PL181850B1

PL181850B1 - Środek szkodnikobójczy

Info

Publication number: PL181850B1
Application number: PL31267396A
Authority: PL
Inventors: Bohdan Sledzinski; Ludwika Cieslak
Original assignee: Inst Przemyslu Organiczego
Priority date: 1996-02-06
Filing date: 1996-02-06
Publication date: 2001-09-28
Also published as: PL312673A1

Abstract

Środek szkodnikobójczy, zawierający oprócz substancji czynnej stały lub ciekły nośnik i ewentualnie znane, stosowane do wyrobu pestycydów dodatki, znamienny tym, że jako substancję biologicznie czynną zawiera połączenie typu kompleksu związku o wzorze ogólnym 1, w którym Rj i R2 oznaczają resztę metylową 1 etylową, X oznacza atom chloru lub bromu, a n oznacza liczbę 2 lub 3, ze związkiem o wzorze ogólnym 2, w którym M oznacza atom magnezu lub wapnia, w proporcji molowej 2:1

Description

Przedmiotem wynalazku jest środek szkodnikobójczy przeznaczony do ochrony roślin i zwierząt przed pasożytniczymi owadami i roztoczami.

Znane są związki o wzorze ogólnym 1, przedstawionym na rysunku stosowane w ochronie roślin, weterynarii i higienie sanitarnej. Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn. nr 3 003 916 chlorfenwinfos (R, = Rj = C2H5, X = Cl, n = 2, poz. 2,4.; z polskiego opisu patentowego nr 79 031 bromfenwinfos i bromfenwinfos metylowy (IR = R2 = C2H5, i CH3, X = Br, n = 2, poz. 2,4.; oraz z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn. nr 3 102 842 tetrachlorfenwmfos (R_x = R2 = CH3, X = Cl, n = 3, poz. 2,4,5 Silne działanie szkodnikobójcze wykazuje także znany z polskiego opisu patentowego nr 80 774 związek o wzorze ogólnym 1, w którym R, = CH3, R2 = C2H5, X = Br, n = 2, poz. 2,4.

Znane jest z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn. nr 3 412 182 połączenie dwóch cząsteczek insektycydu fosforanu, 2,2-dichlorowinylo-dimetylu o nazwie dichlorfos z cząsteczką soli wapniowej lub magnezowej kwasu 2,2-dichlorowinylo-metylofosforowego o wzorze ogólnym 2, które ma korzystniejsze niektóre użytkowe właściwości od wyjściowego dichlorfosu.

Ponadto mieszanina znanego insektycydu tiofosforanu 0,0-dimetylo-0-3-metylo-4-nitrofenylu o nazwie fenitrotion zbis(2,2-dichlorowinylometylo)fosforanem wapnia o wzorze 2 (M = Ca), opisana w polskim projekcie wynalazczym P-302128, tj. polskim opisie patentowym nr 172 142 wykazuje w efekcie synergii silniejsze działanie owadobójcze od działania fenitrotionu.

Nieoczekiwanie stwierdzono, że połączenie typu kompleksu związku o wzorze ogólnym 1, w którym Rj i R2 stanowią resztę metylowąi etylową, X jest atomem chloru lub bromu, a n oznacza liczbę 2 lub 3, ze związkiem o wzorze ogólnym 2, w którym M oznacza atom wapnia lub magnezu, wykazuje silniejsze działanie szkodnikobójcze od wyjściowych półproduktów.

Przedmiotem wynalazku jest środek szkodnikobójczy, zawierający jako substancję biologicznie czynną połączenie typu kompleksu związku o wzorze ogólnym 1, w którym R, i R2 oznaczająresztę metylowąi etylową, X oznacza atom chlorku lub bromu, a n oznacza liczbę 2 lub 3, ze związkiem o wzorze ogólnym 2, w którym M oznacza atom wapnia lub magnezu, w proporcji molowej związku o wzorze 1 do związku o wzorze 2 jak 2:1.

W skład środka według wynalazku wchodzą, poza połączeniem związków o wzorach ogólnych 1 i 2 jako substancji czynnej, nośniki stałe lub ciekłe oraz ewentualnie substancje pomocnicze, takie jak środki powierzchniowo czynne, środki przyczepne, zagęstniki, barwniki i inne znane składniki form użytkowych środków szkodnikobójczych.

Środek według wynalazku może być stosowany w różnych znanych, stałych i ciekłych formach użytkowych np. proszków do zawiesin wodnych, stężonych zawiesin i roztworów emulgujących, mikrogranulatów do polewania i oprysku, kształtek z tworzyw sztucznych oraz w innych znanych formach użytkowych środków szkodnikobójczych.

