Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do zakrywania szczeliny dylatacyjnej budowli, na przyklad mostu, jezdni i podobnej, za pomoca tasmy z elastycznego materialu, na przyklad z gumy, mocowanej za pomoca zeberek mocujacych w czesci budowli wykonanych z obu stron szczeliny dylatacyjnej.W znanym urzadzeniu do zakrywania szczeliny dylatacyjnej zeberko mocujace tworzy na przyklad srodnik ksztaltownika w ksztalcie litery T, którego stopka jest polaczona sztywno srubami z plyta, przy czym ksztal¬ towniki takie sa przymocowane do czesci budowli z obu stron szczeliny dylatacyjnej. W konstrukcji takiej nie ma mozliwosci wywierania naprezenia wstepnego na tasme zakrywajaca, aby przy ruchu obu czesci budowli wzgledem siebie zapewnic szczelnosc urzadzenia zakrywajacego. Aby zapewnic szczelnosc tasmy zakrywajacej wzgledem dochodzacej do niej masy zalewowej zastosowano juz w tej znanej konstrukcji katowniki, przykrecone wspólnie z ksztaltownikiem w ksztalcie litery T i zapewniajace pewne naprezenie wstepne odcinków tasmy zakrywajacej, usytuowanych pomiedzy sztywnymi zeberkami mocujacymi a pionowymi ramionami katowników.Po skreceniu ksztaltownika w ksztalcie litery T i katownika przestrzen miedzy tasma zakrywajaca a czescia budowli zamyka sie za pomoca masy zalewowej.Zadaniem wynalazku jest polepszenie szczelnosci urzadzenia do zakrywania spoin dylatacyjnych budowli, przy czym polepszenie to powinno byc osiagane bez zwiekszonych kosztów konstrukcji, a ponadto nawet w przypadku szerokich szczelin nalezy zapobiec wyginaniu sie tasmy zakrywajacej przy ruchu ruchomych czesci budowli, gdy tasma ta jest poddawana duzym silom sciskajacym.Zadanie to zostalo rozwiazane wedlug wynalazku w ten sposób, ze zeberka mocujace sa zlozone z poszcze¬ gólnych, przebiegajacych wzdluz tasmy zakrywajacej odcinków, które sa wyposazone w gwintowane tulejki, usytuowane poprzecznie do szczeliny dylatacyjnej, przy czym w tulejki te wkrecone sa sruby naprezajace, które sa umieszczone przeiotowo w elemencie przytwierdzonym do czesci budowli.Zeberka mocujace sa przestawne wzgledem wymienionych elementów tak, ze usytuowana pomiedzy nimi czesc tasmy zakrywajacej moze podlegac okreslonemu naprezeniu wstepnemu/Takie naprezenie wstepne zape¬ wnia, ze krawedz boczna tasmy zakrywajacej nie przemieszcza sie nawet przy najwiekszych wydluzeniach.2 89 722 Naprezenie wstepne mozna przy tym róznie ustawiac, poniewaz zeberka mocujace skladaja sie z poszczególnych odcinków. Rózne naprezenie wstepne sa korzystne, poniewaz zgodnie z doswiadczeniami poszczególne odcinki tasmy zakrywajacej sa stale obciazane kolami pojazdów, natomiast dla odcinków usytuowanych miedzy nimi ma to rzadko miejsce. Kola pojazdu dzialaja na tasme zakrywajaca róznie w zaleznosci od kierunku jazdy, co równiez mozna uwzglednic przy dobieraniu naprezenia wstepnego.Szczególnie prosta konstrukcje urzadzenia wedlug wynalazku uzyskano przez to, ze w czesci budowli umieszczone sa katowniki, których poziome ramie jest przymocowane do górnej powierzchni czesci budowli i których