PL129554B1

PL129554B1 - Process for preparing alkyl derivatives

Info

Publication number: PL129554B1
Application number: PL1980228294A
Authority: PL
Inventors: Michel Bouisset; Michel Chignac; Claude Grain; Charles Pigerol
Original assignee: Sanofi Sa
Priority date: 1979-12-07
Filing date: 1980-12-05
Publication date: 1984-05-31
Also published as: JPS56127323A; NO162380B; PL228294A1; DK155045B; GR70754B; NO803686L; FR2470758A1; CS221281B2; HU186374B; IE51211B1; ES8200068A1; DK522080A; DE3063918D1; EP0030528B1; GB2066242A; ZA807377B; CA1149409A; FI72508C; BG47196A3; IE802560L

Description

Przedmiotem wynalazku jest nowy sposób wy¬ twarzania pochodnych alkilowych, a mianowicie nowy sposób alkilowania, czyli wprowadzania pod¬ stawników do lancucha weglowego.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie zwiazki o wzorze ogólnym przedstawionym na ry¬ sunku, w którym Ri oznacza atom wodoru lub rod¬ nik etylowy, n-propylowy, izobutylowy lub benzy¬ lowy a R2 oznacza atom wodoru lub rodnik n-pro- pylowy.Powyzsze zwiazki sa znane, jak równiez znany jest sposób ich wytwarzania. Tak wiec, kwas dwu- -n-propylooctowy i jego sole metali alkalicznych opisane sa w opisie patentowym W. Brytanii nr 980 279. Zwiazki te sa szeroko stosowane dzieki ich wlasciwosciom neutropowym, a zwlaszcza dzieki ich wlasciwosciom przeciwdrgawkowym. Sól sodo¬ wa tych zwiazków jest jednym z najwartosciow¬ szych czynników przeciw epilepsji dostepnych obec¬ nie, jest ona równiez stosowana do leczenia zabu¬ rzen osobowosci i zachowania zwiazanych z epi¬ lepsja.Dotychczas najbardziej konwencjonalna i najsze¬ rzej stosowana metoda wytwarzania kwasu dwu- -n-propylooctowego jest sposób opisany w opisie patentowym W. Brytanii nr 1 529 786. Sposób ten polega na traktowaniu maleinianu dwuetylu, pod cisnieniem i w srodowisku metanolu, najpierw me- tanolanem sodu, a nastepnie chlorkiem alkilu, w scisle okreslonych warunkach dla kazdego etapu. lt 2 Otrzymany dwuallilomelonian dwuetylu poddaje sie nastepnie zmydlaniu wodorotlenkiem sodu i tak otrzymana sól zakwasza sie do uzyskania kwasu dwuallilomalonowego, który nastepnie dekarbo- ksyluje sie przez ogrzewanie do kwasu dwuallilo- octowego, który nastepnie uwodarnia sie na weglu drzewnym palladowanym do kwasu dwu-n-propy- looctowego.Powyzszy sposób wykazuje te wade, ze obejmuje stosunkowo duza ilosc etapów, w których wyma¬ gane warunki reakcji nastreczaja trudnosci natury technicznej. Ponadto, niepozadane reakcje prowa¬ dza do tworzenia zanieczyszczen, np. 2-allilowale- rolaktonu jednoczesnie z kwasem dwuallilomalo- nowym. Zanieczyszczenia te trzeba usuwac. Niedo¬ godnosci te wplywaja niekorzystnie na wydajnosc oraz koszt produktu koncowego.Podobnie, znany jest równiez dwu-n-propyloace- tonitryl, przy czym zwiazek ten jest uzyteczny do wytwarzania dwu-n-propyloacetamidu, który po¬ siada bardzo cenne wlasciwosci neuropsychotropo- we, co wykazano w opisie patentowym Wielkiej Brytanii nr 980 79.Sposób wytwarzania tego nitrylu opisany jest równiez w opisie patentowym Wielkiej Brytanii nr 1 522 450; sposób ten wymaga stosowania skom¬ plikowanych operacji i niebezpiecznych reagentów takich, jak cyjanek sodu.Wreszcie, trój-n-propyloacetonitryl znany jest i stosowany do wytwarzania pochodnych metylp- 129 5543 129 554 4 aminy, posiadajacych wartosciowe wlasciwosci far¬ makologiczne. Tak wiec, trój-n-propylornetyloamina stanowi wartosciowy lek przeciw chorobie Par¬ kinsona i przeciw zaburzeniom pozapiramidowym wywolanym przez srodki neuroleptyczne, co opi¬ sano w opisie patentowym Wielkiej Brytanii nr 1467 739.Przy stosowaniu klasycznych sposobów wytwa¬ rzania trójalkiloacetonitryli do otrzymywania trój- -n-propyloacetonitrylu przez alkilowanie pozycji a w nitrylach alifatycznych, otrzymuje sie miesza¬ niny nitryli mono-, dwu- i trój- podstawionych w pozycji a, jak równiez niepozadane produkty wy¬ nikajace z reakcji halogenków alkilu i nitrylu.Wydajnosc i czystosc produktu jest w zwiazku z tym niezadowalajaca. Ponadto, oczyszczanie tego nitrylu przez destylacje frakcjonowana wymienio¬ nej mieszaniny jest trudne i takze obniza wydaj¬ nosc.Z publikacji J. D. Roberts, M. C. Caserio — Chemia Organiczna, PWN, Warszawa, 1969, str. 697 znane jest alkilowanie nitryli halogenkami, w obec¬ nosci amidku sodu jako katalizatora. Sposób ten jednak daje niskie wydajnosci, w zwiazku z czym nie nadaje sie do zastosowania przemyslowego.Sposób wedlug wynalazku eliminuje wyzej opi¬ sane wady znanych/ sposobów i stanowi w stosunku do nich znaczne ulepszenie, gdyz jest prosty, wy¬ maga mniejszej |iczby etapów, a takze pozwala osiagnac znacznie^ wyzsza wydajnosc. Ten ostatni zwlaszcza efekt/ osiagnieto w stosunku do wyzej wymienionego /sposobu opisanego przez J. D. Ro- bertsa i M. C. Caserio; efekt ten uzyskano stosujac zamiast amidku sodu jako katalizator zasade kom¬ pleksowa utworzona z amidku sodu i alkoholanu sodu. Nalezy równiez stwierdzic, ze dobre wydaj¬ nosci osiagnieto tylko przy zastosowaniu wyjs¬ ciowych zwiazków zawierajacych grupe nitrylowa, podczas gdy substraty zawieraly grupe karboksy¬ lowa lub jej pochodna taka jak ester lub amid, uzyskiwano bardzo niskie wydajnosci.Nie mozna wiec bylo przewidziec z góry, ze za¬ stosowanie substratu z grupa nitrylowa w obec¬ nosci wyzej wymienionej zasady kompleksowej da nieoczekiwanie powazny efekt techniczny jakim jest wyjatkowo wysoka wydajnosc.