Przedmiotem wynalazku jest srodek nicieniobójczy zawierajacy jako substancje czynna estry 2-bromoetylo- we kwasów alkanosulfonowych.Znane sa estry 2-bromoetylowe kwasów alkanosulfonowych oraz ich stosowanie jako srodków larwobój- czych /U.S.Dept.Agr. Ars Ais 33-87, 8pp (1963)/. Znane jest równiez ich stosowanie jako substancji odtrutko- wyeh w srodkach chwastobójczych (opis patentowy RFN nr 2 141 586).Wiadomo równiez, ze okreslone estry kwasów alkanosulfonowych, zwlaszcza ester 2-chloroetyIowy kwasu metano- wzglednie etanosulfonowego, maja dzialanie szkodnikobójcze, np. roztoczobójcze, owadobójcze i/lub grzybobójcze /opis patentowy RFN nr 1 243 677, Zur.Obszcz.Chimii 33 (1963) nr 1, strony 35-38 i francuski opis patentowy nr 1 534 046/. Dzialanie tych substancji jako nematocydów w mniejszych dawkach jest jednak nie- zadawalajace.Stwierdzono, ze znane estry 2-bromoetylowe kwasów alkanosulfonowych o wzorze R-SOa-O-CHi-CHj-Br, w którym R oznacza prosty lub rozgaleziony rodnik alkilowy o 1-5 atomach wegla, maja silne dzialanie nicie- niobójcze.Estry 2-bromoetylowe kwasów alkanosulfonowych stanowiacych substancje czynna srodka wedlug wyna¬ lazku niespodziewanie maja znacznie skuteczniejsze dzialanie nicieniobójcze, niz znane estry kwasów alkanosul¬ fonowych bedace substancjami pokrewnymi chemicznie i o tym samym kierunku dzialania Nalezy równiez podkreslic, ze estry 2-bromoetylowe kwasów alkanosulfonowych wykazuja jeszcze doskonale dzialanie nicienio¬ bójcze równiez w nizszych dawkach. Nowe zastosowanie estrów 2-bromoetylowych kwasów alkanosulfonowych wzbogaca zatem stan techniki.Substancje czynne srodka przedstawia wzór R-S03-0 CJ!rOVBr, w którym R oznacza korzystnie icdari metylowy, etylowy, n- lub izo-propylowy, n-pentylowy.W srodku wedlug wynalazku stosuje sie przykladowo ni e» podane substancje czynne: ester 2-bromoetylo¬ wy kwasu metasulfonowego, ester 2-bromoetylowy kwasu etanesu!Tonowego, ester 2-bromoetylowy kwasu n-pro- panosulfonowego, ester 2-bromoetylowy kwasu izo-propanosulfonowego, ester 2-bromoetylowy kwasu n-penta- nosulfonowego.2 91853 Estry 2-bromoetylowe kwasów alkanosulfonowych, ich sposób wytwarzania oraz ich stosowanie jako skladnika srodków larwobójczych i chwastobójczych jest znane /U.S.Dept.Agr.Ars,Ar$ 33-87,%p(1963), opis patentowy RFN nr 2 141 586/. Ich stosowanie jako srodków nicieniobójczych nie bylo znane.Estry 2-bromoetylowe kwasów alkanosulfonowych wytwarza sie na przyklad przez reakcje 2-bromoetano- lu z alkanosulfoch I orkami w srodowisku rozcienczalników, np. eteru etylowego i ewentualnie wobec akceptorów kwasów, np. trójetyloaminy, w temperaturze 0-5°€. Produkty reakcji wydziela sie przez wylanie po zakonczonej reakcji roztworu lub zawiesiny do wody, oddzielenie fazy organicznej osuszenie, saczenie i zatezeriie.Substancje czynne srodka maja przy nieznacznej toksycznosci dla stalocieplnych silne dzialanie nicienio- bójcze, mozna je wiec stosowac do zwalczania nicieni, zwlaszcza nicieni fitopatogennyeh.Do nich naleza glównie nicienie lisciowe (Arphelenchoides), np. wegorek chryzantemowy (A.ritzemabosi), wegorek truskawkowy (A.fragariae), A.oryzae, nicienie lodygi (Ditylenchus), np. wegorek niszczyk (D.Dipsaci), matwiki korzeniowe (Meloidogyne), np. M.arenaria i M.incognita, nicienie tworzace cysty (Heterodefa), np. matwik ziemniaczany (M.rostochiensis), matwik burakowy (H.schachtii), wolnozyjace matwiki korzeniowe, np. gatunków Pratylenohus, Paratylenchus, Rotylenchus, Xiphinema i Radopholus.Substancje czynne mozna przeprowadzac w zwykle zestawy w postaci roztworów, emulsji, zawiesin, pro¬ szków, past i granulatów. Otrzymuje sie je w znany sposób, np. przez zmieszanie substancji czynnych z rozcien¬ czalnikami, to jest cieklymi rozpuszczalnikami, skroplonymi pod cisnieniem gazami i/lub stalymi nosnikami, ewentualnie stosujac substancje powierzchniowo czynne, takie jak emulgatory i/lub dyspergatory i/lub srodki pianotwórcze. W przypadku stosowania wody jako rozcienczalnika mozna stosowac np. rozpuszczalniki organicz¬ ne jako rozpuszczalniki pomocnicze.Jako ciekle rozpuszczalniki mozna stosowac zasadniczo zwiazki aromatyczne, np. ksylen, toluen benzen lub alkilonaftaleny, chlorowane zwiazki aromatyczne lub chlorowane weglowodory alifatyczne, takie jak chloro- benzeny, chloroetyleny lub chlorek metylenu, weglowodory alifatyczne, takie jak cykloheksan lub parafiny np. frakcje ropy naftowej, alkohole, takie jak butanol lub glikol oraz jego etery i estry, ketony, takie jak aceton, metyloetylpketon, metyl oizobutyloke ton lub cykloheksanon, rozpuszczalniki o duzej polarnosci, takie jak dwu- metyloformamid i sulfotlenek dwumetylowy, oraz wode.Jako skroplone gazowe rozcienczalniki lub nosniki stosuje sie ciecze, które w normalnej temperaturze i pod normalnym cisnieniem sa gazami, np. gazy aerozolotwórcze, takie jak ehlorowcoweglowodory, np. freon.Jako stale nosniki stosuje sie naturalne maczki mineralne, takie jak kaoliny, tlenki glinu, talk, kreda, kwarc, atapulgit, mpntmorylonit lub ziemia okrzemkowa i syntetyczne maczki nieorganiczne, takie jak kwas krzemowy o wysokim stopniu rozdrobnienia, tlenek glinu i krzemiany.Jako emulgatory stosuje sie emulgatory niejonotwórcze i anionowe takie jak estry politlenku etylenu i kwasów tluszczowych, etery politlenku etylenu i alkoholi tluszczowych, np. etery alkiloarylopoJiglikolowe, alkilosulfoniany, siarczany alkilowe, arylosulfoniany oraz hydrolizaty bialka. Jako srodki dyspergujace stosuje sie np. lignine, fugi posiarczynowe i metyloceluloze. Zestawy substancji czynnych moga'Zawierac domieszki innych znanych substancji czynnych.Zestawy za^ietója na ogól 0,1-95% wagowych, korzystnie 0,5-90% wagowych substancji czynnej.SubstaiK|$ czynne mozna stosowac same, w postaci koncentratów lub przygotowanych z nich preparatów roboczych, takich jak gotowe do uzycia roztwory, emulsje, pianki, zawiesiny, proszki, pasty, proszki rozpuszczal¬ ne, proszki do opylania i granulaty.Srodki stosuje sie w znany sposób, np. przez opryskiwanie, opryskiwanie mglawicowe, opylanie mglawico¬ we, opylanie, rozsiewanie, odymianie, gazowanie, podlewanie, zaprawianie lub inkrustowanie.Stezenie substancji czynnych w preparatach roboczych moze wahac sie w szerokich granicach, przy czym naogól wynosi 0,0001^10%, korzystnie 0,01-1%.W przypadku stosowania przeciwko nicieniom, preparaty w dawkach 1-100 kg substancji czynnej/ha nano¬ si sie równomiernie na glebe i nastepnie wprowadza sie do gleby.Nastepujace przyklady blizej wyjasniaja wynalazek.Przyklad I. Oznaczanie stezenia granicznego Testowany nicien: Meloidogyne incognita.Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylopoliglikolowego.W celu uzyskania odpowiedniego preparatu substancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, dodaje podana ilosc emulgatora i rozciencza.koncentrat woda do zada¬ nego stezenia.Preparat substancji czynnej miesza sie dokladnie z gleba silnie zakazona testowanym nicieniem. Stezen' substancji czynnej w preparacie nie odgrywa praktycznie zadnej roli, decyduje dawka substancji czynnej tu91853 3 jednostke objetosci gleby, przy czyni dawke te podaje sie w ppm. Doniczki Wypelnia sie gleba, Wysiewa salate i utrzymuje sie doniczki w szklarni w temperaturze 27°C. Po uplywie 4 tygodni bada sie porazenie korzeni salaty nicieniem i oznacza skutecznosc dzialania substancji czynnej w%. Skutecznosc dzialania wynosi 100%, gdy nie wystepuje w ogóle porazenie, a 0% gdy porazenie jest równe porazeniu roslin kontrolnych w glebie nicttaktowanej, lecz zakazonej w ten sam sposób.W tablicy podaje sie substancje czynne, dawki oraz uzyskane wyniki.Tablica Nicienie - Meloidogyne incognita Substancja czynna (budowa) | CH3-S02-0-CH2CH2Cl (znany) C2Hs-S02-0-CH2CH2Cl (znany) CHaSOa-OCHiCJ^Br CzHjSC^-OCHjCHzBr CH3CH2 CH2 S02-O-CHj CH2 Br CH3-/CH2 U -S02-O-CHj CH2 Br CH3/CH2/3-O-CH2CH2B1 Smiertelnosc ,w % 1 przy stezeniu substancji czynnej w ppm 1 0 90 100 100 100 100 100 1 0 100 100 100 100 100 Nastepujacy przyklad wyjasnia sposób wytwarzania substancji czynnej srodka wedlug wynalazku.Przyklad II. Do roztworu 125 g (1 mol) 2-bromoetanolu i 114,5 g (1 mol) metanosulfochlorkii w 1 litrze absolutnego eteni wkrapla sie, mieszajac, w temperaturze 0°C, 106 g (1,05 mola) trójetyloaminy i w ce¬ lu doprowadzenia reakcji do konca miesza sie jeszcze w ciagu 2 godzin w temperaturze pokojowej. Otrzymana zawiesine wylewa sie do okolo 500 ml wody, faze organiczna oddziela sie i ponownie wytrzasa z okolo 300 ml wody. Po ponownym odzieleniu fazy eterowej, osusza ja siarczanem sodu, saczy i zateza. Otrzymuje sie 163 g (80% wydajnosci teoretycznej) estru 2-bromoetylowego kwasumetanosulfonowego w postaci oleju o temperatu¬ rze wrzenia 95°C/0,4 mm Hg.Wedlug przykladu II otrzymuje sie nizej podane zwiazki: C2 H5 -S02 -0-CH2 -CH2 Br o temperaturze wrzenia 92°C/0,2 mm Hg, C3H7-S02-0-CH2-CH2-Br o temperaturze wrzenia 83-86°C/0,1 mm Hg, HC/CH3/2S02-0-CH2-CH2-Br o temperaturze wrzenia 88-92°C/0,l mm Hg, nC4H9-S02-0-CH2-CH2-Br o temperaturze wrzenia 90-95°C/0,l mm Hg, nC5 Hx i -S02-0-CH2 -CH2-Br o temperaturze wrzenia 105-107°C/0,1 mm Hg. PL