Przedmiotem wynalazku jest lozysko przegubowe dla mostów i podobnych konstrukcji nosnych oraz sposób wytwarzania lozyska przegubowego.Znany jest sposób uszczelniania lozysk czopowych za pomoca luznych pierscieni uszczelniajacych, wpuszczo- 5 nych w poduszke dociskowa pod uszczelniana szczelina np. z opisu RFN 199305, i z opisu wylozeniowego RFN 1 157 640, Wada tego sposobu jest scieranie sie tych piers¬ cieni od strony poduszki na skutek przesuwania sie ich oraz obracania - co zagraza w rezultaciepelnej szczelnosci io przy duzych przechylach lozyska.Ulepszenie sposobu z luznympierscieniem uszczelniaja¬ cym polega na polaczeniu w jednacalosc elementu uszczel¬ niajacego oraz poduszki dociskowej np. wedlug opisu wy¬ lozeniowego RFN 2063 746. Dzieki temu wyeliminowano zjawisko scierania sie elementu uszczelniajacego w po¬ duszce. Jednak trwalosc polaczenia elementu uszczelnia¬ jacego zpoduszka dociskowa jest narazona na uszkodzenia przy duzych katach przechylu lozyska, a wiec wartosc tego kata musi byc ograniczona.Celem wynalazku jest zbudowanie lozyskaprzegubowe¬ go, zapewniajacego stosowanie duzych katów przechylu, które wyposazone jest w poduszke dociskowa o zwiekszo¬ nej elastycznosci.Zadanie powyzsze zgodnie z wynalazkiem rozwiazano dzieki zastosowaniu uszczelnienia skladajacego sie z sze¬ regu uszczelekosadzonychwpewnych odstepachod strony wyzszej krawedzi w poduszce dociskowej wokolo istnieja¬ cej szczeliny lozyska.Podzial uszczelnienia na szereg oddzielnych uszczelek 30 zwieksza znacznie powierzchnie laczenia tych uszczelek z materialem poduszki dociskowej. Dzieki temu uzyskuje sie poduszke dociskowa o bardzo dobrych wlasciwosciach.Idealne jest w tym rozwiazaniu wykorzystanie materialu na uszczelki, gdyz liczba ich oraz wymiary kazdorazowo dopasowane sa do indywidualnego zastosowania. Odstepy miedzyuszczelkowe pozwalaja na latwe dostosowanie sie poduszki dociskowej do zmian kata przechylu lozyska.Uszczelki moga sie przykladowo tak ustawic, ze ich wezsze krawedzie przylegaja do powierzchni lozyska graniczace¬ go ze szczelina. Male odstepy miedzyuszczelkowe unie¬ mozliwiaja jednoczesnie wysuwanie sie miekkiego mate¬ rialu poduszki dociskowej.Uszczelnienie wedlug wynalazku polegajace na wyko¬ naniu pakietu uszczelek ulatwia dobór wlasciwego mate¬ rialu, który zwykle winien byc bardzo podatny od strony poduszki dociskowej. W przypadku wykonania pakietu uszczelek zalezy glównie na tym, aby zastosowany mate¬ rial zapewnial staly ksztalt uszczelki jedynie w strefie uszczelnianej szczeliny. Pozwala to stosowac zarówno tworzywa sztuczne, jak i metale o wyzszej lub bardzo wysokiej trwalosci, a wiec wchodza wrachube nastepujace materialy jak: stal, mosiadz, poliamidy, poliacetaty lub podobne twardo-plastyczne materialy, wzmocnione ewen¬ tualnie wlóknem szklanym. W rozwiazaniu wedlug wyna¬ lazku odpada przy tym sprawy styku konców znanych pierscieni uszczelniajacych. Po dokonaniu polaczenia uszczelek materialem poduszki dociskowej mozliwe jest nastepnie podzielenie uzyskanego pakietu przy kazdej uszczelce. Aby umozliwic elastyczne dopasowanie sie po- 90656M6SM 3 duszki dociskowej do zmiany kata przechylu lozyska prze¬ gubowego stosuje sie dwie grupy uszczelek. Sa one naprze- mian