Przedmiotem wynalazku jest pompa £ regulowanym wydatku, zawierajaca urzadzenie do ustalania polozenia zebatki sterujacej pompy i blokowania J£J w polozeniu demontazowym, tlok o stalym skoku przetlaczania i z regulacja wydatku ego obrotu wokól iOsi pod- 5 iuznej. JConiec górny tloka zawiera co najmniej jedna powierzchnie .srubowa laczona kolejno, w zaleznosci od polozenia katowego tloka nadanego mu przez zebatke, z otworami do doprowadzania i odprowadzania plynu.Blokowanie umozliwia utrzymanie elementów ruchomych jo pompy w danym polozeniu katowym, w celu wymiany tloka i tulei cylindrowej od^góry korpusu pompy.Znane sa pompy o regulowanym wydatku, a zwlaszcza pompy wtryskowe wymienionego typu. Posiadaja one tlok zamontowany przesuwnie w tulei cylindrowej tworza- 15 cej korpus pompy. Tlok przemieszcza sie przed otworami do doprowadzania i odprowadzania plynu, które sa usy¬ tuowane tak, ze zapewniajaprzetloczenie pewnej ilosci plynu przez tlok wczasie jego ruchów posuwisto-zwrotnych, w kie¬ runku zaworu odciazajacego. Poniewaz skok tloka jest 2o staly wewnatrz korpusu pompy, ilosc przetloczonego plynu w kazdym cyklu, jest okreslona przez polozenie katowe tloka wewnatrz korpusu pompy, który w swojej górnej czesci posiada podciecie boczne laczace sie z komora przetlaczania korpusu pompy, i zawierajace obrzeze sru- 25 bowe przemieszczajace sie na wprost otworów do doprowa¬ dzania i odprowadzania plynu. Polozenie obrzeza srubowego wewnatrz korpusu pompy okresla skok uzyteczny pompy, gdyz w kazdym cyklu tloka przetlaczanie jest zatrzymywane wówczas, gdy obrzeze srubowe znajduje sie na wprost 30 otworu do odprowadzania plynu. Polozenie katowe tloka wewnatrz korpusu pompy jest ustalane za pomoca koja zebatego, przez które przechodzi osiowo przesuwajacy sie w nim tlok sprzezony obrotowo z tym kolem zebatym, które jest zazebione z zebatka sterujaca.Przemieszczenie zebatki, na ogól ustalane za pomoca przyrzadu sterujacego, umozliwia regulacje polozenia katowego tloka wewnatrz korpusu pompy, a w konsekwencji skok uzyteczny przetlaczania tloka.Oznaczanie polozenia katowego tloka wewnatrz kor¬ pusu pompy w znanych rozwiazaniach wymaga umiesz- czenia podzialki na samej zebatce. Jednakze, ten prosty sposób nie moze byc stosowany zawsze, bowiem zebatka znajduje sie czesto w miejscu malo dostepnym, jak na przy¬ klad w przypadku pompy wtryskujacej paliwo do silnika spalinowego. Czesci zebatki, na których moze byc umiesz¬ czona podzialka, sa najczesciej zasloniete przez inne ele¬ menty silnika.Celem wynalazku jest umozliwienie obserwacji z dostep¬ nego miejsca, polozenia zebatki sterujacej wydatkiem pompy* i zablokowania jej w polozeniu demontazu pompy.Cel ten osiagnieto przez wykonanie pompy o regulowanym wydatku, zawierajacej urzadzenie do ustalania polozenia zebatki sterujacej i blokowania jej w polozeniu demonta¬ zowym, tlok o stalym skoku przetlaczania, zebatke zaze¬ biona z kolem zebatym przez które przechodzi osiowo przesuwny tlok sprzezony obrotowo z tym kolem zebatym i sprzezony przesuwnie ze srodkami do napedu pompy.Istota wynalazku polega na tym, ze pompa zawiera