PL169396B1 - Sposób wytwarzania nowych pochodnych akrydyny - Google Patents

Abstract

1 Sposób wytwarzania nowych pochodnych akryS dyny o wzorze 1, w którym R° oznacza atom wodoru lub hhlooen, luu gmu? C-i-ialkilową, CC-«alkkksylową, Ci-ealkilotio, aminno/w luu nltrową; p oonaccz cyfrę 1, lub jeśli R° oznacza grupę Ci-4alkkksylową może także oznaczać 2 lub 3; Ri oznacza atom wodoru lub halogen, lub grupę Cl-4alkllkwą, Ci-4alkoksylową lub Ci-4alkilotio; R2 oznacza atom wodoru lub grupę Ci-4alkilową, A oznacza atom tlenu lub siarki, wiązanie chemiczne lub grupę (CH2I1NR9 (w której 1 oznacza zero lub 1, a R9 oznacza atom wodoru lub grupę metylową), B oznacza łańcuch Cl-4alklleaowy dowolnie podstawiony grupą hydroksylową, z zastrzezemem, .............................. oznacza atom wodoru lub grupę Ci-4alkilowy lub Ci-4alkoksylową, R7 oznacza atom wodoru lub R3 1 R7 wspólnie oznaczają grupę -(CH21n-, gdzie n oznacza 1 lub 2; R8 oznacza atom wodoru lub grupę C1-4alkoksylową; grupa o wzorze 1' przyłączona jest do pierścienia benzenowego w pozycji 3 lub 4 względem podstawnika karboksramidkwegk, z tym, ze jeśli ta grupa znajduje się w pozycji 3 pierścienia benzenowego, wtedy R^musi znajdować się w pozycji 6 pierścienia benzenowego; oraz ich soli 1 solwatów, znamienny tym, ze związek o wzorze 2, w którym Q oznacza halogen poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze 3 lub jego solą wobec akceptora kwasu, w których to wzorach 2 i 3 wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie 1 ewentualnie wytwarza sól lub solwat związku o wzorze 1

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych akrydyny o działaniu wywołującym wrażliwość komórek rakowych, opornych na działanie leków o różnym składzie, względem środków chemoterapeutycznych.

U wielu pacjentów efektywność chemoterapii przeciwrakowej jest od początku niewielka lub zmniejsza się po początkowym leczeniu z powodu powstania oporności względem leków przeciwrakowych, zwanej „multidrug resistance“. Ten rodzaj oporności powstaje podczas leczenia pojedynczym środkiem przeciwrakowym i jest wynikiem procesu, w trakcie którego złośliwe komórki nabierają oporności wobec środków chemoterapeutycznych o różnej budowie. Taka nabyta oporność może stanowić główną przeszkodę kliniczną w leczeniu raka. Niektóre nowotwory są ze swojej natury oporne na działanie leków i nie poddają się chemoterapii.

Stwierdzono, że takiemu rodzajowi oporności można przeciwdziałać przez zastosowanie pewnych związków blokujących kanały wapniowe, takich jak nikardypina i verpamil, lub specyfików antyarytmicznych, takich jak amiodaron lub chinidyna, jak również produktów naturalnych, takich jak cefarantyna. Jednakże te związki wywierają działanie zwiększające wrażliwość na leki i przeciwdziałające oporności „multidrug“ tylko przy bardzo dużych dawkach, istotnie przekraczających ich własne dawki toksyczne, i ten fakt poważnie ogranicza ich zastosowania kliniczne w dziedzinie chemoterapii nowotworów.

Obecnie opracowano nową grupę związków, które mogą zwiększać wrażliwość na leki chemoterapeutyczne komórek z opornością typu „multidrug“ na poziomie dawek, przy których te nowe związki nie wykazują toksyczności.

Zgodnie z powyższym, wynalazek dotyczy nowych związków o wzorze 1, w którym R° oznacza atom wodoru lub halogen, lub grupę C1- 4alkilową, C1-4alkoksylową, C1-4alkilotio, aminową lub nitrową; p oznacza cyfrę 1, lub R° oznacza grupę C1-4alkoksylową może także oznaczać 2 lub 3; R¹ oznacza atom wodoru lub halogen, lub grupę C1-4alkilową, C1-4alkoksylową lub Ci-4alkilotio; R2 oznacza atom wodoru lub grupę C1- 4alkilową; A oznacza atom tlenu lub siarki, wiązanie chemiczne lub grupę (CH 2)iNR⁹ (w której 1 oznacza zero lub 1, a R⁹ oznacza atom wodoru lub grupę metylową); B oznacza łańcuch Cv-4alkilenowy dowolnie podstawiony grupą hydroksylową, z zastrzeżeniem, że grupa hydroksylowa i fragment A nie mogą być związane z tym samym atomem węgla, jeśli A oznacza atom tlenu lub siarki albo grupę (CH 2)iNR9, albo gdy A oznacza wiązanie B może także oznaczać łańcuch C2-4alkilenowy; R³ oznacza atom wodoru lub grupę C1- 4alkilową; m oznacza cyfrę 1 lub 2; R4 oznacza atom wodoru albo halogen, albo grupę C1-4alkilową, C1-4alkoksylową lub C-1-4alkilotio; R5 oznacza atom wodoru lub grupę C1-4alkoksylową; R6 oznacza atom wodoru lub grupę C1-4alkilową lub C1-4alkoksylową; R ⁷ oznacza atom wodoru lub R3 i r7 wspólnie oznaczają grupę -(C^n-, gdzie n oznacza 1 lub 2; R8 oznacza atom

169 396 wodoru lub grupę C^alkoksylową; grupa o wzorze 1' przyłączona jest do pierścienia benzenowego w pozycji 3 lub 4 względem podstawnika karboksyamidowego, z tym, że jeśli ta grupa znajduje się w pozycji 3 pierścienia benzenowego; wtedy R⁶ musi znajdować się w pozycji 6 pierścienia benzenowego; oraz soli i solwatów związku o wzorze 1, przy uwzględnieniu soli i solwatów tolerowanych fizjologicznie.

