PL197441B1 - Okucie dla okna lub drzwi - Google Patents

Abstract

1. Okucie dla okna lub drzwi ze skrzyd lem obro- towo-uchylnym wzgl edem ramy wokó l osi oraz me- chanizmem ograniczaj acym otwieranie, umieszczo- nym w sposób os loni ety we wr egu okna lub drzwi i po- siadaj acym ogranicznik, po laczony trwale z ram a lub skrzyd lem, unieruchamiaj acy skrzyd lo wzgl edem ramy przy uchylnym ruchu otwieraj acym z pozycji przyle- gania pomi edzy skrzyd lem i ram a, przy czym ograni- cznik ma zamocowane przegubowo na ramie lub skrzy- dle rami e, zaopatrzone w element lacznikowy, dla lacz- nika skrzyd la lub ramy w postaci czopu zamykaj ace- go nap edzanego przez zasuwnic e, znamienne tym, ze rami e (Q) mechanizmu ograniczaj acego otwiera- nie (Y) jest u lo zyskowane wychylnie i w pierwszym po lo zeniu ramienia (Q) i w po lo zeniu otwarcia uchyl- nego (D) czopa zamykaj acego (Z) jest ono zaz ebio- ne w wybraniu elementu lacznikowego (P), a w dru- gim po lo zeniu ramienia (Q) rami e (Q) nie wspó lpra- cuje z czopem zamykaj acym (Z). PL PL PL

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest okucie dla okna lub drzwi ze skrzydłem obrotowo-uchylnym względem ramy wokół osi oraz ogranicznikiem otwierania.

Okucia takie, ogólnie rzecz biorąc, służą do łączenia skrzydła z ramą, przy czym skrzydło jest obrotowe względem ramy, aby można je było otwierać i zamykać, to znaczy uzyskać przyleganie pomiędzy skrzydłem i ramą. Ruch obrotowy może przy tym dotyczyć różnych osi obrotu. Dla pionowych osi obrotu mówi się o obrotowym ruchu otwierającym lub zamykającym, zaś dla poziomych osi obrotu mówi się o uchylnym ruchu otwierającym lub zamykającym, względnie ruchu odchylnym, zależnie od tego, czy oś obrotu znajduje się na górze, czy na dole. W niniejszym zgłoszeniu pojęcie obrotu stosuje się jako pojęcie ogólne dla wszystkich możliwych osi obrotu podczas ruchu otwierania lub zamykania skrzydła względem ramy.

W wielu wypadkach pożądane jest ograniczenie zakresu uchylnego ruchu otwierania skrzydła, to znaczy narzucenie maksymalnego kąta otwarcia. Dotyczy to przede wszystkim ruchu uchylnego skrzydeł okien lub drzwi, wyposażonych w okucia uchylne lub obrotowe. W tym celu stosuje się przykładowo konwencjonalne nożyce rozstawne, które można umieścić w górnym poziomym wręgu skrzydła i które przy uchylnym otwieraniu tak ograniczają kąt wychylenia, że możliwe jest jedynie położenie wietrzenia, zaś okucie nie ulega uszkodzeniu wskutek zbyt szerokiego ruchu, a zatem zbyt dużego przemieszczenia środka ciężkości skrzydła z płaszczyzny ramy. Możliwych jest jednak również wiele innych zastosowań, w których wymagane jest ograniczenie uchylnego ruchu otwierającego.

Poza wspomnianymi już nożycami rozstawnymi dla okuć uchylnych w stanie techniki znane są także inne ograniczniki otwierania. Na przykład w niemieckim opisie patentowym nr DE 38 20 755 A1 przedstawiony jest ogranicznik otwierania, mianowicie ramię, połączone przegubowo z ramą, z którym to ramieniem współpracuje czop zamykający zasuwnicy na skrzydle, gdy zasuwnica zostanie za pomocą elementu uruchamiającego ustawiona w odpowiedniej pozycji uchylnej. Jeżeli wówczas wykona się uchylny ruch otwierający, ramię zostanie przechylone względem płaszczyzny skrzydła i płaszczyzny ramy, przy czym czop łożyskowy, który wchodzi w podłużny otwór ramienia i na którym ramię jest w ten sposób osadzone, dochodzi do jednego końca podłużnego otworu. Ramię wyznacza wówczas długość tego otworu, zaś długość ramienia odpowiednio maksymalny kąt otwarcia.

Przy zamykaniu skrzydła, czop zamykający na skrzydle wychodzi z pozycji współpracy z ramieniem i wchodzi w otwarty z boku obszar ramienia, w związku z czym przy ponownym uchylnym ruchu otwierającym - bez uruchamiania zasuwnicy - ramię nie blokuje otwierania. Ta możliwość odblokowania ogranicznika otwierania ma stwarzać możliwość ucieczki w razie niebezpieczeństwa. Ogranicznik otwierania jest przy tym tak skonstruowany, że po zamknięciu skrzydła i przestawieniu zasuwnicy w jej pozycję zamkniętą czop łożyskowy ramienia ponownie przemieszcza się względem podłużnego otworu tak, że przy ponownym otwieraniu skrzydła ramię ponownie zaczyna pełnić swoją funkcję.

Celem wynalazku jest zaproponowanie ulepszonego w stosunku do stanu techniki okucia zawierającego element z ogranicznikiem otwierania.

