PL171580B1

PL171580B1 - Sposób wytwarzania nowych analogów witaminy D3 PL PL PL

Info

Publication number: PL171580B1
Application number: PL92303505A
Authority: PL
Inventors: Robert H Hesse; Gaddam S Reddy; Sundara K S Setty
Original assignee: Res Inst Medicine Chem
Priority date: 1991-11-07
Filing date: 1992-11-06
Publication date: 1997-05-30
Also published as: CA2121678A1; SK281302B6; CZ111294A3; EP0614455A1; HU221008B1; CZ288031B6; DE69208478D1; NO941683D0; HUT67140A; NZ245041A; US5494905A; AU2901492A; FI942114A0; GR3019601T3; DK0614455T3; JPH07502499A; HU9401372D0; NO305315B1; FI106119B; WO1993009093A1

Abstract

1 Sposób wytwarzania nowych analogów witaminy D3 o ogólnym wzorze (la) (Ia) lub ogólnym wzorze (IIa) (IIa) w których Y oznacza grupe alkilenowa lub alkenylenowa zawierajaca do 4 atom ów wegla, a R1 i R2 taki sam lub rózny oznacza atom wodoru lub nizsza grupe alkilow a lub grupe cykloalkilowa albo razem z atom em azotu, do którego sa przylaczone tworza grupe heterocykliczna, znam ienn y tym , ze zw iazek o ogólnym wzorze (1 ).............. PL PL PL

Description

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest sposób wytwarzania nowych analogów witaminy D, a dokładniej analogów ^^-hydroksylowych witaminy D3 o zmodyfikowanym łańcuchu bocznym w pozycji 17, wykazujących aktywność modulacji komórek. Witamina D3, mająca

171 580 gra, jak wiadomo, żywotną rolę w metabolizmie wapnia, wspierając jelitową absorpcję wapnia i fosforu, zachowując odpowiednie poziomy wapnia i fosforu w osoczu i stymulując mobilizację z przedziały płynowego kości w obecności hormonu przytarczycznego.

Około 20 lat temu dowiedziano się, że witamina D podlega hydroksylowaniu in vivo, hydroksylowaniu w pozycji 25 w wątrobie oraz hydroksylowaniu w pozycji 1a,25-dihydroksymetabolit jest materiałem biologicznie czynnym. Odkrycie to doprowadziło do syntezy wielu analogów witaminy D, których badanie wskazało, że grupy hydroksylowe w pozycjach lot- i 24R- lub 25- są niezbędne, aby związek lub metabolit wykazywał istotny wpływ na metabolizm wapnia. Podczas gdy, jak powiedziano wyżej, takie grupy hydroksylowe będą zwykle w końcu wprowadzane in vivo, ahydroksylowanie w pozycjach 24R- i 25- zachodzi łatwiej, niż w pozycji 1α-, zastosowanie analogów D tak hydroksylowanych okazało się znacznie korzystniejsze ze względu na ich podwyższoną aktywność, szybkość działania i usuwania z ciała. Należy zauważyć, że pochodne 1 α-hydroksylowanej witaminy D są szczególnie korzystne dla pacjentów cierpiących na dysfunkcję nerek.

Przykłady hydroksylowanych analogów witaminy D stosowanych obecnie obejmą naturalny metabolit 1a, 25-dihydroksylowej witaminy D3 i 1 α-hydroksylowanej witaminy D3 (który łatwo ulega hydroksylowaniu w pozycji 25 in vivo). Inne obiecujące związki obejmują 1 a,24Rdihydroksylowane analogi witaminy D 3, analogi D2 powyższych związków oraz analogi 1 a,25dihydroksylowe zawierające atomy fluoru w pozycjach 24-, 26- i/lub 27- (patrz De Luca 1 Schnoes, Ann. Rev. Biochem. (1983), 52, str. 411-439, oraz De Luca i in., Top. Curr. Chem. (1979), 83,str. 1-65).

Ostatnio stwierdzono, że naturalny metabolit 1a,25-dihydroksylowanej witaminy D3 wywiera dodatkowy wpływ na metabolizm komórek. To działanie modulujące obejmuje stymulację dojrzewania komórek i jej różnicowania (Tanaka i in., Biochem. J. (1982), 204, str. 713-719, Amento i in., J. Clin. Invest. (1984), 73, str. 731-739, Colston i in., Endocrinology (1981), 108, str. 1083-1086, Abe i in., Proc. Nat. Acad. Sci. (1981), 78, str. 4990-4994) oraz działanie immunosupresyjne (np. inhibicję wytwarzania interleukiny II) (Rigby, Immunology Today (1988), 9, str. 54-58). Ostatnio zaobserwowano działanie immunowzmacniające 1 a,25-dihydroksylowanej witaminy D 3, w którym związek stymulował wytwarzanie tlenowych, bakteriobójczych metabolitów i chemotaktyczną odpowiedź leukocytów (patrz np. Cohen i in., J. Immunol (1986), 136, str. 1049-1053). Doskonale wiadomo, że leukocyty grają główną rolę w obronie organizmu przed różnymi infekcjami (patrz np. Roitt, Brostoff i Male, Immunology, 2 wyd., (1989), C.V. Mosby, St. Louis, części 16.10-16.13 i 17.4-17.5), np. wiążąc i pochłaniając atakujące organizmy (odpowiedź chemotaktyczna) i/lub wytwarzając nadtlenki i/lub inne toksyczne metabolity tlenowe. Wiadomo, że odpowiedź ta może być także stymulowana mitogenami, takimi jak kokarcynogenne estry forbalowe i γ-interferon, które są strukturalnie całkowicie różne od analogów witaminy D.

Dzięki takiemu wpływowi na metabolizm komórkowy 1a,25-dihydroksylowana witamina D3 wykazuje w zasadzie potencjał terapeutyczny w tak różnych dziedzinach, jak leczenie łuszczycy, chorób zapalnych i autoalergicznych, powstawania nowotworów i rozrostu komórek, jako dodatek w chemoterapii infekcji (m. in. bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych) i inna aktywność terapeutyczna obejmująca monojądrowe fagocyty. Zaproponowano także stosowanie 1a,25-dihydroksylowanej witaminy D3 i 1a-hydroksylowanej witaminy D3 do leczenia nadciśnienia (Lind i in., Acta Med. Scand. (1987), 222, str. 423-427) i cukrzycy (Inomata i in., Bone Mineral (1986), 1, str. 187-192), a także sugerowano wpływ 1a,25-dihydroksylowanej witaminy D3 na porost włosów (Lancet, 4 marca 1989, str. 478) i przydatność do leczenia trądzika (Malloy i in., Tricontenental Meeting for Investigative Dermatology, Washington, 1989). Jednak silny wpływ 1a,25-dihydroksylowanej witaminy D3 i 1a-hydroksylowanej witaminy D3 na metabolizm wapnia będzie raczej wykluczał takie zastosowania, ponieważ dawki na poziomie dostatecznym do wywołania żądanej modulacji komórki działanie immunosupresyjne lub immunowzmacniające może prowadzić do niedopuszczalnej hiperkalcemii. Rozpoczęto zatem poszukiwania nowych analogów w zmniejszonym wpływie na metabolizm wapnia wykazujących jednak żądane działanie na metabolizm komórkowy.

171 580

Donoszono o nowych analogach wykazujących co najmniej w stopniu dostatecznym pożądane rozdzielenie aktywności. Tak np. związek MC-903, analog 22,23-nienasycony 1(X,24Rdihydroksylowanej witaminy D 3 z grupą cyklopropylową w pozycji 24 zamiast zwykłej konfiguracji C25-C27 bocznego łańcuch cholestanowego, który w warunkach prób klinicznych leczenia łuszczycy wykazywał działanie na dojrzewanie komórek porównywalne z działaniem 1 ot,25-dihydroksylowanej witaminy D3, jednocześnie dając słabszy efekt hiperkalcemiczny (Calverley, Tetrahedron (1987), 43, str. 4609-4619, oraz Hollick, Arch. Dermatol. (1989), 125, str. 1692-1696). Podobnie stwierdzono w przypadku analogów 1a,25-dihydroksylowanej witaminy D3, np. 22-oksa (Abe i in., Endocrinology (1989), 124, str. 2645-2647), 24-1 26-homo (Ostrem i in., J. Biol. Chem. (1987), 262, str. 14164-14171), 16-dehydro-23,24-etynylo (Zhou i in., Blood (1989), 74, str. 82-93) oraz 19-nor-10-dihydro (Perlman i in., Tetrahedron Lett. (1990), str. 1823-1824).