wskaznik aktualnej ilosci plynu przetloczonego przez pompe w kazdym 108 548108 548 cyklu, pomocnicze kolo zebate osadzone obrotowo na osi, i zazebione z zebatka, którego polozenie katowe jest ozna¬ czone wskazówka usytuowana na wprost podzialki.Tlok jest sprzezony obrotowo z kolem zebatym i prze¬ suwnie ze srodkami do napedu pompy za pomoca polaczen, które umozliwiaja demontaz w danym polozeniu katowym czesci ruchomych pompy, którymi sa tlok i uklad napedu liniowego tloka. Rozwiazanie to umozliwia demontaz tloka i zlaczonej z nim tulei cylindrowej bezposrednio przez górna czesc korpusu pompy, bez demontazu samej pompy, a to daje znaczna oszczednosc czasu i pracy recznej.Dane polozenie katowe wymienionych czesci ruchomych powstaje zawsze poza odcinkiem normalnej pracy kola zebatego i najczesciej graniczy z jednym ze skrajnych polozen katowych odpowiadajacych wydatkowi zerowemu lub maksymalnemu pompy. Toznaczy, ze podczas operaqi ^ununtazu duka i tulei cylindrowej, zebatka musi byc ip&rur o-ogranicznik', a to wymaga duzej sily z powodu fzialania sprezyn sprowadzajacych stale zebatke sterujaca 'f polozenie odpowiadajace sredniemu wydatkowi pompy, i ^siaLiKj.wykorzyctuje sie równiez do recznego prze- urieszczanfcrzsbatki nSmozliwienia jej zablokowania w po¬ lozeniu odpowiadajacemu danemu polozeniu katowemu, w którym pompa bedzie zdemontowana. W tym celu po¬ mocnicze kolo zebate ma koncówke o przekroju kwadrato¬ wym, która jest dostepna z zewnatrz pompy. Ponadto, pompa ma srodki do blokowania walka w z góry okreslo¬ nym polozeniu katowym, które odpowiada danemu polo¬ zeniu katowemu czesci ruchomych, których polaczenia moga byc rozlaczone podczas demontazu pompy.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia szczegól pompy, czesciowo w przekroju srodkowa plasz¬ czyzna poprzeczna pompy, prostopadla do zebatki, fig. 2 — przekrój wzdluz linii II—II oznaczonej na fig. 1, fig. 3 — przekrój wzdluz linii III—III oznaczonej na fig. 1, fig. 4 —¦ widok w kierunku strzalki IV oznaczonej na fig. 1, z czesciowymi przekrojami, fig. 5, 6 i 7 przedstawiaja dwa kola zebate wspólpracujace z zebatka w róznych jej polozeniach, schematycznie.Nafig. 1 i 2 przedstawiono czesc pompy wedlug wynalaz¬ ku, zawierajacej mechanizm umozliwiajacy zmiane polo¬ zenia katowego tloka wewnatrz korpusu pompy.Pompa ma korpus 11, wewnatrz którego znajduje sie tuleja cylindryczna 12. Tlok 13 przesuwa sie wewnatrz tulei 12, a na powierzchni zewnetrznej czesci dolnej 14 tulei 12 jest osadzone obrotowo kolo zebate 15, za posred¬ nictwem panewki 16. Tlok 13 i kolo zebate 15 sa sztywno polaczone za pomoca przesuwnego klina (nie przedsta¬ wiony) umieszczonego ponizej tulei 12. Kolo zebate 15 wspólpracuje z zebatka 17 za posrednictwem jej czesci zebatej 18. Zebatka 17 w ksztalcie wydrazonego walka, jest przemieszczana ruchem postepowym za pomoca trzpienia sterujacego 19 oraz za pomoca przeciwstawnych sprezyn 20 i 21, sciskanych miedzy odpowiednimi odsa- dzeniami wewnetrznymi 22, 23 zebatki a ogranicznikami 24, 25 polaczonymi sztywno z trzpieniem 19. Takie rozwia¬ zanie jest korzystne, a nawet niezbedne wówczas gdy trzpien sterujacy 19, który jest najczesciej polaczony z me¬ chanizmem wspomagajacym okreslajacym stale jego polo¬ zenie, jest stosowany do jednoczesnego sterowania kilku pomp, na przyklad wszystkich pomp wtryskowych poszcze¬ gólnych cylindrów silnika spalinowego. Zablokowanie przypadkowe jednej pompy w danym polozeniu nie po¬ winno przeszkodzic w pracy innych pomp. 