Według wynalazku, grupa alkilowa, sama lub stanowiąca część grupy alkoksylowej lub alkilotio, może stanowić łańcuch prosty lub rozgałęziony, na przykład może być grupą metylową, etylową lub grupą prop-2-ylową. Podstawnik halogenowy może oznaczać atom fluoru, chloru, bromu lub jodu. Grupa (lub grupy) R°, jeśli nie oznacza atomu wodoru, mogą znajdować się w pozycjach 5, 6, 7 lub 8 w cząsteczce akrydonu, a grupa R¹, jeśli nie oznacza atomu wodoru, może znajdować się w pozycjach 1, 2 lub 3 cząsteczki akrydonu.

Przykłady łańcucha -A-B-CH₂- zawierają grupy -(CH2)2-, -(CH2)3-, -(CH₂)4-, -(CH₂)5-, -CH₂NMe(CH₂)₂-, -CH = CHCH2-, -CH2CH = CHCH2-, -CH(OH)CH2-, -O(CH)2-, -O(CH2)3-, -OCH2CH(OH)CH2-, -NH(CH2)2-, -S(CH2)2- oraz -S(CH2)3-.

Korzystnym rodzajem związków o wzorze 1 są takie, w których R° oznacza atom wodoru lub fluoru lub grupę C1-4alkoksylową (np. metoksylową), grupę C1-4alkilową (np. metylową) albo C1- 4alkilotio (np. metylotio), a R1 oznacza atom wodoru. Jeśli R° oznacza podstawnik inny niż atom wodoru, grupa R° korzystnie znajduje się w pozycji 5 cząstki akrydonu.

Inną korzystną klasą związków o wzorze 1 są takie związki, w których R2 oznacza atom wodoru.

Jeśli R3 oznacza atom wodoru lub C1- 4alkilową, korzystnie R³ oznacza grupę C1-4alkilową (np. metylową).

Następnie korzystną klasą związków o wzorze 1 są takie, w których R4 oznacza atom wodoru lub grupę C^alkoksylową (np. metoksy), R⁵ oznacza atom wodoru lub grupę C1-4alkoksylową (np. metoksy), a R⁸ oznacza atom wodoru lub grupę Cwalkoksylową (np. metoksy), przy czym przynajmiej jeden z podstawników Rt, R⁵ i r8 oznacza grupę C1-4alkoksylową (np. metoksy). Zwłaszcza korzystną klasą związków o wzorze 1 są takie związki, w których obydwa podstawniki Rt i r5 oznaczają grupy Cv-4alkoksylowe (np. metoksy), a R8 oznacza atom wodoru.

Inną korzystną klasę związków o wzorze 1 stanowią związki, w których R6 oznacza atom wodoru lub grupę metylową, etylową, metoksylową lub etoksylową.

Korzystną grupą związków o wzorze 1 są takie, w których m oznacza 1, a R3 i r7 razem tworzą grupę -(CH2)2- oraz ich fizjologicznie odpowiednie sole i solwaty.

Szczególną grupą związków o wzorze 1 jest grupa związków o wzorze la, w którym R° oznacza atom wodoru lub halogen, albo grupę C1-4alkilową, Cwakkoksylową, C1-4alkilotio lub grupę nitrową; R1 oznacza atom wodoru lub halogen, albo grupę C-i-4alkilową, C1-4alkoksylową lub C-i-4alkilotio; r2 oznacza atom wodoru lub grupę C1-4alkilową; A oznacza atom tlenu lub siarki, albo wiązanie chemiczne; B oznacza niepodstawiony łańcuch C1-4alkilenowy; R⁴ i R5 niezależnie oznaczają grupy C1-4alkoksylowe; oraz ich fizjologicznie tolerowane sole i solwaty.

Zwłaszcza korzystną grupą związków o wzorze 1 są związki o wzorze 1a, w którym R° oznacza atom wodoru lub fluoru albo grupę Cv-4alkoksylową (np. metoksy), albo grupę C-i-4alkilową (np. metylową), a R1i R² oznaczają atomy wodoru, natomiast R⁴ i R5 oznaczają grupy C1 -4alkoksylowe (np. metoksy). Szczególnie korzystnym związkiem jest taki, w którym podstawnik R° znajduje się w pozycji 5 w cząsteczce akrydonu.

Przyjmuje się, że związki według wynalazku mogą zawierać wszystkie kombinacje poszczególnych wymienionych i korzystnych grup.

Zwłaszcza korzystnym związkiem według wynalazku jest 9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-N(4-(2-( 1,2,3,4-tetrahydro-6,7-dimetoksy-2-izochinolinylo)etylo)fenylo)-4-akrydynokarboksyamidu i jego fizjologicznie dopuszczalne sole i solwaty.

