 24, gdyz przy tym przesunieciu lacznik 372 ciagnie za wystep 364, a lacznik 378 za wystep 366 w tym samym kierunku. Ze wzgledu na centralnie symetryczne polozenie wzajemnie so¬ bie podporzadkowanych wystepów i czopów lozys¬ kowych tego rodzaju, ruch wyrównywujacy jest mozliwy. Przenoszenie ruchu obrotowego nastepuje przy tym przyv zachowaniu dokladnosci kata obrotu. 45 50 60 PL