Okucie dla okna lub drzwi ze skrzydłem obrotowo-uchylnym względem ramy wokół osi oraz mechanizm ograniczający otwieranie umieszczonym w sposób osłonięty we wręgu okna lub drzwi i posiadającym ogranicznik, połączony trwale z ramą lub skrzydłem, unieruchamiający skrzydło względem ramy przy uchylnym ruchu otwierającym z pozycji przylegania pomiędzy skrzydłem i ramą, przy czym ogranicznik ma zamocowane przegubowo na ramie lub skrzydle ramię, zaopatrzone w element łącznikowy, dla łącznika skrzydła lub ramy w postaci czopu napędzanego przez zasuwnicę, charakteryzuje się według wynalazku tym, że ramię mechanizmu ograniczającego otwieranie jest ułożyskowane wychylnie i w pierwszym położeniu ramienia i w położeniu otwarcia uchylnego czopa zamykającego znajdującego się na skrzydle jest ono zazębione w wybraniu elementu łącznikowego, a w drugim położeniu ramienia, ramie nie współpracuje z czopem zamykającym.

Korzystnie, element łącznikowy ramienia ogranicznika otwierania ma wybranie dla czopa zamykającego, usytuowane na końcu ramienia, przeciwległym względem osi jego podparcia, przy czym zwłaszcza okucie posiada element zatrzaskowy korzystnie w postaci sprężyny do zatrzaskowego mocowania skrzydła w uchylnej pozycji otwartej w odniesieniu do ruchu zamykającego.

Ramię może mieć, sąsiadujące z osią jego podparcia, wybranie blokujące do blokującego osadzania czopu zamykającego, który ma zwłaszcza przekrój o kształcie podciętym.

PL 197 441 B1

Korzystnie okucie ma pomocniczy, zdejmowalny przyrząd montażowy do ustalania przy montażu stałej pozycji względnej pomiędzy mechanizmem ograniczającym otwieranie i następnym elementem okucia.

Korzystnie, pomocniczy przyrząd montażowy ma hak a czop zamykający ma przekrój grzybkowy.

Korzystnie, okucie ma co najmniej jeden dodatkowy mechanizm ograniczający otwieranie, przy czym ten dodatkowy mechanizm ograniczający otwieranie jest tak skonstruowany, że ogranicza uchylny ruch otwierający w pozycji większego otwarcia niż pierwszy mechanizm ograniczający otwieranie, przy czym zwłaszcza drugi mechanizm ograniczający otwieranie ma postać nożyc rozstawnych.

Główna idea wynalazku polega na tym, że ogranicznik otwierania może być przez użytkownika na stałe wyłączany i wedle życzenia ponownie włączany, w związku z czym okno lub drzwi można obsługiwać odpowiednio tak, jakby w ogóle nie było w nich ogranicznika otwierania względnie ogranicznik ten został ponownie zamontowany. Za punkt wyjścia przyjęto tutaj, że istniejąca w stanie techniki możliwość, która polega na tym, że ogranicznik otwierania można odblokowywać w przypadkach awaryjnych, nie nadaje się do codziennego użytkowania funkcji ograniczania otwierania, ponieważ po każdym uruchomieniu zasuwnicy względnie elementu uruchamiającego okucie, na przykład klamki okiennej, proces odblokowywania trzeba wykonywać od nowa. Ponadto proces odblokowywania jest niewygodny dla użytkownika, jako że wymaga zamknięcia całego skrzydła i ponownego jego otwarcia. Połączenie powtarzającej się stale konieczności odblokowywania ogranicznika otwierania z trudnościami i niewygodami tego procesu powoduje, że rozwiązanie to może w rzeczywistości stanowić jedynie zabezpieczenie w sytuacjach awaryjnych.

Wynalazek natomiast umożliwia wyłączanie ogranicznika otwierania w ramach codziennego użytkowania oraz na czas dogodny dla użytkownika. Ma on możliwość, w razie potrzeby, ponownego przełączenia ogranicznika otwierania w „czynne, pierwsze ustawienie robocze”, przy czym aż do tego procesu przełączania ogranicznik otwierania pozostaje, niezależnie od obsługi okna lub drzwi, w swym „biernym, drugim ustawieniu roboczym”.

Może to być korzystne na przykład wówczas, gdy często stosuje się całkowite otwieranie skrzydła, zaś uchylną pozycję otwartą ustawia się jedynie czasami, co ma miejsce przykładowo w przypadku okna, przez które trzeba często sięgać, ale które również powinno dysponować możliwością ustawiania go w pozycji szczelinowej do wietrzenia, lub w przypadku drzwi, które służą jako przejście, ale dodatkowo chce się dysponować możliwością ustawiania ich w pozycji szczelinowej do wietrzenia, nie stosując w tym celu kompletnego okucia obrotowo-uchylnego.

Szczególną zaletą wynalazku jest to, że co najmniej element okucia z ogranicznikiem otwierania, w tym przypadku ramieniem, umieszczany jest w sposób całkowicie osłonięty we wręgu. Wtedy bowiem zewnętrzny wygląd okna lub drzwi nie jest zakłócany przez dodatkową funkcję elementu okucia. W szczególności element okucia według wynalazku można całkowicie zignorować w użytkowaniu, gdy nie jest on potrzebny, zaś nie zaznajomieni z jego funkcjonowaniem użytkownicy nie mają wówczas wątpliwości związanych z właściwą obsługą skrzydła okiennego lub drzwiowego. Z drugiej strony, gdy element okucia ma zostać rzeczywiście przełączony, jest on bez problemów dostępny we wręgu w częściowo otwartej pozycji skrzydła, w związku z czym nie utrudnia obsługi.