tak rozmieszczone na obwodziepoduszki dociskowej, ze jedna grupa uszczelek jest równolegla dluzsza krawe¬ dzia do powierzchni górnej czesci lozyska, zas druga ta sama krawedzia równolegla jest do powierzchni wewne¬ trznej gniazda lozyska.Jedna grupa uszczelek wykonuje ruchywspólnie z górna czescia lozyska, druga zas wspólnie z czescia dolna. Ozna¬ cza to, ze zwiazanie uszczelek z miekkim stosunkowo materialem" poduszki dociskowej wykazuje dzialanie po¬ dobnedo dzialania elastycznego przegubu, umozliwiajace¬ go swobodne ustawienie katów przechylu lozyska. Mate¬ rial, z którego wykonana jest poduszka dociskowa wyko¬ rzystany wiec zostaje dodatkowo pod wzgledem elastycz¬ nosci skretnej.Oba wyzej wymienione rozwiazania wedlug wynalazku przyjely za punkt wyjscia zasade zmniejszania scieralnosci uszczelki i wykonania jej z bardzo odpornego na scieranie materialu oraz zasade polaczenia tej uszczelki w jedna calosc z podatnym materialem poduszki dociskowej. W ta¬ kim rozwiazaniu niejestkonieczne, abypoduszka docisko¬ wa w calym obszarze istniejacej szczeliny byla pokryta materialem uszczelniajacym, gdyz stopien zestalania ma¬ terialu poduszki miedzy uszczelkami nie pozwala na jego wyjscie przez wspomniana szczeline. Uszczelnienie rozlo¬ zone na szereg uszczelek spelnia wszystkie warunki bez tarciowego uszczelniania szczeliny lozyska oraz ma te zalete w stosunku do znanego jednoczesciowego pierscie¬ nia uszczelniajacego, ze poddaje sie wszelkim deforma¬ cjom poduszki dociskowej wywolanym przechylami lozy¬ ska przegubowego.Dla ulatwienia produkcji poduszek dociskowychz piers¬ cieniem uszczelniajacym wedlug wynalazku, podzielonym na szereg uszczelek, stosuje sie skretkedrutowa, osadzona w materiale poduszki, przy czym os skretki przebiega równolegle ze szczelina, która ma byc uszczelniona. Skret¬ ka drutowa wykazuje wszystkie zalety uszczelnienia po¬ dzielonego na szereg uszczelek, a zwlaszcza nie stawia ograniczen co do kata przechylu, eliminuje tarcie i wycho¬ dzenie materialu poduszki przez istniejaca szczeline. Obok tych zalet jest ona tania w produkcji, gdyz moze byc wytwarzana w dowolnej dlugosci. Skretka drutowa daje sie latwo wwulkanizowac do poduszki dociskowej, bez potrzeby uzycia elementów wsporczych. Drut uzyty do wytworzenia skretki ma przekrój okragly lub prostokatny.Przekrój okragly znacznie ulatwia wytworzenie zwojów skretki. Przekrój prostokatny drutu daje natomiast wie¬ ksza sztywnosc i zapewnia zarazem wieksza powierzchnie zwiazania z materialem poduszki dociskowej. Wymiary •skretki zaleza od stosunku odleglosci miedzyzwojowyeh i grubosci uzytego drutu. Odstepy musza byc dosc male, aby zapobiec wychodzeniu materialu poduszki, zas gru¬ bosc drutu zapewnic winna unikniecie deformacji skretki.Skretka drutowa wraz z znajdujacym sie w jej wnetrzu materialem poduszki dociskowej tworza zwarty i scisly korpus uszczelniajacy. Korpus tenjesttakstabilny, ze przy przechylach dochodzi do odwiniecia warstwy przykrywa¬ jacej powierzchnie skretki, przy czym nie wystepujezakle¬ szczanie sie materialu. Material poduszki dociskowej we¬ wnatrz i na zewnatrz skretki drutowej lub uszczelek jest celowo trwalszy od materialu w pozostalej czescipoduszki.Jesli przykladowo rdzen poduszki