Nie wydaje się możliwe na podstawie powyższych opisów wydedukowanie, które związki wykażą aktywność w modulacji komórkowej (i jaki będzie jej poziom) lub określenie czynników prowadzących do rozdzielenia funkcji modulacji komórek i metabolizmu wapnia. Tak wiec podczas gdy większość wyników sugeruje, że obecność grupy hydroksylowej w okolicach końca łańcucha typu cholestanowego lub jego homologu jest konieczna w związkach mających wykazywać znaczącą aktywność modulacji komórek, odkrycia Ostrema i in. (op. cit.) wskazują, że analogi mające tylko krótki, niepodstawiony łańcuch boczny w pozycji 17 (np. izopropyl lub s-butyl, jak w homo- i bis-homo-pregnanach) wykazują znaczną aktywność różnicującą 1 są silniejsze w działaniu od odpowiednich krótkołańcuchowych związków zawierających w łańcuchu bocznym grupę hydroksylową. Podczas gdy wiele z tych związków wykazuje aktywność modulacji komórek na poziomie takim jak w przypadku 1 a,25-dihydroksylowanej witaminy D3, wydaje się, że wywierają one znaczący wpływ na metabolizm wapnia, wzmacniany jeszcze o co najwyżej dwa rzędy wielkości względem 1 a,25-dihydroksylowanej witaminy D3. Mozę to prowadzić do kumulowania się działania toksycznego przy długiej terapii tymi związkami, szczególnie przy podawaniu systemowym, np. leczeniu chorób zapalnych i autoalergicznych, powstawania nowotworów 1 rozrostu komórek, lub podawaniu doustnym w leczeniu łuszczycy

Niniejszy wynalazek oparty jest na zaskakującym odkryciu pewnej liczby pochodnych ^^-hydroksylowych witaminy D i ich analogów 20-epi, w których łańcuch boczny w pozycji 17 kończy się ewentualnie N-podstawioną lub N,N-dipodstawioną grupą karbamoilową, które to pochodne, wykazując minimalny wpływ na metabolizm wapnia, mogą wywierać potężne działanie w modulacji komórek, np. jak to stwierdzono wywołując różnicowanie i dojrzewanie komórek, inhibicję rozmnażania i/lub aktywację monocytów (np. oceniając metodą Styrta i in., Blood (1986), 67, str. 334-342). Tak więc odkryto, że związki według wynalazku nieznacznie wpływają na poziom wapnia i fosforu w osoczu u szczurów, nawet przy podawaniu w ilościach przekraczających stukrotnie konwencjonalną dawkę dla 1x,25-dihydroksylowanej witaminy D 3. Związki te wykazują więc korzystny stosunek terapeutyczny aktywności modulującej komórki do aktywności wapniowej.

Kolejną korzyścią płynącą ze związków wytwarzanych sposobem według wynalazku jest ich niskie powinowactwo do jelitowego receptora 1a,25-dihydroksycholekalcyferolu.

Sposób wytwarzania nowych analogów witaminy D3 o ogólnym wzorze (Ia)

(Ia)

171 580

(Ha) w których Y oznacza grupę alkilenową lub alkenylenową zawierającą do 4 atomów węgla, a R¹ i R² taki sam lub różny oznacza atom wodoru lub niższą grupę alkilową lub grupę cykloalkilową albo razem z atomem azotu, do którego są przyłączone tworzą grupę heterocykliczną, polega na tym, że związek o ogólnym wzorze (I)

R¹

Y R^:o

(I) albo o ogólnym wzorze (II) (II) w których Y, R1 r2 mają wyżej podane znaczenie, a R³ i R⁴ takie same lub różne oznaczają grupę 0 zabezpieczającą, poddaje się reakcji odszczepiania grup zabezpieczających.

W przypadku wytwarzania związku o wzorze (Ia) związek o wzorze (II) poddaje się izomeryzacji do związku o ogólnym wzorze (I) ,który podaje się reakcji odszczepiania grup zabezpieczających.

Korzystnie stosuje się związki o ogólnym wzorze (I) albo (II), w których Y oznacza grupę o wzorze -(RA)_m-(R^B)n- w którym RA oznacza grupę -CH=CH, R^B oznacza grupę -CH2-, m oznacza liczbę 0,1 lub 2, a n oznacza liczbę 0 lub mieści się w zakresie takim, że spełnia równanie 2m+n= 1,2,3 lub 4, zwłaszcza związki o ogólnym wzorze (I) albo (II), w którym Y oznacza grupę alkilenową o 2 atomach węgla, a każde R^T i R² oznacza atom wodoru lub niższą grupę alkilową, w szczególności co najmniej jeden z R1 r2 ma znaczenie różne od atomu wodoru.

Korzystnie R 'i r2 wybiera się z grupy obejmującej atomy wodoru lub grupy metylowe albo R^lR2Ń- oznacza grupę piperydynową, a R³i R⁴ oznaczają eteryfikującą grupę sililową.

Reakcję odszczepiania grup zabezpieczających przeprowadza się przez poddanie hydrolizie związku o ogólnym wzorze (I) albo (II).

Ponadto reakcję odszczepiania grup zabezpieczających przeprowadza się przez działanie fluorkiem tetraalkiloamoniowym na związek o wzorze (I) lub (II). Należy rozumieć, że wzory (Ia) i (Ib) obejmują związki o konfiguracji 20R naturalnych pochodnych witaminy D, związki o konfiguracji 20S pochodnych epiwitaminy D oraz mieszaniny dwu izomerów. Wzory obejmują także aktywne związki, w których R³ i R⁴ reprezentują atomy wodoru, i ich prekursory, w których R³ i r4 reprezentują grupy zabezpieczające atom O, chociaż same prekursory mogą być związkami aktywnymi, gdy grupy zabezpieczające atomy O są metabolicznie nietrwałe.

Fakt, że aktywne związki o wzorze (Ia) i (IIa), zawierające podobne jak w witaminie D zmiennej długości łańcuchy boczne w pozycji 17 nie zawierające grup 24- lub 25-hydroksylowych, które w wielu przypadkach nie mogą być hydroksylowane w tych pozycjach, wykazują aktywność modulacji komórek, jest wynikiem niespodziewanym w świetle poprzednich odkryć w tej dziedzinie, silnie sugerujących konieczność występowania takiej grupy hydroksylowej. Obecność pożytecznej aktywności modulacji komórek u związków o wzorach (Ia) i (IIa) jest jeszcze bardziej zaskakująca w świetle doniesienia, że związki o identycznym łańcuchu bocznym, ale bez grupy 1a-hydroksylowej, są pozbawione aktywności typu witaminy D i w istocie są przydatnymi antagonistami witaminy D, wyraźnie dzięki zdolności blokowania 25-hydroksylowania (patrz opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4217288).

Zauważono także (Sorensen i in., Biochemical Pharmacology (1990), 39, str. 391-393), ze wymieniony wyżej analog MC-903.1 a,24R-dihydroksylowanej witaminy D 3 utlenia się in vivo do odpowiedniego związku 24-okso, który to metabolit wykazuje znacznie zmniejszoną aktywność wobec rozmnażania komórek i ich różnicowania w porównaniu z MC-903. Sugeruje to, że wprowadzenie grupy 24-okso jest krokiem deaktywującym funkcję modulacji komórek, w odróżnieniu od naszych ustaleń dotyczących związków 24-okso i homologicznych według niniejszego wynalazku.

Ponadto, z powodów przedstawionych wyżej, obserwowane rozdzielenie aktywności modulacji komórek i aktywności wapniowej wykazywane przez aktywne związki według wynalazku nie dawało się przewidzieć na podstawie dotychczasowego stanu badań dotyczących analogów witaminy D wykazujących aktywność modulacji komórek.

Aktywne 5,6-trans (5E) izomery o wzorze (IIa), będące o rząd wielkości mniej aktywne niż aktywne 5,6-cis (5Z) izomery o wzorze (Ia) z punktu widzenia aktywności modulacji komórek, są także mniej aktywne w dziedzinie podnoszenia poziomu wapnia w osoczu, a więc ponownie wykazują cenne i niespodziewane rozgraniczenie aktywności modulacji komórek i wapniowej.