Ramię ogranicznika otwierania jest zamocowane przegubowo albo na ramie, albo na skrzydle i jest za pomocą łącznikowego elementu ramienia ustawiane w pozycji współpracy oraz poza pozycją współpracy, odpowiednio z drugim elementem, czyli skrzydłem względnie ramą. W tym celu na skrzydle względnie ramie umieszczony jest łącznik, który jest komplementarny względem łącznikowego elementu ramienia, ale może mieć postać typowej części, na przykład elementu okucia.

Możliwość przełączania przez użytkownika ramienia ograniczającego otwieranie polega na możliwości przechylania go z pozycji pierwszej w pozycję drugą i odwrotnie, przy czym każda z obu pozycji jest przyporządkowana jednemu z obu ustawień roboczych. W tym celu w pierwszej pozycji, przyporządkowanej pierwszemu ustawieniu roboczemu, łącznikowy element ramienia leży w obszarze, w którym może on współpracować z łącznikiem skrzydła względnie ramy, ograniczając otwieranie, przy czym druga pozycja jest tak dobrana, że łącznikowy element ramienia leży wówczas poza tym obszarem współpracy. W najprostszym przypadku chodzi tutaj o uchylny ruch ramienia o około 180° wokół przegubu jego zamocowania na skrzydle względnie ramie. Wówczas trzeba jedynie zapewnić wystarczająco dużo miejsca dla ramienia z obu stron jego przegubowego zamocowania.

Czopowi zamykającemu jako element łącznikowy ramienia służy wybranie w tym ramieniu. W tym celu wybranie to jest usytuowane korzystnie na końcu ramienia, przeciwległym względem osi

PL 197 441 B1 jego podparcia na ramie względnie skrzydle. Dzięki temu obrót ramienia względem płaszczyzny skrzydła i ramy nie przeszkadza przy uchylnym ruchu otwierającym.

Ponieważ ograniczona pozycja otwarta, wyznaczona przez ogranicznik otwierania, jest często wykorzystywana jako pozycja wietrzenia, w kolejnej postaci wykonania wynalazku osiąga się pewne zabezpieczenie tej pozycji przed ruchem zamykającym za pomocą elementu zatrzaskowego. Dzięki elementowi zatrzaskowemu ponowne zamknięcie skrzydła wymaga użycia określonej minimalnej siły. Jeżeli ta minimalna siła jest właściwie dobrana, wówczas użytkownik może bez problemów zamknąć ponownie skrzydło, natomiast nie może się ono zamknąć samoczynnie pod ciężarem własnym i/lub wpływem ruchów powietrza, przez dzieci lub w wyniku oddziaływania innych niepożądanych czynników. Korzystnie element zatrzaskowy ma postać sprężyny, umieszczonej na przykład w wybraniu na czop.

Na ramieniu można umieścić otwór dla czopu zamykającego, najlepiej w otoczeniu osi przegubowego zamocowania na ramie względnie skrzydle. Jeżeli czop jest czopem napędzanym przykładowo przez zasuwnicę, wówczas może on w zamkniętej pozycji okucia wchodzić w ten otwór, co sprawia, że ogranicznik otwierania stanowi dalsze zabezpieczenie pozycji zamkniętej. Należy przy tym zwrócić uwagę na to, że ramię, widziane od strony osi przegubowego zamocowania, wystaje poza wejście czopu w otwór, zaś przechylanie tego wystającego dalszego końca ramienia względem płaszczyzny skrzydła i płaszczyzny ramy przy otwieraniu jest zablokowane przez ościeżnicę lub ramę skrzydła, w związku z czym blokada działa również bez blokowania przegubowego obsadzenia ramienia.

Podcięty kształt przekroju przy komplementarnym kształcie przekroju czopu zamykającego zapewnia lepsze działanie blokujące, również w odniesieniu do ruchów w płaszczyznach skrzydła i ramy.

Jeżeli obsadzenie ramienia na ramie względnie skrzydle ma hamowany obrót, można wówczas osiągnąć niezamierzoną zmianę pozycji przełączania ramienia. Takie niezamierzone przestawienie można zrealizować, zwłaszcza wówczas, gdy ramię w chwilowej pozycji przełączania jest skierowane ku górze, poprzez przechylanie skrzydła, jeżeli ramię jest umieszczone na skrzydle, lub poprzez uderzenia, występujące przy ruchach skrzydła w całym obszarze skrzydła lub ramy, a także poprzez niezamierzony przesuw wzdłuż ramy. Odpowiednie elementy hamujące obrót mogą mieć przykładowo postać podkładek sprężystych lub odkształcalnych sprężyście tulei z tworzywa sztucznego, osadzonych w łożysku, zatem ogólnie postać sprężystych elementów ustalających.