wykonany jest z gumy, to w zakresie wzmocnionym stosuje sie twardszy elasto¬ mer, jak na przyklad poliuretan, cechujacy sie wyzsza 4 trwaloscia i twardoscia. Przy gumowej poduszce docisko¬ wej uszczelka lub skretka drutowa mogazostac wwulkani- zowane albo zamocowane w poduszce dociskowej przez oblewanie takim materialem poduszkowym, jak poliu- retan.W lozysku wedlug wynalazku z dwoma grupami uszcze¬ lek, uszczelki tych grup sa ze soba na zmiane polaczone przy krótszych, wezszych krawedziach. Celowe jest przy tym, aby uszczelki kazdej grupy zamontowane byly na zmiane ukosnie w stosunku do powierzchni sciany bocznej lozyska od strony wezszych krawedzi uszczelek. Kazda grupa uszczelek tworzy wstege, przebiegajaca w linii zyg¬ zakowatej lub falistej, na których proste odcinki sa uszczelkami.Dzieki temu, ze w strefie zazebienia sie uszczelek znaj¬ duje sie material poduszki dociskowej, uzyskuje sie dobre wlasciwosci uszczelniajace w strefie bezposrednio przed szczelina, a to z uwagi na zmniejszone do polowy odstepy miedzyuszczelkowe róznych grup lub wsteg, w porówna- niu do odstepów w pozostalej czesci.Wynalazek obejmuje takze wszelkie zastosowania lozy¬ ska przegubowego, na przyklad jego odmiany w postaci lozyska slizgowego lub stalego. Przy lozysku slizgowym uszczelki moga posiadac wyciecie dla wprowadzenia wars- twy slizgowej.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia przekrój poziomy lozyska wahliwego, fig. 2 - wycinek plaszczyzny wzdluz linii II—II oznaczonej na fig. 1, fig. 3- wycinek wedlug fig. 2 w innym wykonaniu, fig. 4 dofig. 8- czesciowe lozyska przekroje kolejnych przykladachwyko¬ nania, fig. 9 - przekrój poziomy lozyska przegubowego zaopatrzonego w dwie grupy uszczelek, fig. 10 -wycinek plaszczyzny wzdluz linii X-X oznaczonej na fig. 9, fig. 11 i 12 - wycinek przestrzenny wedlug fig. 10 w innym wykonaniu, fig. 13 -przekrój poziomy lozyska przegubo¬ wego z uszczelka w postaci skretki drutowej, fig. 14 - wycinek plaszczyzny wzdluz linii XIV-XIVoznaczonej na fig. 13, fig. 15 - odcinek skretki drutowej. 40 Fig. 1 przedstawia lozysko czopowe, umieszczone mie¬ dzy górnym 1 i dolnym 2 elementem budowli. Lozysko sklada sie z pokrywy 3, która wchodzi do gniazda 4, gdzie oparta jest na znajdujacej sie tam poduszce dociskowej 5.W celu uszczelnienia szczeliny 6 pomiedzy pokrywa 3 45 a wewnetrzna powierzchnia 7 gniazda 4 umieszczone sa uszczelki 8. Uszczelki 8 polaczone sa ze soba podatnie za pomoca zeber 9 i rozmieszczone w pewnych odstepach, na obwodzie poduszki dociskowej 5. Uszczelki 8 rozszerzaja sie klinowo w strone bocznej powierzchni 10 poduszki 50 dociskowej 5. Wezszepowierzchnie uszczelek, ograniczone boczna powierzchnia 10, przylegaja pod wplywem obcia¬ zenia do wewnetrznej powierzchni 7 gniazda.Inny przyklad uszczelek i poduszki dociskowej w prze¬ kroju poziomym wedlug fig. 2 przedstawia fig. 3. Zewne- 55 trzne wezsze powierzchnie uszczelek lla, llb sa kuliste.Material poduszki dociskowej 5 miedzy uszczelkami na bocznej powierzchni poduszki dociskowej uformowany jest wklesle. Dzieki temu znacznie zmniejsza sie powierz¬ chnia styku poduszki i wewnetrznej powierzchni 7 gniazda 60 4, a wiec takze i istniejace zwykle tarcie. Uszczelki pola¬ czone sa ze