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze ace- tonitryl i halogenek n-propylu o wzorze ogólnym n-CaH7X albo waleronitryl lub di-n-propyloaceto- nitryl oraz halogenek o wzorze ogólnym RsX, w których to wzorach X oznacza atom chlorowca, a Rs oznacza grupe etylowa, n-propylowa, izobu- tylowa lub. benzylowa, przy czym oba reagenty znajduja sie w tym samym bezwodnym srodo¬ wisku, takim jak benzen, toluen, cykloheksan, eter dwuizopropylowy, czterowodorofuran lub ich mie¬ szaniny, wprowadza sie w kontakt, w temperatu¬ rze pomiedzy —10 i +45°C, z mieszanina zlozona z 2 czesci amidku sodu i 1 czesci alkoholanu sodu, takiego jak n-propanol sodu, izo-propanolan sodu, t-butanolan sodu i 2-etoksyetanolan sodu.Reakcja prowadzona wedlug wynalazku przebie¬ ga dwuetapowo, mianowicie w pierwszym etapie nastepuje reakcja powyzszego lancucha weglowego z kompleksowa zasada, zawierajaca mieszanine amidku sodu i alkoholanu sodu, przy czym wytwa¬ rza si^ przejsciowo karboanion, a nastepnie, w dru¬ gim etapie, nastepuje reakcja powyzszego karbo- anionu z halogenkiem alkilu.Stosowana mieszanina amidku sodu i alkoholanu sodu, okreslona jest terminem „zasada komplekso¬ wa". Takie mieszaniny alkoholanu metalu alkalicz¬ nego i amidku metalu alkalicznego, rozpuszczone lub zawieszone w rozpuszczalniku takim jak czte¬ rowodorofuran, otrzymane byly i zbadane po raz pierwszy przez P. Caubera i in. w Buli. Soc. Chim.Franco, 1969, str. 2483—2489. Stwierdzono, ze mie¬ szaniny takie posiadaja bardzo znaczne wlasci¬ wosci zasadowe.Powyzsi autorzy badali zwlaszcza zastosowanie takich zasad kompleksowych do alkilowania (Buli.Soc. Chim. France 1971, str. 2334—2338) i podsu¬ mowali swoja prace na ten temat w publikacji „Topics in Current Chemistry,, 73, Springer — New Yor, 1978, str. 49—103. Z tego podsumowania widac, ze chociaz wytwarzanie karboanionów i ich alkilowanie za pomoca zasadowych kompleksów stanowi reakcje o charakterze ogólnym, nie prowa¬ dzono jak dotychczas prób zastosowania tej re¬ akcji do wytwarzania karboanionów pochodzacych z lancuchów, zawierajacych nitrylowa grupe fun¬ kcyjna, okreslonych wzorem 1, w którym symbole maja znaczenie podane wyzej.Sposób wedlug wynalazku prowadzi do uzyska¬ nia bardzo znacznego postepu technicznego ponie¬ waz jest znacznie prostszy, prowadzi do uzyskania znacznie czysciejszych produktów i ze znacznie wieksza wydajnoscia. Jak wspomniano wyzej efekt ten uzyskuje sie jedynie przy zastosowaniu sub- stratów z grupa nitrylowa, okreslonych wybranych halogenków i specjalnie dobranych parametrów technicznych. Efektu tego nie uzyskuje sie przy innych podobnych reagentach i w innych warun¬ kach.Zasade kompleksowa mozna wytworzyc dodajac roztwór 0,7 mola alkoholu lub stalego alkoholanu metalu alkalicznego w czterowodorofuranie do za¬ wiesiny 1,4—5,6 mola amidku metalu alkalicznego w bezwodnym rozpuszczalniku organicznym takim jak czterowodorofuran, benzen, mieszanina czte- rowodorofuran/eter izopropylowy lub mieszanina czterowodorofuran/benzen. Reakcja jest egzoter¬ miczna, ale temperature mozna regulowac pomie¬ dzy 25 a 55°C, w ciagu 1—2 godzin.Reakcje wedlug wynalazku prowadzi sie za po¬ moca powolnego wprowadzania, mieszajac, zasady kompleksowej do mieszaniny, zawierajacej 1 mol wyjsciowego nitrylu oraz 1 mol halogenku alkilu o wzorze n-C3H7-X lub RsX, odpowiednio rozpusz¬ czone w bezwodnym rozpuszczalniku organicznym takim, jak jeden z podanych wyzej, w temperatu¬ rze 0—72°C, korzystnie 10—20°C. Mieszanine utrzy¬ muje sie w tej temperaturze, mieszajac, w ciagu 30—120 min, po zakonczeniu dodawania zasady kompleksowej. Sposób wedlug wynalazku mozna równiez prowadzic odwracajac kolejnosc wprowa¬ dzania reagentów, mianowicie wprowadzajac roztwór wyjsciowych nitryli oraz halogenek alkilu o wzo¬ rze n-C«H7-X lub R3X do zawiesiny zasady kom¬ pleksowej, w temperaturze ~^1Q do 20°C. ii 485 12* 5S4 6 Ponizsze przyklady MizeJ ilustruje wynalazek.Przyklad 1. Wytwarzanie dwu-n-propyloace- tonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu^nirz.butatiolan sodu w stosunku 2:1.Do 0-,5 I kolby z mieszadlem, termometrem izoba1- ryeznym, wkraplacwm 2 wlotem azotu i chlodnica z rurka wypelniona- ehlorkfem wapniowym Wpro¬ wadzono 150* ml eteru izopropylowego i 100 ml czterowodorofuranu. Nastepnie przepuszczono aizot i dodana 81,SI g (2,1 raola arzlidkui sodu W proszku.Do tego srodowiska wkroplono 51,8 g IHrz.-butanolu w 50 ml czierowddorofurariti, w atmosferze azotu i w temperaturze pokojowej.Temperatura srodowiska reakcyjnego wzrosla do 45—5D°C i ta temperature utrzymywano stala do zakonczenia dodawania: n-butanolu.Mieszanie kontynuowano dalsze §0 min: w 45^ —50°C, a nastepnie ochlodzono calosc do 2Q°C. b& Wytwarzanie harboamionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Do 1 litrowej: kolby zaopatrzonej, w mieszadlo mechaniczne, termometr, chlodnice, z rurka wy¬ pelniona! chlorkiem wapnia oraz izobaryczny- wkra- placz, zaopatrzony w mieszadlo i wlot azotu, wpro¬ wadzono 83 g (1 mol) waleronitrylu, 123 g (1 mol) bromku n-propylu i 350 ml eteru izopropylowego.Mieszanine zasady kompleksowej umieszczono we wkraplaezu, a kolbe przeplukano dwukrotnie 25 ml czterowodorofuranu. Srodowisko reakcyjne umieszczano w atmosferze azotu, a mieszanine za¬ sady kompleksowej mieszano. Mieszanine w kolbie ochlodzono do 12.