pionowe ramie ma otwory przelotowe na sruby naprezajace.Szczególnie korzystne uszczelnienie przed dostepem wody, brudu i podobnych czynników uzyskano przez to, ze pionowe ramie jest doprowadzone az do powierzchni jezdni i stanowi powierzchnie przylegania dla krawe¬ dzi bocznej tasmy zakrywajacej.Aby uniknac uwypuklania sie tasmy zakrywajacej przy speczaniu jej, zeberka mocujace moga byc umie¬ szczone rozbieznie wzgledem pionowego ramienia katownika w kierunku górnej powierzchni czesci budowli.Korzystnie dolna strona tasmy zakrywajacej pomiedzy zeberkami mocujacymi ma przynajmniej jedno lukowe, rozciagajace sie wzdluz tasmy zakrywajacej wglebienie. W przypadku czesci budowli ruchomych wzgledem siebie tasma zakrywajaca ma korzystnie pomiedzy lukowymi wglebieniami odpowiednia liczbe powierzchni przylozenia spoczywajacych na górnej powierzchni czesci budowli. Przy speczaniu tasmy zakrywajacej tasma ta dociska silnie do podloza, co zapewnia dodatkowa stabilizacje polozenia tasmy, majaca duze znaczenie przy obciazaniu tej tasmy toczacymi sie ciezarami.Z drugiej strony urzadzenie zakrywajace szczeline dylatacyjna moze byc wykonane tak, ze wglebienia o przekroju lukowym dodatkowo stabilizuja tasme zakrywajaca. Uzyskuje sie przez to te zalete, ze przy sciska¬ niu lub rozciaganiu tasmy zakrywajacej wystepujace wewnatrz tasmy naprezenia rozkladaja sie równomiernie na elementy mocujace umieszczone w obszarach brzegowych. Zastosowane dodatkowo urzadzenia stabilizujace za¬ pewniaja odprowadzanie sil odksztalcajacych wewnatrz tasmy, przy czym wystepujace przesuniecia materialu nie powoduja uniesienia tasmy z dna wyciecia jezdni lub w stosunku do stykajacych sie z nia warstw nawierzchni.Wglebienie w dolnej czesci tasmy moze byc wykonane jako ekscentryczne. Korzystnym jest, gdy lukowe wglebienie ma w kierunku wzdluznym szereg umieszczonych jedno za drugim ekscentrycznych wglebien na stosunkowo krótkich odcinkach, przy czym wglebienia te sa usytuowane na przemian po obu bokach wglebienia lukowego.Wedlug innego przykladu wykonania urzadzenia wedlug wynalazku w lukowym wglebieniu umieszczone sa w odstepach od siebie zeberka, przebiegajace poprzecznie do szczeliny dylatacyjnej. Zeberka te sa korzystnie wykonane jako jedna calosc z tasma zakrywajaca.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia pierwszy przyklad wykonania urzadzenia dla nieruchomych czesci budowli, fig. 2 przedstawia urzadzenie z fig. 1 przystosowane do ruchomych czesci budowli, fig. 3 przedstawia drugi przyklad wykonania urzadzenia, fig. 4 przedstawia inny przyklad rozwiazania elementów naprezajacych, fig. 5 przedstawia przyklad rozwiazania urzadzenia o stosunkowo malej szerokosci, jednak przewidzianego na stosunkowo duze wydluzenia, a fig. 6 i 7 przedstawiaja urzadzenie przewidziane na stosunkowo duze wydluzenia.Szczelina dylatacyjna 10 przewidziana jest pomiedzy dwiema czesciami 11 i 12 budowli takiej jak most, nawierzchnia ulicy i podobne. Na betonowym podlozu umieszczona jest nawierzchnia skladajaca sie z warstwy wiazacej 13 i warstwy