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 Dzieki opisanemu rozwiazaniu, kazda zebatka jest na¬ pedzana za posrednictwem sprezyn 20, 21, których szty¬ wnosc jest wystarczajaca do tego, aby zebatka 17 przesu¬ wala sie miedzy dwiema panewkami 26,27, razem z trzpie¬ niem 19 podczas pracy normalnej. Jezeli jedna z zebatek blokuje sie z takiej czy innej przyczyny, pozostale beda przesuwaly sie razem z trzpieniem 19 pod warunkiem, ze mechanizm wspomagajacy wywiera sile wystarczajaca do przezwyciezenia nacisku sprezyn 20, 21 zablokowanej pompy.Udoskonalenie wedlug niniejszego wynalazku, które przedstawiono bardziej szczególowo na fig. 3 i 4, stanowi przede wszystkim pomocnicze kolo zebate 28 wspólpracu¬ jace z zebatka 17 za posrednictwem jej pomocniczej czesci zebatej 29. Walek 30 pomocniczego kola zebatego 28 jest wprowadzany w ruch obrotowy w panewce 31 polaczonej sztywno z korpusem pompy oraz w panewce 32 umieszczo¬ nej wewnatrz elementu tworzacego korek 33. Nad korkiem znajduje sie wskaznik 34, którego zewnetrzna powierzchnia promieniowa ma podzialke 35 rozmieszczona miedzy dwoma ogranicznikami 36 i 37. Korzystnie, ogranicznik 36 tworzy naciety kolek sprezysty, a ogranicznik 37 jest usu¬ wamy.Obie czesci zebate 18 i 29 zebatki 17 sa symetryczne w stosunku do podluznej plaszczyzny osiowej zebatki, w celu zmniejszenia niebezpieczenstwa odksztalcenia zebatki 17 w czasie nacinania zebów. Walek 30 ma w swo¬ jej czesci górnej koncówke 40 o przekroju kwadratowym.Wskazówka 45 jest zdolna do przemieszczania sie wzgledem podzialki 35, i jest podtrzymywana przez uchwyt 41, który jest zamocowany na koncówce 40. Uchwyt 41 ma dwa splaszczenia 42 umozliwiajace uruchomienie reczne po¬ mocniczego kola zebatego 28, a w wyniku zebatki 17.Walek 30 zakonczony jest czescia gwintowana 43, na której jest umieszczona nakretka blokujaca 44.Urzadzenie wedlug wynalazku umozliwia stale oznaczanie polozenia chwilowego zebatki, a w konsekwenqi ilosci aktualnej paliwa przetlaczanego w kazdym cyklu pracy pompy, oraz dodatkowo ulatwia demontaz tloka 13 oraz tulei 12 przez górna czesc korpusu pompy.Na fig. 5, 6 i 7 przedstawiono liniami osiowymi kilka polozen katowych kola zebatego 15, a w wyniku tloka 13.Jesli linie A przyjmie sie jako kierunek odniesienia, to linia B wskazuje polozenie odpowiadajace przeplywowi maksy¬ malnemu, linia C wskazuje polozenie odpowiadajace przeplywowi zerowemu, linia D wskazuje polozenie bloko¬ wania uchwytu 41 wzgledem ogranicznika 36, linia E wskazuje polozenie blokowania uchwytu 41 wzgledem ogranicznika 37, zas linia F wskazuje polozenie blokowania poza ogranicznikiem 37, odpowiadajace danemu polozeniu katowemu czesci ruchomych, dla którego polaczenia te moga byc