NL8600797A - Antistatische n-hogere alkyl- en alkenylneoalkanoamiden, werkwijze ter bereiding daarvan, antistatische composities, die zulke amiden bevatten, en werkwijze voor het verminderen van accumulaties van statische ladingen op wasgoed. - Google Patents

Description

► VO 8X13 * * - . N/'_ "

Antistatische N-hogere alkyl- en alkenyIneoalkanoamiden, werkwijze ter bereiding daarvan, antistatische composities, die zulke amiden bevatten, en werkwijze voor het verminderen van accumulaties van statische ladingen op wasgoed.

De uitvinding heeft betrekking op nieuwe alkanoamiden, waarvan gevonden werd dat zij uit was- en spoelwater adsorbeerbaar zijn door vezelige materialen, zoals weefsels van huishoudwasgoed, in het bijzonder synthetische polymeervezels daarvan, zoals polyesters, en waarvan 5 werd gevonden dat zij aan dergelijke weefsels antistatische eigenschappen verlenen, zodat de accumulatie of de ontwikkeling van elektrostatische ladingen daarop wordt gelnhibiteerd. De uitvinding heeft in het bijzonder betrekking op N-hogere alkyl- en alkenyIneoalkanoamiden met 5-16 koolstofatomen in de acylmolecuulgedeelten daarvan en 8-20 kool-10 stofatomen in de alkyl- en/of alkenylgroepen van de aminemolecuulgedeel-ten daarvan, zoals neodecanoamiden, neopentanoamiden, neoheptanoamiden, neononanoamiden, neododecanoamiden, neotridecanoamiden en neotetradecano-amiden, op werkwijzen ter bereiding daarvan, op detergent-, spoel- en andere antistatische composities en produkten die deze bevatten, en op 15 werkwijzen voor het behandelen van wasgoed met dergelijke composities bij het wassen, spoelen en andere behandelingen teneinde aan dat wasgoed antistatische eigenschappen te verlenen.

Neodecaanzuur en neopentaanzuur worden momenteel in de handel gebracht door Exxon Chemical Americas en worden beschreven in een door 20 deze maatschappij uitgegeven bulletin, getiteld Neo Acids Properties,

Chemistry and Applications (1982). Ook zijn andere neoalkaanzuren bereid, zoals neoheptaanzuur, neononaanzuur en gemengde neododecaanzuur, neo-tridecaanzuur en neotetradecaanzuren. Amiden van neozuren en werkwijzen voor hun bereiding worden in algemene bewoordingen aangeduid op blz. 10, 25 kolom 1 van het genoemde bulletin, en ook worden daarin toepassingen van diverse neodecanoamiden vermeld, waaronder toepassingen als pesticiden, weekmakers (voor polyvinylchloride), schuimmiddelen, anti-schuim-middelen en glijmiddelen (voor polyalkeenfilms). Er wordt echter geen melding gemaakt van een van de neoalkanoamiden volgens de uitvinding en 30 evenmin wordt de voorkeursbereiding daarvan, welke resulteert in de vorming van een lichtgekleurd beter, produkt, beschreven of wordt de toepassing van deze verbindingen als antistatische middelen gesuggereerd.

r , Λ -* ·< 7 a k -$ -2-

Computeronderzoek van Amerikaanse octrooischriften voor de periode 1950-1984 en van Chemical Abstracts voor de periode 1967-1985 resulteerde in het vinden van het Amerikaanse octrooischrift 4.440.666, gericht op een koolwaterstofvloeistof, die een ondergeschikte hoeveel-5 heid van een reactieprodukt van een polyalkyleenpolyamine en een neo-zuur met 5-20 koolstofatomen bevat, waarin het amide als corrosie-inhibitor fungeert. Dit octrooischrift bevat geen vermelding van een N-hoger alkyl- of alkenylneoalkanoamide en bevat geen suggestie dat zulke verbindingen antistatische eigenschappen zouden hebben. Geen van 10 de andere referenties, die bij het onderzoek werden gevonden, beschrijft of suggereert N-hogere- alkyl- of alkenylneoalkanoaraiden, mogelijke antistatische eigenschappen van deze of nauw verwante verbindingen of hun opname in detergent-, spoel- of andere wasbehandelingscomposities, en geen van die referenties beschrijft of suggereert de onderhavige werk-15 wijze voor het bereiden van zulke amiden, die een betere kleur (en grotere zuiverheid) bezitten.