Według wynalazku montaż elementu okucia można ułatwić przy użyciu pomocniczego przyrządu montażowego, który służy do ustalania stałej pozycji względnej w odniesieniu do innego elementu okucia. Przykładowo wchodzi tutaj w grę element okucia, zaopatrzony w łącznik dla elementu uruchamiającego okucie, na przykład łącznik dla klamki okiennej lub drzwiowej, względnie przyporządkowany temu elementowi element okucia, umieszczony na ramie. Z reguły w ramie skrzydła przewidziane są elementy montażowe, dostosowane specjalnie do tego elementu okucia, na przykład wybrania, względnie przyporządkowany, umieszczony na ramie element okucia wymaga regulacji. W ten sposób wspomniane elementy okucia stanowią w pewnym stopniu punkty odniesienia dla montażu wszystkich pozostałych elementów. Dzięki pomocniczemu przyrządowi montażowemu nie jest już potrzebne skomplikowane odmierzanie i zaznaczanie pozycji montażowej dla elementu okucia według wynalazku. Za pomocą przyrządu można bowiem ten element przyłożyć do odpowiedniego obszaru drugiego elementu okucia, służącego jako punkt odniesienia, po czym zamocować go zaciskowo lub w inny sposób.

Pomocniczy przyrząd montażowy może być również zdejmowalny. Jest to o tyle korzystne, że do różnych zastosowań można używać różnych pomocniczych przyrządów montażowych, w związku z czym przy użyciu tego samego elementu okucia można realizować różne pozycje względne podczas montażu. Poza tym przy zdejmowalnym wariancie pomocniczego przyrządu montażowego można uwzględnić fakt, że można go zamienić stronami, w związku z czym zwykłe przemontowanie pomocniczego przyrządu montażowego pozwala uwzględnić zamianę stron z prawej na lewą i odwrotnie. Dotyczy to jednak tylko asymetrycznych pomocniczych przyrządów montażowych, na przykład haka, który w niniejszym wynalazku stanowi korzystną postać wykonania pomocniczego przyrządu montażowego.

Jak już wspomniano na wstępie, wynalazek dotyczy również okucia, które poza elementem według wynalazku zawiera także inne elementy. Wynalazek poprawia bowiem własności użytkowe całego okucia. To samo dotyczy także okna lub drzwi, na których zamontowane jest takie okucie, ponieważ okno lub drzwi mają lepsze własności użytkowe.

Jeżeli łącznik na skrzydle względnie ramie ma korzystnie postać czopu napędzanego przez zasuwnicę. Okucie według wynalazku zawiera wówczas odpowiednio także zasuwnicę z czopem. Może przy tym chodzić na przykład o konwencjonalną zasuwnicę okucia obrotowo-uchylnego. Czop może

PL 197 441 B1 mieć wówczas postać, i tak zamocowanego na okuciu, czopu zamykającego, przy czym jedynie blacha montażowa z gniazdem do obsadzenia czopu zamykającego zostaje zastąpiona elementem okucia według wynalazku. Szczególny aspekt wynalazku polega na tym, że okucie według wynalazku poza opisanym powyżej ogranicznikiem otwierania, ma co najmniej jeden następny element, ograniczający otwieranie. Jeżeli wówczas drugi element okucia, ograniczający otwieranie, pozwala na ustawienie szerzej otwartej pozycji niż pierwszy, wówczas element okucia według wynalazku, dzięki możliwości przełączania go pomiędzy czynnym pierwszym i biernym drugim ustawieniem roboczym, powoduje zmianę maksymalnego możliwego kąta otwarcia. Można przykładowo dobierać mniejszy lub większy kąt uchylenia okna lub drzwi niż w pozycji wietrzenia, zależnie od tego, czy przepływ powietrza ma być większy - przy gorącej pogodzie latem - czy też mniejszy - przy chłodnej pogodzie zimą. Okucie według wynalazku dysponuje zatem dwiema, wybieranymi zależnie od potrzeb, pozycjami otwartymi.

Oczywiście również drugi ogranicznik otwierania okucia może być ogranicznikiem otwierania według wynalazku. Funkcję ograniczania otwierania można wówczas całkowicie wyłączyć, jeżeli oba elementy okucia zostaną przestawione w drugie ustawienie robocze. Możliwe jest także zastosowanie trzeciego elementu okucia z funkcją ograniczania otwierania, co daje do dyspozycji trzy pozycje otwarte.

Szczególnie korzystna cecha wynalazku polega jednak na dodaniu elementu okucia według wynalazku do tradycyjnego okucia z nożycami rozstawnymi jako ogranicznikiem otwierania. W rozwiązaniu tym, ogranicznik otwierania według wynalazku pozwala zrealizować pozycję mniejszego otwarcia w porównaniu do funkcji nożyc rozstawnych, przy czym wedle życzenia można również wybrać pozycję otwartą, realizowaną za pomocą nożyc rozstawnych. Dotyczy to zwłaszcza funkcji uchylania okien i drzwi o konstrukcji uchylnej.

Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony poniżej na podstawie przykładu wykonania, przedstawionego w szczegółach na rysunku, którego kolejne figury przedstawiają: fig. 1 - okno według wynalazku w obrotowej pozycji otwartej, fig. 2 - okno w uchylnej pozycji otwartej, fig. 3 - element okucia z ogranicznikiem otwierania w trzech sytuacjach montażowych, fig. 4 - widok z lewej strony analogiczny do ukazanego na fig. 3, przy czym przedstawione są tutaj dodatkowo ustawienia robocze ramienia ograniczającego otwieranie oraz czopu zamykającego, fig. 5 - przekrój wzdłuż linii V-V na fig. 7, fig. 6 przekrój wzdłuż linii VI-VI na fig. 7, fig. 7 - ramię ograniczające otwieranie z fig. 3 i 4, w powiększeniu, fig. 8 - widok odpowiadający fig. 7, lecz w pozycji otwarcia skrzydła, przy czym widoczny jest również element zasuwnicy skrzydła, oraz fig. 9 - widok odpowiadający fig. 8, w pozycji obróconej o 90°.