±1°C, po czym mieszanine za¬ sady kompleksowej dodano porcjami, utrzymujac temperature pomiedzy 9 i 18°C. Operacja dodawa¬ nia trwala (50—90 minut. Mieszano dalsze 60 min. w 10—15°C, a nastepnie ochlodzono mieszanine do 0—5°C.Wkraplacz zawierajacy kompleksowa zasade za¬ stapiono identycznym wkraplaczem, zawieraja¬ cym 100—125 ml wody w atmosferze azotu. Srodo¬ wisko reakcyjne powoli hydrolizowano w tempera¬ turze ponizej 10°C. Mieszanine przelano do roz¬ dzielacza. Faze wodna zdekantowano, a faze orga¬ niczna przemyto dwukrotnie 125 ml wody, dwu¬ krotnie 10% kwasem solnym i dwukrotnie 125 ml wody. Faze organiczna wysuszono nad siarczanem sodu,, po czym usunieto rozpuszczalnik pod cisnie¬ niem atmosferycznym. W ten sposób otrzymano dwu-n-propyloacetoniti*yl z wydajnoscia 81,3%.Przyklad II. Wytwarzanie dWu-n-propylóace- tonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób opisany w etapie a przy¬ kladu I, stosujac 16,4 g (0;42* mola) amidku sodu, 8,4' (0,14 mola) izopropanolu w" 40 ml eteru izopro¬ pylowego i 20 ml czterowodorofuranu. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie brumfeienrn-propylu.Zastosowano sposób* opifeany w etapie b) przy¬ kladu' 1, stosujac mieszanine 16,6 g (0,2 mola) wa- leronitrylu i 24,6 g (0,2 mola bromki*1 n-propylu w 60< ml eteru izopropylowego. Mfesaanine zasady kompleksowej wprowadzono do tego srodowiska, po ezym v¥*f&&feci przemyto 10 rr?l cztero&ófloro- furanu. Operacja dodawania trwalsi 1 god-z W tem¬ peraturze pótói dawdnitf ttOesaan-^ utrzymywano' w 15°C. Produkt I reakcji poddawano obróbce i wyodrebnieniu w taki sam sposób jak w etapie b) przykladu I. Nastepnie roz^szcaalnik odparowano. Otrzymainfo w ten spo¬ sób dwu^n-propyloacetonitryi z wydajnoscia 62,5%.Przyklad lii. WytWarzanie dWu-n-própyló- it acetb^tr^fcrZ toafleYohitryht. a)! Wydarzanie kompleksowej- zasady amidek sódii/h-^o$afrrit)lart sodu W stosunku 2:1.Zastosowano sposó-b z etapu d) przyklacni II Oraz takie s»me ilosci, jedynie* zastepujac izbjiropanol i§f n-propanolem. ty Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Z^tbfecrttató sposób z etapu b) przykladu II.Qbrzymten& W teht sposófcr dwu-n-propyloacetonitryl * z Wydajtfó$ci5?68,*%t PriftiPlsn IV. Wytwarzanie dwu-ri-rirópyió- acetonitrylu z walerbttltrytó &) Wytttter^artfe1 kompleksowej zasady amidek sodu/2-etoksye$a£nolan sodu. 2* Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II, za¬ stepujac jedynie izopropariol 12^6 g (0,14 mola) 2HetaksyetatoohJ. b) * Wytwarzaaade karboastóonu Waleronitrylu i al- krkrw&nie bromkiem n-pfropylu. & Zastarowamb sposób z etapu b przykladu II, do¬ dajac? zasade kompleksowa w ciagu 2 godz. w tem¬ peraturze pomiedzy 5 i 10°C i utrzymujajc miesza¬ ninie w ciagu 1 godz. w temperaturze 10—15°C po zakonczeniu dodawania. W ten sposób otrzymano 25 dwu*n-propyloacetonitryl z wydajnoscia 75,4%.Przyklacd V. Wytwarzanie dwu-n-propyloace- tontitrylu - z Waleronitrylu, a Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek s©du/IIIrz.-butaaiolan sodu w stosunku 3 :1.** Zastosowano sposób Z etaptt a) przykladu II, sto¬ sujac jednakze 21,84 g (0,56 mola) amidku sodu i 12,3 g (0,14 mola) IlJ-rzedowege alkoholu amylo- wego. , b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu. 48 Zastosowano sposób z etapu b) przykladu II, uzywajac te same- ilosci. W ten sposób otrzymano dwu-n-propyloacetonitryl z- wydajnoscia 59,1%.Przyklad VI. Wytwarzanie dwu-n-propylo- acetonitryiu z waleronitrylu: a) Wytwarzanie r zaskdy kompleksowej amidek sodu/nlrzi-^entafi^Mn sodu w stosunku 5 :1.Zastosowano sposób* z etapu* aY przykfcufctf II, jed¬ nakze uzy10^32,76^W i 12*3 g ig: (0,14 mola) Illrz.alkoholu amylowego. b)- Wytwarzanie karboanionrr waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Zastosowano s|osób z etapu b) przykladu II, sto¬ sujac te same ilosci waleronitrylu i bromku n-pro- ^ pylui lec* utrzymujac temperature 0—3PC podczas dodawania zasady kompleksowej. W ten sposób otrzymano dwu-n^propyloacetonitryl z wydajnoscia 25,1% P r z y k lad VIP. Wytwarzanie dwu-n-propylo- m acetonitrylu z waleronitrylia;7 129 554 8 a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/IIIrz.butanolan potasu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II, sto¬ sujac jednakze 10,92 g (0,28 mola) amidku sodu i 15,7 g (0,14 mola) Ill-rz.-butanolanu potasu w 45 ml czterowodorofuranu. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i alki¬ lowanie bromkiem n-propylu.Zastosowano sposób z etapu b) przykladu II, sto¬ sujac te same ilosci waleronitrylu i bromku n-pro¬ pylu, ale 55 ml czterowodorofuranu jako rozcien¬ czalnik. W ten sposób otrzymano dwu-n-propylo- acetonitryl z wydajnoscia 42,5°/o.Przyklad VIII. Wytwarzanie dwu-n-propylo- acetonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/IIIrz.butanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II, sto¬ sujac te same ilosci reagentów, jedynie zastepujac izopropanol 10,4 g (0,14 mola) Ill-rz.-butanolu i sto¬ sujac mieszanine 30 ml benzenu i 30 ml czterowo¬ dorofuranu jako rozpuszczalniki. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Zastosowano sposób z etapu b) z przykladu II, stosujac 65 ml benzenu i 65 ml czterowodorofuranu w temperaturze pomiedzy 14 i 18°C. Srodowisko utrzymywano w ciagu dalszych 60 min w 15°C po zakonczeniu operacji dodawania. Produkt wyodre¬ bniono analogicznie jak w poprzednich sposobach.W ten sposób otrzymano dwu-n-propyloacetoni- tryl z wydajnoscia 41,5°/o.Przyklad IX. Wytwarzanie dwu-n-propylo- acetonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie kompleksowej zasady amidek sodu/IIIrz.-pentanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II, sto¬ sujac 12,3 g (0,14 mola) Ill-rz.