scieralnej 14. Warstwa wiazaca 13 jest wykonana z bitumu i spoczywa na podlozu za posrednictwem izolujacej warstwy 15 tworzywa sztucznego. Warstwa 15 moze byc wzmocniona wlóknem szkla¬ nym.Warstwy 13, 14 i 15 nie sa doprowadzone do szczeliny dylatacyjnej 10, na skutek czego w nawierzchni utworzone jest wyciecie przeznaczone do umieszczania w nim pokrywy szczeliny. Wedlug pierwszego przykladu rozwiazania wynalazku kazda czesc 11 i 12 budowli ma równolegle do szczeliny dylatacyjnej 10 katownik 16, który ma poziome ramie 17 i pionowe ramie 18. Poziome ramie 17 jest zamocowane na górnej powierzchni 19 czesci budowli tak, ze ramie 17 jest zespawane z uzbrojeniem 20, umieszczonym w tej czesci. Górna powierz¬ chniami ramienia 17 jest gladka jako powierzchnia przeznaczona do nalozenia tasmy 22 zakrywajacej szczeline.Pionowe ramie 18 katownika 16 dochodzi w tym przykladzie wykonania az do powierzchni jezdni. Na swej dlugosci pionowe ramie 18 ma szereg otworów przelotowych 23, przez które przechodza sruby mocujace 24. Leb 25 sruby mocujacej 24 jest usytuowany przy powierzchni ramienia 18 po stronie warstwy wiazacej 13.Równolegle do pionowych ramion 18 w tasmie 22 zakrywajacej szczeline umieszczone sa zeberka 26. Zeberka 26 pokazane na rysunku jedynie w przekroju sa zlozone z poszczególnych odcinków, które sa umieszczone w tasmie 22 nawzajem równolegle do szczeliny dylatacyjnej 10. Kazdy odcinek zeberka 26 ma dwie odpowiednio skiero¬ wane na zewnatrz tulejki gwintowane 27, które koncza sie w niewielkiej odleglosci od powierzchni bocznej 2889 722 3 tasmy 22. Sruby mocujace 24 sa polaczone z tulejkami 27 tak, ze przy montazu tasmy 22 jej czesciom usytuowa¬ nym pomiedzy zeberkami 26 a pionowymi ramionami 18 nadawane jest naprezenie wstepne. Dzieki temu powierzchnie 28 sa dociskane plasko do skierowanych do wewnatrz powierzchni pionowych ramion 18 i zapew¬ niaja przy wszystkich wystepujacych obciazeniach szczelne zamykanie przed doplywem wody, wilgoci, kurzu, brudu i podobnych. Zlozone z oddzielnych odcinków zeberka 26 umozliwiaja ukladanie tasmy 22, o duzej dlugosci, przy czym tasme te nastepnie przecina sie na odpowiednie dlugosci. Specjalne narzedzia nie sa potrzebne, poniewaz elastyczna tasme 22 mozna ciac jedynie pomiedzy odcinkami zeberek 26. Tasme 22 mozna w ten sposób ciac równiez ukosnie, przy czym uklada sie ja wtedy z przerw.Wystajace lby 25 srub mocujacych umozliwiaja regulacje naprezenia wstepnego. Po przeprowadzonej regulacji lby te mozna zakryc warstwa 15 tworzywa sztucznego. Wreszcie naklada sie warstwe wiazaca 13 i warstwe scieralna 14 az do wysokosci warstwy 15 lub pionowych ramion 18.Na fig. 2 pokazano w przekroju tasme 22 szczeliny dla czesci budowli ruchomych wzgledem siebie. Tasma zakrywajaca 22 ma na stronie dolnej pomiedzy zeberkami 26 dwa lukowe wglebienia 29. Oba wglebienia 29 rozciagaja sie w poprzek szczeliny dylatacyjnej 10. Pomiedzy wglebieniami 29 tasma zakrywajaca 22 ma powie¬ rzchnie oparcia na górnej powierzchni 19 czesci budowli 11. Na górnej powierzchni tasmy zakrywajacej 