W odniesieniu do szczegółów okna z okuciem obrotowo-uchylnym, przedstawionego bliżej jako przykład wykonania, należy się najpierw powołać na wcześniejsze zgłoszenie Zgłaszającego, opatrzone numerem DE 199 11 893.0, którego treść jest zawarta w niniejszym zgłoszeniu. W szczególności ujawnienie wynalazku w ramach poniższego ogólnego opisu wykazuje także aspekty sposobu wykonania okna lub drzwi z okuciem z elementem ograniczającym otwieranie.

Na fig. 1 ukazane jest okno 1 ze stałą ramą 2 i obrotowym względem niej skrzydłem 3. Skrzydło 3 jest przy tym obrotowe wokół pionowej osi 5, utworzonej z zawiasów 4 w prawej części stałej ramy 2.

Alternatywna możliwość obrotu ukazana jest na fig. 2. Skrzydło 3 jest tam uchylne względem stałej ramy 2 wokół poziomej osi obrotu 6, usytuowanej w dolnej części stałej ramy 2. Poza tym istnieje także możliwość otwierania obrotowego, ukazana na fig. 1. Okno to jest zatem oknem obrotowo-uchylnym. W tym celu okucie okna jest zaopatrzone w ogranicznik otwierania w postaci konwencjonalnych nożyc rozstawnych 7.

Na fig. 1 pominięte są elementy okucia związane z jego funkcją uchylną. Strzałka, widoczna z prawej strony fig. 1, symbolizuje ruch obrotowy klamki okiennej 16, będącej elementem uruchamiającym, który to ruch pozwala przestawiać okno pomiędzy pozycją zamkniętą okucia, w której skrzydło 3 przylega do ramy 2, ukazaną na fig. 1, obrotową pozycją otwartą i przedstawioną na fig. 2 uchylną pozycją otwartą. W tym celu okucie zawiera zasuwnice 8, prowadzone przesuwnie w kierunku wzdłużnym, które uruchamiają czopy 9 i które same są uruchamiane przez symbolizowany strzałką ruch obrotowy za pomocą konwencjonalnego mechanizmu krawędziowego 15 klamki okiennej 16. Czopom 9 przyporządkowane są elementy wpustowe 10, zabezpieczające skrzydło 3 w pozycji zamkniętej.

Na fig. 1 i 2 zaznaczony jest ponadto element 26 okucia i ogranicznik otwierania Y okucia według wynalazku. Oba te elementy są uwidocznione w szczegółach na fig. 3. Element 26 okucia stanowi umieszczony na ramie przeciwelement względem umieszczonego na skrzydle elementu okucia, zawierającego klamkę okienną 16 i mechanizm krawędziowy 15. Ogranicznik otwierania Y okucia

PL 197 441 B1 według wynalazku jest usytuowany nad elementem 26 okucia w taki sposób, że może współpracować z umieszczonym na skrzydle grzybkowym czopem zamykającym Z, również poruszanym przez zasuwnice 8.

Jak widać na fig. 3, element 26 okucia ma postać szyny z elementem odciążającym 35 dla skrzydła 3. Co do szczegółów budowy elementu 26, zwłaszcza nie przedstawionej tutaj, samoczynnej blokady, a także elementu odciążającego 35, opis niniejszy odwołuje się do cytowanego powyżej DE 199 11 893. Elementy ukazane na fig. 3 do 8 są tak ustawione, że skrzydło 3 otwiera się w lewą stronę. Zgodnie z fig. 3 do 8 patrzy się zatem na fig. 1 i 2 z prawej strony na lewy słupek ramy. Ogranicznik otwierania Y należy zgodnie z fig. 3 zamocować nad szyną elementu 26. Istnieją przy tym w zasadzie trzy możliwości. Wariant przedstawiony w środkowej części fig. 3 polega na tym, że ogranicznik otwierania Y okucia jest zamocowany na ramie bez fizycznego połączenia z szyną elementtu 26, przy czym należy go w odpowiedni sposób ustawić tak, by był on skierowany w stronę czopu zamykającego Z. Alternatywna możliwość polega na umieszczeniu na ograniczniku otwierania Y okucia pomocniczego elementu montażowego w postaci zdejmowalnego haka V, który można włożyć w odpowiednie gniazdo wybrania blokującego O w elemencie 26. W ten sposób zapewnione jest dokładne usytuowanie elementu Y okucia względem szyny elementu 26.

Hak V jest zamocowany na płytce montażowej T za pomocą połączenia wtykowego, do czego służy żebro prostopadłe do płytki montażowej T. Hak V można zatem przystawić do płytki montażowej T również z drugiej strony, dzięki czemu ogranicznik otwierania Y okucia nadaje się do zastosowania w oknach 1 otwieranych zarówno w prawą, jak też w lewą stronę.