soba zebrami 12 w jeden pakiet. Uszczelki sa naprzemian róznej dlugosci, mianowicie uszczelki lla sa krótsze od uszczelek llb.Fig. 4 przedstawia czesciowy przekrój lozyska czopowe- 65 go w którym na calej wysokosci poduszki dociskowej 590656 znajduje sie uszczelka 13. Uszczelka jest pod szczelina 6 zaokraglona. Celem zwiekszenia podatnosci uszczelki 13, a wiec odpornosci na odksztalcenia przy przechylach lozy¬ ska przegubowego, zastosowano karby 14. Uszczelka 13 siega az do dna 4b gniazda. Dzieki ternu, ze z wewnetrzna powierzchnia 7 stykaja sie wylacznie uszczelki 13, siegaja¬ ce calej wysokosci poduszki dociskowej 5 zmniejszone zostaje tarcie miedzy poduszka a powierzchnia 7 sciany „ bocznej 4a gniazda lozyska. Uszczelki 13 zamocowane sa za pomoca zeber 15.Na fig. 5 przedstawiony jest inny przyklad wykonania lozyska przegubowego. Zastosowanie róznej dlugosci uszczelki 16 i 17 maja ksztalt krazkowy i zamocowane sa w odstepach od siebie. Przestrzen miedzy uszczelkami 16 i 17 takze w tym przypadku wypelniona jest materialem poduszki dociskowej 5. W naroznikach przy szczelinie 18 uszczelki 16 i 17 sa sfazowane.W wykonaniu wedlug fig. 6 lozysko sklada sie z gniazda górnego 19 i dolnego 20. Sciany boczne obu tych gniazd tworza miedzy soba na polowie wysokosci na calym obwo¬ dzie szczeline 21. Do uszczelnienia szczeliny 21 przewi¬ dziane sa uszczelki 22, znajdujace sie naprzeciwko tej szczeliny w poduszce docikowej 5. Uszczelki 22 maja ksztalt pólkolisty, przy czym strona plaska styka sie ze scianami bocznymi obu gniazd lozyska czopowego.Fig. 7 przedstawia poduszke dociskowa 5otoczona plyta górna 23 oraz dolna 24. Dowzmocnienia poduszkiobciazo¬ nej niepokazanymi elementami budowli,przed poziomymi przesunieciami, sluzy otaczajacy ja z zewnatrz pierscien stalowy 25. Obie szczeliny 26, 27 miedzy stalowym piers¬ cieniem 25 a plytami 23, 24 ue iczelniaja uszczelki 28, 29, tworzace górny i dolny pakiet uszczelek. Uszczelki 28, 29 moga byc na stale zwiazane z plytami 23,24. Linia kresko¬ wana 34 oznacza granice strefy miekkiej i utwardzonej w poduszce dociskowej.Lozysko czopowe wedlug fig. 8 sklada sie z gniazda dolnego 30, poduszki dociskowej 5 i plyty 32, która naj¬ czesciej jest stalowa plyta chromowana. Do plyty 32 z jed¬ nej strony, a do wewnetrznej powierzchni 7 gniazda dolne¬ go 30 z drugiej strony, przylegaja uszczelki 33 zewnetrzny¬ mi wezszymi bokami. Z uszczelka 33 styka sie plyta 35, wykonana przykladowo z PTFE.W opisanych wyzej przykladach zalecana grubosc uszczelek wynosi od 3 do 5 mm, zas odstepymiedzy nimi od 2 do 3 mm.Fig. 9 przedstawia lozysko czopowe skladajace sie z czesci górnej 3, stanowiacej rodzaj przykrywy, oraz z czesci dolnej 4, do której przykrywa wchodzi i spoczywa na znajdujacej sie tam poduszce dociskowej 5. Lozysko umieszczone jest miedzy elementami budowli 1, 2. Do uszczelnienia szczeliny 6 miedzy czescia górna 3 a wewne¬ trzna powierzchnia 7 czesci dolnej sluza uszczelki 48h, 48v, umieszczone naprzemian na obwodzie poduszki docisko¬ wej. Uszczelki 48h usytuowane sa poziomo, zas 48v piono¬ wo. Bezposrednio przed szczelina 6 w strefie 49 obie uszczelki zachodza na siebie. Pod wplywem obciazenia krótsze boki uszczelek, graniczace zpowierzchniapodusz¬ ki