Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania rozpuszczalnych w wodzie kompleksów 2-(4'-tiazolilo)- -benzimidazolu z kwasem glikolowym.Kompleksy te znajduja zastosowanie do wytwarzania srodków grzybobójczych i przeciw robakom, zawierajacych ten kompleks. 2-(4'-tiazolilo)-benzimidazol, potocznie nazywany tiabendazolem, jest stosowany powszechni e jako srodek grzybobójczy (opis patentowy St.Zjedn.Am. nr 3370957) oraz jako srodek przeciw robakom (opis patentowy St.Zjedn.Am. nr 3017415).Wada powyzszego zwiazku jest jego bardzo slaba rozpuszczalnosc w wodzie, wskutek czego trzeba go stosowac w postaci drobnych proszków, emulsji, koncentratów emulsyfikujacych itp. Do pewnych celów zwlaszcza do stosowania jako srodek grzybobójczy do owoców cytrusowych pozadane jest zastosowanie zwiazku w postaci roztworu. Uzycie bowiem zawiesin substancji stalych zmniejsza polysk owoców. Podobnie, ko¬ rzystniejsze jest zastosowanie roztworów, niz zawiesin substancji stalych, w charakterze srodka przeciw robakom do wody pitnej dla zwierzat. Istnieje bowiem niebezpieczenstwo, ze zawiesiny przy rozcienczaniu woda staja sie niestabilne, co doprowadza do niekorzystnych róznic w stezeniach.Nie tylko tiabendazol w postaci wolnej zasady, lecz równiez wiekszosc jego soli z kwasami wykazuje bardzo niska rozpuszczalnosc w wodzie. Znanymi dotychczas wyjatkami sa podfosforyn (opis patentowy St.Zjedn.Am, nr 3535331) oraz kompleks z kwasem mlekowym (opis patentowy St.Zjedn.Am. nr 3658827), Jak wynika z opisu patentowego St.Zjedn.Am, nr 3658827 chlorowodorek, cytrynian i salicylan wykazuja rozpusz¬ czalnosc w wodzie odpowiednio 0,8, 0,4 i 0,05% wagowo/objetosciowych.Stwierdzono, ze kompleks tiabendazolu z kwasem glikolowym wykazuje rozpuszczalnosc okolo 30% wagowych. Stezony roztwór jest stabilny, to znaczy, ze przy skladowaniu wciagu dlugich okresów czasu w temperaturze pokojowej nie nastepuje krystalizacja. Ponadto, stezony roztwór mozna rozcienczac woda w kazdym stosunku, otrzymujac stabilne roztwory.2 104 713 Sposobem wedlug wynalazku kompleks powyzszy wytwarza sie poddajac reakcji tiabendazol z kwasem glikolowym w stosunku molowym co najmniej 1 :1. Zasada rozpuszcza sie latwo w kwasie gl ikolowym, zastosowanym w nadmiarze molowym do 10 moli na 1 mol tiabendazolu. Ogrzewanie nie jest konieczne, ale ogrzanie do temperatury ponizej 70°C podwyzsza szybkosc rozpuszczania.W porównaniu z kwasem podfosforawym i kwasem mlekowym, kwas glikolowy jest znacznie tanszy.Nieoczekiwanie, kompleks z kwasem glikolowym wykazuje rozpuszczalnosc w wodzie wyzsza niz kompleks z kwasem mlekowym, zas w porównaniu z kompleksami tiabendazolu z innymi kwasami hydroksykarboksylowy- mi, znacznie wyzsza rozpuszczalnosc.Dla porównania, oznaczono rozpuszczalnosc tiabendazolu w 50% (wagowo) roztworach pewnych kwasów w wodzie. Oznaczone wartosci rozpuszczalnosci zestawiono w nastepujacej tablicy, w której równiez wykazano czy przy rozcienczaniu woda do stezenia roztworu 2% (wagowo/objetosciowych) wytraca sie osad.Tablica Rozpuszczalnosc Kwas .. . , % (wagowo/objetosciowy) Uwaga Kwas glikolowy