Uprawniony z patentu: Ministerium fiir Verkehrswesen, Berlin (Niemiec¬ ka Republika Demokratyczna) Urzadzenie cieglowo-zderzakowe do sprzegów centralnych w pojazdach szynowych Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie cieglo¬ wo-zderzakowe do sprzegów centralnych w po¬ jazdach szynowych, skladajace sie z przyrzadu tlumiacego, dzialajacego zarówno w kierunku po¬ ciagowym jak i zderznym i zamocowanego na ramie ostoj owej pojazdu. Z przyrzadem tym po¬ laczony jest przegubowo ze swoboda ruchu dru¬ giego stopnia za posrednictwem pionowego swo¬ rznia wewnetrzny koniec draga sprzegowego, na którego przeciwleglym koncu znajduje sie glo¬ wica sprzegowa. Sworzen, laczacy drag sprze¬ gowy z przyrzadem tlumiacym, jest elementem przenoszacym sily dynamiczne, wystepujace w okresach kiedy pojazd jest ciagniony, zas sily, wystepujace w czasie pchania pojazdu, przejmo¬ wane sa przez odpowiednio uksztaltowane po¬ wierzchnie plyty oporowej aparatu tlumiace¬ go, która, wspóldzialajac z powierzchnia zderza¬ kowa, uformowana na koncu draga sprzegowego, dziala stabilizujaco na drgania dynamiczne wy¬ wolane ruchem pojazdu.Znane sa juz tego rodzaju urzadzenia cieglo¬ wo-zderzakowe, wyposazone w tak zwany prze¬ gub stabilizujacy, w których wewnetrzny koniec draga sprzegowego posiada plaszczyzne zderza¬ kowa, której powierzchnia jest wypukla wzgledem plyty oporowej, przy czym promien tej wypuklo¬ sci równy jest odleglosci pomiedzy powierzchnia zderzakowa i plaszczyzna czolowa glowicy sprze¬ gu. Skutkiem tego przy obciazeniach udarowych 2 dzialaja na pojazd zawsze tylko sily wzdluzne, niezaleznie od wychylenia sprzegów, spowodowa¬ nego wzajemnym przesunieciem lateralnym po¬ jazdów wzgledem siebie lub podobnymi przy czy - 5 nami, natomiast w zadnym razie nie pojawiaja sie tam sily poprzeczne. Jednakze tego rodzaju przeguby stabilizujace, zwane równiez przeguba¬ mi obojetnymi, posiadaja te wade, ze skutkiem braku poprzecznej sily skladowej, sprzyjaja one 10 niespokojnemu biegowi pojazdu i nie posiadaja zdolnosci wymuszania na pojazdach trzymania sie osi toru w czasie ruchu po prostej.W celu usuniecia tego mankamentu, w nastep¬ nym znanym rozwiazaniu konstrukcyjnym wpro- 15 wadzono modyfikacje, polegajaca na tym, ze jed¬ na z obu wspóldzialajacych ze soba przy obciaze¬ niach sciskajacych powierzchni, posiada srodko¬ wa czesc swego pola, lezaca w plaszczyznie pro¬ stopadlej do osi glównej sprzegu, z która to czes- 20 cia lacza sie po stycznej boczne wygiete czesci pola, którego promien luku odpowiada co naj¬ mniej w przyblizeniu odleglosci powierzchni zde¬ rzakowej od plaszczyzny czola glowicy sprzegowej i ze druga z wspóldzialajacych powierzchni po- 25 siada na calej swej szerokosci pole plaskie, pro¬ stopadle do osi sprzegu. Ta droga osiaga sie taki efekt, ze podczas dzialania obciazen sciskajacych sprzegu, poczynajac juz od minimalnej wielkosci kata wy boczenia draga sprzegowego, wystepuje 30 niezaleznie od kata wyboczenia sila skladowa po- 73 5403 73 540 4 przeczna, dzialajaca w przeciwnym kierunku wzgledem wyboczenia, która, bez ryzyka wypch¬ niecia pojazdów z szyn, zmusza je do