Grupa Y w powyższych wzorach może zawierać 0, 1 lub 2 podwójne wiązania 1 może np. mieć wzór -(RA)_m-(RB)n-, w którym RA reprezentuje -CH=CH-, R reprezentuje -CH2-, m wynosi 0, 1 lub 2, a n wynosi 0 lub liczbę całkowitą taką, że 2m + n = 1,2, 3 lub 4. Y powinno najlepiej reprezentować grupę alkilenową C2-4.

Tam, gdzie R1 i/lub r2 we wzorach (I) i (II) reprezentują niższe grupy alkilowe, mogą to być np. grupy alkilowe C1- takie jak metylowa, etylowa, propylowa 1 butylowa. Niższe grupy cykloalkilowe mogą np. zawierać 3-8 atomów węgla, np. jak w grupie cyklopropylowej, cyklopentylowej lub cykloheksylowej .Tam, gdzie grupa R^N- reprezentuje grupę heterocykliczną, może ona zawierać np. jeden lub kilka dalszych heteroatomów takich jak O, N i S i może składać się z jednego lub kilku pierścieni, z których każdy może np. mieć 5 lub 6 członów, np.

171 580 grupa związana przez N pirolilowa, pirazolilowa, imidazolilowa, indolilowa, indazolilowa, purynylowa, pirolidynylowa, imidazolidynylowa, pirazolidynylowa, piperydynylowa, morfolinowa, tiazohdynylowa lub tiamorfolinowa.

Tam, gdzie R³ i R⁴ reprezentują grupy zabezpieczające atom O, mogą to być usuwalne grupy zabezpieczające atom O, znane fachowcom. Odpowiednie grupy obejmują grupy eteryfikujące, takie jak grupy sililowe (np. tri(niższa alkilo)sililowe takie jak trimetylosilil, trietylosilil, triizopropylosilil lub t-butylodimetylosilil, grupy tri(arylo)sililowe, takie jak trifenylosilil, oraz mieszane grupy alkiloarylosililowe), niższe (np. Ci-β) grupy alkilowe przeplatane ewentualnie atomem tlenu, takie jak metyl, metoksymetyl lub metoksyetoksymetyl, oraz grupy cykliczne, takie jak tetrahydropiranyl. Estryfikujące grupy zabezpieczające atom O obejmują niższe (np. Ci-ó) alkanoile takie jak acetyl, propionyl, izobutyryl lub piwaloil, aroile (np. zawierające 7-15 atomów węgla) takie jak benzoil lub 4-fenylobenzoil, niższe alkanosulfonyle takie jak (ewentualnie chlorowcowany) metanosulfonyl, oraz arenosulfonyle takie jak p-toluenosulfonyl. Takie pochodne z zabezpieczonym atomem tlenu są przydatne jako związki pośrednie do otrzymywania aktywnych 1(X,3(3-dioli w wzorach (Ia) i (IIa), w których R³ i r4 reprezentują atomy wodoru, chociaż, jak wskazano powyżej, gdy grupy zabezpieczające atom tlenu są labilne metabolicznie in vivo, takie etery i estry o wzorach (I) i (II) można stosować w terapii bezpośrednio.

Aktywność modulacji komórek związków aktywnych według wynalazku, połączona z całkowitym brakiem efektu wapniowego, powoduje przydatność związków (samych lub stosowanych jako dodatki) w leczeniu choroby nowotworowej, a szczególnie białaczek pochodzenia szpikowego. Można je także stosować same lub jako dodatki w chemoterapii infekcji i innych stanach wymagających leczenia, w których zaangażowane są monojądrowe fagocyty, np. w leczeniu choroby kości (np. osteoporozy), chorób autoalergicznych, reakcji na przeszczep, odrzucania przeszczepu oraz chorób zapalnych, nowotworów i hiperplazji takich jak łuszczyca. Trądzik, łysienie, starzenie skóry (wraz ze starzeniem pod wpływem światła), nadciśnienie, reumatyczne zapalenie stawów i astma to inne stany chorobowe, które można leczyć aktywnymi związkami według niniejszego wynalazku. Wynalazku obejmuje zastosowanie tych związków w terapii lub profilaktyce takich stanów oraz w wytwarzaniu leków do takiego leczenia lub profilaktyki.

Sądzimy, że aktywne izomery 20R o wzorach (Ia) i (IIa) można zalecić do leczenia infekcji, np. w terapii kombinowanej, podczas gdy aktywne izomery 20S epi można by zalecić do zastosowań związanych z działaniem immunosupresyjnym np. w leczeniu chorób zapalnych i autoalergicznych, reumatycznego zapalenia stawów, astmy itp. Taki punkt widzenia podtrzymuje np. praca Binderupa i in. dotycząca analogów 20-epi-witaminy D 3 umieszczona w Biochemical Pharmacology (1991), 42(8), str. 1569-1575.

Aktywne związki według niniejszego wynalazku można przygotowywać do podawania w dowolny dogodny sposób, np. doustnie (w tym podjęzykowo), pozajelitowo, doodbytniczo lub inhalacyjnie; tak przygotowane stanowią element niniejszego wynalazku.

Kompozycje do podawania doustnego mogą w razie potrzeby zawierać jeden lub kilka fizjologicznie dopasowanych nośników i/lub rozcieńczalników i mogą być ciekłe lub stałe. Kompozycje mogą przybierać dowolną wygodną postać obejmującą np. tabletki, powlekane tabletki, kapsułki, wodne lub olejowe zawiesiny, roztwory, emulsje, syropy, eliksiry i produkty suche odpowiednie do mieszania z wodą lub inną odpowiednią cieczą przed użyciem. Kompozycje najlepiej przygotowywać w postaci jednostkowych dawek. Tabletki 1 kapsułki według wynalazku mogą w razie potrzeby zawierać konwencjonalne składniki takie jak środki wiążące, np. syrop, gumę arabską, żelatynę, sorbitol, tragakantlubpoliwinylopirolidon, wypełniacze, np. laktozę, cukier, skrobię kukurydzianą, fosforan wapnia, sorbitol lub glicynę, środki smarujące, np. stearynian magnezu, talk, glikol polietylenowy lub krzemionkę, środki dezintegrujące, np. skrobię ziemniaczaną, oraz dopuszczalne środki zwilżające takie jak laurylosiarczan sodowy. Tabletki można powlekać sposobami dobrze znanymi fachowcom.

Ciekłe kompozycje mogą zawierać konwencjonalne dodatki, takie jak środki tworzące zawiesiny, np. syrop sorbitolowy, metylocelulozę, syrop glukozy z cukrem, żelatynę, hydroksymetylocelulozę, karboksymetylocelulozę, żel stearynianu glinu lub uwodornione tłuszcze

171 580 jadalne, środki emulgujące, np. lecytynę, monooleinian sorbitanu lub gumę arabską, niewodne nośniki, np. oleje roślinne takie jak olej arachidowy, olej migdałowy, frakcjonowany olej kokosowy, olej z rybich wątróbek, estry olejowe takie jak poilsorbat 80, glikol propylenowy lub alkohol etylowy, oraz środki konserwujące, takie jak p-hydroksybenzoesany metylu lub propylu lub kwas sorbowy Ciekłe kompozycje mogą być dogodnie umieszczane w kapsułkach np. w żelatynie dając produkt w postaci jednostkowej dawki.

Kompozycje do podawania pozajelitowego można przygotowywać stosując ciekły nośnik iniekcyjny taki jak sterylna apirogenna woda, sterylny, pozbawiony nadtlenków oleinian etylu, odwodniony alkohol lub glikol propylenowy lub odwodniona mieszanina alkoholu z glikolem propylenowym, i można je wstrzykiwać dożylnie, dootrzewnowo lub domięśniowo.

Kompozycje do podawania doodbytniczego można przygotowywać stosując konwencjonalne podstawowe masy do czopków, takie jak masło kakaowe lub inny gliceryd.

Kompozycje do podawania inhalacyjnego można przygotowywać dogodnie do podawania samowymuszanego, np. w postaci odmierzonej dawki, np. zawiesiny w propelencie takim jak chlorowcowany węglowodór umieszczony w aerozolowym pojemniku wyposażonym w zawór odmierzający.

Może być korzystne włączenie do kompozycji według wynalazku antyutleniacza, na przykład kwasu askorbinowego, butylowanego hydroksyanizolu lub hydrochinonu, w celu zwiększenia ich przechowalności.