22 w obszarze nad powierzchnia 30 pomiedzy wglebieniami 29 moga byc wykonane podluzne wyciecia 31. Wycie¬ cia 31 przebiegaja wzdluz szczeliny dylatacyjnej 10 i zbiegaja sie ze soba. Moga miec one przykladowo taka sama dlugosc jak odcinki zeberek 26.Ponadto pod wzdluznymi wycieciami 31 w tasmie 22 sa umieszczone sztywne plytki 32, pokazane na fig. 2 linia przerywana. Plytki 32 sa równiez zlozone z poszczególnych odcinków. Przy odksztalcaniu tasmy zakrywajacej 22 wglebienia 29 zapewniaja, ze tasma jest sciskana zgodnie ze strzalkami P w kierunku powie¬ rzchni 30, na skutek czego powierzchnia ta dociska do górnej powierzchni 19 czesci budowli. Tasma 22 nie tworzy dzieki temu kopuly, lecz przy silnych odksztalceniach tworzy jedynie slaba linie falista. Jezeli tasma o takim ksztalcie zostanie obciazona przez laczace sie ciezary wówczas tasma nie jest przesuwana z jednego miejsca na drugie na calej swej dlugosci, poniewaz czesc przesuniecia zostaje juz skompensowana w obszarze powierzchni 30. W ten sposób uniknieto zbyt silnego unoszenia sie powierzchni bocznych 28 w stosunku do pionowych ramion 18, na skutek czego nawet przy najwiekszych obciazeniach pozostaje czesc naprezenia wstepnego, tak, ze uniemozliwiono przenikanie wody i zanieczyszczen.Równiez przy rozciaganiu sie tasmy zapewnia sie to, ze powierzchnia 30 dociska do górnej powierzchni 19 czesci budowli. Podluzne wyciecia 31 i/lub sztywne plytki 32 polepszaja przebieg odksztalcenia tasmy 22 w kierunku strzalek P. Podluzne wyaecia 31 na stronie górnej tasmy zapewniaja ponadto, zwlaszcza w przy¬ padku dluzszych tasm dla ruchomych szczelin dylatacyjnych, kompensacje sil w obszarze powierzchni górnej, na skutek czego obciazana kolami pojazdów powierzchnia jest odporna na starzenie.Na fig. 3 pokazano równiez pokrywe szczeliny pomiedzy dwiema czesciami budowli ruchomymi wzgledem siebie. W czesci 11 budowli nie ma sruby mocujacej,, natomiast w czesci 12 zastosowana jest sruba mocujaca 24.Zeberka 36 maja w tym przykladzie wykonania wyciecia, w których osadzone sa gwintowane tulejki 27. Ponadto z katownikiem 16 polaczony jest drugi katownik 33, którego pionowe ramie 34 przylega do pionowego ramienia 18 katownika 16. Poziome ramie 35 katownika 33 jest usytuowane nieco glebiej niz poziome ramie 17 kato¬ wnika 16 i jest równiez polaczone ze zbrojeniem 20. Oba pionowe ramiona 18 i 34 maja otwór przelotowy 23 dla sruby mocujacej 24. Urzadzenie to jest przeznaczone do wiekszych naprezen wstepnych i dla szerszych szczelin.Ponadto w tym przykladzie wykonania zastosowano klinowy pasek 37 z elastycznego tworzywa sztucznego, który po dokreceniu srub 24 wsuwa sie w katownik 33. Mozna zastosowac odpowiednie wyciecie 38 na lrb 25 sruby mocujacej 24. Jak pokazano z prawej strony fig. 3 izolujaca warstwa 15 tworzywa sztucznego podobnie jak w poprzednich przykladach wykonania moze pomiedzy klinowym paskiem 37 a katownikiem 33 dochodzic az do powierzchni jezdni. Pionowe ramiona 18 i 34 katowników 16 i 33 sa w tym przykladzie wykonania szczegól¬ nie dobrze chronione pod