Jeżeli potrzebne są większe odstępy pomiędzy elementem 26 i ogranicznikiem otwierania Y okucia, wówczas można zastosować elementy pośrednie W, widoczne z prawej strony na fig. 3. Te elementy pośrednie W mogą być również zamocowane na szynie elementu 26, stanowiąc gniazdo do obsadzenia haka V. Dokładne określenie usytuowania elementów względem siebie za pomocą pomocniczego przyrządu montażowego, mianowicie haka V i elementu pośredniego W, upraszcza zamocowanie ogranicznika otwierania Y okucia, ponieważ nie trzeba go oddzielnie wymierzać i zaznaczać. Z uwagi na współdziałanie elementu 26 z elementem okucia mechanizmu krawędziowego 15 należy ją raczej montować w pozycji skierowanej na ten element, co jest łatwe do wykonania na przykład za pomocą elementu odciążającego 35. Hak V, ewentualnie w połączeniu z elementem pośrednim W, zapewnia wówczas ustawienie ogranicznika otwierania Y okucia na mechanizmie krawędziowym. Ponieważ czop zamykający Z ma za pomocą zasuwnicy 8 również ustalone położenie na mechanizmie krawędziowym 15, co zapewnia właściwe z punktu widzenia działania ustawienie ogranicznika otwierania Y okucia względem czopu zamykającego Z.

Z fig. 5, 6 i 7 wynika w szczegółach budowa ogranicznika otwierania Y okucia według wynalazku. Ma on płytkę montażową T, na której osadzone jest obrotowo wokół osi S ramię Q, stanowiące ogranicznik otwierania. W tym przykładzie wykonania ramię Q wychodzi z osi S ku dołowi, gdy znajduje się ono w pozycji, odpowiadającej czynnej pierwszym ustawieniu roboczym. W górnej części fig. 4, która poza tym odpowiada lewej części fig. 3, ukazana jest dodatkowo drugie bierne ustawienie robocze ramienia Q, w którym wychodzi ono z osi S ku górze.

Ramię Q ma na swym dalszym końcu wybranie P stanowiące element do przyłączenia czopu zamykającego Z. Wybranie P jest na fig. 5 przedstawione w przekroju. Widać na nim, że w obszarze wybrania P znajduje się sprężyna M, ograniczająca podcięty przekrój wybrania P. W końcowym obszarze przekrój odsłonięty przez sprężynę M zwęża się jeszcze nieco bardziej, wyznaczając w ten sposób końcowy odcinek L. Wybranie P jest utworzone w zasadzie tak, że sprężyna M jest ujęta na końcu przez odcinek materiału, wystający z ramienia Q, oraz przez dwa, skierowane ku sobie, narożniki obrotowe, co jest przedstawione na fig. 5 i 7.

Obok osi S ramię Q, stanowiące ogranicznik otwierania, ma następne wybranie, mianowicie wybranie blokujące O. Jest ono przedstawione na fig. 6 w przekroju, przy czym ma ono również podcięty przekrój. Pomiędzy wybraniem blokującym O i wybraniem P ramię Q ma otwarty z boku obszar N.

Płytka montażowa T jest przykręcona na stałe za pomocą odpowiednich otworów do ramy 2. Ogranicznik otwierania w postaci ramienia Q jest osadzony przegubowo na płytce montażowej T przy użyciu tulei z tworzywa sztucznego, z możliwością łatwego hamowania obrotu. Dzięki temu mimo działania siły ciężkości, wstrząsów i innych zakłóceń ramię Q zachowuje swoją pozycję przedstawioną na fig. 4. Zamiast hamowania obrotu wokół osi S można również zastosować element zatrzaskowy lub inny element mocujący, który utrzymuje ramię Q, stanowiące ogranicznik otwierania, odpowiednio w pierwszej lub drugiej pozycji.

PL 197 441 B1

Na fig. 4 ukazane są, z prawej strony ogranicznika otwierania w postaci ramienia Q, trzy pozycje A, B, D czopu zamykającego Z. Przesunięcie w prawo służy polepszeniu czytelności rysunku. W rzeczywistości pozycje A, B i D w ustawieniu widocznym na fig. 4 leżą w obszarze ramienia Q. Widać tutaj, że czop zamykający Z w pozycji zamkniętej A wchodzi w wybranie blokujące O. W obrotowej pozycji otwartej B czop zamykający Z znajduje się w otwartym z boku obszarze N. W uchylnej pozycji otwartej D wchodzi on w wybranie P.

Na fig. 8 i 9 uwidoczniona jest współpraca ogranicznika otwierania w postaci ramienia Q z czopem zamykającym Z. Na fig. 9, ukazującej oba elementy w widoku obróconym o 90°, widać, że czop zamykający Z w obrotowej pozycji otwartej B znajduje się w otwartym z boku obszarze N, w związku z czym okno można otworzyć uchylnie, obracając je wokół osi 5, odpowiednio do fig. 1. Niezależnie od tego, czy ramię, stanowiące ogranicznik otwierania, znajduje się w pierwszym lub drugim ustawieniu roboczym, nie ma tutaj miejsca ograniczenie otwierania.