Gdy jakąkolwiek z powyższych kompozycji przygotowuje się w postaci dawki jednostkowej, może ona zawierać 0,05-250 pg, np. 0,1-50 pg związku aktywnego według wynalazku na dawkę jednostkową. Kompozycje mogą w razie potrzeby zawierać jeden lub kilka dalszych składników aktywnych.

Odpowiednia dzienna dawka związku aktywnego według wynalazku może np. wynosić 0,1-500 pg, np. 0,2-100 pg w zależności od takich czynników jak ostrość leczonego stanu oraz wiek, masa ciała i stan pacjenta.

Substraty można wytwarzać następującymi sposobami:

A) związki o wzorze (I) można wytwarzać przez izomeryzację odpowiedniego związku 5,6-trans o wzorze (II), po czym w razie potrzeby i/lub konieczności usunięcie jakichkolwiek grup zabezpieczających atom O. Izomeryzację można prowadzić np. działając jodyną, disiarczkiem lub diselenkiem, naświetlając promieniowaniem nadfioletowym, najlepiej w obecności trypletowego uczulacza. Związki Ια-hydroksylowe o wzorze (II) można z kolei wytwarzać utleniając odpowiedni 1-niepodstawiony związek 5,6-trans przy pomocy estru selenianowego lub ditlenku selenu, lub kwasu selenowego w obecności alkoholu, np. w sposób opisany w opisie patentowym GB-A-2038834, którego treść dołącza się niniejszym jako odnośnik literaturowy 1 -Niepodstawiony związek 5,6-trans można w razie potrzeby wytwarzać in situ izomeryzacyjnie z odpowiedniej pochodnej 5,6-cis witaminy w warunkach utleniania.

B) Związki o wzorach (I) i (II) można wytwarzać w reakcji związku o wzorze (III).

(UI)

171 580 (w którym R³ i R⁴ są takie, jak zdefiniowano powyżej, a X reprezentuje grupę okso lub fosforanylidenową, metalowaną grupę silanową lub sulfonową, grupę -(CH₂)_aL, w której a wynosi 0, 1 lub 2, a L reprezentuje grupę opuszczającą, np. sulfonianową grupę estrową taką jak niższa alkilosulfonyloksylowa, niższa fluoroalkilosulfonyloksylowa lub arylosulfonyloksylowa, a najlepiej atom chlorowca taki jak chlor, brom lub jod, albo też grupę -(CH₂)bR5, w której b wynosi 0, 1, 2 lub 3, a R⁵ reprezentuje grupę cyjanową lub estryfikowaną grupę karboksylową lub tiokarboksylową taką jak grupa alkoksykarbonylowa, aralkoksykarbonylowa, alkilotiokarbonylowa, aralkilotiokarbonylowa, aralkilotiokarbonylowa lub arylotiokarbonylowa) lub odpowiedniego związku 5,6-trans z jednym lub kilkoma reagentami służącymi do wytworzenia pożądanego amidowego ugrupowania bocznego łańcucha, następnie w razie potrzeby i/lub konieczności usuwając jakiekolwiek grupy zabezpieczających atom O. Należy rozumieć, że związek o wzorze (II) otrzymany w ten sposób można w razie potrzeby przekształcić w związek o wzorze (I) w drodze izomeryzacji opisanej w procesie (A).

Reakcje zgodne z procesem (B), które można stosować do wytwarzania związków o wzorze (I) lub (II), w których Y reprezentuje grupę alkilenową, obejmują:

B1) Reakcję związku o wzorze (III), w którym X reprezentuje grupę -(CH ₂)aL, zdefiniowaną powyżej, lub jego izomeru 5,6-trans, z metalowaną lub dimetalowaną solą amidu o wzorze (IV)

CHs-CO-NR© (IV) (w którym R¹ i R² są takie, jak zdefiniowano powyżej), np. solą metalu alkalicznego taką jak sól litowa wytwarzana w reakcji z zasadą taką jak diizopropyloamidek litu.

B2) Reakcję związku o wzorze (III), w którym X reprezentuje grupę -(CH₂)bR'5, zdefiniowaną powyżej, lub jego izomeru 5,6-trans, w celu przekształcenia estru, tioestru lub grupy cyjanowej r5 w pożądaną grupę amidową, np. metodą bezpośredniej aminolizy estru lub tioestru albo pośrednio poprzez odpowiedni wolny kwas otrzymywany z hydrolizy estru, tioestru lub nitrylu lub poprzez otrzymany z niego halogenek kwasowy. Należy rozumieć, że nitryle o wzorze (III) można częściowo hydrolizować bezpośrednio do związków o wzorze (I), w których R¹i r2 są obie atomami wodom.

B3) Reakcję związku o wzorze (III), w którym X reprezentuje grupę -(CH₂)aL, zdefiniowaną powyżej, lub jego izomeru 5,6-trans, z reagentem służącym do wprowadzeniajednowęglowego fragmentu (np. cyjankiem metalu lub metalowanym tritianem) i konwersję tak wprowadzonej grupy w pożądaną grupę -CONR©, np. w sposób opisany w procesie (B2).

Reakcje zgodne z procesem (B), które można stosować do wytwarzania związków o wzorze (I) lub (II), w których Y reprezentuje grupę alkilenylową, obejmują:

B4) Reakcję związku o wzorze (III), w którym X reprezentuje grupę -(CH2)aL, zdefiniowaną powyżej, lub jego izomeru 5,6-trans, zgodnie z reakcja Wittiga, np. ze związkiem fosforoorganicznym o wzorze (^^):ϊ3^^^^--^¹1_ρ-^¹³ V) (w którym Y ¹ reprezentuje grupę alkilenową lub alkenylenową mającą do 2 atomów węgla, p wynosi 0 lub 1, R^c reprezentuje grupę hydrokarbylową, np. alkilową lub aralkilową albo grupę arylową taką jak fenyl, a R^D reprezentuje grupę aminokarbonylową -CONR© zdefiniowaną powyżej lub jej prekursora zdolnego do przekształcenia się w nią, takiego jak grupa estrowa, tioestrowa lubi cyjanowa), a następnie w razie potrzeby, konwersji koniecznej do wytworzenia grupy -CONR‘r2. Alternatywnie związek fosforoorganiczny (V) można zastąpić metalowanym silanem (RC)3Si-CHM-(Y^l)p-R^D (w którym RC R, Y* i p mają powyższe znaczenia, a M reprezentuje atom metalu, np. metalu alkalicznego takiego jak lit lub sód), przy czym po reakcji tej następuje redukcja pośredniego hydroksysulfonu z utworzeniem wymaganego podwójnego wiązania, np. przez działanie amalgamatem sodu. Inaczej reakcję tę można prowadzić stosując związek o wzorze (III), w którym X reprezentuje -Si(R^c)3 lub -SO2RC (w których RC ma znaczenie jak powyżej) z aldehydem o wzorze HCO-(Y^l)_ir-RD (w którym p, rD i γ1 mają znaczenie jak powyżej).

Związki o wzorze (III) mające w pozycji 20 normalną konfigurację pochodnych naturalnej witaminy D, tj. związki o wzorze

171 580

(IIIa) i/lub ich izomery 5,6-trans można wytwarzać z 1a-hydroksylowanej witaminy D2 lub jej pochodnej z zabezpieczonymi atomami O metodą utleniającego rozszczepienia wiązania podwójnego 22,23, przy czym witaminę D2 najlepiej stabilizować tworzeniem dienofilowego adduktu Diesla-Aldera, np. z ditlenkiem siarki lub związkiem diacyloazowym, jak opisano w opisie patentowym GB-A-2114570 (którego treść dołącza się niniejszym jako odnośnik literaturowy). W ten sposób można otrzymać związek 20S (Ilia), w którym X reprezentuje grupę okso.

Takie związki o wzorze (III) lub lepiej ich dienofilowe addukty można poddać izomeryzacji przez np. działanie łagodną zasadą, np. nieorganiczną zasadą taką jak wodorowęglan sodu lub czwartorzędową zasadą organiczną taką jak DABCO (tj. 1,4-diazabicyklo[2.2.2]oktan) lub DBU (tj. 1,8-diazabicyklo[5.4.0]undec-7-en), otrzymując mieszaninę izomenr 20R i 20S, z której czysty epimer 20R, tj. związek o wzorze (IIIb)

(w którym X reprezentuje grupę okso) lub jego addukt difenofilowy można wydzielić chromatograficznie (np. tak jak opisał Calverley w Tetrahedron (1987), 43, str. 4609-4619). Alternatywnie, oddzielanie żądanego epimeru można pozostawić na późniejszy etap syntezy, nawet na etap końcowy.