Innymi korzystnymi związkami według wynalazku są: 9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-N-[4[[3-( 1,2,3,4-tetrahydro-6,7-dimetoksy-2-izochinollnylo)propylo]tio]fenylo]-4-akrydynokarboksy amid;5-fluoro-9,10-dihydro-9-okso-N-[4-[[3-(1,2,3,Atetrahydro-6,7-dimetoksy-2-izochinolinylo)propylo]tio]fenylo]-4-akrydynokarboksyamid; 9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-N-[4-[3-(l,2,3,4169 396 tetrahydro-6,7-dametoksy-2-izochinolinylo)propoksy]fenylo]-4-akrydynokarboksyamid; 9,10-dihydro-5-metylo-9okso-N-[4-n;3{1A3,‘4tet:rahydiO-6,7-^metoksy-2-izochinolinylo)propylo]tio]fenylo}-^^:rydynokarboksyamid; 9,10-dihydro-5-metoksy-N-[2-metoksy-4[3-(1,2,3,4-tetrahydro-6,7-dimetoksy-2-izochinolinylo)propylofenyloy9-okso-4-iakydyiokaboktyamd;9,10-dihydrc>-N-[2-metoksy-4-[3-(1,2,3,4-tetrahydro-6,7-dimetoksy-2-izochinolinylo)propylo]fenylo]-5-metylo-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; i ich fizjologicznie dopuszczalne sole i solwaty.

Następnie korzystnymi związkami według wynalazku są: N-[4-[4-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]butylo]fenylo]-9,10-dihydro-9-okso--4akrydynokarboksyamid; N-[4-[2-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]etylo]fenylo]-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-[4-[4-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]butylo]fenylo]-5-fluoro-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N[44-[2-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]etylo]fenylo]-9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; i ich fizjologicznie dopuszczalne sole i solwaty.

Dalszymi także korzystnymi związkami według wynalazku są: N-[4-[3-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]propylo]fenylo]-5-fluoro-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-[4-[2-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]etylo]fenylo]-5-fluoro-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid;N[44-[[3-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]propylo]tio]fenylo]-9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; i ich fizjologicznie dopuszczalne sole i solwaty.

Innymi korzystnymi związkami według wynalazku są: N-[4-[[3-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]propylo]tio]fenylo]-9,10-dihydro-9-okso--4akrydynokarboksyamid; N-[4-[4-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylojmetylo^m^]^r^o]t^uy'lojf^r^ylo]-9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-4^akrydynokarboksyamid; N-[4-[3-[42-(3,4-dimetoksyfenylo)etylo]metyloamino]propylo]fenylo]-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N[44-42-[[(2-(3,4-dimetoksyfenylo)etylo]metyloamino]etoksy]fenyyo]-9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-[4-[3-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]propoLsy]fenylo}-9,1(0-dlhycdr--9o-ks--4-Jσydynokarbok.syamid;N-4[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyk>amino]propoksyfenylo]Sfuo-r-9,l(-cdhylkc-9-o-ks>-4aJαydynokarboksyamld;N-[4-[2-[[2-{3,,^-dmetoksyfenylo)etylo-metyloamino]etylo}fenylo]-9,1(--dhydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-[4-[5-[[[-3,'^:^dimetoksyfenylo)metylo-metyloamino]pentylo]fenylo]-5-Ωuoro-9,10-dihydro-9-Jks^--4-akrydynokarboksyamlk;^N[4^^3-^I(3,4-dimetok‘yfenylo)metyio]metyloamino]pro)p^yyofenyyo}-9,10-d^hydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-44-[2-4[[3,^z4dimetoksyyenylo-metylo-metyloamino]etyloamino]fenylo]-9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-[4-[[3-[[(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]propylo]tio]fenylo]-9,10-dihydro~5-fluorQ-9-okso-4-akrydynokarbok.syamid;N[44-[2-4[(3,4-dimetoks\fenyio)metylo]metyloamino]etylo]fenylo]-9,i(0-dihydro-5-metylotio-9-okso-4-akrydynokarboksyamid;N[44[42-[[(3,4-dimetoksyenylo)metylo]metyloamino]etylofenyloj-9,i(--d.ihydrc--5-metyko9-Ό-kc--4akrydynokarboksyamid;N-44-44(3,4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloamino]propoksy]fenylo]-9,10-dihydro-5-metylo-9-okso--4akiydynokarboksyamid; i ich fizjologicznie dopuszczalne sole i solwaty.

Dalszymi korzystnymi związkami według wynalazku są: N-[4-[2-[[2-(3,4-dimetoksyfenylo)etylo]metyloammo]etylo]fenylo]-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid;N-44-44-4[2-(3,4-dimetoksyfenylo)etylo]metyloamino]butylo]fenylo]-9,i0-dihydro-9-okso--4akrydynokarboksyamid; N-[4-42-4[2-(4-met.oksyfenylo-etylo-metyloamino]etylo]fenylo--9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-[4-42-4[2-(3,4-dimetoksyfenylo)etylo]metyloamino]etoksy]fenylo]-9,10-dihydro-2-(metylotio)-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N[44-43-[[2-(3,4-dimetoksyfenylo)ctylo]metyloamino]propoksy]fenylo]-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid; N-[4-[2-[[2-(4-metoksyfenyIo)etylo]metyk>amino]etoksyfenylo]-941-^dihydro-9-okso-4-akrydynokarbo)ksyamlid;N[44442-[4(3.4-dimetoksyfenylo)metylo]metyloammo]etoksy]fenylo--9,10-dihyyro-9-okso--4akrydynokarboksyamid; NT4{3^4(3,44-lΰnetoksyyennlo-metylo-nmtykoImno-propoktyyenyo}-),i0-dlhydr—5-metoksy-9--kso-4-akIydynokarboksyamid; N-44-[42-[[(3,‘4-dimetoksyfenylo)metylo-metyloamino]etylo]fenylo]-9,10-dihydro9-okso-4-akrydynokarboksyamid; i ich dopuszczalne sole i solwaty.