Gdy czop zamykający Z znajduje się w uchylnej pozycji otwartej D, wówczas wchodzi on w wybranie P w obszarze sprężyny M. Jeżeli teraz skrzydło 3, odpowiednio do fig. 2, zostanie przechylone wokół osi 6, wówczas ramię Q, stanowiące ogranicznik otwierania, zostanie wychylone odpowiednio z płaszczyzny skrzydła 3 i ramy 2. W tym celu uchylna pozycja otwarta D czopu zamykającego Z jest usytuowana nieco powyżej dolnego końca L wybrania P. Czop Z może zatem przy otwieraniu uchylnym ślizgać się aż do obszaru końca L wybrania P. Po dojściu w to miejsce czop zamykający Z zatrzymuje się, w związku z czym, wskutek połączenia między osią S i osią, utworzoną w wyniku wejścia czopu zamykającego Z w koniec L wybrania P, ogranicznik otwierania w postaci ramienia Q zabezpiecza skrzydło 3 przed dalszym ruchem uchylnym w kierunku otwierania.

Kształt sprężyny M sprawia przy tym, że koniec L wybrania P stanowi obszar zatrzaskowy, wskutek czego przechylenie z powrotem skrzydła 3 wymaga przyłożenia pewnej minimalnej siły. W tym celu czop zamykający Z musi przejść przez zwężenie sprężyny M nad końcem L wybrania P, zatem musi nieco rozgiąć sprężynę M.

Gdy czop zamykający Z znajduje się w pozycji zamkniętej A, wówczas wchodzi on w wybranie blokujące O. Jego obsadzenie w tym wybraniu służy - poza blokadą przez czop 9 i odpowiednie elementy wpustowe 10 (fig. 1 i 2) - jako dodatkowe zabezpieczenie. W tej pozycji czopu zamykającego Z nie można mianowicie przechylać ogranicznika otwierania w postaci ramienia Q względem płaszczyzny skrzydła 3 i ramy 2, ponieważ ramię ograniczające Q opiera się przy tym o ścianki wręgu skrzydła.

Zarówno w pozycji zamkniętej A, jak też w uchylnej pozycji otwartej D czop zamykający Z jest dzięki swojemu grzybkowemu kształtowi zabezpieczony przed wychodzeniem na boki z wybrania blokującego O względnie wybrania P. W tym celu wybrania O i P są podcięte, co wspomniano powyżej.

Gdy ogranicznik otwierania w postaci ramienia Q leży w przedstawionej na fig. 4, drugiej pozycji, to znaczy wychodzi z osi S do góry, wówczas znajduje się on w drugim biernym ustawieniu roboczym. Czop zamykający Z nie współpracuje wtedy z ramieniem Q, stanowiącym ogranicznik otwierania, niezależnie od pozycji czopu zamykającego Z. To bierne drugie ustawienie robocze pozostaje utrzymane tak długo, aż użytkownik przestawi ręcznie ramię Q z pozycji drugiej w pierwszą, to znaczy przechyli je o 180° w dół. W powstałej w ten sposób, pierwszej pozycji ramię Q znajduje się w czynnym pierwszym ustawieniu roboczym, w którym współpracuje w przedstawiony sposób z czopem zamykającym Z. Również to ustawienie robocze pozostaje utrzymane tak długo, aż użytkownik przechyli ramię ponownie o 180° do góry w drugą pozycję. Ramię Q, zwane ogólnie ogranicznikiem otwierania, stanowi zatem element uruchamiający do przestawiania pomiędzy ustawieniami roboczymi, przy czym ustawienia te są zajmowane trwale, to znaczy nie mogą być zmieniane samoczynnie lub poprzez uruchamianie innych elementów, znajdujących się na okuciu okna 1.

Uchylna pozycja otwarta, przedstawiona na fig. 2, jest wyznaczona przez uwidocznione tutaj nożyce rozstawne 7. Uchylna pozycja otwarta, określona przez ogranicznik otwierania Y okucia, jest otwarta na mniejszą szczelinę niż przedstawiono na fig. 2. Wielkość otwarcia można zadać na wstępie poprzez wysokość zamontowania ogranicznika otwierania Y okucia, długość ramienia Q, stanowiącego ogranicznik otwierania, oraz odstęp pozycji D czopu zamykającego Z od osi S. W przedstawionym sposobie montażu wraz z ustawieniem ograniczających otwieranie nożyc rozstawnych 7, wskutek przestawienia ogranicznika otwierania Y okucia pomiędzy pierwszym i drugim ustawieniem roboczym, następuje zmiana kąta otwarcia, mianowicie pomiędzy kątem wyznaczonym przez ogranicznik otwierania Y okucia i przez ograniczające otwieranie nożyce rozstawne 7.

Zamiast nożyc rozstawnych 7 można by oczywiście zastosować także inny element okucia, ograniczający otwieranie, na przykład następny ogranicznik otwierania Y okucia według wynalazku,

PL 197 441 B1 przy czym poprzez zmianę jednej z wymienionych wielkości geometrycznych można wyznaczyć inny kąt. Ogranicznik otwierania Y okucia według wynalazku można również zastosować do otwierania obrotowego, jakie przedstawiono na fig. 1. W tym celu ogranicznik otwierania Y okucia powinien być tak ukształtowany, aby ograniczał otwieranie w obrotowej pozycji otwartej B czopu zamykającego Z lub innego czopu. Przykładowo ramię Q, stanowiące ogranicznik otwierania, mogłoby być tak zamontowane, aby w czynnej pierwszej pozycji wychodzić z osi S w górę, przy czym można by było pominąć wybranie blokujące O. Wówczas czop zamykający Z w pozycji B spoczywałby w wybraniu P, zaś w pozycji D znajdowałby się w otwartym z boku obszarze N. Zazwyczaj dopuszcza się przy tym w drugim biernym ustawieniu roboczym nieograniczony obrotowy ruch otwierający skrzydła 3, nie ma zatem drugiego elementu okucia, ograniczającego otwieranie.