Grupę okso X w tak otrzymanym związku o wzorze (IIIa) i (IIIb) lub ich mieszaninie można przekształcić w grupę hydroksylową, a następnie do związku, w którym X reprezentuje grupę -(CH2)aL, w której a = 0 i L jest atomem chlorowca, dzięki konwersji w ester sulfonianowy (np. tosylan) i nukleofilowemu przemieszczeniu grupy tosylowej w reakcji z solą halogenkową (np. bromkiem metalu alkalicznego), te ostatnie związki o wzorze (III) i ich izomery 5,6-trans można poddać reakcji z np. cyjankiem metalu zgodnie z opisem dla procesu (B3) w celu utworzenia związku (III) lub jego izomeru 5,6-trans, w których X reprezentuje grupę -(CH2)bR⁵, w której b = 0; grupę cyjanową R⁵ można w razie potrzeby zmodyfikować następnie metodą hydrolizy i estryfikacji.

171 580

Związki o wzorze (III) i odpowiednie izomery 5,6-trans, w których X reprezentuje grupę -(CH2)bR⁵, w której b wynosi 1 lub 2, a R⁵ jest takie, jak zdefiniowano powyżej, można wytworzyć w reakcji związku o wzorze (III) lub jego izomeru 5,6-trans, w którym X reprezentuje grupę -(CH 2)aL, w której a wynosi 0 lub 1, a L jest takie, jak zdefiniowano powyżej, z metalowaną pochodną estru lub tioestru kwasu octowego, z pochodną zawierającą inny karbanionowy równoważnik kwasu octowego (np. metalowaną pochodną acetonitrylu), lub z metalowanym estrem malonianowym. W tym ostatnim przypadku produkt reakcji jest częściowo hydrolizowany z powstaniem monoestru, który można dekarboksylować przez ogrzewanie otrzymując związek o wzorze (III), w którym X reprezentuje grupę -(CH2)bR5, w której R.5jest grupą estrową

Związki o wzorze (III) i odpowiednie izomery 5,6-trans, w których X reprezentuje grupę -(CH2)_aL, w której a wynosi 1 lub 2, aL jest takie, jak zdefiniowano powyżej, można wytworzyć ze związków o wzorze (III) lub ich izomerów 5,6-trans, w których X reprezentuje grupę -(CH2)bR-5, w której b wynosi 0, a r5 jest grupą estrową, redukując ester do alkoholu, np. z zastosowaniem wodorku litowo-glinowego, i przekształcając grupę hydroksylową w grupę opuszczającą, np. jak opisano powyżej.

©Niepodstawione analogi związków o wzorze (III) i/lub ich izomery 5,6-trans można także wytwarzać w podobny sposób z witaminy D2 i poddawać reakcji tak, aby wytworzyć żądaną grupę amidową w łańcuchu bocznym, a następnie poddawać 1 α-hydroksylowaniu, np. w sposób opisany w powyżej wymienionym opisie patentowym GB-A-2038834, na odpowiednim etapie syntezy.

Ogólnie w każdym etapie można mieć do czynienia z geometrią 5,6-cis lub 5,6-trans, chociaż może być wskazane stosowanie izomerów 5,6-trans w powyższym procesie 1(X-hydroksylowania i utleniającego rozszczepiania wiązania podwójnego 22,23. Konwersji geometrii 5,6-trans w geometrię 5,6-cis dokonuje się najlepiej po wprowadzeniu grupy 1 α-hydroksylowej.

Grupy zabezpieczające atomy O obecne w pozycjach lat- i/lub ββ-można usunąć np. konwencjonalnymi metodami dobrze opisanymi w literaturze. Tak więc estryfikujące grupy zabezpieczające można usunąć metodą zasadowej hydrolizy, np. stosując alkoholan metalu alkalicznego w alkanolu. Grupy eteryfikujące, takie jak grupy sililowe można usunąć metodą hydrolizy kwasowej lub działaniem fluorkami tetraalkiloamoniowymi. Zastosowanie takich wrażliwych ma kwasy, ale niewrażliwych na zasady grup zabezpieczających może być korzystne, gdy poddaje się reakcji związek o wzorze (III) i odpowiednie izomery 5,6-trans i/lub 1-niepodstawione związki, ze względu na silnie zasadowe warunki wykorzystywane zwykle w etapach homologacji budujących żądany łańcuch boczny.

Poniższe przykłady służą do zilustrowania wynalazku. Wszystkie temperatury podano w °C.

Przykład I.

a) lcx,3p-dai3e-di^rf)j:^.vopioiyksy)i^^,l()y^i-9t12.5^aza-^^^ol^saah5(i⁷-),7,l()(l^c^)-1rie192-t-iHt [wzór (II) - izomer 20R, R =R²=CHs, R³=R⁴=(i-Pr)₃Si, Y=-CH₂CH2-].

1α,3β-di(triisapropylasililoksy)-9,12-seko-22-p-toluenasulfonyloksymetylopregna -5 (E),7,l2(19)-trien [izomer 5,6-trans wzór (IIIa) -R³=R4=(i-Pr)3Si, X=tosyloksy- NMR

57,5 (2H, d, j=8, aryl), 7,03 (2H, d, j=8, aryl), 6,16 i 5,6 (AB, j=11,6H, 7H), 4,8 (2H, s, 19H), 4,46 (1H, t, j=11,1H), 4,33 do 3,5 (3H, m, 3H, 22H), 2,36 (3H, s aryl CH3), 0,5 (3H, s, 18H)] ogrzewano w temperaturze wrzenia pod chłodnicą zwrotną w acetonitrylu (8 ml) z nadmiarem bromku litu (620 mg). Po 45 minutach mieszaninę ochłodzono, rozcieńczono wodą i ekstrahowano eterem. Ekstrakt eterowy oczyszczono chromatograficznie na żelu krzemionkowym otrzymując 490 mg odpowiedniego związku 20-bromometylowego [NMR 5 6,25 i 5,66 (ABq, j=11,6,7H), 4,83 (2H, s, 19H), 4,66 do 4,0 (2H, m, 1,3H), 3,31 (2H, bs, 22H), 0,55 (3H, s, 18H). UV λ„_ι:ΐχ 270(21300), λ,,.,,,· 229(4922)]. Roztwór tego związku (245 mg) w heksametylofasfar7midsie 0,7 ml) dodano w temperaturze -78°C do roztworu soli litowej N^-dimetyloacetamidu {otrzymanej z N^-dimetyloacetamidu (0,158 ml) i diisoprapylo7midu litu (1,54 mmol) w tetrahydrofuranie (4,6 ml)]. Mieszaninie reakcyjnej pozwolono się ogrzać do temperatury pokojowej (30 minut), mieszano przez dalsze 2 godziny i potraktowano nasyconym roztworem wodnym chlorku amonu, następnie wodą, i produkt ekstrahowano eterem. Oczyszczanie metodą chromatografii dało związek tytułowy (208 mg). NMR δ 6,4 i 5,76 (ABq, j=11,6,7H), 4,93 (2H, s, 19H), 4,76 do 4,01 (2H, m, 1,3H), 3,31 i 2,9 (każde 3H, s, N-CH3), 0,55 (3H, s, 18H). IRv_]nax (CDCb) 1625 cm⁴ (amid). UV λ™* 270(23333), 230(7337).

b) 1 ax,3p-dihydi'oksy--9.10-seko-25-azacholesta-5(Z),7,10( 19)-trien-24-on [wzór (Ia)-izomer 20R, r'=r2=CH3, RMÓtf, Y=-CH₂CH2-].

Produkt etapu (a) powyżej naświetlano przez 45 minut w benzenie (6 ml) zawierającym fenazynę (12 mg). Rozpuszczalnik usunięto i surowy związek 5Z potraktowano w temperaturze pokojowej przez 2 godziny wodnym roztworem fluorku tetrabutyłoamoniowego (0,3 ml, 1M) w tetrahydrofuranie (1 ml). Rozcieńczenie wodą, ekstrakcja produktu eterem i oczyszczanie metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej dało związek tytułowy (21 mg). NMR 8 6,36 i 5,98 (ABq, j=11, 6,7H), 5,26 i 4,95 (każde 1H, s, 19H), 4,63 do 3,9 (2H, m, 1,3H), 3,0 i 2,93 (każde 3H , s , N-CH,), 0,56 33H , s , 18H) . IR v_maT (CDCbT 3610 i 3410 (OH) , 1630 cm'¹(amid). UV λ,™ 265(18300), λ™ 228(10166).

