Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania stezonych wodnych roztworów soli potasowej kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksy)-propionowego) nizej nazywanego skrótowo kwasem 2,4-DP), przy czym sól ta moze byc zastapiona czesciowo sola sodowa kwasu 2,4- DP, sola potasowa lub sodowa kwasu 2-metylo-4-chlorofeno- ksyoctowego (nizej nazywanego skrótowo kwasem MCPA).Znane jest stosowanie tych roztworów soli kwasu 2,4-DP jako herbicydy. Srodki zawierajace te sole uzyskaly duze znaczenie w technice. W praktyce stosuje sie wodne roztwory soli kwasu 2,4-DP zwlaszcza soli potasowej tego kwasu, przy czym stezenia wynosza najwyzej 570 g/kg roztworu.Stezone roztwory maja te zalete, ze mozna je wytworzyc latwo poniewaz nie stosuje sie suszenia kwasu otrzymanego w postaci wilgotnej. Ponadto mozna je rozcienczac woda w sposób bardzo prosty i szybki do zadanego stezenia. Wada ich jest jeszcze zbyt male stezenie, a w zwiazku z tym trzeba transportowac zbyt duzy ciezar w stosunku do substancji czynnej. Ponadto roztwory te nie sa wystarczajaco wytrzymale na niskie temperatury.Wiadomo równiez ze mozna stosowac jako herbicydy sole kwasu MCPA, zwlaszcza sól sodowa. Herbicyd ten ma równiez wielkie znaczenie w technice ochrony roslin. Sól sodowa kwasu MCPA stosuje sie w postaci stalego zestawu, w którym zawartosc soli siega 890 g/kg zestawu.Sole metali alkalicznych kwasu 2,4-DP sa silnie higroskopijne w zwiazku z tym nie mozna je stosowac w praktyce w postaci stalej. Zaleta stalych zestawów jest wysoka zawartosc substancji czynnej, a w zwiazku z tym nieznaczny ciezar transportowy w stosunku do substancji czynnej. Ponadto sa one oczywiscie wytrzymale na niskie temperatury. Wada zestawów stalych jest ich wyzszy koszt wytwarzania, poniewaz produkt nalezy najpierw wysuszyc. Ponadto nie mozna ich tak latwo rozcienczac woda do zadanego stezenia koncowego tak jak zestawy wodne.Istnieje w technice zapotrzebowanie na bardzo stezone wodne roztwory soli kwasu 2,4-DP i kwasu MCPA, które w znacznym stopniu laczyloby zalety mniej stezonych roztworów wodnych i zestawów stalych.Przy próbach wytwarzania stezonych roztworów wodnych soli potasowej kwasu 2,4-DP przez wprowadze¬ nie do stezonego wodnego roztworu lugu potasowego nierozpuszczalnego w wodzie kwasu 2,4-DP powstaje2 87 132 niejednorodna mieszanina pomimo bardzo intensywnego mieszania. Wprowadzony kwas pokrywa sie lepka, sluzowata masa, która wydziela sie z lugu potasowego. W ten sposób nie udalo sie otrzymac jednorodnych bardzo stezonych wodnych roztworów soli potasowej kwasu 2,4-DP, pomimo wysokiego nakladu srodków technicznych. Wynika z tego wniosek, ze bardzo stezone roztwory nie moga istniec.Niespodziewanie jednak stwierdzono, ze stezone, wodne roztwory soli potasowej kwasu 2,4-DP otrzymuje sie przez wprowadzenie do stalego kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksy)-propionowego, ewentualnie zawierajacego 40% wagowych wody, korzystnie 30%, wodorotlenku potasu i wody, ewentualnie wodorotlenku potasu rozpuszczonego w wodzie do zobojetnienia kwasu, przy czym ilosci kwasu, zasady i wody dobiera sie tak aby otrzymac stezenie soli potasowej kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksy)-propionowego wynoszace co najmniej 600 g/kg roztworu, przy czym mozna zastapic taka czesc kwasu alfa,(2,4-dwuchlorofenoksy)-propionowego kwasem 2-metylo-4-chlorofenoksyoctowym i taka czesc wodorotlenku potasu wodorotlenkiem sodu, aby w roztworze zastapic do 50% wagowych soli potasowej kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksy)-propionowego sola sodowa kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksy)-propionowego, sola potasowa kwasu 2-metylo-4-chlorofenoksyocto- wego i/lub sola sodowa kwasu 2-metylo-4-chlorofenoksyoctowego.Ze wzgledów praktycznych, a zwlaszcza dla ustalenia jednoznacznych wielkosci wszystkie stosunki wagowe odnosza sie do roztworu stanowiacego produkt gotowy. Stanowi to niespodziewane stwierdzenie, ze mozna otrzymac bardzo stezone wodne roztwory soli potasowej