PL84064B1 - Additives for the dispersing properties of lubricating oils[gb1405645a] - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia dodatku dyspergujacego do olejów smarowych i paliw plynnych.

Z francuskiego opisu patentowego nr 1254 094 znane sa dodatki dyspergujace, otrzymywane w wyniku reakcji kwasu lub bezwodnika alkenylo- bursztynowego, zawierajacego w lancuchu alkeny- lowym co najmniej 50 atomów wegla, z poliamina polietylenowa. Znane sa równiez, z francuskiego opisu patentowego nr 1 396 645, jako dodatki dysper¬ gujace i przeciwkorozyjne, produkty reakcji wspom¬ nianego wyzej kwasu lub bezwodnika alkenylobur- sztynowego z alkoholem polihydroksyalkenylowym.

Dyspergujace dzialanie tych zwiazków jest jednak ograniczone stosunkowo niska stabilnoscia termicz¬ na, brakiem odpornosci na hydrolize oraz brakiem zasadowosci.

Nieoczekiwanie stwierdzono, ze mozna uzyskac wysokiej jakosci dodatek dyspergujacy z miesza¬ niny poreakcyjnej otrzymanej w wyniku estryfika- cji podstawionych oraz pochodnych kwasów karbo_ ksylowych, przez zobojetnienie zwiazkiem amino¬ wym wolnych grup karboksylowych pozostalych w mieszaninie.

Celem wynalazku bylo opracowanie dodatku dyspergujacego o lepszych wlasnosciach dyspergu¬ jacych smary i paliwa od znanych srodków tego typu.

Wedlug wynalazku sposób wytwarzania dodatku dyspergujacego do olejów smarowych i paliw plyn¬ nych, polega na tym, ze mieszanine otrzymywana w wyniku estryfikacji alkoholu jedno- lub wielo- wodorotlenowego i/lub zwiazku aromatycznego je¬ dno- lub wielowodorotlenowego kwasem karboksy- lowym podstawionym rodnikiem weglowodorowym odpowiednio nasyconym, o co najmniej 30 atomach wegla, korzystnie co najmniej 50 atomach wegla, lub pochodna tego kwasu, taka jak bezwodnik, chlorek kwasowy lub ester, poddaje sie calkowite- io mu zobojetnieniu zwiazkiem zasadowym nie daja¬ cym popiolu, przy czym przed zobojetnieniem mie¬ szanina zawiera nieprzereagowany kwas i/lub jego pochodna w takiej ilosci, ze do calkowitego jej zo¬ bojetnienia wymagane jest dodanie tyle zwiazku zasadowego nie dajacego popiolu aby zawartosc tego zwiazku w produkcie koncowym wynosila w przeliczeniu na azot, co najmniej 0,9% wagowych, korzystnie 0,9—5% wagowych, zwlaszcza 1—2,5% wagowych. Zawartosc wolnych zwiazków kwaso- wych w mieszaninie poreakcyjnej okresla sie od¬ powiednimi metodami, np. przez potencjometryczne miareczkowanie w przypadku, gdy czynnikiem acy¬ lujacym jest kwas jednokarboksylowy i/lub przez analize spektroskopowa w podczerwieni w przy- padku, gdy czynnikiem acylujacym jest podstawio¬ ny bezwodnik cykliczny, lub inna znana metoda.

Zawartosc nieprzereagowanych kwasów w miesza¬ ninie po estryfikacji ma duze znaczenie dla uzy¬ skania, po zobojetnieniu ich zasadowym zwiazkiem nie dajacym popiolu, produktu o dobrych wTlasno- 84 06484 064 3 sciach dyspergujacych. Zawartosc te okresla ilosc zwiazku zuzytego do zobojetniania, a jego wykla¬ dnikiem jest ilosc w koncowej mieszaninie. Mini¬ malna zawartosc azotu w koncowej mieszaninie wynosi okolo 0,9% wagowych, przy czym na ogól 5 wynosi 0,9—5% wagowych, korzystnie 0,9—2,5% wagowych. Okreslenie dokladnego skladu chemicz¬ nego oraz wzglednych proporcji poszczególnych skladników mieszaniny jest bardzo trudne, dlatego tez produkty takie okreslane sa sposobem ich wy- io twarzania.