Przykład II.

a) 3 e-hydroksy-20-(2-etcksykarbonyloetylo)-9,10-sekopregna-5(E),7,10(19)-trien [ 1 -mepodstawiony analog izomeru 5,6-trans o wzorze (IIIa) -R4=H, X=CH2CO.O.C2H5].

Addukt ditlenku siarki 33-acetoksy-20-hydroksymetylo-9,10-sekopregma-5(E),7,10(19)trienu (4,54 g) rozpuszczono w dichlorometanie (40 ml) zawierającym 1,8-bis(dimetyloamino)naftalen (3,34 g) i potraktowano w temperaturze -30°C bezwodnikiem trifluorometanosulfonowym (3,812 g). Mieszaninę reakcyjną krótko mieszano, pozwolono jej się ogrzać do temperatury pokojowej, ochłodzono do -30°C, po czym potraktowano roztworem malonianu sodo-dietylowego [otrzymanym z malonianu dietylu (8,32 g) i wodorku sodu (1,248 g)] w tetrahydrofuranie (40 ml). Mieszaninie pozwolono się ogrzać do temperatury pokojowej i mieszano przez 15 minut. Dodanie nasyconego roztworu chlorku amonu, następnie wody, i oczyszczenie chromatograficzne dało addukt ditlenku siarki 3e-acetoksy-20-(2,2-dietoksykarbonyloetylo)-9,10-sekopregna-5(E),7,10(19)-trienu jako mieszaninę związków 6R i 6S (4,675 g) [NMR δ 5,1 do 4,26 (3H, m, 3,6, 7H) 4,0 (4H, q, j=7, O-CH2Me), 3,46 (2H, bs, 19H), 1,93 i 1,90 (łącznie 3H, każde s, H acetylowe), 0,63 i 0,56 (łącznie 3H, s, 18H)].

Roztwór tego produktu (4,475 g) w etanolu (15 ml) potraktowano etanolowym roztworem wodorotlenku potasu (20 ml, 1M) i woda (0,380 ml). Całość mieszano w temperaturze pokojowej przez 1,5 godziny, następnie rozcieńczono wodą i zakwaszono, a produkt ekstrahowano eterem. Surowy monoester otrzymany w ten sposób dekarboksylowano (i usunięto ditlenki siarki regenerując układ 5,7,10( 19)trienowy) ogrzewając w temperaturze 125°C w dimetylosulfotlenku (15 ml) zawierającym wodorowęglan sodu (5 g) przez 20 minut. Mieszaninę ochłodzono, rozcieńczono wodą i produkt ekstrahowano eterem i oczyszczono chromatograficznie otrzymując produkt tytułowy (2,22 g). NMR δ 6,16 i 5,56 (ABq, j=11,6,7H), 4,53 i 4,43 (każde 1H, s, 19H), 3,91 (2H, q, j=7, O-CH2Me), 0,56 (3H, s, 1H). UV λ™ 272(23600), λ^„ 231(5645).

b) 1 c/,3[bdi(dπi/Όpropylosiiliυksyb20-(2-etoksyk(U'bonyloety]o))9 JO-sekOprcgna-dilE) , 7,10(19)-trien [izomer 5,6-trans o wzorze (IIIa) - R3=R4=(i-Pr)3Si, X=CH₂CO.O.C₂H5]

Produkt z etapu (a) powyżej (2,568 g) poddano reakcji z chlorkiem triizopropylosililu (1,214 g) i imidazolem (1,42 g) w dichlorometanie (5 ml) w celu konwersji grupy 33-hydroksylowej w grupę triizopropylosililoksylową. Produkt ten w 1,2-dichloroetanie (32 ml) poddano hydroksylacji działając ditlenkiem selenu (0,51 g) w acetonitrylu (32 ml) i N-tlenkiem N-metylomorfoliny (2,47 g) w dichlorometanie (32 ml) zgodnie ze sposobem z opisu patentowego GB-A-2038834 otrzymując (po oczyszczeniu chromatograficznym) związek ^^-hydroksylowy (1,37 g) [NMR δ 6,3 i 5,7 (ABq, j=11,6,7H), 4,9 i 4,8 (każde 1H, s, 19H), 4,63 do 3,7 (2H, m, 1,3H), 4,0 (2H, q, j=7, O-CH2Me), 0,56 (3H, s, 18H). UV λ,™ 270(23200), 229(5068)].

Produkt sililowano jak powyżej otrzymując związek tytułowy (1,575 g). NMR δ 6,26 i 5,68 (ABq, j=11,6,7H), 4,86 (2H, s, 19H), 4,73 do 3,73 (2H, m, 1,3H), 4,0 (2H, q, j=7, O-CH2Me), 0,53 (3H, s, 18H). UV X_max 270(23600), U 228(5053).

c) 1a,3P-di(triizopropylosililoksy)-25,26,27-trinor-9,10-sekocholesta-5(E),7,10(19)trie n-24-ol [izomer 5,6-trans o wzorze (IIIa) -R3=R4=(i-Pr)3Si, X=CH2CH2OH].

171 580

Roztwór produktu z etapu (b) powyżej (350 mg) w eterze (1 ml) dodano do mieszanego roztworu wodorku glinowo-litowego (100 mg) w eterze (5 ml) w temperaturze 0°C. Mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej przez 0,5 godziny, ochłodzono do 0°C, potraktowano wodnym roztworem siarczanu sodu i produkt ekstrahowano eterem. Eter przemyto wodą, solanką i odpędzono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując związek tytułowy. NMR δ (CCl4) 6,21 i 5,63 (ABQ, 6,7H), 4,82 (2H, s, 19H), 44,66-3,98 (2H, m, 1,3H), 3,41 (bs, 2H, 24H), 0.55 (3H, s, 18 Me). UV (E^O) X_max 270(23600), λ™ 229(5714).

d) 24-bromo-1a,3P-di(triizopropylosililoksy)-25,26,27-trinor-9,10-sekocholesta5 (E), 7,10(19)-trien [izomer 5,6-trans o wzorze (IIIa)- R-=R4=(i-Pr)₃Si, X=CH2CH₂Br].

Roztwór produktu z etapu (c) powyżej (330 mg) w dichlorometanie (4 ml) zawierającym l,8-bis(dimetyloamino)-naftalen (309 mg) potraktowano przez 3 minuty w temperaturze -40°C bezwodnikiem trifluorometanosulfonowym (0,203 g). Mieszaninę potraktowano następnie roztworem bromku sodu (1,03 g) i bromkiem tetrabutyloamomowym (0,01 g) w wodzie (5 ml) i pozwolono się jej ogrzać do temperatury pokojowej. Po 30 minutach mieszaninę reakcyjną podzielono pomiędzy dichlorometan i wodę. Fazę organiczną wydzielono, przemyto rozcieńczonym kwasem siarkowym, zatężono i produkt oczyszczono chromatograficznie otrzymując 0,26 g związku tytułowego. NMR 8 (CCF) 6,06 i 5,6 (ABQ, 6,7H), 4,71 (2H, s, 19H), 4,63-4,0 (m, 2H, 1, 3H), 3,21 (t, 2H, 24H), 0,56 (s, 3H, 18Me). UV (Et2O) λ,,,., 270(23600), λ_Μη 229(6098).

e) la,3e-di(triizopropylosililoksy)-23,23-bishomo-24-aza-9,10-sekocholesta- 5(E), 7,10 (19)-trien-24-on [wzór (II) - izomer 20R, R‘=r2=CH-, R³=R4=(i-Pr)₃Si, Y=-CH₂CH₂CH2CH2-].

Bromek z etapu (d) powyżej (0,18 g) w heksametylofosforamidzie (0,8 ml) potraktowano solą litową N,N-dimetyloacetamidu, jak opisano w przykładzie I (a) otrzymując związek tytułowy (0,103 g). NMR 8 (CCF) 6,26 i 5,66 (ABQ, 6,7H), 4,83 (s, 2H, 19H), 4,66-4,01 (m, 2H, 1,3H), 2,93 i 2,91 (2s, każde 3H, N-Me), 0,52 (s, 3H, 18 Me). UV (EhO) ż,,,., 270(23600), λ_Πηη 229(5526).