Wynalazek można poza tym stosować także do okien o konstrukcji czysto obrotowej lub uchylnej, przy czym można wówczas zachować otwarty z boku obszar N, aby w pośredniej pozycji czopu zamykającego Z pomiędzy pozycją zamkniętą i pozycją otwartą można go było wyjąć z ramienia Q, stanowiącego ogranicznik otwierania, umożliwiając tym samym przestawienie ramienia Q.

Niezależnie od swej dokładnie określonej funkcji podczas uchylnego lub obrotowego ruchu otwierającego ograniczający to otwieranie element okucia służy w każdym przypadku do ustalenia pozycji szczelinowej, w której celem wietrzenia może zachodzić ograniczona wymiana powietrza, jednak skrzydło nie jest całkowicie otwarte. W tej pozycji zachowane jest nadal pewne zabezpieczenie przed włamaniem. W połączeniu z innym elementem ograniczającym otwieranie, na przykład nożycami rozstawnymi 7, różne pozycje szczelinowe służą przykładowo dopasowaniu do zewnętrznych warunków atmosferycznych, to znaczy przy chłodnej pogodzie zimą za pomocą ogranicznik otwierania Y okucia dobiera się nieznacznie otwartą pozycję szczelinową, natomiast przy cieplejszej pogodzie latem przy użyciu nożyc rozstawnych 7 ustawia się szerzej otwartą pozycję szczelinową.

Claims (12)

1. Okucie dla okna lub drzwi ze skrzydłem obrotowo-uchylnym względem ramy wokół osi oraz mechanizmem ograniczającym otwieranie, umieszczonym w sposób osłonięty we wręgu okna lub drzwi i posiadającym ogranicznik, połączony trwale z ramą lub skrzydłem, unieruchamiający skrzydło względem ramy przy uchylnym ruchu otwierającym z pozycji przylegania pomiędzy skrzydłem i ramą, przy czym ogranicznik ma zamocowane przegubowo na ramie lub skrzydle ramię, zaopatrzone w element łącznikowy, dla łącznika skrzydła lub ramy w postaci czopu zamykającego napędzanego przez zasuwnicę, znamienne tym, że ramię (Q) mechanizmu ograniczającego otwieranie (Y) jest ułożyskowane wychylnie i w pierwszym położeniu ramienia (Q) i w położeniu otwarcia uchylnego (D) czopa zamykającego (Z) jest ono zazębione w wybraniu elementu łącznikowego (P), a w drugim położeniu ramienia (Q) ramię (Q) nie współpracuje z czopem zamykającym (Z).

2. Okucće według zastrrz. 1, znamienne tym. żeelement łącznikowy (P) r^rm^rn^ (Q) ma wybranie dla czopa zamykającego (Z), usytuowane na końcu ramienia (Q), przeciwległym względem osi (S) jego podparcia.

3. Okucće według zas^z. 1 albo 2, tym, że posiada elemenn zatrzaskowy do zatrzaskowego mocowania skrzydła (3) w uchylnej pozycji otwartej w odniesieniu do ruchu zamykającego.

4. Okucće według zastrz. 1 albo 2, znamienne tym, że element łączmkowy (P) ramienia (Q) ma element zatrzaskowy w postaci sprężyny (M).

5. Okucie według zastrz. 1, znamienne tym, że ramię (Q) ma, sąsiadujące z osią (S) jego podparcia, wybranie blokujące (O) do blokującego osadzania czopa (Z).

6. Okucćewedług zas^z. 5, tym, że wybranie blok^ące (O) ma o kształcie podciętym.

7. Okucće według zas^z. 1 albo 5, znamienne tym, że ma pomocniczy przyrząd mc^rtr^^c^t^\ι do ustalania przy montażu stałej pozycji względnej pomiędzy mechanizmem ograniczającym otwieranie (Y) i następnym elementem (26) okucia.

8. Okucće według zastrz. 7, znamienne tym, że pomocniczy przyrząd montażowy jest zdeemowalny.

9. Okucie według zas^z. 7 albo 8, zn^i^i^i^^^ tym, że pomocniczy przyrząd mornażowy jest wyposażony w hak (V).

10. Okucie według zastrz. 1, znamienne tym, że czop (Z) ma przekrój grzybkowy.

PL 197 441 B1

11. Okuciewedługzastrz. 1 albo 10, z namienne tym, że ma co najmniejjedendodatkowy mechanizm ograniczający dtwinranin, przy czym ten edeatUdwy mnohanizm ograniczający dtwinranin jest tak skonstruowany, żn ogranicza uchylny ruch otwierający w pozycji większego otwarcia niż pierwszy mechanizm ograniczający otwinranin (Y).

12. Okucie w«5dłi^g zaasi^. 11, znamienna tym, że drugi mancanizm ograniccajecc oowie-anie ma postać nożyc rozstawnych (7).