181 850

Środek według wynalazku może być stosowany do zwalczania szkodników roślin uprawnych, owadów sanitarnych i ektopasożytów zwierząt.

Zastosowanie środka według wynalazku pozwala na zmniejszenie zużycia znanych substancji szkodnikobójczych o wzorze ogólnym 1, w którym R_b R2, X i n mająznaczenie podane wyżej przy zachowaniu wysokiej skuteczności szkodnikobójczej, a także na rozszerzenie zakresu ochrony, np. zwierząt przed kleszczami z rodzaju Ixodes, zwłaszcza przed kleszczem pospolitym (Ixodes vicinus/.

Połączenie związku o wzorze ogólnym 1 ze związkiem o wzorze ogólnym 2 w proporcji molowej 2:1, stanowiące substancję aktywną środka według wynalazku, jest w temperaturze pokojowej bardzo lepką cieczą o postaci zestalającej się żywicy.

Struktura połączenia nie została jednoznacznie zdefiniowana.

Połączenie niejestzwykłąmieszaninądwóch związków 11 2, o czym świadczy między innymi zachowanie się w niektórych rozpuszczalnikach, np. w heksanie, w którym jest praktycznie nierozpuszczalne wobec dobrej rozpuszczalności związku o wzorze ogólnym 1. Z połączenia typu kompleksu, do otrzymania którego użyto związki o wzorze ogólnym 1 i 2 w zwiększonej proporcji molowej 3:1 ekstrahuje się przy pomocy heksanu nadmiar związku o wzorze ogólnym 1 w ilości odpowiednio do proporcji 1 mola.

Istotną dla środków szkodnikobójczych właściwościąużytkową, poza aktywnością szkodnikobójczą, jest toksyczność dla organizmów stałocieplnych, wyrażana liczbowo w mg/kg ciała szczurów, kwalifikująca środki do odpowiednich klas szkodliwości i bezpieczeństwa dla ludzi. Połączenia, stanowiące substancję aktywną według wynalazku są znacznie mniej szkodliwe dla organizmów stałocieplnych od znanych insektycydów o wzorze ogólnym 1. Toksyczność (wyrażona dawką LD₅q dla szczurów) połączeń, stanowiących substancję aktywną środka według wynalazku, zawierających w strukturze cząsteczki atom magnezu albo atom wapnia jest odpowiednio 2-3 lub 3-6 razy mniejsza od toksyczności wyjściowych półproduktów, znanych insektycydów o wzorze ogólnym 1.

Połączenie, stanowiące substancję aktywną środka według wynalazku można otrzymać kilkoma sposobami, których zasady podano w pat. USA 3 412 182 dla połączenia dichlorfosu ze związkiem o wzorze ogólnym 2. Wysoką jakość zapewnia sposób, polegający na reakcji w pierwszym etapie dichlorfosu z chlorkiem wapnia lub magnezu (w proporcji molowej 2:1) w środowisku wodnoalkoholowym z wydzieleniem chlorku metylu oraz odpowiednio dwuwodnego bis(2,2-dichlorowinylo-metylo)fosforanu wapnia lub sześciowodnego bis(2,2-dichlorowmylo-metylo)fosforanu magnezu o wzorze ogólnym 2. W drugim etapie krystaliczny wodzian związku o wzorze ogólnym 2 ogrzewa się ze związkiem o wzorze ogólnym 1 (w proporcji molowej 1:2) w środowisku rozpuszczalnika organicznego, np. heksanu, benzenu lub chlorku metylenu, oddestylowuje wydzielającą się wodę i zatęża. Pozostałość stanowi produkt, a mianowicie połączenie typu kompleksów związków o wzorach ogólnych 112, w których R,, R2, X, n i M mająznaczenie podane wyżej.

Szczególnie korzystne właściwości szkodnikobójcze przejawiają połączenia związków o wzorach ogólnych 11 2. stanowiące substancję aktywną środka według wynalazku, a mianowicie symbol połączenia: połączenie bis(2,2-dichlorowinylo-metylo)fosforanu wapnia ze związkiem o wzorze ogólnym 1

- fosforanem 2-chloro-1-(2,4-dichlorofenylo)winylo-dimetylu, (I)

- fosforanem 2-bromo-1-(2,4-dichlorofenylo)winylo-dimetylu, (II)

- fosforanem 2-bromo-1-(2,4-dichlorofenylo)winylo-dietylu, (III)

- fosforanem 2-bromo-1-(2,4-dichlorofenylo)winylo-etylometylu, (IV)

- fosforanem 2-chloro-1-(2,4,5-trichlorofenylo)winylo-dimetylu, (IV) oraz połączenie bis(2,2-dichlorowinylo-metylo)fosforanu magnezu ze związkiem o wzorze ogólnym 1

- fosforanem 2-bromo-1-(2,4-dichlorofenylo)winylo-dimetylu, (VI)

- fosforanem 2-chloro-1-(2,4-dichlorofenylo)winylo-dietylu, (VII).