Korzystnymi fizjologicznie dopuszczalnymi solami związków o wzorze 1 są addycyjne sole kwasów, otrzymywane w reakcjach z kwasami organicznymi i nieorganicznymi, na przykład chlorowodorki, bromowodorki, siarczany, sulfoniany alkilowe lub arylowe (np. metanosulfoniany lub p-toluenosulfoniany), fosforany, octany, cytryniany, sukcyniany, mleczany, tariryniany, fumarany i maleiniany. Solwaty mogą być np. hydratami.

169 396

Inne sole, które nie są dopuszczalne fizjologicznie, mogą być przydatne w otrzymywaniu związków o wzorze 1 i stanowią one w dalszej części przedmiot wynalazku.

Zdolność związków o wzorze 1 do wywoływania wrażliwości komórek wykazujących kompleksową oporność (multidrug resistance) została pokazana in vitro na przykładzie opornych komórek jajników u chińskich chomików (opisał Bech-Hansen et al., J. Cell. Physiol., 1976, 88, 23-32) oraz opornych ludzkich komórek sutka carcinoma (opisał Batist et al., J. Biol. Chem., 1986, 261, 1544-1549) przy zastosowaniu metody analogicznej do opisanej przez Carmichaela et al., Cancer Research, 1987, 47, 936.

Zdolność związków o wzorze 1 do wywoływania wrażliwości komórek kompleksowo opornych pokazano także in vivo na przykładzie linii komórek nowotworowych P388R (opisał Johnson et al., Cancer Treat Rep., 1978, 62, 1535-1547). Stosowano analogiczną metodologię do opisanej przez Boescha et al., Cancer Research, 1991,51,4226-4233. Jednakże w naszych badaniach związki według wynalazku wprowadza się doustnie, dożylnie lub dootrzewnowo w jednej dawce.

Związki o wzorze 1 lub ich sole fizjologicznie dopuszczalne albo solwaty przeznaczone są do stosowania w terapii, zwłaszcza do leczenia ssaków, w tym ludzi cierpiących na raka, w celu:

(a) poprawienia lub zwiększenia efektywności leku przeciwnowotworowego; lub (b) zwiększenia lub przywrócenia wrażliwości nowotworu względem leku przeciwnowotworowego; lub (c) zniesienia lub zmniejszenia oporności, jeśli została nabyta, wywołana lub występuje samoistnie (inate), nowotworu na działanie leku przeciwnowotworowego.

Korzystne jest podawanie związków o wzorze 1 równocześnie z lekiem przeciwnowotworowym.

Przykładami korzystnych leków przeciwnowotworowych do wspólnego stosowania ze związkami o wzorze 1 są alkaloidy Vinca (np. vincristine, vinblastine i vinorelbine), antracykliny (np. daunorubicyna, doksyrubicyna i aclarubicyna), taksol i jego pochodne (np. taxotere), podofilotoksyny (np. etoposide i VP 16), mitoksantron, aktynomycyna, kolchicyna, gramicydyna D, amsakryna i każdy inny lek wykazujący oporność krzyżową z powyższymi lekami, scharakteryzowany przez tak zwany fenotyp MDR.

Jeśli podanie obu leków nie jest równoczesne, zwłoka w podaniu drugiego aktywnego składnika korzystnie nie powinna prowadzić do utraty pożądanego efektu kombinacji.

Niektóre nowotwory wykazują kompleksową oporność samoistną, zwłaszcza nowotwory okrężnicy, nerek, wątroby i nadnerczy. Inne rodzaje nowotworów początkowo wykazują wrażliwość na leki, lecz potem nabywają oporności kompleksowej; wymienia się tu białaczki, chłoniaki, szpiczaki, raki dziecięce (np. nerwiak niedojrzały), mięsaki oraz nowotwory piersi, jajników i płuc.

Związki o wzorze 1 są szczególnie korzystne przy leczeniu ssaków, również ludzi, otrzymujących chemoterapię w przypadku jednego z wyżej wymienionych rodzajów nowotworu.

Przy stosowaniu związku o wzorze 1 lub jego fizjologicznie dopuszczalnych soli lub solwatów może okazać się korzystne używanie aktywnych składników jako oddzielnych postaci leku, lecz może być również zastosowana jedna połączona postać, jak pokazano dalej. Jednakże w takiej połączonej postaci obydwa składniki aktywne muszą być oczywiście trwałe i wzajemnie kompatybilne w poszczególnych stosowanych postaciach.

Farmaceutyczne postacie odpowiednich leków przeciwnowotworowych i ich korzystne dawkowanie ogólnie odpowiadają warunkom, kiedy stosuje się sam lek przeciwnowotworowy do leczenia raka. Korzystne farmaceutyczne postacie leku i dawkowanie oraz wielkość dawek związku o wzorze 1 i jego fizjologicznie dopuszczalnych soli i solwatów podaje się poniżej.

Związek według wynalazku można otrzymywać w postaci do stosowania doustnego, podjęzykowego (buccal), pozajelitowego lub doodbytniczego, z czego korzystne są postacie doustne i pozajelitowe.