Zgodnie z wynalazkiem mieszanine poreakcyjna zobojetni sie zasadowym zwiazkiem nie dajacym popiolu, np. amina, a zwlaszcza poliamina. Wytwo¬ rzony produkt wykazuje dobre wlasnosci dysper- 15 gujace, zas wlasnosci antykorozyjne zaleza od ilo¬ sci estru zawartego w produkcie koncowym. Stwier¬ dzono równiez, ze próby majace na celu sztuczne odtworzenie produktu uzyskanego sposobem wedlug wynalazku, wykonane przez zmieszanie obojetnego 20 estru z imidem kwasu bursztynowego wykazaly, ze uzyskuje sie produkt o znacznie gorszych wlasci¬ wosciach dyspergujacych, co wskazuje, ze produk¬ ty uzyskane sposobem wedlug wynalazku nie sta¬ nowia zwyklej mieszaniny estru i imidu kwasu 25 bursztynowego.

Jako srodki acylujace stosowane w sposobie we¬ dlug wynalazku korzystne sa kwasy karboksylowe podstawione rodnikiem weglowodorowym odpo¬ wiednio nasyconym zawierajacym co najmniej 30 30 atomów wegla, korzystnie co najmniej okolo 50 atomów wegla lub ich pochodne podstawione, takie jak bezwodniki, chlorki kwasowe lub estry. Zwiaz¬ ki te wytwarza sie przez poddanie reakcji kwasu 35 karboksylowego zawierajacego nienasycone grupy etylenowe lub bezwodnika tego kwasu albo lego halogenowej pochodnej albo estru alkilowego tegc kwasu, z nienasyconymi poliolefinami, ewentualnie chlorowcowanymi, o wysokim ciezarze czasteczko¬ wym i zawierajacymi co najmniej okolo 30 atomów 40 wegla, korzystnie 50 atomów wegla, w temperatu¬ rze 150—250°C, przy czym uzyte zwiazki o wyso¬ kim ciezarze czasteczkowym moga zawierac jako podstawniki grupy polarne lub grupy z bocznym: lancuchami weglowodorowymi. Jako karboksylowe 49 zwiazki kwasowe zawierajace nienasycone grupy etylenowe wymienia sie kwasy jednokarboksylowe, takie jak kwas akrylowy, metakrylowy, kwasy dwu- karboksylowe, takie jak kwas maleinowy, fumaro¬ wy, itakonowy oraz ich bezwodniki lub chlorowco- 50 we pochodne, a takze kwasy etylenowe o 5—6 lub wiecej atomach wegla i inne. Jako korzystne czyn¬ niki acylowania wymienia sie pochodne kwasu bur¬ sztynowego lub jego bezwodnika podstawione we¬ glowodorem odpowiednio nasyconym zawierajacym 55 co najmniej 50 atomów wegla. Zwiazki te otrzy¬ muje sie przez reakcje kwasu lub bezwodnika ma¬ leinowego z poliolefina ewentualnie chlorowana, taka jak polietylen, polipropylen, polibutylen, po¬ liizobutylen i inne. Uzyskuje sie produkty o cieza¬ rze czasteczkowym wystarczajacym do wytworze¬ nia produktów kondensacji zawierajacych co naj¬ mniej 50 atomów wegla, w praktyce o ciezarze czasteczkowym powyzej 700.

Jako srodki stosowane do estryfikacji wyzej wy- 4 mienionych pochodnych kwasów karboksylowych stosuje sie rózne alkohole, takie jak alifatyczne al¬ kohole jednowodorotlenowe, zwlaszcza alkohol me¬ tylowy, etylowy, propylowy, izopropylowy, butylo¬ wy, izobutylowy, heksylowy, heptylowy, oktylowy, izooktylowy, nonylowy, decylowy, alkohole tlusz¬ czowe i inne, alkohole aromatyczne jednowodoro¬ tlenowe lub cykloalifatyczne, takie jak alkohol benzylowy, cykloheksanol i inne, polialkohole, takie jak glikol etylenowy, glikol propylenowy, glikol dwuetylenowy, glikol trójetylenowy, glikol cztero- etylenowy, glicerol, trójmetyloetanol, trójmetylopro- panol, pentaerytrytol, sorbitol, mannitol i inne, lub czesciowo zestryfikowane wymienione poliole. Moz¬ na takze stosowac alkohole nienasycone, takie jak alkohol allilowy, poliole nienasycone, oraz alkoho¬ le podstawione, takie jak aminoalkohole.