prostolinio¬ wego biegu poosiowego a tym samym powinna zapewnic spokojnosc ich ruchu na odcinkach toru prostego. A wiec juz przy najmniejszym kacie wyboczenia natychmiast pojawia sie poprzeczna sila skladowa o maksymalnej wartosci, która przeciwdziala wykolejeniu pojazdów. Przy obcia¬ zeniach sciskajacych, podczas ruchu w torze pro¬ stym, przy których wystepuja stosunkowo male wyboczenia sprzegów, wywolane lateralnym prze¬ mieszczaniem sie pojazdów, gwaltowne pojawianie sie maksymalnych poprzecznych skladowych sta¬ bilizujacych, powoduje równiez gwaltowne prze¬ stawianie sie pojazdów na strone przeciwna, co wywoluje skutek odwrotny do zamierzonego to jest do uspokojenia biegu pojazdów.Celem wynalazku jest wyeliminowanie opisa¬ nych wyzej niedogodnosci i osiagniecie spokojne¬ go biegu pojazdów ze sprzegami centralnymi po torze prostym przy obciazeniach sciskajacych.Zadaniem wynalazku jest stworzenie takiego urzadzenia cieglowo-zderzakowego w rodzaju o- pisanego na poczatku, w którym poprzeczne sily skladowe, pojawiajace sie przy lateralnych ru¬ chach wagonów, powiekszalyby lub zmniejszaly swe wartosci w funkcji wielkosci kata wybocze¬ nia sprzegów.Zadanie to, zgodnie z istota wynalazku, rozwia¬ zane zostalo przez wprowadzenie kombinacji ni¬ zej opisanych cech charakterystycznych. Po¬ wierzchnia zderzakowa powinna byc w kierunku poziomym iAub pionowym uksztaltowana w taki sposób, aby tworzyla w swej srodkowej czesci plaskie pole, prostopadle do osi glównej sprzegu jak równiez po obu bokach wspomnianego pola powinny sie z nim stykac pola wypukle, przy czym promien wypuklosci tych pól powinien byc znacznie mniejszy niz odstep pomiedzy powierzch¬ nia zderzakowa i plaszczyzna czola glowicy sprze¬ gowej albo tez powierzchnia ta powinna byc plas¬ ka na calej swej szerokosci i prostopadla do osi glównej sprzegu. Powierzchnia oporowa powinna byc w kierunku poziomym i/lub pionowym wy¬ pukla na calej swej szerokosci, przy czym promien wypuklosci powinien byc wiekszy od odleglosci pomiedzy powierzchnia zderzakowa i plaszczyzna czola glowicy minus odleglosc pomiedzy powierz¬ chnia zderzakowa i sworzniem przegubu.Dalsza cecha charakterystyczna rozwiazania we¬ dlug wynalazku jest to, ze plaskie pole wraz z obu¬ stronnie stycznymi polami wypuklymi uksztalto¬ wane sa na powierzchni plyty oporowej, lub tez powierzchnia oporowa na calej swej szerokosci uksztaltowana jest w formie pola plaskiego, zas powierzchnia zderzakowa na calej swej szerokosci jest wypukla, przy czym promien tej wypuklosci jest wiekszy niz odleglosc pomiedzy powierzchnia zderzakowa i czolem glowicy sprzegowej.Opisana koncepcja rozwiazania urzadzenia cie- glowo-zderzakowego posiada te zalete, ze podczas wystepujacych obciazen sciskajacych, wraz z przy¬ rostem wielkosci kata wyboczenia sprzegu naste¬ puje przyrost wartosci poprzecznej skladowej sta¬ bilizujacej, która jednoczesnie zabezpiecza pojazdy przed wykolejeniem. A wiec w funkcji wielkosci kata wyboczenia poprzeczna sila stabilizujaca staje sie wielkoscia zmienna ze znakieni dodatnim 5 wzglednie ujemnym. Powyzsza zaleznosc eliminu¬ je tak zwane wezykowanie