Przedmiotem wynalazku jest samowzmacniajacy sie hamulec tarczowy.Znane i powszechnie stosowane f sa samowzmac- niajace sie hamulce tarczowe w których obroto¬ we tarcze cierne sa przystosowane do dociskania ich do przeciwleglych powierzchni promieniowych nieruchomej obudowy za pomoca plyt docisko¬ wych, umieszczonych pomiedzy tymi tarczami cier¬ nymi i srcdkowanych w obudowie za pomoca prowadników. W przeciwnie nachylonych, wspól¬ dzialajacych ze soba wnekach znajdujacych sie w przyleglych powierzchniach czolowych plyt docis¬ kowych sa umieszczone kulki, a przy tym pod¬ czas rozsuwania plyt dociskowych tarcze cierne sa dociskane do powierzchni promieniowych obu¬ dowy. Plyty dociskowe sa zabierane przez tarcze cierne i obracaja sie dotad, dokad jedna z tych plyt nie zostanie zatrzymana na skutek zaczepie¬ nia wystepu znajdujacego sie na plycie o zderzak obudowy, przy czym dalszy obrót drugiej plyty dociskowej powoduje samowzmocnienie.Samozaciskajace sie hamulce tego rodzaju sa powszechnie uzywane w ciagnikach i podobnych pojazdach.W niektórych hamulcach wymienionego rodza- ja ruch katowy plyt dociskowych, majacy na celu uruchomienie hamulca mechaniczne, jest wywo¬ lywany za pomoca pary laczników przegubowych wlaczonych pomiedzy wystajace promieniowo wy¬ stepy, oraz za pomoca ciegla przylaczonego do zlacza tych laczników. Znany jest równiez uklad hydraulicznego uruchamiania takiego hamulca np. za pomoca cylindra hydraulicznego, wlaczonego pomiedzy te wystepy. Taki uklad hydrauliczny 5 ma te niedogodnosc, ze musi byc zasilany we wszystkich przypadkach wlaczenia hamulca, za¬ równo podczas zwyklego hamowania jak i pod¬ czas postojowego.Wedlug wynalazku hamulec tarczowy wymie- 10 nionego rodzaju wyposazony w urzadzenie uru¬ chamiajace plyty dociskowe w przeciwnych kato¬ wo kierunkach, charakteryzuje sie tym, ze urza¬ dzenie uruchamiajace zawiera korpus, zespól na¬ pedowy przemieszczany w wysuniete polozenie ro- 15 bocze w celu odsuniecia od siebie wystepów pro¬ mieniowo wystajacych z tych plyt, sprezyne prze¬ mieszczajaca zespól napedowy w polozenie robo¬ cze, oraz tlok umieszczony suwliwie w otworze cylindrycznym korpusu w celu cofania zespolu 30 napedowego przeciw sile sprezyny w polozenie spoczynkowe, podczas napelniania plynem pod cisnieniem otworu cylindrycznego.Korzystnie sprezyna dociskowa jest umieszczo¬ na wokól obudowy, przy czym koncówka tloka, 25 wystajaca z otworu cylindrycznego, stanowi opore dla jednej z koncówek tej sprezyny, a druga opo¬ re przeciwnej koncówki sprezyny, sztywno pola¬ czona z obudowa, stanowi zderzak dla tloka pod¬ czas zwiekszania cisnienia plynu w otworze cy- 30 lindrycznym. 107 713107 713 3 4 Zespól napedowy korzystnie ma postac klina przesuwnego zasadniczo w kierunku promienio¬ wym, pomiedzy promieniowo wystajacymi wyste¬ pami plyt dociskowych i wspóldzialajacego z, oraz przemieszczanego katowo, wzgledem wewnetrznej koncówki tloka w celu umozliwienia plytom do¬ ciskowym wykonania ruchu katowego podczas wlaczenia hamulca.W jednym wariancie wykonania klin ten jest osadzony wahliwie we wnece w wewnetrznej ] koncówce tloka i wsuwany pomiedzy rolki umiesz¬ czone w oslonie i wspóldzialajace z przeciwnie nachylonymi powierzchniami wewnetrznych kon¬ cówek przeciwleglych popychaczy prowadzonych we wspólosiowych, poprzecznych otworach w kor- * pusie, przy czym zewnetrzne koncówki popycha¬ czy pozostaja w zetknieciu z wystepami promie¬ niowymi.W konkstrukcji tej sprezyna cofajaca oddzialy- wuje na klin utrzymujac go stale we wnece. 