Jako zwiazki hydroksyaromatyczne wymienia sie fenol, krezole, naftole, alkilofenole,. takie jak amy- lofenol, nonylofenol, dodecylofenol, chlorowcowane fenole, dwufenole, takie jak p-p'-dwuhydroksydwu- fenyl, rezorcyna, pirokatechol, hydrochinon i inne.

Estryfikacje prowadzi sie w temperaturze 100— 200°C, w ciagu 1—10 godzin, pod cisnieniem nor¬ malnym, podwyzszonym lub zmniejszonym lub w atmosferze azotu, ewentualnie w obecnosci rozpusz¬ czalnika takiego jak ksylen, toluen i inne, przy czym rozpuszczalnik ulatwia jednoczesnie utrzyma¬ nie temperatury reakcji i azeotropowe usuwanie wody. Reakcje estryfikacji korzystnie prowadzi sie w obecnosci typowego katalizatora estryfikacji, ta¬ kiego jak pirydyna lub jej chlorowodorek, kwas siarkowy, kwas p-toluenosulfonowy, a takze zywi¬ ce o charakterze bardziej lub mniej kwasowym, mozna jednak prowadzic reakcje bez stosowania katalizatora. Mieszanine poreakcyjna z procesu estryfikacji poddaje sie zobojetnieniu zwiazkiem zasadowym nie dajacym popiolu, takim jak amo¬ niak, jednoaminy alifatyczne, aromatyczne, hetero¬ cykliczne, aminy zawierajace grupy polarne, aminy z podstawnikami alkilowymi, aminy zawierajace grupy wodorotlenowe, przy czym korzystnie stosu¬ je sie poliaminy, takie jak dwuaminy alkilidenowe, trójaminy, czteroaminy, piecioaminy, szescioaminy, etylenodwuamina, dwuetylenotrójamina, trójetyle- noczteroamina, czteroetylenopiecioamina, piecio- etylenoszescioamina, poliaminy polipropylenowe, a zwlaszcza poliaminy polibutylenowe. Mozna takze stosowac moczniki, tiomoczniki, hydrazyny, cyjana- midy i inne.

Proces zobojetnienia prowadzi sie przez ogrzewa¬ nie w temperaturze 100—230°C w ciagu 1—6 go¬ dzin, korzystnie 1—3 godzin pod zmniejszonym ci¬ snieniem lub w inny znany sposób ulatwiajacy od¬ prowadzanie tworzacej sie wody, stosujac poliami- ne w stosunku do wolnych grup kwasowych w mie¬ szaninie po estryfikacji w proporcji molowej 0,25—2 : 1 korzystnie 0,4—1,5 :1. Produkt otrzymany po neutralizacji jest trudny do identyfikacji, dlate- 60 go tez otrzymane nowe produkty wykazujace do¬ bre wlasciwosci dyspergujace sa okreslane sposo¬ bem ich wytwarzania.

Nizej podane przyklady objasniaja wynalazek nie ograniczajac jego zakresu. Stosowany czynnik 63 acylujacy w przykladach I—VI stanowil produkt84 064 reakcji bezwodnika maleinowego z polizobutanem o ciezarze czasteczkowym okolo 1000, przez ogrze¬ wanie w temperaturze 190—240°C w ciagu 10 go¬ dzin. , Przyklad I. 1258 g podstawionego bezwodni¬ ka bursztynowego o liczbie kwasowej 62,5 podda¬ no reakcji z 11,9 g pentaerytrytolu w temperatu¬ rze 140—150°C w ciagu 3,5 godzin, a nastepnie w temperaturze 180—190°C w ciagu 2 godzin. 200 g otrzymanego produktu poddano reakcji' z 6,8 g czteroetylenopiecioaminy w /temperaturze 155°C przy cisnieniu okolo 400 mm Hg w ciagu 2 godzin, a nastepnie substancje lotne odparowano pod ci¬ snieniem 200 mm Hg w ciagu 30 minut, w celu calkowitego odwodnienia. Otrzymano produkt za¬ wierajacy 1,21% wagowych azotu.

Przyklad II. 898 g podstawionego bezwodni¬ ka bursztynowego o liczbie kwasowej 62,5 podda¬ no reakcji z 12 g glicerolu w temperaturze 150°C w ciagu 3 godzin, a nastepnie w temperaturze 190°C w ciagu dalszych 3 godzin. 300 g otrzymanego pro¬ duktu poddano reakcji z 9,6 g trójetylenocztero- aminy w warunkach jak opisano w przykladzie I.