Do stosowania doustnego środki można otrzymywać np. w postaci tabletek lub kapsułek, wytwarzanych konwencjonalnie z użyciem farmaceutycznie dopuszczalnych zarobek (np. wstępnie żelatynowana skrobia kukurydziana, poliwinylopirolidon lub hydroksypropylometyloceluloza), wypełniaczy (np. laktoza, mikrokrystaliczna celuloza lub wodorofosforan wapniowy), substancji rozdrabniających (np. siarczan laurylowo-sodowy lub sodowy glikolan skrobiowy). Tabletki można pokrywać znanymi sposobami. Ciekłe preparaty do stosowania doustnego mogą mieć

169 396 postać roztworów, syropów lub zawiesin lub mogą występować jako suche produkty do mieszania z wodą lub innym odpowiednim medium przed użyciem. Tego rodzaju preparaty ciekłe można otrzymywać w sposób konwencjonalny z farmaceutycznie dopuszczalnymi dodatkami, jak środki suspendujące (np. syrop sorbitolowy, pochodne celulozy lub uwodornione tłuszcze jadalne), środki emulgujące (np. lecytyna lub żywica akacjowa), niewodne media (np. olejek migdałowy, olejki estrowe, alkohol etylowy lub frakcjonowane oleje jadalne) oraz środki konserwujące (np. phydroksybenzoesan metylowy lub propylowy albo kwas sorbowy). Środki mogą także zawierać odpowiednie sole buforujące, substancje zapachowe, barwiące i słodziki.

Środki do stosowania doustnego mogą mieć korzystnie postać powodującą kontrolowane uwalnianie związku aktywnego. Do stosowania podjęzykowego środki mogą mieć formę tabletek lub pastylek romboidalnych, otrzymywanych w zwykły sposób.

Związki o wzorze 1 mogą być stosowane w postaci odpowiedniej zastrzyków lub infuzji. Środki do zastrzyków mogą mieć postać pojedynczych dawek, np. w ampułkach lub pojemnikach do wielokrotnego dozowania, z dodatkiem środka konserwującego. W tej formie leku środek może stanowić zawiesinę, roztwór lub emulsję w oleistym, wodnym lub alkoholowym medium i może zawierać substancje nadające postać fizyczną, takie jak substancje suspendujące, stabilizujące i/lub dyspergujące. Alternatywnie aktywny składnik może występować jako proszek do połączenia przed użyciem z odpowiednim medium, np. sterylną i apyrogenną wodą.

Związki wytwarzane sposobem według wynalazku mogą mieć także postać odpowiednią do podawania doodbytniczego, taką jak czopki albo wlewy retencyjne, np. zawierające odpowiednią bazę czopkową, taką jak masło kakaowe czy inne glicerydy.

Korzystna dzienna dawka związków według wynalazku dla człowieka (ok. 70 kg wagi ciała) wynosi 10-1000 mg, bardziej korzystna 25-500 mg. Mogą okazać się konieczne rutynowe zmiany dawki, zależnie od wieku i kondycji pacjenta oraz od drogi podawania. Na przykład dawka dzienna wynosząca 1 mg/kg może być odpowiednia przy podawaniu człowiekowi na drodze infuzji. Dawkę dzienną można podawać jednorazowo lub dwu- lub więcej krotnie w odpowiednich odstępach czasu.

Związki o ogólnym wzorze 1 i ich fizjologicznie dopuszczalne sole i solwaty można otrzymywać ogólnymi metodami dalej wyszczególnionymi. W niniejszym opisie grupy R° i R⁸, m, p, A i B mają znaczenie zdefiniowane dla związku o wzorze 1, jeśli nie zaznaczono inaczej.

Związki o ogólnym wzorze 1 i ich fizjologicznie dopuszczalne sole i solwaty sposobem według wynalazku wytwarza się na drodze reakcji związku o wzorze 2, w którym Q oznacza halogen ze związkiem o wzorze 3 lub jego solą, wobec akceptora kwasu, w których to wzorach wszystkie symbole, jeżeli nie zaznaczono inaczej, mają znaczenie podane dla wzoru 1.

Reakcję przeprowadza się w obecności akceptora kwasu, takiego jak węglan metalu alkalicznego (np. węglan potasowy), w rozpuszczalniku lub bez niego, w podwyższonej temperaturze (np. 50-120°C). Korzystnymi rozpuszczalnikami są ketony (np. aceton, metyloetyloketon lub metyloizopropyloketon) i alkohole (np. etanol lub izopropanol).

Związki o wzorze 2 otrzymuje się w reakcji związku o wzorze 4 ze związkiem o wzorze 5, w którym Q oznacza halogen (np. brom). Reakcję prowadzi się przy użyciu odczynnika sprzęgającego, standardowo stosowanego w syntezie peptydów, takiego jak dicykloheksylokarbodiimid (z wyboru w obecności 1-hydroksybenzotria.zolu), azydku difenylofosforylowego lub N,N'-karbonylodiimidazolu. Reakcję konwencjonalnie prowadzi się w obojętnym rozpuszczalniku, taki jak eter (np. tetrahydrofuran), halogenowany węglowodór (np. dichlorometan), amid (np. dimetyloformamid) lub keton (np. aceton), w temperaturze, na przykład -10±100°C, korzystnie w temperaturze zbliżonej do pokojowej. Jednakże może okazać się korzystne zredukowanie produktu pośredniego, w którym B zawiera grupę okso, w celu otrzymania odpowiedniego produktu pośredniego, w którym B zawiera grupę hydroksylową na wybranym etapie całego procesu syntezy.