kwas j3-hydroksy walerianowy kwas|3-hydroksypentanokarboksylowy kwas a/3-dwuhydroksypropionowy (techniczny) kwas glikolowy (techniczny) kwas mlekowy kwas propionowy kwas octowy 29 12,5 11,8 3 2,5 U 4 ,5 przezroczysty osad osad przezroczysty przezroczysty przezroczysty przezroczysty przezroczysty Kompleks tiabendazolu z kwasem glikolowym wykazuje te same wlasciwosci biologiczne, co tiabendazol i mozna go stosowac wszedzie tam, gdzie wskazany jest tiabendazol.Kompleks tiabendazolu z kwasem glikolowym stosuje sie jako substancje czynna srodków grzybobójczych oraz przeciw robakom.W pewnych przypadkach korzystne jest laczenie kompleksu tiabendazolu z kwasem glikolowym z innymi substancjami szkodnikobójczymi, jak srodki grzybobójcze i/lub bakteriobójcze; otrzymuje sie wtedy srodki o wiekszym zakresie aktywnosci.Srodki powyzsze, obok kompleksu tiabendazolu z kwasem glikolowym korzystnie zawieraja szkodnikobój- cze zasady azotowe. W przypadku uzycia takich zasad azotowych pozadane jest zastosowanie ich w takich postaciach, które sa rozpuszczalne w wodzie i nie koliduja z kompleksem tiabendazolu z kwasem glikolowym.Stwierdzono, ze doskonale nadaja sie do tego celu kompleksy szkodnikobójczych zasad azotowych z kwasem glikolowym.Powyzsze kompleksy z kwasem glikolowym które mozna stosowac razem %z kompleksem tiabendazolu z kwasem glikolowym w srodkach wedlug wynalazku, moga zawierac rózne typy szkodnikobójczych zasad azotowych.Jako przyklady powyzszych zasad azotowych mozna wymienic nastepujace: 1. Pochodne chinolizyny, o wlasciwosciach grzybobójczych, takie jak 8-hydroksychinolina i 3-acetylo-8- -hydroksychinolina. Oba te zwiazki sa w postaci zasad, praktycznie nierozpuszczalne w wodzie; siarczan -acetylo-8-hydroksychinoliny wykazuja rozpuszczalnosc w wodzie nie przekraczajaca 1% wagowego. W przeci¬ wienstwie do tego, kompleksy tych zwiazków z kwasem glikolowym mozna rozcienczac z woda w kazdym stosunku. 2. Pochodne imidazolu, takie jak 1-[2-(2,4- dwuchlorofenylo)-2- (2-propenyloksy)-etylo]-1H-imidazol (Imazalil). Powyzszy srodek grzybobójczy jest bardzo slabo rozpuszczalny w wodzie. Sole jego z kwasami nieorganicznymi, choc dosc latwo rozpuszczalne w wodzie, sa silnie drazniace. Azotan hydrolizuje w wodzie.Kompleks tego zwiazku z kwasem glikolowym mozna mieszac z woda w kazdym stosunku i nadaje sie doskonale do mieszania z kompleksami tiabendazolu z kwasem glikolowym. 3. Pochodne benzimidazolu, takie jak benzimidazole podstawione w pozycji 2- rodnikiem tiadiazolilowym lub izotiazolilowym. Zwiazki te sa znane jako srodki grzybobójcze (opis patentowy St.Zjedn.Am. nr 3370957)104 713 3 oraz srodki przeciw robakom (opis patentowy St.Zjedn.Am. nr 3017415). Wykazuja one bardzo niska rozpuszczalnosc w wodzie; to sarno odnosi sie do ich chlorowodorków, cytrynianów i salicylanów. Odwrotnie, kompleksy z kwasem glikolowym mozna mieszac z woda w kazdym stosunku. Waznym przedstawicielem tej klasy zwiazków jest 2-(4'- tiazolilo)-benzimidazol) tiabendazol, który w postaci jego kompleksu z kwasem glikolowym, stanowi zasadniczy skladnik srodków wedlug wynalazku.Systemiczny srodek grzybobójczy benzimidazolilo-2-karbaminian metylu równiez nalezy do tej grupy - pochodnych benzimidazolu. 