Otrzymano produkt zawierajacy 1,17% wagowych azotu.

Przyklad III. 1258 g podstawionego bezwo¬ dnika bursztynowego o liczbie kwasowej 62,5 pod¬ dano reakcji z 19 g pentaerytrytolu w temperatu¬ rze 150°C w ciagu 4 godzin, a nastepnie w tempe¬ raturze 190°C w ciagu 2 godzin. 150 g otrzymanego produktu poddano reakcji z 4,9 g czteroetylenopie¬ cioaminy w warunkach jak opisano w przykladzie I.

Otrzymano produkt zawierajacy 1,11% azotu.

Przyklad IV. 1796 g podstawionego bezwo¬ dnika bursztynowego o liczbie kwasowej 62,5 pod¬ dano reakcji z 94 g fenolu w srodowisku 280 g ksylenu, w temperaturze 160°C w ciagu 1,5 godzin, nastepnie dodano 9 g kwasu p-toluenosulfonowego i utrzymywano reakcje w temperaturze 160°C w ciagu 2 godzin,' przy czym tworzaca sie wode usu¬ wano azeotropowo. Po zakonczeniu reakcji miesza¬ nine poreakcyjna ogrzewano w temperaturze 160°C pod cisnieniem 20 mm Hg w ciagu 1 godziny w celu usuniecia czesci lotnych. 200 g otrzymanego produktu poddano reakcji z 6 g czteroetylenopiecio¬ aminy w warunkach jak opisano w przykladzie I.

Otrzymano produkt zawierajacy 1,08% wagowych azotu.

Przyklad V. 898 g podstawionego bezwodnika bursztynowego o liczbie kwasowej 56 poddano re¬ akcji z 94 g fenolu w srodowisku 150 g ksylenu, w temperaturze 160°C w ciagu 2 godzin, nastepnie do¬ dano 5 g kwasu p-toluenosulfonowego i utrzymy¬ wano reakcje w temperaturze 160°C w ciagu na¬ stepnej godziny, przy czym tworzaca sie wode usu¬ wano azeotropowo. Reakcje zakonczono przez ogrze¬ wanie w temperaturze 160°C pod cisnieniem 20 mm Hg w ciagu 1,5 godziny. 200 g otrzymanego produk¬ tu poddano reakcji z 6,8 g trójetylenoczteroaminy w warunkach jak opisano w przykladzie I. Otrzy¬ mano produkt zawierajacy 1,25% wagowych azotu.

Przyklad VI. 200 g produktu estryfikacji otrzymanego w sposób jak opisano w przykladzie IV poddano reakcji z 8.81 g czteroetylenopiecioami¬ ny w warunkach jak opisano w przykladzie I. 6 Otrzymano produkt zawierajacy 1,55% wagowych azotu.

W przykladach VII i VIII stosowano jako czynnik acylujacy produkt reakcji kwasu akrylo¬ wego z chlorowanym poliizobutenem w temperatu¬ rze 180—190°C w ciagu 10 godzin. Otrzymano kwas poliizobutenylopropionowy o liczbie kwasowej 31.

Przyklad VII. 138 g kwasu poliizobutenylo- ia propionowego poddano reakcji z 2,13 g piecioetry- trytolu w temperaturze 140°C w obecnosci 150 g ksylenu i 1,4 g kwasu p-toluenosulfonowego. Reak¬ cje zakonczono po odebraniu- stechiometrycznej ilosci wody. Nie przereagowany piecioetrytrol usu- nieto przez odsaczenie i przesacz odparowano na wyparce rotacyjnej w temperaturze 130°C przy 1 mm Hg w ciagu 30 minut. Otrzymano produkt o liczbie kwasowej 17,25. 110 g otrzymanego produk¬ tu poddano reakcji z 4,3 g czteroetylenopiecioaminy w roztworze 50 g heptanu, w temperaturze 150°C w ciagu 1,5 godzin. Mieszanine poreakcyjna odsa¬ czono, przesacz odparowano w temperaturze 120°C przy 5 mm Hg, w ciagu 30 minut. Otrzymano pro¬ dukt zawierajacy 1,35% wagowych azotu.