dociskowej 5, przylegaja do wewnetrznej powierzchni 7 czesci dolnej 4 oraz do spodu czesci górnej 3.Fig. 10 przedstawia widok z góryna poduszke dociskowa i uszczelki 48H, 48v, przy czym widoczne sa krótsze boki uszczelek. W przykladzie wykonania wedlug fig. 9 i 10 uszczelki sa plaskie i wydluzone, przy czym dluzszy bok uszczelki poziomej 48h jest równolegly do spodu czesci górnej 3, zas dluzszy bok uszczelki pionowej 48vprzebiega 6 równolegle do wewnetrznej powierzchni 7 czesci dolnej 4.Na fig. 11 i 12 pokazane sa przyklady wykonania, przy których zarówno uszczelki poziome jak i pionowe sa ze soba polaczone naprzeciwleglymi koncami, przy czym od- cinki tworzace uszczelke 42 sa skosnie usytuowane do kierunku linii obwodu, przy lozyskach o nie kolowym przekroju sa one wykonane prostopadle do powierzchni poduszki dociskowej. Osadzone w poduszce dociskowej poziome uszczelki 41 sa identyczne z uszczelkami piono- wymi 42. Odmiana wariantu z fig. 11 jest przyklad wyko¬ nania przedstawiony na fig. 12, w którym uszczelki 43,44 w strefie zachodzenia na siebie sa zakrzywione. Uszczelki poziome 44 tworza wstege przebiegajaca wzdluz uszczel¬ nianej szczeliny, osadzona w poduszce dociskowej. Prosto- padle do niej osadzona jest w poduszce druga wstega, utworzona z uszczelek 43, które górnym punktem lacza¬ cym granicza z powierzchnia poduszki dociskowej.Nastepny przyklad wykonania lozyska czopowego jest pokazany na fig. 13. Górna czesc lozyska w postaci pokry- wy 3 graniczy z górnym elementem budowli 1 i wchodzi do czesci dolnej w postaci gniazda 4, gdzie opiera sie na znajdujacej sie tam poduszce dociskowej 5. Gniazdo 4 spoczywa na dolnym elemencie budowli 2. Poduszka doci¬ skowa 5 wykonana jest z materialu podatnego, takiego jak na przyklad kauczuk sztuczny lub naturalny. Aby unie¬ mozliwic przy obciazeniu lozyska wychodzenie materialu poduszki przez szczeline 6, zastosowano jako uszczelke skretke drutowa 57, która umieszczona jest wzdluz górnej krawedzi poduszki, przed szczelina 6. Dla uproszczenia rysunku odstepy miedzy zwojami skretki narysowano w zwiekszonej skali. W praktycznym wykonaniu skretka ma okolo 12 mm srednicy zewnetrznej, przy czym przekrój drutu jest prostokatny o wymiarach 1x4 mm, a odstep miedzy zwojami wynosiokolo 0,3 mm. Zalecanym materia- lem na drut jestmosiadzlub braz, a nadaje sie takze stal lub tworzywo sztuczne, jak na przyklad poliamid. Przestrzen wewnatrz skretki oraz miedzy zwojami wypelnia material poduszki dociskowej. Dzieki temu powstaje pewne i zwar¬ te polaczenie skretki drutowej 57 z poduszka dociskowa 5. 40 Fig. 14 przedstawia w powiekszeniu wycinek poduszki dociskowej 5. Z rysunku wynika okragly ksztalt lozyska czopowego, do którego dopasowane jest wciecie skretki drutowej 57.Fig. 15 przedstawia w skali powiekszonej widok skretki 45 drutowej 57, wykonanej z drutu oprzekroju prostokatnym, który zwiniety jest wyzsza krawedzia w pionie. Takie zwiniecie drutu zapewnia uzyskanie zwiekszonej stabil¬ nosci skretki 57 oraz duzej powierzchni zwiazania skretki z materialem poduszki dociskowej 5. Linia kreskowana 50 zaznaczono na fig. 15 prostokatny przekrój drutu skretki.Uksztaltowanie poduszki dociskowej moze oczywiscie od¬ biegac od ksztaltu okraglego. 55 PL