powierzchnia jezdni.Podobnie jak w poprzednich przykladach wykonania po wlozeniu paska klinowego 37 naklada sie wars¬ twe wiazaca 13 i warstwe scieralna 14 az do pasków 37.Na fig. 4 przedstawiono inny przyklad rozwiazania urzadzenia mocujacego, przy czym usytuowane naprze¬ ciwko siebie zeberka 46 rozchodza sie w kierunku górnej powierzchni 19 czesci budowli. Pochyle umieszczenie zeberek 46 zapewnia równomierne naprezenie wstepne. Przy speczaniu tasmy zakrywajacej 22 tasma ta dociska silnie do podloza, to jest do powierzchni 19 i 21 poziomego ramienia 17. Powoduje to ustalenie polozenia tasmy 22 wzgledem podloza.W przykladzie wykonania z fig. 5—7 na powierzchniach 21 ramienia 17 za pomoca srub 85 przymocowany jest ksztaltownik 82 w ksztalcie litery T, posiadajacy stopke 83 i ramie 84. Ramie 84 jest wykonane jako zeberko, podobnie jak zeberka 26, 36, 46, które od dolu wchodzi w obszar brzegowy tasmy 22. Korzystnie jest4 89 722 gdy tasma 22 jest polaczona z zeberkiem 84 przez zawulkanizowanie. Ponadto na powierzchni górnej poziomej stopki 83 ksztaltownika 82 za pomoca srub 85 zamocowany jest sprezynujacy katownik 87, którego pionowe ramie przylega sprezyscie do wolnej powierzchni bocznej 28 tasmy 22. Naprezenie wstepne wytwarzane jest przez dokrecenie nakretek srub mocujacych. W przykladzie wykonania z fig. 5 ksztaltownik 16 ma zasadniczo w przekroju ksztalt litery T, tak ze poziome ramie 17 przechodzi w czesc 35. Izolujaca warstwa 15 tworzywa sztucznego doprowadzona jest do poziomej czesci 35 i moze przebiegac równiez do góry równolegle do ramienia 18. Przestrzen pomiedzy sprezynujacym katownikiem 87 a pionowym ramieniem 18 wzglednie warstwa scieralna 14 i warstwa wiazaca 13, po dokreceniu srub mocujacych zamykana jest za pomoca masy zalewowej 89, za pomoca wkladanego elastycznego paska 37 lub podobnych.Zamiast sprezynujacego katownika 87 i masy zalewowej 89 mozna zastosowac ksztaltownik 70 pokazany na fig. 7. Korzystnie jest wykonany ksztaltownik 70 z metalu, zwlaszcza z aluminium. Usytuowany jest on równolegle do szczeliny dylatacyjnej 10 i ma wyciecia 71 do umieszczenia srub 85. Ksztaltownik 70 przylega z niewielkim naprezeniem wstepnym do wolnej powierzchni bocznej 28 tasmy 22. Jego przekrój moze byc trapezowy, prostokatny lub jak pokazano na fig. 7 zasadniczo trójkatny, przy czym warstwa wiazaca 13 i war¬ stwa scieralna 14 dochodza bezposrednio do ukosnych powierzchni bocznych 72 a ewentualnie nawet w wyciecia 71. W obszarze jezdni usytuowany jest tylko waski pasek ksztaltownika 70, który jest wyposazony w zaczep 73 uniemozliwiajacy przesuniecie w pionie sasiedniej warstwy jezdni po powierzchni 72, Przy zastosowaniu ksztalto¬ wnika 70 katownik 16 jest zbedny i mozna go zastapic plytami 76, zespawanymi ze zbrojeniem 20. W obszarze szczeliny dylatacyjnej 10 plyta 76 ma zagieta krawedz 75, która przy szalowaniu przed zabetonowaniem zbroje¬ nia 20 sluzy jako krawedz odniesienia i moze byc usztywniona za pomoca zeberek. Pod plyta 76 moze byc umieszczona warstwa 77 ciagi iwie elastycznego tworzywa