. Produkty uzyskane zgodnie z wynalazkiem w sposób opisany w powyzszych przykladach zbada¬ no pod wzgledem ich wlasciwosci dyspergujacych w smarach wedlug metody opisanej przez A. Schil- ling'a w „Las huiles pour moteurs et le graissage des moteurs" wydanie 1962, str. 89—90. Plamy wykonywano roztworem badanej substancji w oleju SAE 30, do którego dodawano badany skladnik w takiej ilosci, aby uzyskac 0,36% substancji ulega¬ jacych zweglaniu. Wykonano piec plam w nastepu- jacej kolejnosci: — po ogrzewaniu1 w temperaturze 200°C w ciagu minut, — po ogrzewaniu w temperaturze 250°C w ciagu minut, 40 — po ogrzewaniu w temperaturze 200°C w ciagu minut, wprowadzajac dodatkowo przed roz¬ poczeciem ogrzewania 1% wody, — po ogrzewaniu w temperaturze 200°C w ciagu 1 minuty, wprowadzajac dodatkowo przed roz- 45 poczeciem ogrzewania 1% wody, — po dodaniu 1% wody, na zimno.

Ocene dokonano po uplywie 48 godzin, przy czym dla kazdej plamy okreslono procent zdysper- gowanego produktu w stosunku do plamy oleju, 50 wychodzac z odpowiednich srednic. Im wyzsza jest wartosc procentowa zdyspergowanego produktu tym lepsza jest dyspersja szlamu.

Uzyskano nastepujace wartosci: — dla produktu wytworzonego w przykladzie I — 55 308; — dla produktu wytworzonego w przykladzie II — 304; — dla produktu wytworzonego w przykladzie III — 312; W — dla produktu wytworzonego w przykladzie IV , —, 306; — dla produktu wytworzonego w przykladzie V — 303; — dla produktu wytworzonego w przykladzie VI — 65 308;84 064 7 — dla produktu wytworzonego w przykladzie VII 298.

W celach porównawczych przeprowadzono bada¬ nia stosujac niezobojetniony ester oraz znane pro¬ dukty takie jak: — monoimid kwasu bursztynowego (produkt, z przykladu VIII) — 268, —¦ dwuimid kwasu bursztynowego (produkt z przy¬ kladu IX) — 274, —' ester podstawionego bezwodnika bursztynowego z pentaerytrytolem (produkt z przykladu X) — 265, — ester podstawionego bezwodnika bursztynowego z glicerolem (produkt z przykladu XI — 250, — ester podstawionego bezwodnika bursztynowego z fenolem (produkt z przykladu XII) — < 200, — propionoamid poliizobutenylowy (produkt z przy¬ kladu XIII) — 263.

Mono- i dwuimidy kwasu bursztynowego porów¬ nano na zawartosc azotu z produktami z przykla¬ dów I—VIII. Inne produkty porównano z iloscia potrzebna dla uzyskania produktu o zawartosci 1,81% azotu.

Przyklad VIII. 250 g podstawionego bezwo¬ dnika bursztynowego o liczbie kwasowej 53 podda¬ no reakcji z 18 g czteroetylenopiecioaminy w tem¬ peraturze 155°C pod cisnieniem okolo 400 mm Hg w ciagu 2 godzin, po czym mieszanine poreakcyjna odparowano pod cisnieniem 20 mm Hg w ciagu 30 minut. Otrzymano produkt zawierajacy 2,46% wa¬ gowych azotu.

Przyklad IX. 250 g podstawionego bezwodni¬ ka bursztynowego o liczbie kwasowej 55 poddano reakcji z 8,6 trójetylenoczteroaminy w temperaturze 155°C pod cisnieniem okolo 400 mm Hg w ciagu 2 godzin, po czym mieszanine poreakcyjna odparo¬ wano pod cisnieniem 20 mm Hg w ciagu 30 minut.

Otrzymano produkt zawierajacy 1,32% wagowych azotu.

Przyklad. X. 1258 g podstawionego bezwodni¬ ka bursztynowego o liczbie kwasowej 62,5 poddano reakcji z 34 g pentaerytrytolu w temperaturze 135—145°C w ciagu 3,5 godzin, a nastepnie w tem¬ peraturze 175—185°C w ciagu 2 godzin. Nie prze- reagowany pentaerytrytol odsaczono i otrzymano przesacz jako produkt koncowy.