-alkoholu butylowego w 30 ml benzenu zamiast izopropanolu i 16,4 g (0,42 mola) amidku sodu w 30 ml benzenu. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Zastosowano sposób z etapu b) przykladu II, sto¬ sujac te same ilosci waleronitrylu i bromku n-pro¬ pylu w 160 ml benzenu. Do zasady kompleksowej dodano 34 ml szesciometylofosforotrójamidu, po czym otrzymana mieszanine wprowadzono do sro¬ dowiska reakcyjnego w temperaturze pomiedzy 5—13°C. Mieszanie kontynuowano w tej tempera¬ turze w ciagu dalszych 2 godz. po zakonczeniu do¬ dawania, po czym srodowisko poddawano obróbce jak w poprzednich przykladach. W ten sposób otrzymano dwu-n- propyloacetonitryl z wydajno¬ scia 36,6%.Przyklad X. Wytwarzanie dwu-n-propylo- acetonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/IIIrz.-butanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) z przykladu II, stosujac 12,3 g (0,14 mola) Illrz.-alkoholu amylowe- go zamiast izopropanolu i 70 ml czterowodorofu¬ ranu jako rozcienczalnik. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Zastosowano sposób z etapu b) przykladu II, sto¬ sujac te same ilosci bromku n-propylu i walero¬ nitrylu w 60 ml czterowodorofuranu. Zasade kom¬ pleksowa dodawano do srodowiska reakcyjnego w ! temperaturze wrzenia mieszaniny. Po zakonczeniu operacji dodawania temperature mieszaniny utrzy¬ mywano w 72°C w ciagu dalszych 2 godzin. Pro¬ dukt reakcji traktowano w taki sposób jak w po¬ przednich przykladach. W ten sposób otrzymano 10 dwu-n-propyloacetonitryl z wydajnoscia 52%.Przyklad XI. Wytwarzanie dwu-n-propylo- acetonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/IIIrz.-butanolan sodu w stosunku 2:1. 15 Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II, sto¬ sujac 4,87 g (0,125 mola) amidku sodu i 3,14 g (0,0425 mola) Illrz.-alkoholu butylowego oraz 80 ml czterowodorofuranu jako rozcienczalnika, nie prze¬ kraczajac temperatury 25°C.M Mieszaniny zasady kompleksowej nie ogrzano. b) Wytwarzanie karboanionu z waleronitrylu i alkilowanie bromkiem n-propylu.W 70 ml czterowodorofuranu rozpuszczono 8,3 g (0,1 mol) waleronitrylu i 12,3 g (0,1 mol) bromku 25 n-propylu. Mieszanine otrzymana wedlug wyzej opisanego etapu a) ochlodzono do 1°C, po czym do¬ dano roztwór waleronitrylu i bromku n-propylu do mieszaniny zawierajacej zasade kompleksowa.Predkosc dodawania byla taka, aby temperatura *• nie przekraczala 4°C. Operacja dodawania trwala 45 min. Temperature doprowadzono do 20°C w ciagu 1 godz., a nastepnie prowadzono hydrolize w ten sam sposób jak w poprzednich przykladach.W ten sposób otrzymano dwu-n-propyloacetonitryl 35 z wydajnoscia 51°/o.Pr,zyklad XII. Wytwarzanie a-n-propylo-a- -benzyloacetonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie kompleksowej zasady amidek sodu/IIIrz.-pentanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II sto¬ sujac 0,42 mola amidku sodu i 0,14 mola Illrz.-al¬ koholu amylowego oraz 70 ml czterowodorofuranu jako rozpuszczalnika. b) Wytwarzanie karboanionu z waleronitrylu i al- 45 kilowanie chlorkiem benzylu.Zastosowano sposób z etapu b) przykladu II sto¬ sujac 16,6 g (0,2 mola) waleronitrylu i 25,3 g (0,2 mola) chlorku benzylu w 60 ml czterowodoro¬ furanu. W ten sposób otrzymano 2-n-propylo-a- -benzyloacetonitryl z wydajnoscia 52,8*/o.Przyklad XIII. Wytwarzanie 4-metylo-2-n- -propylopentanonitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie kompleksowej zasady amidek 55 sodu/III.rz.pentanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu XII stosujac te same ilosci reagentów i rozcienczalni¬ ka. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem izobutylu. 60 Zastosowano sposób z etapu b) przykladu II, sto¬ sujac 16,6 g (0,2 mola) waleronitrylu i 27,4 g (0,2 mola) bromku izobutylu. W ten sposób otrzy¬ mano 4-metylo-2-n-propylopentanonitryl z wydaj- 65 noscia G&/q,129 554 10 Przyklad XIV. Wytwarzanie dwu-n-propy- loacetonitrylu z acetonitrylu. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/IIIrz.-butanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób etapu a) przykladu I, stosu¬ jac jednak ze 164 g (4,2 mola) amidku sodu w 500 ml czterowodorofuranu i 103,6 g (1,4 mola) Illrz.-butanolu w 700 ml czterowodórofuranu.. b) Wytwarzanie karboanionu z acetonitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylonitrylu.Zastosowano sposób z etapu b) przykladu" I.Reakcje prowadzono z mieszanina 41 g (1 mola) acetonitrylu i 246 g (2 mole) bromku n-propylu rozpuszczonego w 600 ml czterowodorofuranu, chlo¬ dzac mieszanine do 0°C. Operacja dodawania za¬ wiesiny zasady kompleksowej trwala 90—120 min., przy czym temperature mieszaniny utrzymywano pomiedzy 0 i +5°C. Nastepnie pozostawiono calosc do ogrzania do 10°C, po czym mieszanine utrzymy¬ wano w tej temperaturze w ciagu 1 godz., miesza¬ jac, w atmosferze azotu.Srodowisko hydrolizowano powoli wlewajac je, mieszajac, do mieszaniny 400 ml wody i 400 ml eteru etylowego. Faze wodna dekantowano, a roz¬ twór organiczny zatezano pod zmniejszonym cisnie¬ niem. Otrzymano w ten sposób dwu-n-própyloace- tonitryl z wydajnoscia 83,7%.Przyklad XV. Wytwarzanie dwu-n-propylo- acetonitrylu z acetonitrylu. a) Wytwarzanie kompleksowej zasady amidek sodu/IIIrz.-butanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II, sto¬ sujac 8,2 g (0,21 mola) amidku sodu i 5,2 g (0,07 mola) Illrz.butanolu w 80 ml czterowodoro- furanie. b) Wytwarzanie karboanionu acetonitrylu i alki¬ lowanie bromkiem n-propylu.Zastosowano sposób z etapu b) przykladu X, sto¬ sujac 4,1 g (0,1 mola) acetonitrylu i 24,6 g (0, mola) bromku n-propylu rozpuszczone w 70 ml cztero¬ wodorofuranu. Mieszanine zasady kompleksowej ochlodzono do —10°C, po czym powoli dodawano mieszanine acetonitrylu i bromku n-propylu w tej temperaturze w ciagu 40 minut. Dalej postepowano jak w poprzednich przykladach. W ten sposób otrzymano dwu-n-propyloacetonitryl z wydajnoscia 62,8%.Przyklad XVI. Wytwarzanie trój-n-propyloace- tonitrylu z acetonitrylu. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/IIIrz.-butanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II sto¬ sujac 17,55 g (0,45 mola) amidku sodu i 11,10 g (0,15 mola) Illrz.-butanolu w 40 ml czterowodoro¬ furanu. b) Wytwarzanie karboanionu acetonitrylu i alki¬ lowanie bromkiem n-propylu.Do mieszaniny zasady kompleksowej z etapu a) dodano mieszanine 4,1 g (0,1 mola) acetonitrylu i 40,59 g (0,33 mola) bromku n-propylu. Podczas tej operacji, która trwala 25 min., utrzymywano tem¬ perature pomiedzy 8 i 26°C. Po zakonczeniu doda¬ wania calosc mieszano w ciagu dalszych 60 min. w temperaturze pokojowej. Dalsze operacje pro¬ wadzono jak w poprzednich przykladach. W ten 10 sposób otrzymano trój-n-propyloacetonitryl z wy¬ dajnoscia 66%.Przyklad XVII. Wytwarzanie trój-n-propy- loacetonitrylu z dwu-n-propyloacetonitrylu. 5 a) Wytwarzanie kompleksowej zasady amidek sodu/IIIrz.butanolan sodu w stosunku 2:1.Zastosowano sposób z etapu a) przykladu II, jednakze stosujac 8,2 g (0,21 mola) amidku sodu i 5,2 g (0,07 mola) Illrz.butanolu w 100 ml cztero¬ wodorofuranu. b) Wytwarzanie karboanionu dwu-n-propyloace¬ tonitrylu i alkilowanie bromkiem n-propylu.Do mieszaniny zasady kompleksowej z etapu a) utrzymywanej w temperaturze 20°C±2° dodano 1§ mieszanine 12,5 g (0,1 mola) dwu-n-propyloaceto¬ nitrylu i 16 g (0,13 mola) bromku n-propylu. Do¬ dawanie trwalo 5 min. Calosc mieszano utrzymujac temperature pomiedzy 20 i 30°C w ciagu 40 min.Nastepnie temperature powoli doprowadzono do M 24°C. Hydrolize prowadzono jak w ponizszych przykladach. W ten sposób otrzymano trój-n-propy¬ loacetonitryl z wydajnoscia 94,5%.Przyklad XVIII. Wytwarzanie waleronitrylu z acetonitrylu. 25 a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/2-etoksyetanolan sodu.Do absolutnie suchej kolby 500 ml wprowadzono 62,5 g amidku sodu i 145 g (200 ml) eteru izopro¬ pylowego. Nastepnie wkroplono w temperaturze po- 3q kojowej, mieszajac w atmosferze azotu roztwór 48.02 g 2-etoksyetanolu i 72,5 g (100 ml) eteru izo¬ propylowego, utrzymujac temperature 45—50°C.Srodowisko utrzymywano mieszajac, w atmosferze obojetnej dalsze 3 godz. w temperaturze 60°C 35 a nastepnie 8 godz. w temperaturze pokojowej. b) Wytwarzanie karboanionu acetonitrylu i alki¬ lowanie bromkiem n-propylu.Do absolutnie suchej kolby 1 1 wprowadzono 53.3 g acetonitrylu, 123,0 g bromku n-propylu 40 i 289,5 g (400 ml) eteru izopropylowego. Calosc, mieszano w temperaturze pokojowej i w atmosfe¬ rze azotu. Zawiesine kompleksowej zasady prze¬ niesiono do 500 ml wkraplacza i mieszano. Kolbe, w której znajdowala sie kompleksowa zasada prze- 41 plukano 72,5 g (100 ml) eteru izopropylowego, po czym eter ten dodano do zawartosci wkraplacza.Nastepnie zawiesine zasady dodano, porcjami, do mieszaniny reakcyjnej, utrzymujac temperature wewnatrz 30—35°C. Operacja ta trwala 30 min. §0 Calosc odstawiono na 30 min, po czym ochlodzo¬ no do 0—5°C. Po hydrolizie przez stopniowe doda¬ nie 160 g wody destylowanej, faze wodna dekanto¬ wano przez 15 min. Faze organiczna sukcesywnie przemywano 65 wody destylowanej, 47 g 36% u kwasu solnego i 3 porcjami po 125 g wody desty¬ lowanej. Faze organiczna wysuszono nad siarcza¬ nem sodu, a rozpuszczalnik odparowano pod cisnie¬ niem atmosferycznym do osiagniecia 73 ± 1°C przy glowicy kolumny. W ten sposób otrzymano 63,5 g w surowego oleju zawierajacego 88,2% zadanego pro¬ duktu. Wydajnosc waleronitrylu: 67,5%.Przyklad XIX. Wytwarzanie 2-etylowalero- nitrylu z waleronitrylu. a) Wytwarzanie zisady kompleksowej amidek so- 0 du/2-etoksyetanolan sodu.u 129554 12 Zastosowano sposób z etapu a) z przykladu XVIII, b) Zastosowanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem etylu.Zastosowano sposób z etapu b) przykladu XVIII, lecz alkilowanie przeprowadzano pomiedzy 28— —30°C, po czym mieszanine reakcyjna utrzymywa¬ no w ciagu 1 godz. w temperaturze pokojowej przed hydroliza. W ten sposób otrzymano 114 g surowego oleju zawierajacego 77,7% produktu.Wydajnosc 2-etylowaleronitrylu: 80°/o.Stosujac ten sam sposób otrzymano nastepujace zwiazki, stosujac wskazane zmiany: Wydajnosc: 61,3%; 2-izobutylowaleronitryl. Czas trwania ope¬ racji dodawania zasady kompleksowanej: 27 min.Temperatura alkilowania: 35—38°C. Surowy olej zawieral 97,3% produktu. Wydajnosc: 72,7%. Tem¬ peratura wrzenia 190°C lub 99—101°C przy :,666-10*Pa n *? = 1,4198. Widmo IR: C^N w ~2245 cm^1, 2-benzylowaleronitryl. Czas trwania dodawania zasady kompleksowej: 45 min. Tempe¬ ratura alkilowania: 30—35°C. Surowy olej zawie¬ ral 98,9% produktu. Wydajnosc: 62,5%. Tempera¬ tura wrzenia: 85—86°C przy 26,66 Pa n ™ = 1,5048.Widmo IR: C=N w ~2245 cm"1.Przyklad XX. Wytwarzanie a-benzylo-dwu- -n-propyloacetonitrylu z dwu-n-propyloacetonitry- lu. a) Wytwarzanie kompleksowej zasady amidek sodu/2-etoksyetanolan sodu.Do 250 ml kolby, absolutnie suchej wprowadzono 8,2 g amidku sodu i 66,6 g (75 ml) czterowodorofu- ranu. W temperaturze pokojowej, mieszajac i w atomosferze azotu