Związki o wzorze 4 są albo znane, albo można je otrzymać konwencjonalnymi metodami, np. jak opisana przez G. W. Rewcastle i W. A. Denny, Synth. Commun., 1985, 217-22.

Związki o wzorach 3 i 6 są albo znane, albo można je otrzymać konwencjonalnymi metodami.

Związki o wzorze 5 są albo znane, albo można je otrzymać konwencjonalnymi metodami.

Na przykład związki o wzorze 5, w którym A oznacza atom tlenu, otrzymuje się w reakcji pochodnej 4-acetamidofenolu z dihaloalkanem Q-BCH2-Q, i po hydrolizie np. rozcieńczonym kwasem solnym.

169 396

Jeśli korzystne jest wyodrębnienie związku według wynalazku w postaci soli, np. soli dopuszczalnej fizjologicznie, otrzymuje się ją w wyniku reakcji związku o wzorze 1 w postaci wolnej zasady z odpowiednim kwasem, korzystnie z równomolową ilością, w odpowiednim rozpuszczalniku takim jak alkohol (np. etanol lub metanol), wodny alkohol (np. wodny etanol), halogenowęglowodór (np. dichlorometan), ester (np. octan etylowy), lub eter (np. tetrahydrofuran) albo w mieszaninie dwóch (lub więcej) rozpuszczalników.

Fizjologicznie dopuszczalne sole można także otrzymać z innych soli, włącznie z innymi fizjologicznie dopuszczalnymi solami związku o wzorze 1 przy zastosowaniu konwencjonalnych metod.

Przy przeprowadzaniu reakcji wieloetapowych, różne opisane metody wprowadzania odpowiednich grup wymaganych w produkcie końcowym można stosować w kolejności innej niż podana. Kolejność reakcji wieloetapowych dobiera się oczywiście w taki sposób, aby stosowane warunki nie miały wpływu na grupy obecne w cząsteczce i pożądane w produkcie końcowym.

Poniżej wynalazek objaśnia się przykładami i produktami pośrednimi, co jednak w żadnej mierze nie ogranicza wynalazku. Wszystkie temperatury podaje się w °C. Widma 1 H-NMR wykonano dla rozcieńczonych roztworów w CDChJeśli nie podano inaczej. Rozpuszczalniki były suszone, tam gdzie podano, nad siarczanem magnezowym. Do chromatografii kolumnowej stosowano żel krzemionkowy Merck 60, 0,060-0,045 mm. Stosuje się następujące skróty: THF - tetrahydrofuran, DMF - dimetyloformamid.

Poniższe przykłady ilustrują przedmiot wynalazku, nie ograniczając jego zakresu. Przykład I dotyczy wytwarzania produktu pośredniego.

Przykład I. N-/4-(3-Bromopropoksy)fenylo/-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid.

(i) N-/4-(3-Bromopropoksy)fenylo/acetamid.

Mieszaninę N-(4-hydroksyfenylo)acetamidu (10g) i węglanu potasowego (11 g) w DMF (200 ml) miesza się przez 20 minut w temperaturze pokojowej. Następnie dodaje się 1,3dibromopropan (35 ml) i mieszanie kontynuuje się przez 4 godziny, sączy się i przesącz zatęża pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość zadaje się wodą i ekstrahuje dichlorometanem. Fazę organiczną najpierw przemywa się rozcieńczonym roztworem wodorotlenku sodowego, następnie wodą, suszy się i zatęża, uzyskując substancję stałą, którą uciera się z heksanem. Otrzymuje się związek tytułowy (14g) o temperaturze topnienia 120°C.

(ii) 4-(3-Bromopropoksy)benzenoamina.

Mieszaninę produktu z powyższej części (i) (13 g) i 5N kwas solny (200 ml) ogrzewa się przez 2 godziny (refluks). Po oziębieniu mieszaninę alkalizuje się roztworem wodorotlenku sodowego i ekstrahuje dichlorometanem. Fazę organiczną odparowuje się i uzyskuje się pochodną tytułową (7 g) w postaci oleju. Widmo IR zawiera pasmo przy 3360-3450 cm1 (NH).

(iii) N-/4-(3-Bromopropoksy)fenylo/-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid.

Mieszaninę kwasu 9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksylowego (1,5 g) i 1-hydroksybenzotriazolu (1,1 g) w DMF (50 ml) miesza się w temperaturze pokojowej przez 10 minut. Dodaje się produkt z powyższej części (ii) (1,5 g), a następnie dicykloheksylokarbodiimid (1,3 g) i medium reakcyjne miesza się przez 16 godzin w temperaturze pokojowej. Sączy się, zatęża pod zmniejszonym ciśnieniem, zadaje wodą i ekstrahuje dichlorometanem. Połączone wysuszone ekstrakty organiczne zatęża się, uzyskując związek tytułowy (0,5 g), który krystalizuje się z acetonitrylu; temperatura topnienia 126°C.

Przykład II. N-/4-/3-//(3,4-Dimetoksyfenylo)metylo/amino/propoksy/fenylo/-9,10-dihydro-9-okso-4-akrydynokarboksyamid.

Mieszaninę produktu z przykładu I (0,5 g) i 3,4-dimetoksybenzenometanoaminy (0,5 g) ogrzewa się przez 1 godzinę do temperatury 140°C. Następnie dodaje się wodę i mieszaninę ekstrahuje dichlorometanem. Wysuszoną fazę organiczną zatęża się, uzyskując substancję stałą, którą oczyszcza się chromatograficznie, eluując mieszaniną dichlorometan:metanol (9:1). Wyodrębnione ciało stałe krystalizuje się z benezenu i otrzymuje się związek tytułowy (50 mg) o temperaturze topnienia 138-139°C.