kwasu 2,4-DP przez wprowadzenie do kwasu silnie stezonego lugu potasowego, natomiast nie mozna otrzymac takich roztworów odwrotnie przez wprowadze¬ nie stalego kwasu do lugu potasowego. Niespodziewane jest równiez, ze bardzo stezone wodne roztwory nie krystalizuja lecz zachowuja calkowita jednorodnosc przy chlodzeniu. Stezone roztwory otrzymane sposobem wedlug wynalazku sa niespodziewanie wytrzymale na niskie temperatury.Przy blizszym badaniu procesu otrzymywania stezonych roztworów wedlug wynalazku stwierdzono nastepujace zjawiska: przy wprowadzaniu kwasu 2,4-DP do stezonego roztworu lugu sodowego otrzymuje sie trójskladnikowy uklad, który stanowi wodorotlenek potasu, sól potasowa kwasu 2,4-DP i woda. Tworzaca sie sól potasowa kwasu 2,4-DP jest prawie nierozpuszczalna w stezonym lugu potasowym i wydziela sie z lugu w postaci sluzowatej i jednoczesnie powleka czastki kwasu przerywajac dalszy proces zobojetnienia. Uklad trójskladnikowy wodorotlenku potasu, soli potasowej kwasu 2,4-DP i wody nie daje jednorodnej mieszaniny we wszystkich warunkach stezen. Przy duzym stezeniu alkaliów mieszanie sie skladników nie zachodzi. Natomiast przy wprowadzeniu wodnego lugu potasowego do kwasu 2,4-DP powstaje uklad trójskladnikowy, którego skladniki stanowia kwas 2,4-DP, sól potasowa kwasu 2,4-DP i woda. Niespodziewanie uklad taki tworzy jednorodna mieszanine we wszystkich warunkach stezen.Jako substancje wyjsciowe stosuje sie nastepujacy produkt: kwas 2,4-DP w postaci suchej lub tez w postaci wilgotnej,w jakiej otrzymuje sie go w procesie technicznego wytwarzania. Otrzymany kwas techniczny zawiera na ogól 5—30% wagowych wody, korzystnie 10—25% wody.Kwas MCPA mozna wprowadzic w postaci suchej, korzystnie jednak w postaci produktu technicznego otrzymywanego w skali wielotechnicznej. Produkt ten zawiera 5—40% wagowych wody, korzystnie 10—20% wody.Wodorotlenek potasu mozna wprowadzic w postaci stalej, korzystnie jednak w postaci stezonego roztworu wodnego zawierajacego 40—60% wagowych wodorotlenku potasu.Wodorotlenek sodu mozna stosowac w postaci stalej, korzystnie jednak wodnego roztworu zawierajacego okolo 40—60% wagowych wodorotlenku sodu.Jak juz podano, kwas 2,4-DP do pewnego stopnia mozna zastapic kwasem MCPA, a wodorotlenek potasu do pewnego stopnia wodorotlenkiem sodu, tak aby w stezonym roztworze zastapic do 50% wagowych soli potasowej kwasu 2,4-DP sola sodowa kwasu 2,4-DP, sola potasowa kwasu MCPA i/lub sola sodowa kwasu MCPA.Otrzymywanie bardzo stezonych wodnych roztworów soli potasowej kwasu 2,4-DP mozna przeprowadzic sposobem wedlug wynalazku róznymi metodami. Wspólna cecha wszystkich metod sposobu wedlug wynalazku polega na tym, ze kwas 2,4-DP zobojetnia sie woda i lugiem w ukladzie trójskladnikowych: kwas 2,4-DP (woda) sól kwasu 2,4-DP w faziejednorodnej. \ Stezone roztwory sposobem wedlug wynalazku mozna otrzymac przez zaladowanie kwasu, ewentualnie wilgotnego i dodawanie wodnego lugu potasowego, ewentualnie z dodatkiem lugu sodowego do zobojetniania, przy czym juz po dodaniu nieznacznej ilosci lugu powstaje klarowny roztwór, lub przez zaladowanie kwasu ewentualnie w postaci suchej i dodaniu wody oraz wodorotlenku potasu lub wodorotlenku potasu i wodorotlen¬ ku sodu w postaciach suchych, ponadto mozna zaladowac kwas, ewentualnie wilgotny i dodac mala ilosc wody i bardzo stezony lug potasowy lub bardzo stezony lug potasowy sodowy.Wytwarzanie stezonych wodnych roztworów sposobem wedlug wynalazku prowadzi sie na ogól w tempe¬ raturze 20-120°C korzystnie 50-90°C.87 132 3 Bardzo stezone roztwory zawieraja 600-850 g soli/kg roztworu, korzystnie 650-800 g soli/kg roztworu.Przy zawartosci soli 600—650 g/kg roztwory sa jeszcze plynne, przy zawartosci 650—700 g lepkie, a przy zawartosci soli 700—850 g sa w postaci pasty.Wytrzymalosc na niskie temperatury tych roztworów wodnych jest praktycznie calkowicie wystarczajaca.Nawet w temperaturze —20°C nie zachodzi rozwarstwienie sie roztworów, np. w wyniku wykrystalizowania soli.Roztwory winny byc doprowadzone do wartosci pH