181 850

Wysoką efektywność szkodnikobójczą środka według wynalazku na teście Musca domestica L. (mucha domowa) i Blatta orientalis (karaczan wschodni) z porównaniem do znanych, wyjściowych półproduktów o wzorach ogólnych 1 i 2 oraz w stosunku do Ixodes vicinus (kleszcza pospolitego) przedstawiają następujące przykłady.

Przykład I. Na krążek bibuły w płytce Petriego naniesiono 1 cm³0,005% acetonowego roztworu związku lub połączenia i po odparowaniu rozpuszczalnika umieszczono 20 szt. much (musca domestica L.). Po 8 godzinach obliczono ilość martwych owadów. Średni wynik z 5 powtórzeń podano w % skuteczności (śmiertelności)

Połączenie, nr	Skuteczność
Znany związek, nr	%
połączenie I	100
związek 1 (R1=R₂=CH3, X=Cl, n=2, poz 2,4)	86
połączenie II	100
związek 1 (R]=R2=CH 3, X=Br, n=2, poz. 2,4)	72
połączenie IV	100
związek 1 (R,=CH3, R2=C2H5, X=Br, n=2, poz. 2,4)	92
połączenie V	100
związek 1 (R]=R2=CH3, X=Cl, n=3, poz 2,4,5)	78
połączenie VI	88
związek 2 (M=Mg)	0
związek 2 (M=Ca)	0

Przykład II. Na krążek bibuły w płytce Petriego naniesiono 1 cm3 0,05% acetonowego roztworu związku i po odparowaniu rozpuszczalnika umieszczano 10 szt. karaczanów (Blatta orientalis). Po 8 godzinach obliczano ilość martwych owadów. Średnie wyniki z 5 powtórzeń podano w % skuteczności (śmiertelności).

Połączenie, nr	Skuteczność
znany związek, nr	%
połączenie IV	100
związek 1 (R)=CH3, R₂=C2H5, X=Br, n=2, poz. 2,4)	12
związek 2 (M-Ca)	0
połączenie VI	22
związek 1 (R1=R₂=CH3, X=Br, n=2, poz. 2,4)	13
połączenie VII	38
związek 1 (R1=R₂=C2H 5, X=Cl, n=2, poz. 2,4,)	36
związek 2 (M=Mg)	0

Przykład III. Przygotowano obroże z plastyfikowanego polichlorku winylu, zawierające w plastykowych kompozycjach 10% wagowych substancji aktywnej, którą stanowiło połączenie II lub połączenie III. Obroże założono na szyje psów średniej wielkości, krótkowłosych o jasnej barwie. Psy z obrożami oraz psy bez obroży (kontrolne) poruszały się przez 6 godzin na skraju lasu liściasto-iglastego z pastwiskiem Co 2 godziny dokładnie przeglądano psy

181 850 licząc i usuwając znalezione kleszcze na powierzchni ciała. Ilości kleszczy obecnych na psach w odstępach dwugodzinnych były następujące:

Pies	Ilość kleszczy (szt.) w czasie (godz )
2	4	6
bez obroży	8	4	11
z obrożą, s a. II	0	0	0
bez obroży	5	10	8
z obrożą, s a III	0	0	0

181 850

EO^/0-C = CHX 1 ρ I R_z0/|l >

α.

wzór \

CH,O_X ο ο_κ och, ^{3 χ}ρ^{χ Χ}Μ ^ΧΡ ³

Ca_z=CHO^X)j »^XOCH = cct_Ł wzór 2

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz.

Cena 2,00 zł.

Claims

Zastrzeżenie patentowe

Środek szkodnikobójczy, zawierający oprócz substancji czynnej stały lub ciekły nośnik i ewentualnie znane, stosowane do wyrobu pestycydów dodatki, znamienny tym, ze jako substancję biologicznie czynną zawiera połączenie typu kompleksu związku o wzorze ogólnym 1, w którym Ri i R2 oznaczają resztę metylową i etylową, X oznacza atom chloru lub bromu, a n oznacza liczbę 2 lub 3, ze związkiem o wzorze ogólnym 2, w którym M oznacza atom magnezu lub wapnia, w proporcji molowej 2:1.