Analiza - znaleziono: C-70,1; H-5,9; N-7,5;

obliczono dla C32Ha₁N3C>5(0,5 H₂O): C-70,3; H-5,9; N-7,7%.

169 396 9

Przykład III. 9,10-Dihydro-5-metoksy-9-okso-N-/4-/2-(1,2,3,4-tetrahydro-6,7-dimetoksy-2-izochinolinylo)etylo/fenylo/-4-akrydynokarboksyamid.

W sposób analogiczny do opisanego w przykładzie II stosując N-/4-(2-bromoetylo)fenylo/9,10-dihydro-5-metoksy-9-oklo-4-aklydynokarboksyamid i 1,2,3,4tetrahydro-6,7-dimetoksyizochinolinę wytwarza się związek tytułowy o temperaturze topnienia 215-225°C.

Analiza - znaleziono: C-72,3 ; H-5,9; N-7,4;

obliczono dla C34H35N3O5: 072,5 ; H-5,9; N-7,4%.

Przykład IV. Cytotoksyczność in vitro inhibitorów kompleksowej oporności, badana na komórkach jajników Chomika Chińskiego

Hodowlę komórek CH^RC5 jajników Chomika Chińskiego, wykazujących kompleksową oporność na działanie leków przeciwnowotworowych (MDR-multi drug resistance), otrzymano od dr. V. Linga z Princess Margaret Hospital, Toronto, Kanada.

Komórki przechowuje się w postaci umiejscowionych pojedynczych warstw (monolayers) na pożywce typu α-minimum, wzbogaconej w tymidynę, adenozynę, 10% płodową surowicę bydlęcą, 2 mM L-glutaminę (przepływ), 100 jednostek/ml penicyliny i 100 mg/ml streptomycyny, w nawilgotnionej atmosferze, składającej się w 95% z powietrza i w 5% z dwutlenku węgla. Komórki wprowadza się do kolb hodowlanych dwa razy w tygodniu po dysocjacji, przeprowadzanej za pomocą EDTA.

Komórki CHR(25 zaszczepia się w ilości 104 komórek na otwór w płytkach do mikromiareczkowania. Po 24 godzinach pożywkę usuwa się i zastępuje świeżą pożywką (0,1 ml), zawierającą kolejne dwukrotne rozcieńczenia inhibitorów MDR. Każdy inhibitor MDR bada się w dwóch próbach w dwukrotnym rozcieńczeniu od 1250 do 20 nM. Ostatni otwór każdej kolumny używa się do zweryfikowania braku toksyczności przy największej dawce inhibitora MDR bez doksorubicyny. Inne warunki kontrolne zachowuje się przy analizach na każdej płytce: same komórki (1 otwór), sama doksorubicyna (7 otworów), amidaron (szereg dwukrotnych rozcieńczeń, zaczynając od 5 pM; każde w 2 otworach); dodaje się 0,1 ml roztworu doksorubicyny o stężeniu 10 pg/ml. Po 72 godzinach inkubacji oznacza się żywotność komórek przez redukcję bromkiem 3-(4,5dimetylotiazolo-2-yl)-2,5-difenylotetrazolowym (MTT; Sigma) do ciemnoniebieskiego produktu typu formazanu. W szczególności oznaczenie przeprowadza się dodając do każdego otworu 20 pl roztworu MTT o stężeniu 5 mg/ml, który przygotowuje się w solance buforowanej fosforanami. Po 4 godzinach inkubacji w temperaturze 37° roztwór odciąga się i zastępuje 0,1 ml dimetylosulfoksydu. Po energicznym wstrząsaniu ilość formazanu określa się w wyniku oznaczenia optycznej gęstości roztworu przy długości fali 550 nm. Wielkość absorbcji jest wprost proporcjonalna do liczby zachowanych przy życiu komórek w otworach.

Obliczenie cytotoksyczności przeprowadza się na podstawie średniej z dwóch otworów dla każdorazowo zastosowanych warunków. Stężenie każdego inhibitora MDR powodujące zmniejszenie gęstości optycznej o 50% względem komórek traktowanych samą doksorubicyną przyjmuje się za wartość EC50.

Wyniki

Oznaczenia przeprowadzone zgodnie z powyższą procedurą dla związków według wynalazku określają wartości EC50 dla tych związków w zakresie 0,018-0,72pM. Na przykład związek opisany w przykładzie III ma wartość EC50 równą 0,02pM i wykazuje przynajmniej 100 razy silniejsze działanie niż prototypowe inhibitory MDR, takie jak amidaron (EC50 3pM) i verapamil (3pM).

Oralne podawanie myszom związku opisanego w przykładzie III nie dawało widocznych efektów toksyczności w pojedynczych dawkach do 300 mg/kg.

R- A- B- CH2-N-(CH₂)_m-Q_R^Z’

R³

R^?/ R⁸

WZÓR 1

WZÓR 5

WZÓR 4

WZÓR 1a h₂n-

R θ a-b-ch₂-q

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz.