2 W innym wariancie wykonania klin jest pola¬ czony wychylnie z wewnetrzna koncówka tloka i jest wsuwany pomiedzy pare rolek osadzonych o- brotowo w wystepach promieniowych.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w dwóch 2 przykladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia samowzmacniajacy sie hamulec tarczowy, w przekroju poprzecznym, fig. 2 — po¬ lowe koncówki urzadzenia uruchamiajacego tego hamulca, w rzucie pionowym, a fig. 3 — czesc hamulca w drugim wariancie wykonania, w prze¬ kroju poprzecznym, podobnym do przedstawione¬ go na fig. 1.Hamulec przedstawiony na fig. 1 i 2 jest przy¬ stosowany zwlaszcza do hamowania walu lub pól- 35 osi napedowej ukladu napedzajacego kolo jezdne ciagnika lub podobnego pojazdu. Hamulec ten za¬ wiera obudowe 1, w której jest ten wal, oraz tar¬ cza 2 zaopatrzone z przeciwnych stron w piers¬ cienie 3 z materialu ciernego i osadzone suwliwie 40 na tym wale oraz zabezpieczone przed obrotem wzgledem niego.Dwie plyty dociskowe 4 i 5 o postaci pierscieni sa osadzone katowo wychylnie pomiedzy para tarcz hamulcowych 2, która jest umieszczona za- 45 sadniczo w srodkowej czesci dlugosci obudowy 1.Kulki, nie przedstawione na rysunku, sa osadzo¬ ne w przeciwnie nachylonych, wspóldzialajacych wnekach w przyleglych powierzchniach czolowych plyt dociskowych 4, 5. Plyty dociskowe 4, 5 sa ° srodkowane na trzech prowadnikach rozmieszczo¬ nych srodkowo, zawierajacych kolki 6 wystajace osiowo z obudowy 1. Wzgledny ruch katowy po¬ miedzy plytami dociskowymi 4, 5, wlaczajacy ha¬ mulec, jest powodowany przez urzadzenie uru- 55 chamiajace 7, odwodzace od siebie promieniowe wystepy 8 i 9 plyt docinkowych.Podczas odwodzenia od siebie wystepów pro¬ mieniowych 8 i 9 kulId sa wyciskane w kierunku na zewnatrz wnek rozpychajac plyty dociskowe i o dociskajac tarcze hamulcowe 2 do siebie oraz do nieruchomych powierzchni hamulcowych, przeciw¬ leglych koncówek obudowy 1 oraz samych plyt dociskowych 4, 5. Plyty dociskowe 4, 5 sa zabie¬ rane katowo przez tarcze hamulcowe 2 dotad, dokad jedna z tych plyt, np. plyta dociskowa 5 nie oprze sie wystepem 10 o kolek 6, który dzia¬ la jak drazek skretny, pelniac funkcje zderzaka.Dalszy ruch katowy drugiej plyty dociskowej 4 powoduje samowzmocnienie, zwiekszajac sile ha¬ mowania.Urzadzenie uruchamiajace 7 zawiera korpus 11 wystajacy do wewnatrz hamulca poprzez otwór w obudowie 1 i zaopatrzony w kolnierz mocuja¬ cy 12, polaczony srubami z obudowa 1 wokól tego otworu.Korpus 11 jest zaopatrzony w stopniowany o- twór cylindryczny 13, którego czesc majaca wiek¬ sza srednice jest usytuowana w zewnetrznej kon¬ cówce korpusu 11. Równiez stopniowany tlok 14 jest osadzony suwliwie w otworze 13, a komora 15, utworzona w otworze 13 pomiedzy uskokami powstalymi ze zróznicowania srednic otworu 13 oraz tloka 14, jest polaczona ze zródlem plynu pod cisnieniem, np. z akumulatorem hydraulicznym, za pomoca kanalu 16.Wewnetrzna koncówka korpusu 11 znajduje sie pomiedzy promieniowymi wystepami 3 i 9 odpo¬ wiednio plyt dociskowych 4 i 5, a przeciwlegle popychacze 19, 20, wspóldzialajace z wystepami 8 i 9, sa umieszczone we wspólosiowych poprzecz¬ nych otworach 21, 22 w wewnetrznych konców¬ kach korpusu 11. Popychacze 19, 20 sa rozsuwane wzgledem siebie, w celu uruchomienia hamulja za pomoca klina 23 znajdujacego sie na zewnetrznej koncówce trzpienia 24 osadzonego wahliwie we wnece 25 wykonanej w koncówce tloka 14 maja¬ cej mniejsza srednice. Klin 23 oddzialywuje na wewnetrzne koncówki popychaczy 19 i 20, które sa nachylone czolami do siebie w kierunku do przeciwleglych rolek 26, 27, które z kolei sa osa¬ dzone obrotowo w szczelinach 28 wykonanych w oslonie 29 o