4. Alifatyczne aminy wykazujace wlasciwosci szkodnikobójcze. Jako przyklady mozna tu wymienic 2-aminobutan i 1,5-dwucykloheksylo-3-(3-amino-2-hydroksypropyloamino)pentan. 2-aminobutan jest srodkiem grzybobójczym, lotnym i latwopalnym. Kompleks jego z kwasem glikolowym miesza s/e z woda w kazdym stosunku i zgadza sie doskonale z kompleksem tiabendazolu z kwasem glikolowym. 1,5-dwucykloheksylo-3- (3-amino-2- hydroksypropyloamino)-pentan jest aktywnym srodkiem bakteriobój¬ czym, który w postaci zasady stanowi lepka ciecz o zapachu amoniaku. Dwuchlorowodorek jest proszkiem silnie drazniacym blony sluzowe. Zasada jest malo rozpuszczalna w wodzie. Kompleks z kwasem glikolowym miesza sie calkowicie z woda i w przeciwienstwie do dwuchlorowodorku, nie koliduje z kompleksem tiabendazolu z kwasem glikolowym.Srodki zawierajace substancje czynna wytwarzana sposobem wedlug wynalazku nadaja se doskonale do zaprawiania nasion, a takze zaprawiania sadzonek ziemniaków w celu zabezpieczenia ich przed atakami grzybów i bakterii. Srodki mozna tez z powodzeniem stosowac do owoców po zbiorze, zwlaszcza do owoców cytrusowych i benzenów a takze do buraków cukrowych po zbiorze. Polaczenie tiabendazolu i 8-hydroksychino- liny, obu w postaci kompleksów z kwasem glikolowym, mozna stosowac skutecznie do wody dla scietych kwiatów, przedluzajac ich czas zycia w wazonach.Organiczne zasady azotowe, które razem z kompleksami tiabendazolu z kwasem glikolowym stosuje sie w srodkach wedlug wynalazku mozna w niektórych przypadkach przeprowadzac w rozpuszczalne w wodzie sole z silnymi kwasami nieorganicznymi, np. w siarczany lub chlorowodorki. Jednakze soli tych nie mozna mieszac z kompleksem tiabendazolu z kwasem glikolowym, poniewaz zachodzi niebezpieczenstwo wytracania sie malo rozpuszczalnej soli tiabendazolu. Ponadto, sole tych zasad azotowych z silnymi kwasami, czesto wykazuja silna fitotoksycznosc.Jak wspomniano powyzej, srodki grzybobójcze mozna stosowac do zwalczania grzybów na róznych surowcach i roslinach, jak równiez do zwalczania infekcji grzybicznych u ludzi i zwierzat, co opisano szczególo¬ wo w opisie patentowym St.Zjedn.Am 3370957. Mozna równiez wytwarzac srodki dzialajace przeciw robakom.Srodki te, w pewnych przypadkach, moga wykazywac dzialanie farmaceutyczne dla ludzi i zwierzat, moga tez byc podawane jako dodatki paszowe lub koncentraty paszowe.Nastepujace przyklady ilustruja wynalazek, nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad I. Techniczny tiabendazol (30 g) miesza sie z70g technicznego kwasu glikolowego, zawierajacego 70% wagowych kwasu glikolowego (lacznie z glikolidem), najpierw wytwarzajac gladka paste z czescia kwasu giikolowego a nastepnie mieszajac te paste z reszta kwasu glikolowego. Otrzymuje sie przezroczys¬ ty roztwór o niskiej lepkosci o ciezarze wlasciwym 1,33.Konsekwentnie, stezenie roztworu wynosi 30% wagowych lub 40% wagowo/objetosciowych.Przy skladowaniu w5°C koncentrat pozostaje przezroczysty wciagu kilku tygodni. Przy skladowaniu w temperaurze pokojowej po paru tygodniach pojawia sie mala ilosc osadu. Koncentrat mozna rozcienczac woda w dowolnym stosunku.P,rzyklad II. Techniczny tiabendazol (30g) miesza sie z 0,1 g eteru nonylofenolopoliglikolowego (8 moli epoksyetanu na mol nonylofenolu). Mieszanine miesza sie z73g kwasu glikolowego (70%) i objetosc doprowadza sie do 100,ml za pomoca wody destylowanej. Otrzymany koncentrat o stezeniu 30% wagowo/obje¬ tosciowych pozostaje stabilny zarówno w temperaturze pokojowej jak i w temperaturze 0°C. Poniewaz posiada niska lepkosc, roztwór ten moze byc rozpylany, np. do ochrony ziemniaków przed atakiem grzybów. Roztwór mozna rozcienczac woda, w dowolnym stosunku.Przyklad III. Do 700g kwasu glikolowego (70%) dodaje sie, mieszajac 2,5 g arkopalu N-100 (eter nonylofenolopoligl i kolowy z 10 moli tlenku etylenu), a nastepnie, ciagle mieszajac, 150 g tiabendazolu oraz 150g 8-hydroksychinoliny. W koncu, dodaje sie 2,5 g poliW nylopirolidonu i objetosc doprowadza sie do 1000 ml woda dejonizowana (okolo 227 g). Otrzymana ciecz miesza sie z woda w kazdym stosunku i mozna ja stosowac do zaprawiania nasion, a zwlaszcza do obróbki sadzonek ziemniaka w celu zwalczania grzybów. Srodek jest bardzo skuteczny przeciw Rhizoctonia, w sposób porównywalny (w tym zakresie) z dzialaniem organicznych zwiazków rteci.4 104 713 Drugim waznym zastosowaniem jest konserwacja cietych kwiatów w celu przedluzania czasu ich zycia.Przyklad IV. Sporzadzono nastepujacy srodek w sposób podany w przykladzie III: Tiabendazol 150 g -acetylo-8-hydroksychinolina 150 g kwas glikolowy (70%) 6G0 g ArkopalN-100 2,5 g Poliwinylopirolidon 2,5g Woda do 1000 ml Zestaw ten miesza sie z woda w dowolnym stosunku i ma te same zastosowanie co srodek opisany w przykladzie III.Przyklad V. Sporzadzono nastepujacy srodek, w sposób podany w przykladzie III.Tiabendazol 100g Imazalil(zasada) 25 g Kwasglikolowy 740 g ArkopalN-080 2 g Roztwór Keltrolu (0,5% w wodzie) 80 g n-butanol 100g Woda do 1000 ml Srodek ten mozna stosowac do zaprawiania nasion zbóz, zwlaszcza jeczmienia. Zwalcza on glówne choroby jeczmienia, np. helmintosporium, skuteczniej niz zwiazki organiczne rteci. Nie wykazuje dzialania fitotoksycznego.Przyklad VI. Eter nonylofenolopoliglikolowy (1 g) dodaje sie do 788 g kwasu glikolowego (70%), po czym w mieszaninie tej, mieszajac, rozpuszcza sie 40 g tiabendazolu. Mieszanine chlodzi sie nastepnie do okolo °C i dodaje sie 200 g 2-aminobutanu, uwazajac, aby temperatura nie przekroczyla 35°C. Wreszcie, objetosc doprowadza sie do 1 litra woda.Srodek miesza sie z woda w dowolnym stosunku, ma przyjemny zapach i nadaje sie do zwalczania grzybów, np. do zaprawiania sadzonek ziemniaków przeciw chorobom phoma.Przyklad VII. Do 500g kwasu glikolowego (70%) dodano 100 g 1,5-dwucykloheksylo-3-(3-amino-2- hydroksypropyloamino)-pentanu, po czym mieszanine miesza sie do otrzymania roztworu. NasteprJ e dodaje sie 250 g tiabendazolu i 350 g kwasu glikolowego (70%) oraz doprowadza objetosc do 1 litra woda (okolo 50 ml). PL PL PL PL PL PL PL