(f) 1 a,3e-dihydroksy-23,23-bishomo-24-aza-9,10-sekocholesta-5(Z),7,10( 19)-trien-24on [(wzór Ia) - izomer 20R, R¹-r2=CH₃, R-=r4=H, Y=-CH₂CH2CH2CH₂-].

Amid z etapu (e) powyżej (0,072 g) naświetlano w obecności fenazyny (0,018 g) i desililowano zgodnie z opisem z przykładu 1(b) otrzymując związek tytułowy (0,26 g). NMR δ (CDCl) 6,33 i 5,93 (ABQ, 6,7H), 5,26 i 4,93 (2, 1H, 19H), 4,66-3,83 (m, 2H, 1,3H), 2,96 i 2,9 (2s, każde 3H, N-Me), 0,53 (s, 3H, 18 Me). UV (EtOH) /max 264(18300), λπη 228(10892).

Przykład III.

kwas 1(X,3[-di((riizopropylosililoksy)-27-nor-9,10-sekocholesta-5(E),7,10(19),22,24pentaen-26-karboksylowy [izomer 5,6-trans o wzorze (IIIa) -X=(=CH-CH=CH-CO2Et), R-=R4=(i-Pr)-Si].

Mieszaninę 1α,3β-di(rriizopropylosil(loksy)-27-nor-9,10-sekocholesta-5(E),7,10(19)trien-20e-karboksyaldehydu [izomer 5,6-trans o wzorze (IIIa) -R-=r4= (i-Pr)₃Si, X=(=O)] (0,452 g) i związku fosforoorganicznego z estru etylowego kwasu 4-trifenylofosfonio-but-2enowego (1,2 g) w chloroformie (3 ml) ogrzewano w temperaturze wrzenia pod chłodnicą zwrotną przez 4 godziny, rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, następnie oczyszczono chromatograficznie otrzymując związek tytułowy (0,26 g). NMR δ (CCI4) 7,26-6,41 (m, 1H, 25H), 6,26-5,23 (m, 5H, 6,7,22,23,24H), 4,7 (s, 2H, 19H), 4,56-3,66 (m, 4H, 1,3H, estrowe CH₂), 0,55 (s, 3H, 18 Me). UV (EtOH) A«,ax 264(39695).

b) 26-ester etylowy kwas u la,3l-di(3riizopropylosililoksy)-27-no2-7,io-sekocholesta5(X),7,1009),22,24-peiuaen-26-karboksylowego [wzór (IIIa)-X=(=CHsCH=CH-CO9Er), ^=r4=((-P-)-S(].

Ester z etapu (a) powyżej (0,06 g) naświetlano w obecności ^nazyny (0,015 g) zgodnie z opisem z przykładu 1(b) otrzymując związek tytułowy (0,053 g). nMr 8 (CCI4) 7,58-6,66 (m, 1H, 25H), 6,41-5,33 (m, 5H, 6,7,22,23,241-1), 5,08 i 4,75 (2s, 1H ca., 19H), 4,58-3,75 (4H, 1,3H, estrowe CH2), 0,55 (s, 3H, 18 Me). UV (EtOH) λ™χ 263(46938).

c) 26-dimetyloamid kwasu la,3P-di(triizopropylosililoksy)-27-nor-9,10-sekocholesta5 (Z) 7,k0(k9),rr,r4tpentkenotr6t7krbo7hnlowego [wzór (Ik) -izomer 20R, r'=R²=CH3, R³=R⁴=H, Y=-CH=CH-CH=CH-].

Ehter z etapu (k) powyżej (0,53 g) rozpuszczono w 1M roztworze etanolowym wodorotlenku potkhu (2 wl). Po przecaownwkniu w tewperkturze pokojowej przez noc wieszkninę rozcieńczono wodą, ekhtrkaowkno yicalorowetanew, przewnto 1% woSnnw roztworew 7wkhu hikrkowego i usunięto rozpuhzczklnik. Surowy 7wkh (0,046 g) rozpuszczono w yicalorowetknie (1 wl) i potrk7towano yicnkloaekhnlokkrboyiimiyew (0,016 g), po czyw yiwetnlokwiną (0,3 wl). Po 30 winutkca wiehzanik w tewperkturze pokojowej wiehzkninę rekkcnjną rozcieńczono yicalorowetanew, części htkłe odsączono, przesącz przewnto woyą, 1 % woynnw roztworew kwkhu sik^wego i rozpuhzczklnik usunięto. Carowktogrkfik ykłk l,3tyl(trllzopropnlohililown) eter związku tytułowego (0,019 g). NMR 8 (CHCls) 7,33-6,6 (w, 1H, 25H), 6,56t5,33 (w, 5H, 6,7,22,23,24H), 5,06 i 4,73 (2s, kkżyn 1H, 19H), 4,6t3,83 (w, 2H, 1,3H), 2,98 (s,6H,NMe), 0,53 (s,3H, 18 Me). UV (EtOH) Żwhk 265(40671). Usunięcie grup hilllownca w sposób opisknn w przykłayzie 1(b) dkło związek tytułown (0,008 g). UV (EtOH) ληιηχ 266(36775).

Prznkład IV.

k) kwks 1α,3β-dl(trlizopropnlosllllo7sn)-5(Z),7,10(19)itrieno-9,10-hekocaolanowy [izower 5,6-cIs o wzorze (IIIk) - R3=R⁴=(lcPr)3Si, X=CH2CO2H].

Ester etnlown związku tytułowego (otrznwany ze związku z prznkłkdu II(b) przn fotoizowernzkcję jkk w prznkłkyzie III(b) - 140 g) w tetraanyrof3ranie (0,5 wl) potra7towano 1N etknolowym roztworew wodorotlen7u potksu (3 wl). Po 3 goyzinaca przecaownwknla w tewperkturze pokojowej wieszkninę rekkcnjną zkkwaszono do pH około 2 (yoyktek 1 % woynego roztworu kwksu sikrkowego) i ekstraaowkno eterew, którn nkstępnie przewnto woyą i solknką. Usunięcie eteru dkło związek tytułown (123 wg). IR Vwkx (CClą) 3200t2400 (OH karboksylu), 1720 cw’i (kkrbonnl). NMR δ (CCU) 12,33 (1H, br, COOH), 6,03, 5,8 (2H, dd, 6,7H), 5,05 i 4,75 (kkżde 1H, s, 19H), 5,01-4,0 (2H, w, 1,3H), 0,53 (s, 3H, 18H). UV (EtOH) λoa.χ 264(18300).

b) N,N-pentkwetyleno-1 a,3e-dianyroksn-9,10-sekocholanaIoido-5(Z),7,10( 19)-trien [wzór (Ik)tizower 20R, R^^CH^s-, R 3=R ⁴=H, Υ=^Η2)2-].

Kwks 7krboksnlowy z etkpu ty) pownżej (41 wg) rozpuszczono w yicalorowetknie (0,5 wl) i potrkktowkno dlcn7loaekhylo7arbodiiwdem (1 równoważnik) i 4cdlwetylokmlnoplrnyyną (2 wg), k nkstępnie piperydnną (1 równowkżnik). Mieszkninę rekkcnjną trznwkno przez noc w tewperkturze pokojowej. Powstkłn 1,3-disililowknn kwid yesilllowano (fluorek tetrkb3tylokwonlowy) jkk w prznkłkdzie I(b) otrznwując związek tytułown. IR Vmax (CDCb) 3600(-OH), 1630 cw’¹ (C=O, t-kwid). NMR δ (CDCls) 6,26, 5,86 (2H, dd, 6,7H), 5,2, 4,86 (kkżde 1H, s, 19H), 4,66-3,76 (2H, w, 1,3H), 3,4 (4H, w, NCH^, 0,5 (3H, s, 18H). UV (EtOH) λoax 264(18300).

Prznkład V.

N-cnk]opropylo-1α,3β-diandroksn-9,10-sekocaolanamido-5(Z),7,10(19)-trien [wzór (Ik)-izower 20R, R*=H, R2=cy7lopropyl, R³=r4=H, Υ=-(ΟΗ2)2-].

Związek tytułown otrznwkno jkk w prznkłkdzie IV(b) stosując cyklopropnlokwlnę w wiejsce pipernynnn. IR Vmax (CDCI3) 3580 (-OH), 3420 (-NH), 1660 cw (C=O, kmd). NMR 8 (CDCI3) 6,26,5,83 (2H, dd, 6,7H), 5,53 (1H, br s, NH), 5,16,4,83 (kkżde 1H, s, 19H), 4,66-3,83 (2H, w, 1,3H), 0,5 (3H, s, 18H). UV (EtOH) w_max 265 (18404).