ksztalcie zasadniczo gruszkowatym lub trójkatnym, w która siega klin 23.Kiedy komora 15 jest napelniona plynem pod cisnieniem, tlok 14 jest utrzymywany w poloze¬ niu wycofania, przy czym jego zewnetrzna kon¬ cówka jest oparta o zderzakowa czesc 30 o wy¬ brzuszonym zarysie, stanowiaca zewnetrzna kon¬ cówke korpusu 11, polaczona srubami z kolnie¬ rzem 12. Klin 23 znajduje sie równiez w polo¬ zeniu wycofania pod dzialaniem sily sprezyny na¬ ciskowej 31, która jest umieszczona pomiedzy trzpieniem 24 a korpusem 11 w celu utrzymywa¬ nia wewnetrznej koncówki trzpienia 24 stale do¬ cisnietej do dna wneki 25.Czesc zderzakowa 30 stanowi równiez opore dla zewnetrznej koncówki sprezyny naciskowej 32, któ¬ rej wewnetrzna koncówka opiera sie o kolnierz wewnetrznej koncówki nasady 33, na która oddzia¬ lywuje tlok 14, i w której jest osadzona suwliwie zewnetrzna koncówka korpusu 11.Kiedy komora 15 jest napelniona plynem pod cis¬ nieniem, wtedy tlok 14 i klin 23 znajduja sie w po¬ lozeniu wycofania, a sprezyna 32 jest utrzymy¬ wana w polozeniu scisniecia. W przypadku gdy komora 15 jest oprózniona, to sprezyna 32 roz¬ preza sie popychajac tlok 14, a klin 23 naciska na popychacze 19 i 20 odwodzac od siebie wystepy 8 i 9.5 • 107 713 6 Ruch plyty dociskowej 4 wraz z tarcza hamul¬ cowa 2, powodujacy samowzmocnienie, odbywa sie wraz z przemieszczeniem popychacza 19 za po¬ moca sprezyny 32, które to przemieszczanie jest kompensowane ruchem trzpienia 24 wzgledem tlo¬ ka 14.W urzadzeniu uruchamiajacym hamulec, przed¬ stawionym na fig. 3, klin 23 oddzialywuje bezposred¬ nio na rolki 34 ulozyskowane obrotowo w po- pychaczach 35, które oddzialywuja na wystepy 8 i 9 ustalone za pomoca nastawników recznych 36.W rozwiazaniu tym klin 23 jest polaczony wy- chylnie z wewnetrzna koncówka tloka 14, przez która przechodzi kolek poprzeczny 37. Eliminuje to koniecznosc zastosowania sprezyny cofajacej klin 34, który jest ciagle wycofywany za pomoca tloka. Przy tym korpus 11 jest krótszy, poniewaz zbedne sa prowadnice popychaczy 35.Poza tym konstrukcja i dzialanie hamulca we¬ dlug fig. 3 sa takie same, jak przedstawionego na fig. 1 i. 2, i odpowiadajace sobie czesci sa o- znaczone takimi samymi oznacznikami cyfrowy¬ mi.Zaleta hamulca wedlug wynalazku jest to, ze urzadzenie uruchamiajace moze byc usytuowane z dowolnej strony obudowy 1 w zaleznosci od tego, gdzie jest wolne miejsce. Na przyklad, w wyko¬ naniu hamulca wedlug fig. 1 i 2, poniewaz popy- chacze 19 i 20 maja ksztalt okragly, to przyjma one odpowiednie polozenie katowe wzgledem o- tworów 21 i 22 w zaleznosci od kierunku dziala¬ nia sily pochodzacej od klina. Podobnie w przy¬ kladzie wykonania przedstawionym na fig. 3, po- pychacze 35 moga sie swobodnie przemieszczac katowo wzgledem nastawników 36.Zastrzezenia patentowe 1. Samowzmacniajacy sie hamulec tarczowy, za¬ wierajacy obrotowe tarcze cierne przystosowane do dociskania ich do przeciwleglych powierzchni pro¬ mieniowych nieruchomej obudowy za pomoca plyt dociskowych, umieszczonych pomiedzy tymi tar¬ czami ciernymi i srodkowanych w obudowie za pomoca prowadników, kulki umieszczone w prze¬ ciwnie nachylonych, wspóldzialajacych ze soba wnekach znajdujacych sie w przyleglych po¬ wierzchniach czolowych plyt dociskowych, oraz u- rzadzenie uruchamiajace do wlaczania hamulca, powodujace katowe przemieszczenie plyt docisko¬ wych w przeciwnych kierunkach, rozsuniecie tych plyt dociskowych i docisniecie ich do tarcz cier¬ nych, a przy tym docisniecie tych tarcz ciernych do promieniowych powierzchni obudowy, przy czym plyty dociskowe sa zabierane przez tarcze cierne, po