Przyklad XI. 898 g podstawionego bezwodni¬ ka bursztynowego o liczbie kwasowej 62,5 podda¬ no reakcji z 46 g glicerolu w temperaturze 150°C w ciagu 3 godzin, a nastepnie w temperaturze 190CC w ciagu 3 godzin, otrzymujac produkt koncowy.

Przyklad XII. 898 g podstawionego bezwodni¬ ka bursztynowego o liczbie kwasowej 62,5 podda¬ no reakcji z 376 g fenolu w obecnosci 190 g ksyle¬ nu, w temperaturze 160—165°C w ciagu 1 godziny, po czym dodano 12,7 g kwasu p-toluenosulfonowe- go i ogrzewano w tej samej temperaturze w ciagu dalszych 30 minut, powtarzajac reakcje z kwasem p-toluenosulfonowym jeszcze 2 razy. Ksylen, nad¬ miar fenolu oraz katalizator usunieto przez odpa¬ rowanie w temperaturze 160—165°C przy 10—20 mm Hg w ciagu 30 minut, otrzymujac produkt koncowy.

Przyklad XIII. Mieszanine 200 g kwasu izo- butenylopropionowego poddano reakcji z roztworem 8 14,55 g czteroetylenopiecioaminy w 200 g heptanu, przez ogrzewanie pod chlodnica zwrotna w tempe¬ raturze 160°C w ciagu 3 godzin, po czym miesza¬ nine ochlodzono i dodano 100 g heptanu, nastepnie odsaczono. Nie przereagowany heptan usunieto przez odparowanie w wyparce rotacyjnej w tem¬ peraturze 120°C przy 1 mm Hg. Otrzymano produkt zawierajacy 2,33% wagowych azotu. Ponizej wyka¬ zano koniecznosc ustalenia dolnej granicy kwaso- io wosci w mieszaninie poreakcyjnej z procesu estry- fikacji; ponizej tej kwasowosci uzyskuje sie pro¬ dukt koncowy o gorszych wlasciwosciach dysper¬ gujacych.

W tym celu wytworzono szereg mieszanin po¬ reakcyjnych z procesu estryfikacji o róznej kwa¬ sowosci ,zmieniajac proporcje molowe podstawio¬ nego kwasu karboksylowego do zwiazku hydroksy¬ lowego, ilosci i rodzaj katalizatora oraz zwiazek zasadowy nie dajacy popiolu. W trzech nizej po¬ danych próbach zawartosc wolnego kwasu oznaczo¬ no analiza spektroskopowa w podczerwieni. Wyni¬ ki badan przedstawiono w nizej podanych tabli¬ cach I—III.

Tablica I Badanie estru wytworzonego z podstawionego bezwodnika bursztynowego i pentaerytrolu Procent wagowy wolnego bezwo¬ dnika zobojetnio¬ nego czteroetyle- nopiecioamina 0 6 24 47 1 54 65 1 Procent wa¬ gowy azotu w produkcie koncowym 0 0,27 0,82 i 1,11 il,56 1,65 2,11 Wartosc liczbowa próby na plame 265 ;<200 <2O0 295 1 312 303 305 309 I Jak widac z tablicy I, stopien zasadowosci 0,9% azotu w zobojetnionej mieszaninie jest niezbedny do uzyskania dobrej dyspersji, przy czym wartosc ta odpowiada okolo 30% wagowych wolnych kwa¬ sów w mieszaninie poreakcyjnej z procesu estry¬ fikacji.

Tablica II Badanie estru wytworzonego z podstawionego bezwodnika bursztynowego i fenolu Procent wagowy wolnego bezwo¬ dnika zobojetnio¬ nego trójetyleno- czteroamina lub czteroetylenopie- cioamina 47 47 47 | 47 Procent wa¬ gowy azotu w produkcie koncowym 0.71 0,88 U26 1,56 Wartosc liczbowa próby na plame 265 273 303 308 19 84 064 Tablica III Badanie estru wytworzonego z kwasu poliizobutenylopropionowego i pentaerytrytolu Procent wagowy wolnego kwasu zobojetnionego czteroetyleno- piecioamina 40 65 Procent wa¬ gowy azotu w produkcie koncowym 0,85 ,1,35 Wartosc liczbowa próby na plame 269 308 Uzyskane wyniki wykazaly, ze zawartosc azotu w produkcie koncowym powinna wynosic powyzej 0,9% wagowych aby uzyskac dobre wlasciwosci dyspergujace.