rozlaczone.Na fig. 6 przedstawiono pompe w polozeniu przeplywu zerowego, a na fig. 7 te sama pompe w polozeniu, gdy przeplyw jest prawie maksymalny, zas na fig. 5 pompe w polozeniu odpowiadajacemu demontazowi, które jest równiez zaznaczone na fig. 3 za pomoca wskazówki 45a przedstawionej linia osiowa.W chwili wymiany tloka 13 oraz tulei 12, operator zdejmuje chwilowo ogranicznik 37 powodujac przesuniecie uchwytu 41 poza podzialke 35, nastepnie zderzak 37 po¬ nownie wklada na miejsce w taki sposób, ze zespól czesci ruchomych znajduje sie dzieki blokowaniu, w polozeniu katowym umozliwiajacym demontaz tloka 13 i tulei 12 przez górna czesc korpusu pompy 11. W ten sposób ulat-108 548 6 wiono i uproszczono operacje konserwaq'i, która do tej pory wymagala odszukania wlasciwego polozenia katowego przez reczne popychanie lub ciagniecie trzpienia 19, w celu przezwyciezenia sily sprezyn oraz stalego trzymania trzpienia 19 w tym polozeniu podczas calego czasu trwania operacji.Zastrzezenia patentowe 1. Pompa o regulowanym wydatku, zawierajaca urzadze¬ nie do ustalania polozenia zebatki sterujacej i blokowania jej w polozeniu demontazowym, tlok o stalym skoku przetla¬ czania, zebatke zazebiona z kolem zebatym, przez które przechodzi osiowo przesuwny tlok sprzezony obrotowo z tym kolem zebatym, i sprzezony przesuwnie ze srodkami do napedu tej pompy, znamienna tym, ze zawiera wska¬ znik (34) aktualnej ilosci plynu przetlaczanego przez pompe w kazdym cyklu i pomocnicze kolo zebate (28) osadzone obrotowo na osi i zazebione z zebatka (17), a którego polozenie katowe jest oznaczone wskazówka (45) usytuowana na wprost podzialki (35). 2. Pompa wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze wska¬ zówka (45) jest umieszczona na walku (30) pomocniczego kola zebatego (28), za posrednictwem metalowego uchwytu (41). 10 15 20 3. Pompa wedlug zastrz. 2, znamienna tym, ze po¬ mocnicze kolo zebate (28) ma koncówke (40) o przekroju kwadratowym do recznego przemieszczania zebatki (17) za posrednictwem kola zebatego (28). 4. Pompa wedlug zastrz. 2, znamienna tym, ze uchwyt (41) jest umieszczony na koncówce (40) o przekroju kwadratowym, w która jest zaopatrzony walek (30). 5. Pompa wedlug zastrz. 4, znamienna tym, ze za¬ wiera srodki do blokowania walka (30) we wstepnie okre¬ slonym w polozeniu katowym odpowiadajacym danemu polozeniu katowemu czesci ruchomych, przy czym srodki do blokowania zawieraja element tworzacy uchwyt (41), a ponadto kolek lub ogranicznik (37) wyjmowany lub wsuwany, oparty o uchwyt (41) utrzymujac go na zewnatrz normalnego wycinka (DE) wychylania w stosunku do wy¬ cinka zawierajacego podzialke, we wstepnie ustalonym polozeniu katowym. 6. Pompa wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze po¬ mocnicze kolo zebate (28) jest zazebione z pomocnicza czescia zebata (29) zebatki, odrebna od czesci zebatej (18) zazebionej z pierwszym kolem zebatym (15), przy czym obydwie czesci zebate sa symetryczne wzgledem wzdluznej plaszczyzny osiowej zebatki i tworza wzgledem siebie niewielki kat lub kat zerowy.10* 54$ i*ic,:3 AAi/A mmcur108 548 jtfUm S. Uej?7L PL