wkroplono roztwór 6,3 g 2-eto- ksyetanolu w 22,2 g (25 ml) czterowodorofuranu, utrzymujac temperature pomiedzy 40—45°C. Sro¬ dowisko ogrzewano do 55/60°C i te temperature utrzymywano w ciagu 2 godziny, a nastepnie mie¬ szanine ochlodzono do temperatury pokojowej. b) Wytwarzanie karboanionu dwu-n-propyloace- tonitrylu i alkilowanie chlorkiem benzylu.Do zawiesiny zasady kompleksowej otrzymanej w etapie a) dodano w ciagu 5 min mieszanine 16,5 g chlorku benzylu i 12,5 g dwu-n-propyloacetonitrylu.Reakcja byla egzotermiczna, przy czym egzoter- micznosc utrzymywala sie w ciagu okolo 45 min. po zakonczeniu dodawania. Nastepnie mieszanine ochlodzono do temperatury pokojowej, po czym utrzymywano te temperature w ciagu 1 godz. Na¬ stepnie mieszanine ochlodzono do 0—5°C, nastepnie hydrolizowano bez przekraczania 20°C przez do¬ danie 50 g wody destylowanej. Po dekantacji roz¬ puszczalnik usuwano pod zmniejszonym cisnieniem.Koncentrat rozpuszczono w 107 g (150 ml) eteru etylowego. Faze eterowa przemyto kolejno 2 porcja¬ mi po 25 g 10% kwasu solnego i 3 porcjami po 25 g wody destylowanej. Po wysuszeniu nad siar¬ czanem sodu eter odparowano pod cisnieniem atmosferycznym i nastepnie pod zmniejszonym cis¬ nieniem (cisnienie resztkowe: ~6,665* 10* Pa W ten sposób wyodrebniono 24,6 g surowego oleju zawierajacego 95,8% produktu. Olej ten rek¬ tyfikowano pod zmniejszonym cisnieniem. Wydaj¬ nosc G-benzylo-dwu-n-propyloacetonitrylu: 75,9%.Temperatura wrzenia: 198°C przy 66,65 Pa nj1 = = 1,5071. Widmo IR: C =N przy 2240 cm~i. Stosu¬ jac ten sam sposób otrzymano nastepujace zwiazki: Zwiazki: a-etylo-dwu-n-propyloacetonitryl. Surowy olej zawieral 99,3% produktu. Wydajnosc: 51,5%.Temperatura wrzenia: 56°C przy 2,26-10* Pa lub 49°C przy 1,066-10* Pa n g = 1,4288. Widmo IR: -C=N przy 2240 cm-1, a-izobutylo-dwu-n-propylo- acetonitryl. Surowy olej zawieral 98,2% produktu.Wydajnosc: 62,5%. Temperatura wrzenia: 74—75°C przy 2,13-10* Pa n D* = 1,4378. Widmo~IR: C=N przy 2240 cm-1.Przyklad XXI. Wytwarzanie dwu-n-propylo¬ acetonitrylu z waleronitrylu (zasade kompleksowa dodaje sie do mieszaniny nitryl/halogenek — cal¬ kowita ilosc rozpuszczalnika: 6,4 objetosci). a) Wytwarzanie kompleksowej zasady amidek sodu/2-etoksyetanolan sodu.Do 100 ml kolby zaopatrzonej w chlodnice, mie¬ szadlo magnetyczne, termometr, izobaryczny wkra- placz z wlotem azotu wprowadza sie 12,9 g (0,3307 mola) amidku sodu, a nastepnie 40 ml toluenu. Sro¬ dowisko mieszano w atmosferze azotu. Przez wkra- placz dodano dalej mieszanine 9,9 g (0,110 mola) 2-etoksyetanolu w 10 ml toluenu. Srodowisko do¬ prowadzono do 60—65°C w ciagu 90 min. i naste¬ pnie mieszano 4—5 godz. w atmosferze azotu. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Do 250 ml kolby zaopatrzonej w mieszadlo ma - gnetyczne, termometr, chlodnice i izobaryczny wkraplacz z wlotem azotu wprowadzono 16,6 g lub 20,8 ml (0,2 mola) waleronitrylu, 24,6 g lub 18,2 ml (0,2 mola) bromku n-propylu i 90 ml toluenu. Cala aparature umieszczono w atmosferze azotu, zas za¬ sade kompleksowa mieszano do otrzymania homo¬ genicznego srodowiska. Srodowisko reakcyjne rów¬ niez mieszano, podgrzewano wstepnie w 35°C, a zawiesine zasady kompleksowej dodawano por¬ cjami. Temperatura stopniowo wzrastala do 45°C i utrzymywano ja w 45 ± 3°C za pomoca kapieli wodnej. Dodawanie trwalo okolo 1 godz. Mieszanie kontynuowano 30 min. w atmosferze azotu a na¬ stepnie doprowadzano srodowisko do temperatury pokojowej. Mieszanine, utrzymywana dalej w at¬ mosferze azotu oziebiono do 5—10°C i nastepnie po¬ woli hydrolizowano dodajac 40—50 ml wody. War¬ stwe organiczna zdekantowano i kolejno przemyto 60 ml 20% kwasu solnego (w objetosci), a nastepnie 4 porcjami po 60 ml wody. Warstwe organiczna wysuszono nad siarczanem sodu i przesaczono.W ten sposób otrzymano dwu-n-propyloacetoni- tryl z wydajnoscia 83,82% oraz 5,95% waleronitrylu i 2,47% trój-n-propyloacetonitrylu. Stosujac powyz¬ szy sposób oraz ponizej wskazane zmiany otrzyma¬ no dwu-nHpropyloacetonitryl z nastepujacymi wy¬ nikami: 10 25 JO 35 49 G9 10 25 JO 35 49 G9129554 13 14 Roz¬ puszczal¬ nik Benzen (6,4 obj.) Cyklo¬ heksan (6,4 obj.) Eter izo propylo¬ wy (6,4 obj.) T abela 1 Warunki pracy T° re¬ akcji (°C) 45 + 3 45 ±3 40—45 Czas do¬ dawania zasady (min) 30 45 60 Wydajnosc w % .!• 8,22 1,66 4,6 II**) 82,45 85,14, 87,1 III***)| 2,4 2,68 3 *) = waleronitryl **) = dwu-n-propyloacetonitryl ***) = trój-n-propyloacetonitryl Przyklad XXII. Wytwarzanie dwu-n-propy- loacetonitrylu z waleronitrylu (mieszanine nitryl/ha¬ logenek dodaje sie do zasady kompleksowej).A. Zasade kompleksowa zawiesza sie w calkowi¬ tej ilosci rozpuszczalnika, czyli w 6,4 objetosciach. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek so- du/2-etoksyetanolan sodu.Do 250 ml kolby zaopatrzonej w mieszadlo, chlod¬ nice, termometr i izobaryczny wkraplacz z wlotem azotu wprowadza sie 129 g (0,3307 mola) amidku sodu i 100 ml suchego eteru dwuizopropylowego.Calosc mieszano w atmosferze azotu, nastepnie do- /dano 9,9 g (0,110 mola) 2-etoksyetanolu w 60 ml eteru dwuizopropylowego. Srodowisko ogrzano do 60°C w ciagu 90 min. i mieszano dalej w tempe¬ raturze pokojowej 4—5 godz. b) Wytwarzanie karboanionu waleronitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Do zawiesiny zasady kompleksowej wkroplono 16,6 g lub 20,8 ml (0,2 mola) waleronitrylu i 24,6 g lub 18,2 ml (0,2 mola) bromku n-propylu, tak by zapewnic temperature reakcji 20—25°C, która utrzymuje sie za pomoca kapieli wodnej (okolo 10°C). Dodawanie trwalo 25 min. Calosc mieszano w 25°C dalsze 30 min. w atmosferze azotu, a nas¬ tepnie ochlodzono do +5°C. Po powolnej hydroli¬ zie 50 ml wody mieszanine zdekantowano i przemy¬ to sukcesywnie 60 ml 20% kwasu solnego (w obje¬ tosci), a nastepnie 4 porcjami po 60 ml wody des¬ tylowanej. Po wysuszeniu faze organiczna zatezano pod zmniejszonym cisnieniem.W ten sposób otrzymano 23,9 g surowego dwu- -n-propyloacetonitrylu. Otrzymano dwu-n-propylo¬ acetonitryl z wydajnoscia 78,2%, 8,8% waleronitry¬ lu i 5,7% trój-n-propyloacetonitrylu. . 