Omdat moderne synthetische organische detergentia uitstekende reinigingsmiddelen zijn en niet, zoals zepen, normaliter afzettingen van vetachtige materialen op het gewassen goed achterlaten, mist het wasgoed, 20 dat met deze detergentia is gewassen, de gewenste zachtheid. Daar synthetische polymeervezels, die in het weefsel van veel wasgoed aanwezig zijn, vatbaar zijn voor nadelige accumulaties van statische ladingen, die optreden tijdens het drogen in de machine of wanneer de weefsels tegen andere materialen worden gewreven, waarbij deze neiging tot accu-25 mulatie van statische ladingen en daardoor veroorzaakte ontlading of vonkvorming wordt verergerd door de afwezigheid van een vetzuur- of onoplosbare zeepbekleding op de vezels, is veel onderzoek uitgevoerd in een poging om materialen te vinden, die bij opname in detergentcomposi-ties of in spoelwater, de vorming van statische ladingen op het wasgoed 30 verminderen of de accumulatie van zulke ladingen inhibiteren.

Quaternaire ammoniumzouten, zoals di-lager alkyl di-hoger alkyl-ammoniumhalogeniden, bijvoorbeeld dimethyldistearylammoniumchloride, worden toegepast als weefselverzachters in detergentia, in weefselver-zachtingscomposities voor toevoeging aan het spoelwater en in papier, 35 sponsen en andere substraten, die bedoeld zijn voor toevoeging aan was-goeddrogers, waar zij dergelijke kationogene materialen overdragen op 7 f - * » -3- het tuimelende wasgoed. Ook zijn sommige aminen bruikbaar voor zulke toepassingen. Daar echter dergelijke kationogene materialen op bezwaarlijke wijze reageren met anionogene detergentia, leidt hun toepassing in anionogene detergentcomposities tot de vorming van ongewenste reactie-5 produkten en tot verliezen van waskracht.

Een belangrijk aspect van de uitvinding is dat bepaalde amiden werden gevonden, die· in water onoplosbaar zijn en zich bij normale ge-bruikstemperaturen, bijvoorbeeld van 10-90°C, bij voorkeur 10-60eC, in een gewenste olie-achtige of plastische, stroombare of spreidbare toe-10 stand bevinden. Bijzondere amiden, die de gewenste fysische eigenschappen bezitten, vanuit het waswater of spoelwater in een wasmachine adsor-beerbaar of afzetbaar zijn op wasgoed of op drogend wasgoed in de droger kunnen worden afgezet, zijn hogere amiden van neoalkaanzuren. Volgens de uitvinding zijn zulke nieuwe verbindingen N-hogere alkyl- en alkenyl-15 neoalkanoamiden van neoalkaanzuren, zoals de hierboven genoemde amiden, waarvan de zuurgedeelten 5-16 koolstofatomen, bij voorkeur 7-14 koolstof-atomen bevatten. Hoewel enige vertakking van de koolwaterstofgroepen onder bepaalde omstandigheden aanvaardbaar is, verdient het de voorkeur dat de alkyl- en alkenylgroepen nagenoeg lineair zijn, in het bijzonder 20 geheel lineair zijn. Neoalkanoamiden, die de voorkeur verdienen, zijn zulke waarin de alkyl- of alkenylgroep 8-20 koolstofatomen, dikwijls bij voorkeur 12-18 koolstofatomen bevat, zoals afgeleid kunnen worden van kokosnootolie, tallow of gehydrogeneerde tallow, welke alkylgroepen hier worden aangeduid als coco-alkyl, tallow-alkyl en. gehydrogeneerde 25 tallow-alkyl. In deze benamingen kan "alkyl" ook koolwaterstofgroepen met ondergeschikte onverzadiging bevatten, zoals in tallow-alkyl, dat een ondergeschikte hoeveelheid van een mono-onverzadigde C^H^-groep bevat.

De uitvinding heeft mede betrekking op een werkwijze voor de bereiding van dergelijke N-hogere alkyl- of alkenylneoalkanoamiden, detergent-30 composities die N-hogere alkyl- of alkenylneoalkanoamiden bevatten, detergentcomposities die bij een dergelijk neoalkanoamide en een weefsel-verzachtende hoeveelheid bentoniet bevatten, spoelcomposities die beide bestanddelen bevatten, een substraatmateriaal dat een dergelijk neoalkanoamide bevat, voor toepassing in een wasgoeddroger, en werkwijzen voor 35 het behandelen van wasgoed met het neoalkanoamide tijdens het wassen, spoelen en/of drogen.

Λ 1 * ^ * * i -4-

Neodecaanzuur, dat in zuivere en technische kwaliteiten in de handel wordt gebracht door Exxon Chemical Americas, wordt bereid door reactie van een vertakt noneen en koolmonoxyde onder hoge druk bij verhoogde temperatuur in tegenwoordigheid van een waterige zure katalysator 5 (Koch-reactie). Het mechanisme omvat de vorming van een carboniumion, gevolgd door complexvorming met koolmonoxyde en de katalysator onder vorming van een “complex", dat vervolgens wordt gehydrolyseerd, waarbij het vrije zuur wordt gevormd. Het vrije zuur heeft de algemene formule 1 (zie formuleblad), waarin het aantal koolstofatomen in R + R' + R" 8 10 bedraagt; ongeveer 31% van het neodecaanzuur heeft een structuur, waarin R' en R" beide methylgroepen zijn en R een hexylgroep is; 67% heeft een structuur, waarin R' een methylgroep, R" meer koolstofatomen bevat dan een methylgroep, maar minder dan R, en R minder koolstofatomen bevat dan een hexylgroep, maar meer dan R"; en 2% een structuur heeft, waarin 15 R' en R" beide meer koolstofatomen bevatten dan methyl, maar minder dan R, en R minder koolstofatomen bevat dan hexyl, maar meer dan R' en R".

De dissociatieconstante (K ) van neodecaanzuur is 4,20 x 10 . Andere cl beschikbare neoalkaanzuren bevatten 5-16 koolstofatomen, zoals neopen-taanzuur, neoheptaanzuur, neononaanzuur, neodecaanzuur, neododecaanzuur, 20 neotridecaanzuur en neotetradecaanzuur.

Ter bereiding van de neoalkanoamiden volgens de uitvinding kan het neoalkaanzuur, zoals neodecaanzuur, direct tot reactie worden gebracht met een hoger alkyl- of alkenylamine, dat bij voorkeur een lineair primair amine R"'NH^ is, maar ook licht vertakte alkylgroepen kan bevat-25 ten die minder dan 10 of 20% van hun koolstofatomen in één of meer vertakkingen bevatten, zoals bijvoorbeeld in 2-methylheptadecaan. De te gebruiken hogere alkylaminen en alkenylaminen bevatten normaliter 8-20 koolstofatomen, dikwijls bij voorkeur 12-18 koolstofatomen, maar kunnen ook verbindingen met meer of minder koolstofatomen zijn, mits de verkregen 30 amiden de gewenste eigenschappen bezitten. Bij voorkeur te gebruiken uitgangsmaterialen zijn coco-alkylamine, tallow-alkylamine.(dat een ondergeschikte hoeveelheid oleylamine bevat) en gehydrogeneerd tallow-alkylamine. Dergelijke materialen zijn uit plantaardige en dierlijke bronnen verkrijgbaar en gevonden werd dat daaruit bereide amiden uitstekende 35 antistatische middelen zijn, die verenigbaar zijn met anionogene deter-gentia. Andere bijzonder bruikbare uitgangsmaterialen zijn oleylamine en octylamine.

' * 4 -5-

De uitgevonden amiden met formule 2 voor de neodecanoamiden kunnen worden bereid door reactie van een neoalkanoylchloride met een hoger alkyl- of alkenylamine R" 'NH^, maar een minder kostbare bereiding is direct uit het neoalkaanzuur door reactie met het amine bij verhoogde 5 temperatuur. Helaas is het produkt van een dergelijke reactie dikwijls zeer donker gekleurd, waardoor het ongeschikt is voor opname in witte detergentcomposities, die door de aanwezigheid van het amide zouden worden verkleurd. Gevonden werd dat door reactie van het neoalkaanzuur met het hogere alkyl- of alkenylamine, bijvoorbeeld coco-alkylamine, 10 bij een geschikte verhoogde temperatuur, bij voorkeur ongeveer 250°C voor het coco-neodecanoamide, onder een inert gas of stikstofatmosfeer een bijna waterwit olieachtig produkt wordt verkregen (het gewenste amide) dat een eerste bovenste fase vormt en makkelijk kan worden gescheiden van een tweede onderste fase, die bij-produkten en eventuele 15 overmaatreactiecomponenten bevat.

Normaliter is de reactietemperatuur voor de bereiding van de verschillende neoalkanoamiden volgens de uitvinding gelegen tussen 180 en 320eC. De reactieduur bedraagt 5-8 uur waarbij tijdens de gehele reactie wordt geroerd. De smeltpunten van de produkten zijn normaliter 20 zo laag dat de produkten bij kamertemperatuur of bij normale gebruiks-temperaturen vloeistoffen zijn. De smeltpunten van de coco-alkyl-, tallow-alkyl- en gehydrogeneerd tallow- alkyl-neodecanoamiden zijn respectievelijk lager dan 0°C, 15-17°C en 45-49°C, en die van de overeenkomstige octyl-, oleyl-, palmetyl- en stearylverbindingen 'zijn respectieve-25 lijk lager dan 0°C, 5-6°C, 37-38°C en 35-40°C. De brekingsindices vein het coco-alkyl- en octylneodecanoamide zijn respectievelijk 1,4626 en 1,4596. Smeltpunten van de andere neoalkanoamiden met 5-16 koolstof-atomen in het neoalkaanzuur variëren tussen lager dein 0°G en 60°C; de amiden zijn bij voorkeur olieachtige vloeistoffen bij temperaturen van 30 50°C of minder, en kunnen bij ongeveer kamertemperatuur vast zijn.

Hoewel de beschreven N-hogere alkylneodecanoamiden de voorkeur verdienen, kunnen ook andere sterk vertakte zuren voor de bereiding van hogere alkylamide-antistatische middelen worden gebruikt. Wanneer neo-pentaanzuur met formule 3 wordt gebruikt voor de bereiding van N-hogere 35 alkylneopentanoamiden wordt antistatische werking verkregen, maar niet in die mate als bij de hogere alkylneodecanoamiden. Het te gebruiken V * -6- neozuur heeft normaliter 5-16 koolstofatomen, bij voorkeur 7-14 koolstof-atomen, en dergelijke zuren kunnen worden verkregen op de beschreven wijze, wanneer sterk vertakte C^-C^- of Cg-C^~alkenen als uitgangsmaterialen in de Koch-reactie worden gebruikt.

5 De N-hogere alkyl- of alkenylneoalkanoamiden volgens de uitvin ding kunnen worden gebruikt voor het behandelen van diverse vezelmate-rialen, waaronder polyesters, nylons, polyacrylaten en acetaten, mengsels van twee of meer van zulke materialen en mengsels van dergelijke materialen met natuurlijke vezels, zoals katoen, ter vermindering van hun 10 neiging om statische ladingen te accumuleren. Zij kunnen ook worden gebruikt voor de behandeling van niet-vezelige polymere materialen, zoals videobanden en -cassettes, camerafilm en foto's, films, geluidsbanden en -cassettes, kunststofvellen en gevormde voorwerpen uit kunststof, zoals polyvinylchloride (of polyvinylchloridevellen). Bij derge-15 lijke behandelingen kunnen de amiden direct of in suspensie of oplossing als vloeistoffen, pasta's of versproeid op het oppervlak van het te behandelen substraat worden aangebracht in betrekkelijk geringe hoeveelheden, normaliter in hoeveelheden van 0,0001 tot 0,2 gew.% amide, berekend op het behandelde materiaal.

20 Hoewel de onderhavige antistatische middelen direct of in suspen sie of oplossing kunnen worden aangebracht op de te behandelen materialen om deze vrij van statische lading te maken, verdient het gewoonlijk sterk de voorkeur de middelen op te nemen in andere composities, die voor verschillende behandelingen van zulke materialen worden gebruikt. Zo is het 25 gewenst dergelijke antistatische middelen op te nemen in detergentcompo-sities, zodat de met zulke composities gewassen goederen geen hinderlijke statische ladingen accumuleren. Dergelijke composities bevatten een detersieve hoeveelheid van een synthetisch organisch detergent en een voldoende hoeveelheid van een N-hoger alkylneoalkanoamide om aan het 30 gewassen wasgoed antistatische eigenschappen te verlenen.

De neoalkanoamiden volgens de uitvinding zijn bijzonder voordelig voor gebruik in detergentcomposities van het anionogene type, omdat zij geen nadelige reacties met anionogene detergentia aangaan, zoals het geval is met quaternaire ammoniumhalogeniden. Zij vormen derhalve geen 35 vetachtige reactieprodukten, die op het gewassen wasgoed kunnen worden af gezet en het ui terlijk van het wasgoed nadelig beïnvloeden, en zij ver-

Ί J

-7- oorzaken geen vermindering in de detersieve activiteit van de detergent-compositie. Bovendien zijn zij effectieve antistatische middelen, die tijdens het wasproces aan het gewassen wasgoed, in het bijzonder de synthetische polymeervezels daarvan, worden geadsorbeerd. In detergent-5 composities volgens de uitvinding, die de voorkeur verdienen, is het synthetische organische detergent van het sulfaat- en/of sulfonaattype, dat normaliter een hogere alifatische keten, zoals een hogere alkylgroep met 8-20 koolstof atomen, in het lipofiele gedeelte daarvan bevat. Bij voorkeur worden zulke materialen toegepast als in water oplosbare zou-10 ten, bijvoorbeeld natriumzouten. Hoewel de onderhavige neoalkanoamiden kunnen worden toegepast in niet-ionogene detergentcomposities of deter-gentcomposities van diverse typen, waaronder amfotere, amfolytische of zwitterionische detergentia, is het detergent bij voorkeur een aniono-geen detergent en bij voorkeur een of meer van de volgende: lineaire 15 hogere alkylbenzeensulfonaten, vertakte hogere alkylbenzeensulfonaten, hogere vetalcoholsulfaten, alkeensulfonaten, paraffinesulfonaten, mono-glyceridesulfaten, vetalcoholethoxylaatsulfaten, hogere vetzuursulfo-esters van isethionzuur, hogere vetacylsarcosiden, en acyl- en sulfo-amiden van N-methyltaurine. In dergelijke detergentia is normaliter een 20 hogere alifatische of alkylgroep aanwezig, die bij voorkeur lineair is en gewoonlijk 8-20 koolstofatomen, bij voorkeur 12-18 koolstofatomen bevat. Wanneer lagere alkoxyketens aanwezig zijn, zoals in het genoemde ethoxylaatsulfaat, zijn er gewoonlijk 3-30, bij voorkeur 3-10 ethoxy-groepen. Dergelijke detergentia worden normaliter toegepast als natrium^ 25 zouten, hoewel ook andere in water oplosbare zouten, zoals kalium-, ammonium- en triëthanolaminezouten onder bepaalde omstandigheden kunnen worden gebruikt.