skladu pociagowego na odcinkach toru prostego, gdzie wagony ulegaja gwaltownym ruchom bocznym w przeciwnym kie¬ runku wzgledem dzialania maksymalnej sily po¬ przecznej wystepujacej juz przy minimalnym kacie wyboczenia sprzegu, co powoduje niespokojny bieg skladu.Przedmiot wynalazku wyjasniony jest przyklado¬ wo na rysunku, przedstawiajacym czlon- laczacy sprzeg centralny z przyrzadem tlumiacym, wypo¬ sazonym w urzadzenie przegubowe wedlug wyna¬ lazku, przy czym sprzeg centralny 1 i przyrzad tlumiacy 2 zaznaczone sa tylko schematycznie, ja¬ ko fragmenty. Sprzeg centralny 1 polaczony jest za pomoca sworznia przegubowego 4 z przyrza¬ dem tlumiacym 2$, przymocowanym do ramy o- stojowej pojazdu 3, przy czym element laczacy jest przegubem o swobodzie ruchu drugiego stop¬ nia. Wewnetrzny koniec draga sprzegowego 5 za¬ konczony jest powierzchnia zderzakowa 6. Plyta oporowa 7 przyrzadu tlumiacego 2 znajduje sie na przeciw powierzchni 6 i stanowi z nia czlon wspóldzialajacy o powierzchni przeciwstawnej 8.Sily pociagowe przenoszone sa ze sprzegu 1 za posrednictwem sworznia 4 na przyrzad tlumiacy 2, zas sily sciskajace przejmowane sa przez tenze przyrzad poprzez powierzchnie zderzakowa 6 oraz wspóldzialajaca z nia powierzchnie przeciwstawna 8.Zgodnie z wynalazkiem, powierzchnia 6 sklada sie z plaskiego pola 9, usytuowanego prostopadle do osi glównej sprzegu i zajmujacego srodkowa czesc powierzchni 6 oraz — przylegajacych do niej pól bocznych 10 o powierzchniach wypuklych, zas powierzchnia przeciwstawna 8 jest wypukla na calej swej szerokosci. Promien wypuklosci pól 10 jest znacznie mniejszy niz odleglosc pomiedzy po¬ wierzchnia 6 i plaszczyzna czola glowicy sprzego¬ wej (na przyklad 250 mm i 1150 mm) zas promien wypuklosci powierzchni przeciwstawnej 8 jest wiekszy niz odleglosc pomiedzy powierzchnia 6 i czolem glowicy sprzegu minus odleglosc pomie¬ dzy powierzchnia 6 i sworzniem 4, na przyklad wiekszy niz 1150 mm — 125 mm = 1025 mm. Ta¬ ki sam efekt zostanie osiagniety, jezeli sytuacja zostanie odwrócona i powierzchnia 8 bedzie po¬ siadac srodkowe pole 9 oraz wygiete pola' boczne 10, zas powierzchnia zderzakowa 6 bedzie na calej swej szerokosci wypukla z tym, ze promien wy¬ giecia powierzchni 6 musi byc wiekszy od odle¬ glosci pomiedzy nia i czolem glowicy sprzegowej, na przyklad wiekszy niz 1150 mm. Ponadto istnie¬ je mozliwosc rozwiazania urzadzenia, zgodnie z wynalazkiem, w wersji specjalnej przez uksztalto¬ wanie wspóldziajacych ze soba powierzchni, to jest powierzchni 6 i 8 o kierunku dzialania pionowym nie zas tylko, jak pokazano na rysunku przykla¬ dowym — w kierunku poziomym.Szczególna cecha tego rozwiazania polega na tym, ze przy obciazeniach sciskajacych, na skutek 15 20 25 80 85 40 45 50 55 6073 540 6 wyboczenia sprzegu spowodowanego lateralnym przestawieniem pojazdów, powierzchnia 6 przeta¬ cza sie po powierzchni S a punkt styku obu tych powierzchni przemieszcza sie powoli, stosownie do wielkosci wyboczenia, na zewnatrz, skutkiem cze¬ go równiez wartosc poprzecznej skladowej stabili¬ zujacej w tym samym stopniu i w zaleznosci od ka¬ ta wyboczenia, powoli przyrasta. PL