10 15 20 25 35 40 50 55 60 Stosujac ten sam sposób ze zmianami wskazany¬ mi ponizej otrzymano dwu-n-propyloacetonitryl z nastepujacymi wynikami: Tabela 2 Roz¬ pusz¬ czalnik Toluen (6,4 obj.) Benzen (5,6 obj.) Cyklo¬ heksan (5,4 obj.) Benzen ' (4,8 obj.) Warunki pracy reakcji (°C) 30—35 30—35 28—30 30—35 Czas do¬ dawania zasady (min) 20 20 10 32 Wydajnosc w % I*) 6,6 13 13,3 7,6 II**) 79,65 71,8 76 78,8 III***) 3,75 4,8 ' 2,8 6 *) I = walerpnitryl **) II = dwu-n-propyloacetonitryl **¦*) III = trój-n-propyloacetonitryl.B. Nitryl stosuje sie w 3 objetosciach rozpuszczal¬ nika, a zasade kompleksowa w 3,6 objetosciach rozpuszczalnika. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek so- du/2-etoksyetanolan sodu.Do 250 ml kolby zaopatrzonej w mieszadlo, chlod¬ nice termometr i izobaryczny wkraplacz z wlotem azotu wprowadzono 12,9 g (0,3307 mola) amidku sodu i nastepnie 60 ml eteru izopropylowego'. Mie¬ szanine mieszano w atmosferze azotu, a nastepnie wkroplono 9,9 g (0,110 mola) 2-etoksyetanólu roz¬ cienczonego w 15 ml eteru izopropylowego. Miesza¬ nine doprowadzono do 60°C w ciagu 90 min, a nas¬ tepnie mieszano 5 godz. w temperaturze pokojowej.Nastepnie dodano 15 ml eteru izopropylowego. b) Wytwarzanie karbonianu waleronitrylu i alki¬ lowanie bromkiem n-propylu.Do tak otrzymanej zasady kompleksowej dodano w 25°C mieszanine 16,6 g (0,2 mola) waleronitrylu i 24,6 g (0,2 mola) bromku n-propylu w 75 ml eteru izopropylowego. Dodawanie trwalo 25 min. w 30 ± 2°C, przy czym temperature utrzymywano, ka¬ piela wodna.Srodowisko mieszano w 30°C w ciagu 30 min. ochlodzono do 5°C i powoli hydrolizowano 50 ml wody. Po zdekantowaniu mieszanine przemyto 20% kwasem solnym, nastepnie 4 porcjami po 60 ml wody. Faze organiczna wysuszono i zatezono pod cisnieniem atmosferycznym. W ten sposób otrzy¬ mano 29,9 g surowego dwu-n-propyloacetonitrylu z wydajnoscia 74,75%, 9% waleronitrylu i 6,44% t-n-propyloacetonitrylu.Stosujac ten sposób ze zmianami wskazanymi po¬ nizej otrzymano dwu-n-propyloacetonitryl z naste- H pujacymi wynikami;.1S Tabela 3. 129554 -:;«S* 1C Tabela 4 Rozpusz¬ czalnik Toluen (6,6 obj.) Warunki pracy ^re¬ akcji (°C) 30—35 Czas trwania dodawa¬ nia zasady (min) 30 Wydajnosc w % I* 12^ n**) 70,6 III***) 1,82 Przyklad XXIII. Wytwarzanie dwu-n-propy- loacetonitrylu z acetonitrylu.A. Dodawanie zasady kompleksowej do miesza¬ niny acetonitryl bromek n-propylu- calkowita obje¬ tosc rozpuszczalnika: 10,8 objetosci. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/2-etoksyetanolan sodu.Do kolby 100 ml zaopatrzonej w chlodnice, mie¬ szadlo magnetyczne, termometr oraz wkraplacz izor- baryczny z wlotem azotu wprowadzono 124* % (0„33Q7 mola) amidku sodu i 40. ml toluenu. Miesza¬ nine mieszano w atmosferze azotu i dodano roz¬ twór 9,9 g (0,110 mola 2-etoksyetanolu w 20 ml toluenu. Srodowisko doprowadzono do 60—65°C w ciagu 90 min i utrzymywano mieszajac w atmo¬ sferze azotu w ciagu 4—5 godzin. b) Wytwarzanie karboanionu acetonitrylu i al¬ kilowanie bromkiem n-propylu.Do kolby 250 ml zaopatrzonej w chlodnice, mie¬ szadlo, termometr, izobaryczny wkraplacz z wlotem azotu wprowadzono 4,1 g (0,1 mola) suchego aceto¬ nitrylu, 24,6 g (0,2 mola) bromku n-propylu i 85 ml toluenu.Zasade otrzymana w powyzszy sposób przenie¬ siono do izobarycznego wkraplacza, po czym prze¬ plukano kolbe 100 ml 15 ml toluenu. Cale aparatu¬ re umieszczono w atmosferze azotu i mieszano za¬ sade kompleksowa do zhomogenizowania jej. Mie¬ szanine reakcyjna nastepnie mieszana i podgrze¬ wano wstepnie do 35%. Nastepnie dodawano por¬ cjami zawiesine zasady kompleksowej, utrzymujac temperature pomiedzy 4ft—45° za pomoca kapieli z wody z lodem. Dodawanie trwalo 22 min, po czym temperature utrzymywano w 45°C. Srodo¬ wisko reakcyjne doprowadzono nastepnie do tem¬ peratury pokojowej, po czym mieszano dalsze 30 min. Po oziebieniu do -f-5% w atmosferze azotu mieszanine powoli hydrolizowano 40—50 ml wody.Calosc zdekantowano, po czym faze organiczna przemyto 60 ml 20% kwasu solnego (w objetosci), a nastepnie 4 porcjami po 60 ml wody. Warstwe organiczna suszono siarczanem sodu i przesaczono w ten sposób otrzymano dwu-n-propyloacetonitryl z wydajnoscia 65,9% oraz 25,9% waleronitrylu i 3% trój-n-propyloacetonitryhi. Stosujac ten sam sposób ze zmianami wskazanymi ponizej otrzymano dwu- -n-propyloacetonitryl z nastepujacymi wynikami: it 15. 20 30 35 40 43. 53 5S Rozpusz¬ czalnik Eter izo¬ propylo¬ wy (10,8 obj) cyklo- 1 heksan 1 (12,8 obj) ; Warunki pracy rpO reakcji °C 35 40 ±2 Czas trwania dodawa¬ nia zasady (min) 60 55 Wydajnosc w % 1 I*) 1,5 — II**) 56,8 50,5 HI***) 2,1 10 B. Dodanie mieszaniny acetonitryl/bromkiem n-propylu do zasady kompleksowej — calkowita ilosc rozpuszczalnika: 18,60 objetosci. a) Wytwarzanie zasady kompleksowej amidek sodu/2-etoksyetanolan sodu.Do 250 ml kolby zaopatrzonej w chlodnice, mie¬ szadlo magnetyczne, termometr i wkraplacz izo¬ baryczny z wlotem azotu wprowadzono 12,9 g amidku sodu i 100 ml eteru izopropylowego. Mie¬ szanine mieszano w atmosferze azotu i dodano roz¬ twór 9,9 g (0,110 mola) 2-etoksyetanolu w 60 ml eteru izopropylowego. Srodowisko doprowadzano do 60°C w ciagu 90 min i utrzymywano, mieszajac, w atmosferze azotu w ciagu dalszych-4—5 godz. b) Wytwarzanie karboanionu acetonitrylu i alki¬ lowanie bromkiem n-propylu.Otrzymana powyzej zasade kompleksowa ochlo¬ dzono do 15°C, po czym wkroplono szybko roztwór 4,1 g (0,1 mola) acetonitrylu i 24,6 g (0,2 mola) bromku n-propylu. Dodawanie trwalo 10 min. w 15—26°C, przy czym temperature te utrzymywano za pomoca kapieli wodnej. Wkraplacz przeplu¬ kana 10 ml eteru izopropylowego, po czym srodo¬ wisko reakcyjne mieszano 20 min. w 25°C. Po ochlodzeniu do +5°C mieszanine powoli hydroli¬ zowano przy uzyciu 50 ml wody, a nastepnie zde¬ kantowano. Warstwe organiczna sukcesywnie prze¬ myto 60 ml 201% kwasu solnego (w objetosci), nas¬ tepnie 4 frakcjami po 60 ml wody destylowanej.Po wysuszeniu siarczanem sodu faze organiczna za- tezano pod zmniejszonym cisnieniem.W ten sposób otrzymano 11,75 g surowego dwu- -n-proploaeetonitrylu z wydajnoscia 65, % oraz ^ 16% waleronitrylu i 7,3% trój-n-propyloacetoni- trylu.Stosujac ten sposób podanymi nizej zmianami otrzymano dwu-n-propyloacetonitryl z nastepuja- m cymi wynikami.17 Tabela 5 Rozpusz¬ czalnik Toluen (8 obj) Wyniki pracy rnO. reakcji °C 10—30 Czas trwania dodawa¬ nia zasady (min) 16 Wydajnosc w °/o I*) 22 II**) 70,7 III***) 4,9 i *); **; *** —znaczenie Jak w tab. 1.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania pochodnych alkilowych o wzorze ogólnym przedstawionym na rysunku, w którym Ri oznacza atom wodoru, rodnik etylowy, n-propylowy, izobutylowy lub benzylowy, a Ra oznacza atom wodoru lub rodnik n-propylowy na drodze alkilowania alkilonitryli halogenkami w obecnosci amidku sodu, znamienny tym, ze aceto- nitryl i halogenek n-propylu o wzorze ogólnym n-C3H7-X albo waleronitryl lub di-n-propyloaceto- nitryl oraz halogenek o wzorze ogólnym R3-X, w których to wzorach X oznacza atom chlorowca, a R3 oznacza grupe etylowa, n-propylowa, izobuty- lowa lub benzylowa, przy czym oba reagenty znaj- »554 18 duja sie w tym samym bezwodnym srodowisku takim jak benzen, toluen, cykloheksan, eter dwu- izopropylowy, czterowodorofuran lub ich miesza¬ niny, wprowadza sie w kontakt, w temperaturze i pomiedzy —10 i +45°C, z mieszanina zlozona. z 2 czesci amidku sodu i 1 czesci alkoholanu sodu, takiego jak n-propanolan sodu, izo-propanolan sodu, t-butanolan sodu i 2-etoksyetanolan sodu. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze io mieszanine amidek sodu/alkoholan sodu dodaje sie do halogenku o wzorze R3X, w którym symbole maja znaczenie jak w zastrz. 1, oraz do wyjsciowej pochodnej nitrylowej. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 11 jako bezwodne srodowisko stosuje sie toluen. 4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku otrzymywania dwu-n-propyloaceto- nitrylu wprowadza sie w kontakt acetonitryl i bro¬ mek n-propylu. 20 5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku otrzymywania dwu-n-propyloacetoni- trylu wprowadza sie w kontakt waleronitryl i bro¬ mek n-propylu. 25 6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku otrzymywania trój-n-propyloacetoni- trylu wprowadza sie w kontakt dwu-n-propyloace- tonitryl i bromek n-propylu.129 554 Ri-C - CN 1 / *2 WZÓR OZGraf. 2.P. Dz-wo, z. 846 (90 + 15) 4.86 Cena 100 zl PL PL

Claims

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania pochodnych alkilowych o wzorze ogólnym przedstawionym na rysunku, w którym Ri oznacza atom wodoru, rodnik etylowy, n-propylowy, izobutylowy lub benzylowy, a Ra oznacza atom wodoru lub rodnik n-propylowy na drodze alkilowania alkilonitryli halogenkami w obecnosci amidku sodu, znamienny tym, ze aceto- nitryl i halogenek n-propylu o wzorze ogólnym n-C3H7-X albo waleronitryl lub di-n-propyloaceto- nitryl oraz halogenek o wzorze ogólnym R3-X, w których to wzorach X oznacza atom chlorowca, a R3 oznacza grupe etylowa, n-propylowa, izobuty- lowa lub benzylowa, przy czym oba reagenty znaj- »554 18 duja sie w tym samym bezwodnym srodowisku takim jak benzen, toluen, cykloheksan, eter dwu- izopropylowy, czterowodorofuran lub ich miesza¬ niny, wprowadza sie w kontakt, w temperaturze i pomiedzy —10 i +45°C, z mieszanina zlozona. z 2 czesci amidku sodu i 1 czesci alkoholanu sodu, takiego jak n-propanolan sodu, izo-propanolan sodu, t-butanolan sodu i 2-etoksyetanolan sodu.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze io mieszanine amidek sodu/alkoholan sodu dodaje sie do halogenku o wzorze R3X, w którym symbole maja znaczenie jak w zastrz. 1, oraz do wyjsciowej pochodnej nitrylowej.

3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 11 jako bezwodne srodowisko stosuje sie toluen.

4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku otrzymywania dwu-n-propyloaceto- nitrylu wprowadza sie w kontakt acetonitryl i bro¬ mek n-propylu. 20

5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku otrzymywania dwu-n-propyloacetoni- trylu wprowadza sie w kontakt waleronitryl i bro¬ mek n-propylu. 25

6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku otrzymywania trój-n-propyloacetoni- trylu wprowadza sie w kontakt dwu-n-propyloace- tonitryl i bromek n-propylu.129 554 Ri-C - CN 1 / *2 WZÓR OZGraf. 2.P. Dz-wo, z. 846 (90 + 15) 4.86 Cena 100 zl PL PL