Prznkład VI.

1(X,3β-ylaydroksy-9,10-sekocaolknkmiyo-5(Z),7,10(19)-trlen [wzór (Ik)- izower 20R, R*=r2=r3=r4=h, Y= -(€Η2)2-].

Związek tytułown otrzywano jkk w przykłkyzle IV(b) stosując kwonikk w wiejsce piperndnnn. IRv,wix (CDcb) 3600 (-OH),3525 i 3410 (NH2), 1680cm ¹ (C=O, kwid). NMR 8 (CDCb) 6,33, 5,91 (2H, dd, 6,7H), 5,41 (1H, br s, NH), 5,26, 4,91 (kkżde 1H, s, 19H), 4,66-3,93 (2H, w, 1,3 H), 0,53 (3H, s, 18H).UV (EtOw) λ^χ 265 (18300)

171 580

Przykład VII.

N,N-pentametyleno-1a,3e-di(triizopropylosililoksy)-9,10-seko-20-epicholanamido- 5(Z), 7,10 (19)-trien [wzór (II) - izomer 20S, R.1=R²= -(CH2)s-, R3=R⁴=(i-Pr)3Si, Y=-(CH2)2-].

Addukt ditlenku siarki 20S-Tormylo-3P-triizopropylosililoksy-9,10-sekopregna-5,7,10 (19)-trienu (5,17 g, przygotowany z witaminy D2 zgodnie z opisem z J. Org. Chem. (1986), 51, str. 4819) przekształcono w mieszaninę około 1:1 izomerów 20R i 20S trzymając go w temperaturze 0°C przez noc w benzenie (50 ml) i metanolu (50 ml) zawierającym 1,8-diazabicyklo[5.4.0]undec-7-en (1 ml). Porcję mieszaniny (2,55 g) redukowano kolejno borowodorkiem sodu, tosylowano chlorkiem tosylu, ogrzewano w obecności wodorowęglanu sodu w celu usunięcia ditlenku siarki i regeneracji układu 5,7,10(19)trienowego, kx-hydroksylowano przy pomocy ditlenku selenu i metanolu zgodnie z opisem patentowym GB-A-2038834 i sililowano jak w przykładzie II(b) otrzymując mieszaninę (1,62 g) izomerów 20R (epi) i 20S (normalnego) tosylu o wzorze (III) - R 3=R4=(i-Pr)3Si, X=tosyloksy. Część tej mieszaniny (511 mg) rozpuszczono w acetonitrylu (10 ml) i dichlorometanie (10 ml),, potraktowano bromkiem litu (488 mg) i 1,8-bis(dimetyloamino)naftalenem (20 mg), ogrzewano w temperaturze wrzenia pod chłodnicą zwrotną przez 1,5 godziny i wyodrębniono otrzymując bromki o wzorze (III), R3=R4=(i-Pr)3Si, X=Br (340 mg).

Roztwór N-acetylopiperydyny (546 mg) w tetrahydrofuranie (2 ml) dodano w temperaturze -78° do roztworu diizopropyloamidu litu (otrzymanego z 658 mg diizopropyloaminy i 2 ml 1,55 M n-butylolitu) w tetrahydrofuranie (2,5 ml). Mieszaninie reakcyjnej pozwolono ogrzać się do temperatury pokojowej, następnie ochłodzono do -78°, potraktowano powyższymi bromkami (II) (340 mg) i trzymano przez noc w temperaturze pokojowej. Odzyskanie i częściowe oczyszczenie chromatograficzne dało mieszaninę R, S związku tytułowego (215 mg) i nieprzereagowanych bromków (III).

Mieszaninię R, S (300 mg) przygotowaną jak powyżej rozdzielono chromatograficznie (20 g żelu krzemionkowego, rozwijanie 5% octanu etylu w heksanie). Pierwszy wychodzący izomer był związkiem tytułowym 20-epi (103 mg), IR (CCI4) v_max 1654, 1465 cm'¹ (amid), UV (Et2O) λπα 269, 208 nm, λ,„ 229 nm, NMR δ (CCL) 0,57 (3H, s, 18H), 3-3,5 (4H, m, N-CH2), 4-4,6 (2H, m, 1,3H), 4,73 (2H, bs, 19H), 5,3-6,4 (2H, ABq, 6,7H). Za nim następowała mieszanina izomerów epi i normalnego (95 mg) i izomer normalny (86 mg).

b) N.N-perNunetylmo-1 ot,3B-dihydroksy-9,1O-seko-2O-epic0olnnamldnan(Z),7, (0(17)trien [wzór (Ia) - izomer 20S, R'+R² = - (^2)5-, R³=R⁴=H, Y=-(CH2)2-].

Naświetlanie pierwszej frakcji z etapu (a) powyżej w obecności fenazyny dało związek tytułowy. IR (CDCL) Vmax 1620, 1445 cm'¹, UV (EtOH) Vmax 1620, 1445 cm'¹, UV (EtOH) Vmax 207, 263 nm, λ,™ 227 nm, NMR δ (CDCb) 0,51 (3H, s, 18H), 3-3,6 (4H, m, N-CH2), 3,8-4,7 (2H, m, 1,3H), 4,7, 5,3 (każdy 1H, s, 19H), 5,6-6,5 (2H, ABq, 6,7H). Podobna obróbka następnych frakcji dała (1) mieszaninę izomerów epi i normalnego oraz (ii) związek z przykładu IB(b).

Claims

1. Sposób wytwarzania nowych analogów witaminy IY o ogólnym wzorze (Ia) (Ia) (Ha) w których Y oznacza grupę alkilenową lub alkenylenową zawierającą do 4 atomów węgla, a R¹ i R² taki sam lub różny oznacza atom wodoru lub niższą grupę alkilową lub grupę cykloalkilową albo razem z atomem azotu, do którego są przyłączone tworzą grupę heterocykliczną, znamienny tym, że związek o ogólnym wzorze (I)

R¹ (I)

171 580 (II) albo o ogólnym wzorze (II) w których Y, R¹1 R² mają wyżej podane znaczenie, a R³ i R⁴ takie same lub różne oznaczają grupę 0 zabezpieczającą, poddaje się reakcji odszczepiania grup zabezpieczających.

2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o ogólnym wzorze (Ia) związek o ogólnym wzorze (II) poddaje się izomeryzacji do związku o ogólnym wzorze (I), który poddaje się reakcji odszczepiania grup zabezpieczających, przy czym wszystkie symbole mają znaczenie podane w zastrz. 1.

3. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że stosuje się związki o ogólnym wzorze (I) albo (II^, w których Y oznacza grupę o wzorze -(R^A)_m-(R^B)n-, w którym R^A oznacza grupę -CH=CH, R^B oznacza grupę -CH2-, m oznacza liczbę 0, 1 lub 2, a n oznacza liczbę 0 lub mieści się w zakresie takim, że spełnia równanie 2m+n=1,2,3 lub 4.

4. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że stosuje się związki o ogólnym wzorze (I) albo (II), w którym Y oznacza grupę alkilenową o 2 atomach węgla, a każde R¹ i r2 oznacza atom wodoru lub niższą grupę alkilową.

5. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związki o ogólnym wzorze (I) albo (II), w którym co najmniej jeden z R1 i r2 ma znaczenie różne od atomu wodoru.

6. Sposób według zastrz. 1 albo 4, znamienny tym, że stosuje się związek o ogólnym wzorze (I) albo (II), w których R1 i R2 wybiera się z grupy obejmującej atomy wodoru lub grupy metylowe albo iRfRN- oznacza grupę piperydynową.

7. Sposób według zastrz. 1 albo 5, znamienny tym, że reakcję odszczepiania grup zabezpieczających przeprowadza się przez poddanie hydrolizie związku o ogólnym wzorze (I) albo (II).

8. Sposób według zastrz. 1 albo 6, znamienny tym, że stosuje się związek o ogólnym wzorze (I) lub (II), w którym R³ i r4 oznaczają eteryfikującą grupę sililową.

9. Sposób według zastrz. 8, znamienny tym, że reakcję odszczepiania grup zabezpieczających przeprowadza się przez działanie fluorkiem tetraalkiloamoniowym na związek o ogólnym wzorze (I) lub (II), w których wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie.