Przedmiotem wynalazku jest nowy srodek regulujacy wzrost roslin, który jako substancje czynna zawiera j3-triazolilooksymy.Z czasopisma J. Biol. Chem., 235, 475 (1960) znane jest stosowanie chlorku 2-chloroetylotrójmetylo amoniowego czyli chlorku chlorocholiny (CCC) do wywierania wplywu na wzrost roslin. Przy jego uzyciu mozna na przyklad spowodowac hamowanie przyrostu wysokosci u niektórych gatunków zbóz oraz hamowanie wegeta¬ tywnego wzrostu u niektórych innych roslin uprawnych. Jednakze dzialanie tej substanqi, szczególnie przy stosowaniu malych ilosci, nie zawsze jest wystarczajace i nie zawsze odpowiada wymaganiom praktyki.Poza tym z opisu patentowego RFN nr DOS 2 650 831 znane jest stosowanie l-/4'-bromofenylo/-l-aIlilo- ksy -2-/r\2",4"-triazolilo-r7 -etanu do regulowania wzrostu roslin rzepaku, pszenicy, owsa, zyta ijeczmienia, jednak dzialanie jego jest nie zawsze zadawalajace, szczególnie przy stosowaniu malych ilosci.Stwierdzono, ze doskonale nadaja sie do regulowania wzrostu roslin i sa bardzo dobrze tolerowane przez rosliny zwiazki o wzorze ogólnym 1, w którym R1 i R2 sa jednakowe albo rózne i oznaczaja grupe alkilowa o 1—6 atomach wegla, grupe turylow;*, tiofenylowa, naftylowa, bifenylilowa albo grupe fenylowa, przy czym grupa fenylowa jest ewentualnie podstawiona przez atom fluoru, chloru albo bromu, przez grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, alkoksylowa o 1—4 atomach wegla, grupe trójfluorometylowa albo przez grupe nitrowa, R3 oznacza atom wodoru, grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, grupe alkenylowa o 1-4 atomach wegla lub ewentualnie podstawiona grupe benzylowa, albo grupe o wzorze ogólnym —CO—R4, przy czym R4 oznacza ewentualnie podstawiona przez atom chlorowca albo przez grupe alkoksylowa grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla albo grupe aromatyczna, R3 oznacza dalej grupe o wzorze ogólnym —CO—NH—R5, przy czym R5 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla albo grupe aromatyczna.Nowe zwiazki o wzorze ogólnym 1 wystepuja ewentualnie w dwu postaciach sterycznych Z albo E, a naj¬ czesciej w postacimieszanin. • Poza tym stwierdzono, ze 0-triazolilooksymy o wzorze ogólnym 1 wytwarza sie w ten sposób, ze 0-triazoli- looksymy o wzorze ogólnym 1, w którym R3 oznacza atom wodoru, a R1 i R2 maja wyzej podane znaczenie,2 116 393 poddaje sie reakcji z halogenkami alkilu, alkenylu oraz benzylu o wzorze ogólnym 2 R3 -X, w którym R3 ma wyzej podane znaczenie, a X oznacza atom chloru albo bromu, albo z chlorkami kwasowymi lub bezwodnikami kwasowymi o wzorze ogólnym 3 R4-CO-Y, w którym R4 ma wyzej podane znaczenie, a Y oznacza atom chloru albo bromu, albo grupe o wzorze ogólnym -O-CO- R4, albo poza tym z izocyjanianem o wzorze ogólnym 4, Rs-N=C=0, albo z chlorkiem karbamylu o wzorze ogólnym 5, R5-NH-COCl, w których R5 ma wyzej podane znaczenie, przy czym reakcje prowadzi sie w obecnosci zasadowego katalizatora i ewentualnie w obecnosci roz¬ cienczalnika. - Poza tym stwierdzono, ze zwiazki o wzorze ogólnym 1 wytwarza sie w ten sposób, ze ]3-triazoliloketony o wzorze ogólnym 6, w którym R1 i R2 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji z pochodnymi hydro¬ ksyloaminy o wzorze ogólnym 7 H2N-0-R3, w którym R3 oznacza atom wodoru, grupe alkilowa o 1-4 atomach wegla, grupe alkenylowa o 1-4 atomach wegla albo grupe benzylowa, przy czym reakcje prowadzi sie w obecnosci zasadowego lub kwasowego katalizatora i ewentualnie w obecnosci rozcienczalnika. Sposób ten jest najbardziej korzystny.W powyzszych wzorach R1 i R2 sa ewentualnie jednakowe albo rózne i oznaczaja np. grupe metylowa, propylowa, n-butylowa, II-rzed.butylowa, izobutylowa, Ill-rzed.butyIowa, n-pentylowa, neopentylowa, heksylo- wa, furylowa, tiofenylowa, naftylowa, bifenylilowa, fenylowa, m- i p-tolilowa, p-III-rzed.-butylofenylowa, o- i p-metoksyfenylowa, 2,4-dwumetoksyfenylowa, p-fluorofenylowa, o- i p-chlorofenylowa, p-bromofenylowa, 2,4-dwuchlorofenylowa, p-nitrofenylowa i p-trójfluorometylofenylowa.Zwiazki o wzorze ogólnym 6 znane sa z opisu patentowego RFN nr DOS 2 634 511 albo wytwarza sie je latwo wedlug podanego tam sposobu.Halogenki alkilu, alkenylu i benzylu o wzorze ogólnym 2 albo chlorki kwasowe oraz bezwodniki kwasowe o wzorze ogólnym 3, albo izocyjaniany alkilu i arylu o wzorze ogólnym 4, albo chlorki karbamylu o wzorze ogólnym 5, albo hydroksyloaminy o wzorze ogólnym 7 sa zwiazkami znanymi albo wytwarza sie je zwyklymi sposobami.Reakcje jS-triazoliloketonów o wzorze ogólnym 6 z substancjami wyjsciowymi o wzorze ogólnym 7 prowa¬ dzi sie korzystnie w wodzie albo w rozpuszczalniku mieszajacym sie z woda, takim jak na przyklad alkohole jak metanol, etanol, propanol, glikol etylenowy lub 2-metoksyetanol; etery jak czterowodorofuran i dioksan; amidy jak dwumetyloformamid, dwuetyloformamid, dwumetyloacetamid poza tym N-metylopirolidon i szesciometylo- trójamid kwasu fosforowego, albo kwasy jak kwas mrówkowy, octowy i kwas propionowy. Korzystny jest przy tym dodatek zasady, na przyklad worotlenku sodowego, wodorotlenku potasowego, wodorotlenku barowego lub octanu sodowego, amin jak trójetyloaminy, piperydyny i N-metylopiperydyny albo kwasu jak kwasu solnego, kwasu siarkowego, fosforowego, mrówkowego albo kwasu octowego.Reakcje prowadzi sie ewentualnie w szerokim zakresie temperatur, na ogól w temperaturze 0—70°C, zwla¬ szcza 0^40° C.Reakcje j8-azolilooksymów o wzorze ogólnym 1, w którym R3 oznacza atom wodoru, z substancjami wyjsciowymi o wzorach ogólnych 2, 3, 4 i 5 prowadzi sie korzystnie bez rozpuszczalnika albo w rozpuszczalniku obojetnym, przykladowo takim jak acetonitryl; etery jak eter dwuetylowy, eter dwupropylowy, eter dwubutylo- wy, czterowodorofuran, dioksan oraz dwumetoksyetan; estry jak octan etylu; ketony jak aceton i metyloatyloke- ton; chlorowane weglowodory jak chlorek metylenu, chloroform, czterochlorek wegla, dwuchloroetan, cztero- chloroetan lub chlorobenzen; weglowodory jak benzen, toluen, lub ksylen. Korzystne jest przy tym dodanie zasady, na przyklad takiej jak weglan sodowy, weglan potasowy, weglan wapniowy lub octan sodowy; aminy jak trójetyloamina, pirydyna, imidazol albo piperydyna, jako zasady pomocniczej albo w ilosciach katalitycznych.Reakcje prowadzi sie w temperaturze -25 - +100°C, zwlaszcza +10 - +80°C.Otrzymane w ten sposób zwiazki o wzorze ogólnym 1 wyodrebnia sie zwyklymi metodami i ewentualnie oczyszcza.Jako przyklady szczególnie czynnych zwiazków o wzorze ogólnym 1 wymienia sie nastepujace: oksym 4-/1',2',4'-triazolilo-17-5,5-dwumetyloheksanonu-2, oksym 3-/r,2',4,-triazolilo-l 7-2,2-dwumetylooktanonu-5, oksym3-/l',2',4'-triazolilo-l7-2,2-dwumetylononanonu-5, oksym 3-/1\2',4'-triazolilo-l 7-2,2-dwumetylodekanonu-5, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-17-2,2-dwumetyloundekanonu-5, oksym 3-/r,2\4'-triazolilo-l 7-l-fenylo-4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l-/4"-fluorofenylo/-4,4-dwumetylopentanonu-l, O-metylooksym 3-/r,2\4'-triazolilo-l /-l-/4"-fluorofenylo/-4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/r,2,,4'-triazolilo-17-l-/4"-chlorofenylo/-4,4-dwumetylopentanonu-l,116393 3 0-acetylooksym3Vl\2\4'4riazolilo47-lV4,, O-propionylooksym 3-/1 \2\4'-triazolilo-1 '/¦ 1 74"-chlorofenylo/4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/r,2',4,-triazolilo-l7-l-/4"-bromofenylo/-4,4-dwumetylopentanonu-l, O-acetylooksym 3-/1',2',4'-triazolilo-17-1-/4"-bromofenylo/-4,4-dwumetylopentanonu-1, O-propionylooksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l 7-l-/4"-bromofenylo/4,4-dwumetylopentanonu-1, oksym 3-/r,2',4,-triazolilo-l7-l72",4"-dwuchlorofenylo/4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/l\2\4'-triazolilo-l 7-l-/4"-tolilo/4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-17-l73"-tolilo/-4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l74"-metoksyfenylo/-4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym l-/r,2,,4'-triazolilo-l7-l74"-chlorofenylo/-5,5-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l74"-bifenylilo/-4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym3-/r,2,,4'-triazolilo-l7-l72"-furfurylo/-4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/r,2\4'-triazolilo-17-1-/2"-tiofenylo/4,4-dwumetylopentanonu-l, oksym 3-/l\2\4'-triazolilo-17-l ,3-dwufenylopropanonu-l, O-acetylooksym 3-/l\2\4'-triazolilo-l7-l,3-dwufenylopropanonu-l, 0-/metylokarbamylo/-oksym 3-/l\2\4Mriazolilo-l7-l,3-dwufenylopropanonu-l, 0-/p-chlorofenylokarbamylo/-oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l,3-dwufenylopropanonu-l, oksym 3-/r,2\4'-triazolilo-l7-l-fenylo-3-/4"-tolilo/-propanonu-l, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l-fenylo-3-/4"-metoksyfenylo/-propanonu-l, oksym 3-/r,2',4,-triazolilo-l7-l-fenylo-3-/4'-III-rzed.butylofenylo/-propanonu-l, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l-fenylo-3-/4"-nitrofenylo/-propanonu-l, oksym 3-/r,2,,4'-triazolilo-l7-l-fenylo-3-/r,-naftylo/-propanonu-l, oksym 3-/1',2',4'-triazolilo-17-1-/4"-trójfluorometylofenylo/-3-fenylopropanonu-1, oksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l-/4"-chlorofenylo/-3-/4"-tolilo/-propanonu-l, oksym 3-/l\2,,4,-triazolilo-l7-l-/2"-metoksyfenylo/-3-/4"-chlorofenylo/-propanonu-l, O-metylooksym 3-/l\2\4,-triazolUo-l7-l-fenylo-4,4-dwumetylopentanonu-l, O-allilooksym 3-/r,2\4'-triazolilo-17-1 -fenylo-4,4-dwumetylopentanonu-l, O-metylooksym 3-/r,2\4'-triazolilo-17-1 -/4"-chlorofenylo/-4,4-pentanonu-l, O-allilooksym 3-/r,2,,4'-triazolilo-l7-l74"-chlorofenylo/-4,4-pentanonu-l, O-benzoilooksym 3-/l\2\4'-triazolilo-l7-l-/4"-chlorofenylo/4,4-pentanonu-l, O-metylooksym 3-/1',2',4'-triazolilo-17-1-/4"-bromofenylo/4,4-pentanonu-1, O-allilooksym 3-/1',2',4'-triazolilo-17-1-/4"-bromofenylo/-4,4-pentanonu-l, 0-benzylooksym 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l-/4"-bromofenylo/-3,3-pentanonu-l, Ponizsze przyklady objasniaja sposób wytwarzania substancji czynnych srodka wedlug wynalazku, ale nie ograniczaja go.Przyklad I. Wytwarzanie substancji czynnej 1 o wzorze 8.Do roztworu 33,6 g 3-/l\2,4'-triazolilo-17 -l-/4"-bromofenylo/4,4- dwumetylopentanonu-1 w 100 ml eta¬ nolu dodaje sie przy silnym mieszaniu 9,7 g chlorowodorku hydroksyloaminy. Dalej miesza sie calosc przez 24 godziny w temperaturze pokojowej, a potem zateza. Pozostalosc zadaje sie kolejno 250 ml chlorku metyienu 1200 ml 5% wagowo wodnego roztworu wodoroweglanu sodowego i miesza przez 10 minut. Warstwe organiczna suszy sie nad siarczanem sodowym i zateza pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostala krystaliczna, bezbarwna mase przemywa sie 100 ml eteru naftowego i odsacza pod zmniejszonym cisnieniem. Tak otrzymuje sie 30,2 g, czyli 86,1% wydajnosci teoretycznej, oksymu 3-/r,2',4'-triazolilo-17 -l74"-bromofenylo/4,4 -dwumetylopenta¬ nonu-1 o temperaturze topnienia 185—186°C.Przyklad II. Wytwarzanie substancji czynnej 2 o wzorze 9.Roztwór 17 g oksymu 3-/r,2\4'-triazolilo-l7 -l-/4"-bromofenylo/4,4- dwumetylopentanonu-1 i 0,5 g imi- dazolu w60g bezwodnika kwasu propionowego miesza sie przez 6 godzin w temperaturze 45° C. Nastepnie rozpuszczalnik oddestylowuje sie pod zmniejszonym cisnieniem, pozostalosc zadaje kolejno 200 ml chlorku metylenu i 150 ml 5% wagowo roztworu wodoroweglanu sodowego i calosc miesza przez pól godziny. Potem faze organiczna przemywa sie dwa razy woda stosujac kazdorazowo 100 ml, suszy nad siarczanem sodowym, odsacza i zateza. Pozostalosc przemywa sie 100 ml eteru naftowego, odsacza pod zmniejszonym cisnieniem i suszy. Tak otrzymuje sie 16,3 g, co odpowiada 83% wydajnosci teoretycznej, O-propionylooksymu 3-/r,2',4,-triazolilo-l7-l- /4"-bromofenylo/4,4- dwumetylopentanonu-1 w postaci bialych, analitycznie czystych krysztalów o temperaturze topnienia 106—108°C.Przyklad III. Wytwarzanie substancji czynnej 3 o wzorze 10.4 116 393 Do roztworu 28,7 g 3-/l,,2,,4'-triazolilo-l7-l-/4"-fluorofenylo/-4,4- dwumetylopentanonu-1 w 100 ml me¬ tanolu wprowadza sie przy energicznym mieszaniu 11,6 g chlorowodorku 0-metylohydroksyloaminy i 14,1 g trójetyloaminy. Calosc miesza sie przez 2 godziny w temperaturze 50°C, po czym zateza. Pozostalosc wytrzasa sie z 250 ml chlorku metylenu i 200 ml wody. Faze organiczna suszy sie nad siarczanem sodowym i zateza pod zmniejszonym cisnieniem. Stala, bezbarwna pozostalosc ekstrahuje sie 80 ml eteru dwuetylowego przez 2 godzi¬ ny w temperaturze -5°C, odsacza pod zmniejszonym cisnieniem, przemywa mala iloscia zimnego eteru i suszy.Tak otrzymuje sie 14 g, czyli 46% wydajnosci teoretycznej, O-metylooksymu 3-/l\2\4'-triazolilo-l7-l- /4"-fluo- rofenylo/4,4- dwumetylopentanonu-1 w postaci bialych krysztalów o temperaturze topnienia 109^111°C.Przyklad IV. Wytwarzanie substancji czynnej 4 o*wzorze11. ^ Do roztworu 29,2 g oksymu 3-/r,2',4'-triazolilo-l7-l,3-dwufenylopropanonu-l i0,5g trójetyloaminy w 150 ml suchego dioksanu wkrapla sie przy energicznym mieszaniu w temperaturze pokojowej, wciagu 10 minut 8,5 g izocyjanianu metylu. Calosc miesza sie przez 8 godzin w temperaturze 40°C, po czym zateza. Stala, bezbarwna pozostalosc miesza sie z 50 ml eteru dwuetylowego w temperaturze 0°C, odsacza pod zmniejszonym cisnieniem i suszy. Tak otrzymuje sie 28,3 g, czyli 81% wydajnosci teoretycznej, O/metylokarbamylo/ -oksymu 3-/r,2\4'-triazolilo-l7-lJ3- dwufenylopropanonu-1 w postaci bialych krysztalów o temperaturze topnienia 105-108° C.W odpowiedni sposób wytwarza sie substancje czynne o wzorze ogólnym 1, przedstawione szczególowo w tablicy I.Tablica I Substancja czynna nr f i P 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 Ri 2 CH3-(CH3)2- CH3-(CH2)3- CH3-(CH2)3- CH3-(CH2)4- C6HS wzór 12 wzór 13 (CH3)3C-CH2- wzór14 wzór 15 wzór 16 wzór 17 wzór 18 wzór 19 wzór 20 wzór 21 C6HS- C6HS- C6HS- C6HS- wzór 13 C6H5- C6H5- C6H5- wzór 26 wzór 13 CsHj- C6HS- C6HS wzór 12 wzór 12 wzór 12 wzór 13 wzór 13 wzór 13 (CH3)3C-CH2- R2 3 -C(CH3)3 -CH(CH3)2 1 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 wzór 13 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 -C(CH3)3 C6H5 C6H5- wzór 16 wzór 18 wzór 22 wzór 23 wzór 24 i wzór 25 C6H5 wzór 16 (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- wzór13 R3 4 H H H H postac E postac Z H H H H CH3-CO- H H H H H H H H CH3-CO- H H H H H H H ' H ^ CH3-CO- CH3CH2CO- C6H5-CO- CH3-CO- CH3CH2CO- C6H5-CO- CH3-00 CH3CH2CO- (CH3)2CHCH2CO- CH3CO- Temperatura topnienia °C 5 141-143 73-76 152-154 i 141-143 81-83 168-170 167-169 170-172 136-138 128-130 202-205 178-180 149-151 174-176 180-183 159-160 139-142 153-156 100-101 181-185 132-134 185-186 149-151 194-196 173-175 206-208 211-213 131-133 . 60-62 137-139 132-134 104-106 155-157 123-126 102-104 98-100 108-110 1116393 5 1 1 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 ' 51 k : i 2 wzór 18 wzór 18 wzór 18 wzór 27 wzór 27 wzór 28 wzór 28 wzór 28 wzór 29 wzór 29 wzór 29 C6H5- r.Hr- 1 i ^. - i 3 (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- (CH3)3C- wzór 25 W7ÓT 25 4 CH3CO- CH3CH2CO- C6H5-CO- H CH3-CO- H CH3-CO- CH3CH2CO- H CH3CO- CH3CH2CO- CH3-CO- CH3CH2CO- 5 119-121 99-101 121-123 165-168 111-113 150-152 97-99 81-83 149-151 119-121 70-71 zywica zywica Nowe zwiazki, stanowiace substancje czynna srodka wedlug wynalazku wywieraja wplyw róznego rodzaju praktycznie na wszystkie stadia rozwoju rosliny i z tego wzgledu stosuje sie je jako srodki regulujace wzrost roslin.Róznorodnosc dzialania srodków regulujacych wzrost roslin zalezy przede wszystkim od: a) rodzaju i odmiany roslin, b) od czasu stosowania odnosnie stadium rozwoju roslin i pory roku, c) od miejsca i sposobu stosowania, na przyklad zaprawiania nasion, traktowania gleby albo traktowania lisci, d) od czynników geoklimatycznych, na przyklad czasu naslonecznienia, przecietnej temperatury, ilosci opadów, e) od jakosci gleby, lacznie z nawozeniem, f) od preparatu wzglednie postaci zastosowanej substancji czynnej oraz g) od zastosowanych stezen substancji czynnej.Z szeregu róznorodnych mozliwosci zastosowania srodków wedlug wynalazku w uprawie roslin, w rolni¬ ctwie i ogrodnictwie, niektóre wymienione sa ponizej.A. Przy zastosowaniu srodka wedlug wynalazku ewentualnie hamuje sie silnie wegetatywny wzrost roslin, co objawia sie szczególnie w ograniczeniu przyrostu wysokosci. Traktowane rosliny wykazuja przez to krepy wzrost i poza tym daje sie zaobserwowac zabarwienie lisci. Praktyczna korzysc polega na przyklad na zmniejszeniu porostu trawy na brzegach ulic, skarpach kanalów oraz na powierzchniach darnin w parkach, na placach sporto¬ wych w sadach i na lotniskach oraz traw ozdobnych, przez co naklady robocizny i kosztów na obcinanie trawy zostaja zmniejszone.Ekonomiczna korzyscia jest takze zwiekszenie odpornosci na wyleganie sklonnych do tego roslin, jak zbóz, kukurydzy oraz soi. Wystepujace przy tym skrócenie zdziebel oraz ich Wzmocnienie zmniejszaja albo usuwaja niebezpieczenstwo wylegania (zgorzeli podstawy lodygi) roslin przy niekorzystnych warunkach pogodowych przed zniwami.Wazne jest równiez stosowanie srodków regulujacych wzrost roslin do hamowania przyrostu wysokosci oraz do zmiany czasu dojrzewania bawelny, co umozliwia calkowicie zmechanizowany zbiór tej waznej rosliny uprawnej.Przez zastosowanie srodków regulujacych wzrost roslin mozna takze zwiekszyc albo zahamowac rozwój bocznych rozgalezien, co ma duze znaczenie np. u roslin tytoniu, gdzie powinno sie hamowac wyksztalcenie pedów bocznych, wybujalych na korzysc wzrostu lisci.Za pomoca srodków regulujacych wzrost roslin mozna znacznie podwyzszyc, np. w rzepaku ozimym, odpornosc na mrozy. Przy tym z jednej strony hamuje sie przyrost wysokosci i rozwój zbyt bujnych i przez to szczególnie nieodpornych na mrozy lisci wzglednie roslin, zas z drugiej strony mlode rosliny rzepaku po wysie¬ wie, a przed nadejsciem mrozów pomimo korzystnych warunków wzrostu zostaja zatrzymane w wegetatywnym stadium rozwoju.Przez to unika sie równiez narazenia na mrozy takich roslin, które maja sklonnosc do wczesniejszego kwitnienia oraz do przejscia w faze generatywna. Takze w przypadku innych upraw, np. zbóz ozimych, korzystne jest traktowanie roslin srodkiem wedlug wynalazku, gdyz wówczas rosliny przed nadejsciem mrozów rozkrzewia sie bardzo dobrze, ale niezbyt bujnie.W ten sposób zapobiega sie zwiekszonej wrazliwosci na mróz oraz, z powodu stosunkowo malej masy lisci6 116393 wzglednie roslin zaatakowaniu róznymi zwlaszcza grzybowymi chorobami. W przypadku wielu roslin uprawnych hamowanie wegetatywnego wzrostu umozliwia poza tym gesciejsze obsadzenie danej powierzchni ziemi, przez co uzyskuje sie wiekszy plon z danej powierzchni ziemi.Przy uzyciu srodka wedlug wynalazku mozna zwiekszyc zarówno plony danej rosliny, jak tez zawartosc danej substancji w roslinach. Przykladowo mozna spowodowac wzrost wiekszej ilosci paków, kwiatów, lisci, owoców, ziarna siewnego, korzeni i bulw, zwiekszyc zawartosc cukru w burakach cukrowych, trzcinie cukrowej oraz w owocach cytrusowych, dalej mozna zwiekszyc zawartosc proteiny w zbozu albo soi, jak równiez pobudzic drzewa gumodajne do zwiekszonego splywu lateksu.Srodek wedlug wynalazku moze równiez przyczynic sie do zwiekszenia plonów przez wlaczenie sie do roslinnej przemiany materii wzglednie przez przyspieszenie lub hamowanie wegetatywnego i /albo generatywnego wzrostu.Przez zastosowanie srodka wedlug wynalazku mozna uzyskac zarówno skrócenie wzglednie przedluzenie stadiów rozwoju, jak tez przyspieszenie wzglednie opóznienie dojrzewania zbieranych czesci roslin przed albo po zbiorze.Pod wzgledem ekonomicznym wazne jest na przyklad ulatwienie zbiorów, które polega na skoncentrowa¬ niu czasu opadania albo oslabieniu przyczepnosci do drzewa owoców cytrusowych, oliwek albo innych gatunków i odmian owoców ziarnkowych, pestkowych i orzechów. Taki sam mechanizm, to znaczy spowodowanie wykrztalcenia sie tkanki dzialowej miedzy owocem wzglednie lisciem i pedem rosliny, jest wazny takze dla dobrze dajacego sie kontrolowac opadania lisci z drzew.Dzialanie srodka wedlug wynalazku jest lepsze niz znanych srodków regulujacych wzrost roslin. Skutecz¬ nosc srodka wedlug wynalazku odnosi sie zarówno do roslin jednolisciennych, np. zbóz jak pszenicy, jeczmienia, zyta, owsa i ryzu albo kukurydzy, jak tez roslin dwulisciennych, np. slonecznika, pomidorów, soi, winorosli, bawelny i przede wszystkim rzepaku, oraz róznych roslin ozdobnych jak Chrysanthemen, Poinsetien i Hibiscus.Srodek wedlug wynalazku wprowadza sie do roslin uprawnych zarówno przez nasiona droga zaprawiania ich, jak tez przez glebe, to znaczy przez korzenie oraz przez opryskiwanie lisci.Ze wzgledu na to, ze srodek wedlug wynalazku jest dobrze tolerowany przez rosliny, mozna go stosowac w róznych ilosciach.W przypadku traktowania ziarna siewnego substancje czynne stosuje sie na ogól w ilosciach 0,001—50 g, zwlaszcza 0,01-10 g na kilogram ziarna.Do traktowania lisci i gleby wystarczajace dawki wynosza na ogól 0,01—12 kg/ha, zwlaszcza 0,25-3 kg/ha.Srodek wedlug wynalazku stosuje sie w postaci zwyklych preparatów, jak roztworów, emulsji, suspensji, pylów, proszków, past i granulatów. Zastosowana postac zalezy calkowicie od celu stosowania i w kazdym przypadku powinna zapewniac subtelne i równomierne rozprowadzenie substancji czynnej srodka. Preparaty wytwarza sie w znany sposób, np. przez rozcienczenie substancji czynnej rozpuszczalnikami i/albo nosnikami, ewentualnie przy zastosowaniu srodków emulgujacych i dyspergujacych, przy czym w przypadku uzycia wody jako rozcienczalnika stosuje sie takze inne rozpuszczalniki organiczne.Jako substancje pomocnicze wchodza w zasadzie w rachube: rozpuszczalniki jak weglowodory aromatycz¬ ne, np. ksylen lub benzen, chlorowane weglowodory aromatyczne, np. chlorobenzeny, parafiny, np. frakge oleju ziemnego, alkohole, np. metanol lub butanol, aminy, np. etanoloamina, dwumetyloformamid i woda; stale nosni¬ ki jak naturalne maczki skalne, np. kaolin, tlenek glinowy, talk lub kreda, albo syntetyczne maczki skalne, np. wysokodyspersyjny kwas krzemowy albo krzemiany; emulgatory jak niejonotwórcze i anionowe emulgatory, np. eter alkoholu tluszczowego i polioksyetylenu lub alkanosulfoniany, oraz dyspergatory jak lignina, lugi posiarczy¬ nowe i metyloceluloza.Preparaty zawieraja na ogól 0,1-95, zwlaszcza 0,5-90% wagowych substanqi czynnej.Zestawy wzglednie wytworzone z nich gotowe do uzycia preparaty, jak roztwory, emulsje, suspensje, proszki, pyly, pasty albo granulaty stosuje sie w znany sposób, na przyklad przedwschodowo, powschodowo albo jako srodek do zaprawiania.W takich postaciach zastosowania srodki wedlug wynalazku moga wystepowac razem z innymi substancja¬ mi czynnymi, jak np. srodkami chwastobójczymi, owadobójczymi i grzybobójczymi oraz ze srodkami regulujacy¬ mi wzrost roslin, albo tez zmieszane i nanoszone razem z nawozami. Przy mieszaniu ze srodkami regulujacymi wzrost roslin uzyskuje sie w wielu przypadkach zwiekszenie zakresu dzialania. W przypadku pewnej liczby takich mieszanek srodków regulujacych wzrost wystepuja tez efekty synergetyczne, to znaczy, ze skutecznosc produktu mieszanego jest wieksza od sumy skutecznosci poszczególnych skladników.116393 7 Ponizsze doswiadczenia przedstawiaja dzialanie srodków wedlug wynalazku jako regulatorów wzrostu roslin, bez ograniczenia dalszego ich stosowania jako regulatorów wzrostu roslin.I. Doswiadczenia w cieplarni W celu przeprowadzenia prób w cieplarni uprawiano rosliny doswiadczalne w szalkach z tworzywa sztucz¬ nego o srednicy 12,5 cm na podlozu torfowym zawierajacym wystarczajaca ilosc substancji odzywczych. Przy stosowaniu przedwschodowym substancje doswiadczalne w postaci wodnych preparatów o róznych stezeniach wylewano w dniu wysiewu na rozsadnik.W przypadku traktowania lisci rosliny o wysokosci okolo 10 cm opryskiwano wodnymi preparatami substancji doswiadczalnych stosujac rózne stezenia ich. Dzialanie badanych substancji regulujacych wzrost roslin sprawdzano za pomoca pomiaru wysokosci roslin traktowanych i porównywano z wysokoscia wzrostu roslin nie traktowanych. Jako substancje porównawcze stosowano znane substancje czynne, a mianowicie chlorek 2-chloro- etylotrójmetylo- amoniowy czyli chlorek chlorocholiny (A) o wzorze 30 oraz l-/4'-bromofenylo/-l- alliloksy-2- l",2",4"-triazolilo-l7 -etan (B) o wzorze 31.Wyniki doswiadczen przedstawione sa w tablicach II—XII.II. Doswiadczenia wegetacyjne W próbach wegetacyjnych uprawiano rzepak jary odmiany „Kosa" w metalowych naczyniach napelnio¬ nych obojetna, gliniasta gleba piaszczysta, zawierajaca wystarczajaca ilosc substancji odzywczych. W przypadku traktowania gleby, badanymi substancjami w postaci wodnych preparatów opryskiwano w dniu wysiewu rozsad¬ nik.Liscie traktowano wodnymi preparatami substancji doswiadczalnych przez opryskanie roslin wyrosnietych do okolo 16 cm. Kazdorazowo 4 naczynia stanowily jeden wariant badania, przy czym stosowano 5 i 10 mg substancji czynnej na jedno naczynie. Po zakonczeniu doswiadczen, czyli po osiagnieciu stadium dojrzalosci roslin, zmierzono wysokosc wzrostu ich i porównano z roslinami nie traktowanymi.Uzyskane wyniki doswiadczen przedstawione sa w tablicach XIII i XIV.III. Doswiadczenia z bawelna w kulturze wodnej.Rosliny bawelny odmiany „Delta Pine", które wyrosly na piasku kwarcowym, umieszczono w pojemni¬ kach o objetosci 4 litry na kulturze wodnej i zaopatrzono w wystarczajaca ilosc roztworu odzywczego i mikroele¬ mentów. Substancje czynne dodano do roztworu odzywczego po uzyskaniu przez rosliny wysokosci okolo 13 cm. Rosliny pozostawaly caly czas pod dzialaniem substancji czynnych. Po uplywie 46 dni zmierzono wysokosc wzrostu roslin tych i porównano z wysokoscia roslin nie traktowanych.Wyniki doswiadczenia przedstawione sa w tablicy XV.Tablica II Wplyw na przyrost wysokosci jeczmieniajarego odmiany „Union" Traktowanie przedwschodowe; czas trwania doswiadczenia: 19 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna A B 1 Stezenie mg/naczynie 3 12 3 12 3 12 Wysokosc wzrostu cm 26,3 25,0 22,0 25,0 22,0 24,0 21,0 % 100 95,1 83,1 95,1 83,7 91,3 79,9 Tablica III Wplyw na przyrost wysokosci rzepakujarego odmiany „Petronova" Traktowanie przedwschodowe; czas trwania doswiadczenia: 15 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A B 1 Stezenie mg/naczynie 3 12 3 12 3 12 Wysokosc wzrostu cm 12,1 12,0 12,0 n;5 10,0 6,0 4,6 % 100 99,2 99,2 95,0 82,6 49,6 37,2 |8 U6393 Tablica IV Wplyw na przyrost wysokosci rzepaku jarego odmiany „Petronova" Traktowanielisci; czas trwania doswiadczenia: 22 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A B 1 Stezenie mg/naczynie 1,5 6 1,5 6 1,5 6 Wysokosc wzrostu cm 18,6 17,5 17,5 17,5 17,0 16,5 14,5 % 100 94,1 94,1 94,1 91,4 88,7 78,0 Tablica V Wplyw na przyrost wysokosci rzepaku jarego odmiany „Petronova" Traktowanieprzedwschodowe; czas trwania doswiadczenia: 16 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A B 11 15 Stezenie mg/naczynie - 3 12 3 12 3 12 3 12 Wysokosc wzrostu cm 13,5 13,0 12,5 12,5 11,0 9,0 6,5 10,0 8,0 % 100 96,3 92,6 92,6 81,5 66,7 48,2 74,1 59,3 | Tablica VI Wplyw na przyrost wysokosci rzepakujarego odmiany „Petronova" Traktowanie przedwschodowe; Czas trwania doswiadczenia: 16 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A B 29 Stezenie mg/naczynie 3 12 3 12 3 12 Wysokosc wzrostu cm 16, 15,5 14,5 15,0 11,0 9,5 8,5 % 100 90,4 87,4 90,4 66,3 57,2 51,2 |116393 Tablica VII Wplyw na przyrost wysokosci soi odmiany SRF 450 Traktowanie lisci; czas trwania doswiadczenia: 40 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A 3 11 14 15 20 Stezenie mg/naczynie - 1,5 6 1,5 6 1,5 6 1,5 6 1,5 . 6 1,5 6 Wysokosc wzrostu cm 28,9 28,0 28,0 26,0 24,0 25,0 17,0 27,0 24,0 24,0 17,0 25,0 24,0 % 100 96,9 96,9 90,0 83,0 86,5 58,8 93,4 83,0 83,0 58,8 86,5 83,0 Tablica VIII Wplyw na przyrost wysokosci pszenicy jarej odmiany „Kolibri" Traktowanie przedwschodowe; czas trwania doswiadczenia: 14 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A 10 Stezenie mg/naczynie 3 12 3 12 Wysokosc wzrostu cm 30,6 21,6 20,0 20,0 16,0 % 100 70,3 65,4 65,4 \ 52,3 Tablica IX Wplyw na przyrost wysokosci rzepaku jarego odmiany „Kosa" Traktowanieprzedwschodowe; Czas trwania doswiadczenia: 16 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A 10 Stezenie mg/naczynie 3 12 3 12 Wysokosc wzrostu cm 15,3 14,0 14,0 13,0 9,5 % 100 91,5 91,5 85,0 62,1 Tablica X Wplyw na przyrost wysokosci rzepakujarego odmiany „Kosa" Stosowanie przedwschodowe; czas trwania doswiadczenia: 16 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A 17 Stezenie mg/naczynie 3 12 3 12 Wysokosc wzrostu cm 15,9 15,9 14,5 IW 7,5 % 100 100 91,2 72,3 47,2 |116393 Tablica XI Wplyw na przyrost wysokosci rzepaku jarego odmiany „Kosa" Traktowanie lisci; Czas trwania doswiadczenia: 18 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A 10 Stezenie mg/naczynie 1,5 6 1,5 6 Wysokosc wzrostu | cm 16,4 15,5 15,0 15,5 13,5 % 1 100 94,5 91,5 94,5 82,3 | Tablica XII Wplyw na przyrost wysokosci rzepaku jarego odmiany „Kosa" Traktowanie lisci; czas trwania doswiadczenia: 18 dni Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) A 17 Stezenie mg/naczynie 1,5 6 1,5 6 Wysokosc wzrostu cm 16,8 15,0 15,0 14,0 12,0 % 100 89,3 89,3 83,3 71,4 Tablica XIII Wplyw na przyrost wysokosci rzepaku jarego odmiany „Kosa" Traktowanie przedwschodowe Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) B 1 11 15 Stezenie mg/naczynie 5 10 5 10 5 10 5 10 Wysokosc wzrostu cm 108,7 99,7 93,3 68,5 54,0 72,9 60,6 98,0 91,0 % 100 91,7 85,8 63,0 49,7 67,1 55,8 90,2 83,7 Tablica XIV Wplyw na przyrost wysokosci rzepaku jarego odmiany „Korsa" Traktowanie lisci Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) B 1 11 15 Stezenie mg/naczynie - 5 10 5 10 5 10 5 10 Wysokosc wzrostu cm 106,3 102,0 97,0 85,5 75,0 89,0 77,0 94,0 86,0 % 100 96,0 91,3 80,4 70,6 83,7 72,4 88,4 80,9 |116393 11 Tablica XV Wplyw na przyrost wysokosci bawelny odmiany „Delta Pine" (kultura wodna) Substancja czynna nr Próba kontrolna (nie traktowana) 1 Stezenie mg/naczynie 0,5 1,5 3,0 Wysokosc wzrostu cm 34,5 24,7 17,7 15,0 % 100 71,6 51,3 43,5 Przyklad V. Miesza sie 90 czesci wagowych substancji czynnej 1 z 10 czesciami wagowymi N-mety- lo-a- pirolidonu i tak otrzymuje roztwór odpowiedni do stosowania w postaci bardzo malych kropel.Przyklad VI. 20 czesci wagowych substancji czynnej 2 rozpuszcza sie w mieszaninie zlozonej z 80 czesci wagowych ksylenu, 10 czesci wagowych produktu przylaczenia 8—10 moli tlenku etylenu do 1 mola N-monoetanoloamidu kwasu olejowego, 5 czesci wagowych soli wapniowej kwasu dodecylobenzenosulfonowego i 5 czesci wagowych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego. Przez wylanie i dokladne wymieszanie roztworu w 100 000 czesci wagowych wody otrzymuje sie wodna dyspersje zawierajaca 0,02% wagowe substancji czynnej.Przyklad VII. 20 czesci wagowych substancji czynnej 3 rozpuszcza sie w mieszaninie zlozonej z 40 czesci wagowych cykloheksanonu, 30 czesci wagowych izobutanolu, 20 czesci wagowych produktu przylaczenia 7 moli tlenku etylenu do 1 mola izooktylofenolu oraz 10 czesci wagowych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego. Przez wylanie i dokladne wymieszanie roztworu z 100 000 czesci wago¬ wych wody otrzymuje sie dyspersje wodna zawierajaca 0,02% wagowe substancji czynnej.Przyklad VIII. 20 czesci wagowych substancji czynnej 1 rozpuszcza sie w mieszaninie skladajacej sie z 25 czesci wagowych cykloheksanolu, 65 czesci wagowych frakcji oleju mineralnego o temperaturze wrzenia 210-280°C i 10 czesci wagowych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego.Przez wylanie i dokladne wymieszanie roztworu w 10 000 czesci wagowych wody otrzymuje sie dyspersje wod¬ na zawierajaca 0,02% wagowe substancji czynnej.Przyklad IX. 20 czesci wagowych substancji czynnej 2 miesza sie dokladnie i miele w mlynku mlotkowym z 3 czesciami wagowymi soli sodowej kwasu dwuizobutylonaftaleno-a -sulfonowego, 17 czesciami wagowymi soli sodowej kwasu ligninosulfonowego z lugu posiarczynowego oraz 60 czesciami wagowymi sprosz¬ kowanego zelu krzemionkowego. Przez dokladne wymieszanie z 20 000 czesci wagowych wody otrzymuje sie ciecz do opryskiwania zawierajaca 0,1% wagowy substancji czynnej.Przyklad X. 3 czesci wagowe substancji czynnej 3 miesza sie dokladnie z 97 czesciami wagowymi subtelnie sproszkowanego kaolinu i w ten sposób otrzymuje sie srodek do opylania zawierajacy 3% wagowe substancji czynnej.Przyklad XI. 30 czesci wagowych substancji czynnej 4 miesza sie dokladnie z mieszanina skladajaca sie z 92 czesci wagowych sproszkowanego zelu krzemionkowego i 8 czesci wagowych oleju parafinowego, którym opryskano powierzchnie tego zelu. Tak otrzymuje sie preparat substancji czynnej o dobrej przyczep¬ nosci.Przyklad XII. 40 czesci wagowych substancji czynnej 1 miesza sie dokladnie z 10 czesciami sou' sodowej kondensatu kwas fenolo-sulfonowy- mocznik-formaldehyd, 2 czesciami zelu krzemionkowego i 48 czesciami wody. W ten sposób otrzymuje sie trwala dyspersje wodna, przez rozcienczenie której 100 000 czesci wagowych wody otrzymuje sie dyspersje wodna zawierajaca 0,04% wagowe substancji czynnej.Przyklad XIII. 20 czesci substancji czynnej 2 miesza sie dokladnie z 2 czesciami soli wapniowej kwasu dodecylobenzenosulfonowego, 8 czesciami eteru alkoholu tluszczowego z poliglikolem, 2 czesciami soli sodowej kondensatu kwas fenolosulfonowy- mocznik-formaldehyd i 68 czesciami parafinowanego oleju mineral¬ nego. Takotrzymuje sie trwala dyspersje olejowa.Zastrzezenie patentowe Srodek regulujacy wzrost roslin, który zawiera staly albo ciekly nosnik oraz substancje czynna, zna¬ mienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 0-triazolilooksym o wzorze ogólnym 1, w którym R1 i R2 sa12 116393 jednakowe albo rózne i oznaczaja grupe alkilowa o 1 —6 atomach wegla, grupe furylowa, tiofenylowa, naftylowa, bifenylilowa albo grupe fenylowa, przy czym grupa fenylowa jest ewentualnie podstawiona przez atom fluoru, chloru albo bromu, przez grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, grupe alkoksylowa o 1—4 atomach wegla, grupe trójfluorometylowa albo przez grupe nitrowa, a R3 oznacza atom wodoru, grupe alkilowa o 1-4 atomach wegla, grupe alkenylowa o 1-4 atomach wegla albo ewentualnie podstawiona grupe benzylowa, albo grupe o wzorze ogólnym —CO-R4, przy czym R4 oznacza ewentualnie podstawiona przez atom chlorowca lub przez grupe alkoksylowa, grupe alkilowa o 1-4 atomach wegla albo grupe aromatyczna, R3 oznacza dalej grupe o wzorze ogólnym -CO-NH— R5, przy czym Rs oznacza grupe alkilowa o 1-4 atomach wegla albo grupe aromatyczna.N-0-R° iII 2 1 I N WZÓR 1 O-CH3 N hQ^c-ch2-ch-c(ch3)3 I N ) \_N WZÓR 10 O 1 U 2 r'-c-ch2-ch-r nA WZÓR 6 O O-C-NH-ChL i 3 C-CH2-CH N y, OH I N Br-Q-C-CH2-CH-CtC^ N WZÓR 11 --Q- WZÓR 8 WZÓR 12 0-C0-ChL-CHo I 2 3 N Br -^)-C-CH2-CH-C(CH3)3 w 'I N WZÓR 9 Cl -O- WZÓR 13116 393 Br -a- CICH3: WZÓR 14 WZÓR 19 WZÓR 15 H3C^ WZÓR 20 WZÓR 21 H3C WZÓR 16 P- OCH, 6- WZÓR 22 WZÓR 17 CH, ¦o-©- CH~ OU- C Ah -o- WZÓR 18 WZÓR 23116 393 0„N -©- WZÓR 24 Q F,C -Q~ WZÓR 25 WZÓR 26 C2H5-°^0^ n-C3H7-°^0^ WZÓR 27 WZÓR 28 "-w^O^w- /7-N WZÓR 29 N^ N CH3 CH2 ch3- N0-ch2-ch2-ci a0 ^-©-CH-o-cH^aiza^ .hno.CH '3 WZÓR 30 WZÓR 31 Prac. Poligraf. UP PRL. Naklad 120 cgz.Cena 100 zl PL