wynoszacej korzystnie 7—12. W ten sposób zapobiega sie obnizeniu wartosci pH ponizej 7 przy rozcienczeniu koncentratu woda o odczynie kwasnym, a tym samym ewentualnemu wytraceniu sie kwasu, który móglby zatkac dysze opryskiwaczy. Ponadto do roztworów tych mozna wprowadzic znane emulgatory lub dyspergatory w ilosci 0,5—5% wagowych. Zapobiega to wytraceniu sie soli wapniowej kwasu 2,4-DP przy rozcienczaniu koncentratu bardzo twarda woda.Bardzo stezone roztwory otrzymane sposobem wedlug wynalazku wykazuja szereg zalet. Mozna je otrzymac w bardzo prosty sposób, gdyz mozna stosowac bezposrednio otrzymywany w postaci wilgotnej kwas 2,4—DP lub kwas MCPA. Wodne koncentraty rozcienczaja sie w bardzo prosty sposób za pomoca wody do zadanych stezen koncowych.Ze wzgledu na bardzo duze stezenie zawieraja one nieznaczne ilosci substancji balastowych. Ciezar transportowany jest maly w stosunku do zawartosci substancji czynnej. Ponadto mozna je latwo przesaczyc usuwajac z nich w ten sposób jakiekolwiek substancje stale, które moglyby zatkac dysze.Nowe krancowo stezone wodne roztwory soli potasowej kwasu alfa-(2.4-dwuchlorofenoksy)-propionowego o wartosci pH 7—12, które zawieraja co najmniej 600 g soli potasowej kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksypropiono- wego na 1 kg roztworu, przy czym do 50% wagowych soli potasowej kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksy) -pro- pionowego mozna zastapic sola sodowa kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoksy)-propionowego, sola potasowa kwasu 2-metyIo-4-chIorofenoksyoctowego i/lub sola sodowa kwasu 2-metylo-4-chlorofenoksyoctowego, odznaczaja sie wyjatkowa stabilnoscia chlodnicza, a stosowanie ich jest bardzo korzystne.Stezone roztwory otrzymane sposobem wedlug wynalazku zawieraja korzystnie 650 do 800 g podanych wyzej soli w 1 kg roztworu. Ponadto korzystnie w roztworach wodnych otrzymanych sposobem wedlug wynalazku, które zawieraja w 1 kg 650—800 g wymienionych soli, 10-40% soli potasowej kwasu alfa-(2,4-dw- uchlorofenoksy)-propionowego moze byc zastapiona sola sodowa kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofenoks\J-propionow- ego. Mozna równiez w stezonych roztworach otrzymanych sposobem wedlug wynalazku wykazujacych wartosc pH 7-12 i zawierajacych 650—800 g soli w 1 kg zastapic 10-40% soli potasowej kwasu alfa-(2,4-dwuchlorofeno- ksy)-propionowego zastapic sola potasowa kwasu 2-metylo-4-chlorofenoksy-octowego.Przyklad I. Do aparatu zaopatrzonego w mieszadlo wprowadzono 48 g kwasu 2,4-DP i wkroplono przy mieszaniu rozpoczynajac od temperatury pokojowej 50% wodny lug potasowy. Po wprowadzeniu okolo —15 g lugu potasowego zawartosc kolby byla plynna, a po wprowadzeniu ogólem 21,8 g lugu potasowego wykazywala odczyn obojetny. Wskutek wydzielania sie ciepla zobojetniania wsad ogrzal sie do temperatury 70°C, a po ochlodzeniu przeksztalcil wpaskowata miekka mase rozpuszczajaca sie w wodzie. Oznaczenie zawartosci wykazalo stezenie soli potasowej kwasu 2,4-DP wynoszace 787 g/kg roztworu.Przyklad II. Zaladowano 946 g kwasu 2,4-DP o zawartosci wody okolo 13% i wedlug przykladu I potraktowano 50% lugiem potasowym. Po dodaniu ogólem 395 g lugu osiagnieto wartosc pH 11 przy wzroscie temperatury do 75°C. Roztwór przesaczono i wprowadzono do niego 1% technicznego emulgatora. Analityczne oznaczenie wykazalo zawartosc 700 g soli potasowej kwasu 2,4-DP/kg roztworu (D10° 1,3648). Roztwór w próbie magazynowania w temperaturze —20°C wykazal calkowita wytrzymalosc na niskie temperatury.Przyklad III. Mieszanine skladajaca sie z 650 g wilgotnego kwasu 2,4-DP (zawartosc wody okolo 12%) i228g kwasu MCPA (zawartosc wody okolo 15%) zadano 394 g 50% wodnego technicznego lugu potasowego do osiagniecia wartosci pH 11, przy czym temperatura wzrasta do 85°C. Po dodaniu 1% emulgatora i przesaczeniu otrzymano rozpuszczalny w wodzie zestaw, który nie krystalizowal nawet w temperaturze —20°C (D20° 1,3572). Oznaczenie zawartosci wykazalo 670 g soli potasowej 2,4-DP i MCPA/kg roztworu. PL PL PL PL PL PL PL