czym obracaja sie dotad, dokad jed¬ na z nich nie zostanie zatrzymana na skutek za¬ czepienia wystepu, znajdujacego sie na plycie do¬ ciskowej, o zderzak obudowy, a wtedy dalszy ruch drugiej plyty dociskowej powoduje samowzmoc¬ nienie, znamienny tym, ze urzadzenie uruchamia¬ jace (7) zawiera korpus (11), zespól napedowy (23), przemieszczany w polozenie robocze, wysuniete w celu odwiedzenia od siebie wystepów (8, 9) pro¬ mieniowo wystajacych z plyt dociskowych (4, 5) w oddaleniu od siebie, sprezyne (32) przemieszcza¬ jaca zespól napedowy w polozenie robocze, oraz tlok (14) osadzony suwliwie w otworze cylindrycz- 5 nym (13) korpusu, w celu cofania zespolu napedo¬ wego, przeciw sile dzialania sprezyny, w poloze¬ nie spoczynkowe podczas napelniania plynem pod cisnieniem otworu cylindrycznego. 2. Hamulec wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze i° sprezyna (32) jest umieszczona wokól korpusu, przy czym koncówka tloka (14), wystajaca z ot¬ woru cylindrycznego, stanowi opore dla jednej z koncówek tej sprezyny, a druga opore (30) prze¬ ciwnej koncówki sprezyny, sztywno polaczona z 15 korpusem, stanowi zderzak dla tloka podczas na¬ pelniania otworu cylindrycznego plynem pod cis¬ nieniem. 3. Hamulec wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze otwór cylindryczny (13) oraz tlok (14) maja 20 stopniowana linie zarysu, przy czym wewnetrzna koncówka tloka (14), majaca mniejsza srednice, oddzialywuje na zespól napedowy (23), a ponadto komora (15), utworzona w otworze cylindrycznym (13) pomiedzy uskokami powstalymi ze zróznico- 25 wania srednic, jest polaczona ze zródlem plynu pod cisnieniem za pomoca kanalu (16) wykonanego w korpusie (11). 4. Hamulec wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze nasada (33) na która oddzialywuje jedna kon- 30 cówka tloka (14), jest umieszczona wokól korpu¬ su (11), i jest zaopatrzona w kolnierz promienio¬ wy, stanowiacy opore dla koncówki sprezyny (32) z dala od zderzaka.^. Hamulec wedlug zastrz. 1, znamienny tym, 35 ze zespól napedowy (23) ma postac klina przesuw¬ nego zasadniczo w kierunku promieniowym po¬ miedzy promieniowo wystajacymi wystepami (8, 9) plyt dociskowych (4, '5) i wspóldzialajacego z oraz przemieszczanego katowo wzgledem wew- 40 netrznej koncówki tloka, w celu umozliwienia ply¬ tom dociskowym wykonywania ruchu .katowego podczas wlaczania hamulca. 6. Hamulec wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze klin (23) jest umieszczony wahliwie we wnece 45 (25) w wewnetrznej koncówce tloka (14). 7. Hamulec wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze sprezyna powrotna (31) oddzialywuje na klin (23) dociskajac go stale do dna wneki (25). 8. Hamulec wedlug zastrz. 5, znamienny tym, 50 ze klin (23) jest polaczony wychylnie w punkcie (37) z wewnetrzna koncówka tloka (14). 9. Hamulec wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze klin (23) jest usytuowany pomiedzy rolkami (26, 27), umieszczonymi w oslonie (29) i wspóldziala- 55 jacymi z przeciwnie nachylonymi powierzchniami wewnetrznych koncówek przeciwleglych popycha¬ czy (19, 20) prowadzonych we wspólosiowych, po¬ przecznych otworach (21, 22) w korpusie (11) przy czym zewnetrzne koncówki popychaczy pozosta- 60 ja w zetknieciu z wystepami promieniowymi (8, 9). 10. Hamulec wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze klin (23) jest usytuowany pomiedzy para ro¬ lek (34) osadzonych obrotowo w wystepach pro- 65 mieniowych (8, 9). 15 20 25 30 35 40 45 50 55107 713 10 6 3r 2= 3' ' • ^ \ "i ' \ \ J^~^ / ' \ - - -SSML= iii Y^O^Z-P^ I FIG. 2 OZGraf. Lz. 524 (110+17) Cena 45 zl PL