sztucznego, wtryskiwanego po zabetonowaniu przez otwór dla sruby mocujacej 85 pomiedzy plyta 76 a górna strone budowli 12. Wypelnia sie przez to ewentualna przestrzen pusta i zapobiega sie wnikaniu w te przestrzen wilgoci.Jak pokazano na fig. 5—7 pionowe ramie 84 ksztaltownika 82 w ksztalcie litery T moze byc na okreslo¬ nych odcinkach zagiete, co przedstawiono przez skosne ramie 84. Dzieki temu polepszona jest stalosc polozenia tasmy 22 na ramionach 84, 84'. Analogicznie moga byc uksztaltowane zeberka 26, 36, 46.Na stronie dolnej tasmy zakrywajacej wykonane jest wedlug fig. 5 przebiegajace wzdluz szczeliny dylat¬ acyjnej 10 wglebienie 60. Wglebienie to ma w przekroju ksztalt splaszczonego luku, który w przykladzie wykonania z fig. 5 jest ekscentryczny. Ponadto w przykladzie wykonania z fig. 5 wglebienie to ma wzdluz tasmy 22 szereg umieszczonych jedna za druga ekscentrycznie wypuklosci, usytuowanych na stosunkowo kró¬ tkich odcinkach. Wedlug fig. 5 w plaszczyznie przekroju usytuowane jest wglebienie 60' a za nia usytuowane jest wglebienie 60. Patrzac od dolu przebiegajace ukosnie krawedzie 62 i 62' wglebienia 60 i 60' tworza zeberka, które wchodza w siebie nawzajem na podobienstwo palców. Przy scisnieciu tasmy 22 material odksztalca sie zatem nie tylko w kierunku sciskania lecz równiez w kierunku poprzecznym. Wewnatrz tasmy powstaje wtedy linia naprezenia glównego przebiegajaca w ksztalcie litery S. Tosamo odnosi sie do rozciagania tasmy. Wewnatrz lukowych wglebien mozna równiez zastosowac zeberka. Zeberka te usytuowane sa poprzecznie do szczeliny dylatacyjnej w okreslonych odstepach od siebie, przy czym odstepy te w zaleznosci od wielkosci tasmy wynosza -40 cm.W przykladzie wykonania na fig. 6 zastosowano dwa przebiegajace wzdluz szczeliny dylatacyjnej 10 luko¬ we wglebienia 60, które maja taki sam przekrój na calej dlugosci tasmy 22. Wglebienia 60 sa usytuowane ekscentrycznie, a ich punkty zenitalne 61 znajduja sie z boku. Miedzy wglebieniami 60 umieszczone sa zeberka 63, które zmniejszaja sie trapezowe w kierunku górnej powierzchni 19 czesci budowli. Zeberka te koncza sie nieco nad górna powierzchnia czesci budowli. Zeberka 63 sasiednich wglebien 60 nie musza schodzic sie ze soba.Korzystnie sa one wzajemnie przestawione, tak ze przy sciskaniu tasmy 22 wystepuje odksztalcenie takie jak opisano dla przykladu wykonania z fig. 5.Zeberka 63 moga miec sztywne wkladki 64. Wkladki te sluza do tego, by przy sciskaniu tasmy byla ona jeszcze silniej odksztalcona na ksztalt litery S, gdy zeberka 63 nie zbiegaja sie ze soba, a tasma zakrywajaca 22 jest w obszarze srodkowym pomiedzy wglebieniami 60 dociskana do górnej powierzchni 19 czesci budowli.Zarówno podluzne wyciecia 31 na górnej powierzchni tasmy 22 jak równiez lukowe wglebienia 29, 60 na dolnej stronie tasmy zakrywajacej 22 zapewniaja, ze przy naprezeniu wstepnym jak równiez podczas pracy na skutek wplywów atmosferycznych i mechanicznych zachowana zostanie szczelnosc styków w obszarze powie¬ rzchni 21 i 28 w celu ochrony czesci metalowych.89722 5 PL