Cena 2,00 zł

Claims (10)

1. Zastrzeżenia patentowe

   1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych akrydyny o wzorze 1, w którym R° oznacza atom wodoru lub halogen, lub grupę C1-4alkilową, C1-4alkoksylową, C1- 4alkilotio, aminową lub nitrową; p oznacza cyfrę 1, lub jeśli R° oznacza grupę C1-4alkoksylową może także oznaczać 2 lub 3; Ri oznacza atom wodoru lub halogen, lub grupę Cmalkilową, Ci-4alkoksylową lub Cmalkilotio; R2 oznacza atom wodoru lub grupę Cmalkilową; A oznacza atom tlenu lub siarki, wiązanie chemiczne lub grupę (CH 2)iNR⁹ (w której 1 oznacza zero lub 1, a R⁹ oznacza atom wodoru lub grupę metylową); B oznacza łańcuch Cmalkilenowy dowolnie podstawiony grupą hydroksylową, z zastrzeżeniem, że grupa hydroksylowa i fragment A nie mogą być związane z tym samym atomem węgla, jeśli A oznacza atom tlenu lub siarki albo grupę (CH2)iNR9, albo jeśli A oznacza wiązanie B może także oznaczać łańcuch C2-4alkilenowy; R3 oznacza atom wodoru lub grupę C1 -4alkilową; m oznacza cyfrę 1 lub 2; R4 oznacza atom wodoru albo halogen, albo grupę Cmalkilową, Cmalkoksylową lub C1- 4alkilotio; R⁵ oznacza atom wodoru lub grupę Cmalkoksylową; R⁶ oznacza atom wodoru lub grupę Cmalkilową lub C1-4alkoksylową; ' R⁷ oznacza atom wodoru lub R3 i R⁷ wspólnie oznaczają grupę -(CH2)n-, gdzie n oznacza 1 lub 2; R⁸ oznacza atom wodoru lub grupę Cmalkoksylową; grupa o wzorze 1' przyłączona jest do pierścienia benzenowego w pozycji 3 lub 4 względem podstawnika karboksyamidowego, z tym, że jeśli ta grupa znajduje się w pozycji 3 pierścienia benzenowego, wtedy R6 musi znajdować się w pozycji 6 pierścienia benzenowego; oraz ich soli i solwatów, znamienny tym, że związek o wzorze 2, w którym Q oznacza halogen poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze 3 lub jego solą wobec akceptora kwasu, w których to wzorach 2 i 3 wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie i ewentualnie wytwarza sól lub solwat związku o wzorze 1.
2. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze 1, w którym R° oznacza atom wodoru lub fluoru albo grupę Cmalkoksylową, C1-4alkilową lub C1- 4alkilotio, a R1 oznacza atom wodoru stosuje się związek o wzorze 2, w którym wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie.
3. 3. Sposób według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze 1, w którym grupa R° znajduje się w pozycji 5 cząsteczki akrydonu, a pozostałe symbole mają znaczenie podane w zastrz. 2 stosuje się związek o wzorze 2, w którym wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie.
4. 4. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze 1, w którym R² oznacza atom wodoru, stosuje się związek o wzorze 2, w którym R² oznacza atom wodoru, przy czym pozostałe symbole mają znaczenie podane w zastrz. 1.
5. 5. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze 1, w którym każdy z podstawników R4 i r5 oznacza grupę Cmalkoksy, a R8 oznacza atom wodoru, a pozostałe symbole mają znaczenie podane w zastrz. 1 stosuje się związek o wzorze 3, w którym R³-R8 mają wyżej podane znaczenie.
6. 6. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze 1, w którym m oznacza cyfrę 1, a R³ i R7 razem tworzą grupę -(CH 2)2-, a pozostałe symbole mają znaczenie podane w zastrz. 1, stosuje się związek o wzorze 3, w którym wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie.
7. 7. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze la, w którym R° oznacza atom wodoru lub halogen, albo grupę C1-4alkilową, Cmalkoksylową, C1- 4alkilotio lub nitrową; R1 oznacza atom wodoru lub halogen, albo grupę C1- 4alkilową, C-malkoksylową lub C1- 4alkilotio; R2 oznacza atom wodoru lub grupę C1- 4alkilową; A oznacza atom tlenu lub siarki, albo wiązanie chemiczne; B oznacza niepodstawiony łańcuch C1 - 4alkilenowy; R4 i R5 niezależnie oznaczają grupy C1- 4alkoksylowe; oraz ich fizjologicznie tolerowanych soli i solwatów, stosuje się związek o wzorze 2 i związek o wzorze 3, w którym wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie.

   169 396
8. 8. Sposób według zastrz. 7, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze 1a, w którym R° oznacza atom wodoru lub fluoru albo grupę C1- 4alkoksylową lub C1- 4alkilową, każdy z podstawników R1 i R² oznacza atom wodoru i każdy z podstawników R⁴ i R⁵ oznacza grupę C1-talkoksylową stosuje się związek o wzorze 2 i związek o wzorze 3, w którym wszystkie symbole mają wyżej podane znaczenie.
9. 9. Sposób według zastrz. 8, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze 1, w którym R° znajduje się w pozycji 5 cząsteczki akrydonu, stosuje się związek o wzorze 2, w którym R° ma wyżej podane znaczenie.
10. 10. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania 9,10-dihydro-5metoksy-9-okso-N-(4-(2-(1 ^lAtetrahydro-óJ-dimetoksy^-izochinolinylojetylojfenyloUt-akrydynokarboksyamidu oraz jego fizjologicznie dopuszczalnych soli i solwatów, poddaje się reakcji N-(4(2-bromoetylo)fenylo)-9,10-dihydro-5-metoksy-9-okso--4akrydynokarboksamid i 1,2,3,4-tetrahydro-6,7-dimetoksyizochinolinę.