W celach porównawczych zbadano wartosc licz¬ bowa próby na plame w odniesieniu do produktów, otrzymanych przez zwykle zmieszanie obojetnego estru z monoimidem kwasu bursztynowego, z dwu- imidem tego kwasu i propionamidem w procen¬ tach wagowych 0,20, 50, 80, 100 w stosunku do obo¬ jetnego estru. Otrzymane wyniki podano w tabli¬ cach IV i V.

Tablica IV \ Obojetny ester \bezwodnika bur- \. sztynowego \z pentaery- \. trytolem Monoimid \. kwasu \ bursztynowego \ 100 80 50 0 0 270 293 50 270 80 221 100 265 1 Tablica V \ Obojetny* ester \bezwodnika bur- \ sztynowego X z pentaery- \^ trytolem Dwuimid ^y kwasu \ bursztynowego \ 100 80 50 0 0 280 259 50 216 80 227 100 265 W mieszaninie 50% estru kwasu poliizobutenylo¬ propionowego z pentaerytrytolem i 50% amidu kwasu poliizobutenylopropionowego wartosc liczbo¬ wa na plame wyniosla 270.

Wyzej podane wartosci w porównaniu z wyni¬ kami uzyskanymi w przykladach I i III dla zbli¬ zonych zawartosci azotu wykazuja wyzszosc pro¬ duktu wedlug wynalazku pod wzgledem wlasciwo¬ sci dyspergujacych.

Claims (7)

Zastrzezenia patentowe

1. Sposób wytwarzania dodatku dyspergujacego do olejów smarowych i paliw plynnych, otrzymy¬ wanego w wyniku estryfikacji alkoholi jedno- lub wielowodorotlenowego i/lub zwiazku aromatyczne¬ go jedno- lub wielowodorowego kwasem karboksy- lowym podstawionym rodnikiem weglowodorowym odpowiednio nasyconym o co najmniej 30 atomach wegla, korzystnie co najmniej 50 atomach wegla, lub pochodna tego kwasu, taka jak bezwodnik, chlo¬ rek kwasowy lub ester, znamienny tym, ze mie¬ szanine po estryfikacji poddaje sie calkowitemu zobojetnieniu zwiazkiem zasadowym nie dajacym popiolu, przy czym przed zobojetnieniem miesza¬ nina zawiera nieprzereagowany kwas i/lub jego pochodna w takiej ilosci, ze do calkowitego jej zo¬ bojetnienia wymagane jest dodanie tyle zwiazku zasadowego nie dajacego popiolu, aby zawartosc tego zwiazku w produkcie koncowym wynosila w przeliczeniu na azot co najmniej 0,9% wagowych, korzystnie 0,9—5% wagowych, zwlaszcza 1—2,5% wagowych.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako kwas karboksylowy podstawiony rodnikiem weglowodorowym odpowiednio nasyconym i co najmniej o 30 atomach wegla lub pochodna takiego kwasu stosuje sie kwas otrzymany w wyniku re¬ akcji kwasu mono- lub wielokarboksylowego za¬ wierajacego nienasycone grupy etylenowe, lub bez¬ wodnik, halogenek albo ester alkilowy tego kwasu, z poliolefinami nienasyconymi ewentualnie chlo¬ rowcowanymi, takimi jak polietylen, polipropylen, polibutylen, poliizobutylen ,lub poliolefiny chloro¬ wane.

3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako kwas karboksylowy podstawiony rodnikiem weglowodorowym o co najmniej 30 atomach wegla lub jego pochodna stosuje sie kwas lub bezwodnik bursztynowy podstawiony tym rodnikiem weglowo¬ dorowym.

4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze proces estryfikacji prowadzi sie w temperaturze 100—200°C w ciagu 1—10 godzin ewentualnie w obecnosci katalizatora i/lub rozpuszczalnika.

5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako zwiazek zasadowy nie dajacy popiolu do zo¬ bojetnienia mieszaniny po estryfikacji stosuje sie jednoamine alifatyczna lub aromatyczna, albo poliamine, taka jak poliamina alkilodienowa, albo mocznik albo amoniak.

6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zobojetnienie mieszaniny po estryfikacji prowadzi sie w temperaturze 100—200°C, w ciagu 1—6 go¬ dzin.

7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zwiazek zasadowy nie dajacy popiolu stosuje sie w stosunku do nieprzereagowanego kwasu i/lub jego pochodnej w proporcji molowej 0,25—2 :1. 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55