Voor zware wastoepassingen bevat de detergentcompositie gewoonlijk een builder, ter verhoging van de detergentie van het anionogene 30 detergent, in het bijzonder in hard water. Bij voorkeur te gebruiken builders zijn polyfosfaten, zoals natriumtripolyfosfaat en tetranatrium-pyrofosfaat, carbonaten, bicarbonaten, sesquicarbonaten, silicaten, sesquisilicaten, citraten, nitrilotriacetaten en polyacetaalcarboxy-laten, die alle in water oplosbare zouten zijn, alsmede de waterverzach-35 tende zeolieten, zoals gehydrateerd Zeoliet A, dat in water onoplosbaar is.

-8-

De hoeveelheid neoalkanoamide in de detergentcompositie is een antistatische eigenschappen (aan gewassen wasgoed, dat het neoalkano-amide tijdens het wassen adsorbeert) verlenende hoeveelheid, normaliter 1-20 gew.%, bij voorkeur 3-15 gew.%, in het bijzonder 5-12 gew.%, bij-5 voorbeeld ongeveer 10 gew.%, berekend op de detergentcompositie. Als zware wasladingen moeten worden behandeld is de hoeveelheid neoalkanoamide in de detergentcompositie bij voorkeur 6-10 gew.%, dikwijls 7-10 gew.%.

Behalve het neodecanoamide, detergent en builder bevat de deter-10 gentcompositie volgens de uitvinding, ook als deze zich in vaste toestand of korrelvorm bevindt, gewoonlijk wat vocht. De hoeveelheid vocht is gewoonlijk 2-20 gew.%, bij voorkeur 3-15 gew.%, in het bijzonder 5-12 gew.%, bijvoorbeeld ongeveer 8 gew.%. Het is gewenst dat het korrelvormige materiaal zich bevindt in de vorm van gesproeidroogde detergentcompositie-15 korrels met een korrelgrootte van 0,1-2 mm, bij voorkeur 0,15-2 mm. Ook kunnen andere vormen van de detèrgentcompositie worden bereid, zoals . vloeistoffen, gelen, pasta's, staven en tabletten; de korrelvormige composities en de composities in dergelijke andere vormen bevatten normaliter functionele en esthetische hulpstoffen en kunnen ook vulstoffen 20 bevatten. Deze hulpstoffen en vulstoffen zullen in het algemeen de rest van de detergentia vormen. Voorbeelden van hulpstoffen zijn fluorescerende of optische helder makende middelen, zoals stilbeenverbindingen, anti-redepositiemiddelen, zoals natriumcarboxymethylcellulose, polymeren die het loslaten van vuil bevorderen, zoals Alkaril QCF, weefselverzachters, 25 zoals bentoniet, anti-gelvormingsmiddelen (voor gebruik in de crutcher), zoals citroenzuur en magnesiumsulfaat, kleurmiddelen, zoals ultramarijn-blauwpigment en kleurstoffen, witmakers, zoals titaandioxyde, enzymen, zoals gemengde proteolytische en amylolytische enzymen en parfums. Onder de vulstoffen, die soms worden gebruikt, verdient natriumsulfaat de mees-30 te voorkeur, hoewel ook natriumchloride wordt toegepast. In vloeibare detergentcomposities kunnen verder water, lagere alcoholen, glycolen, hulpoplosmiddelen en anti-vriestoevoegsels aanwezig zijn.

De hoeveelheden detergent, builder, N-hoger alkylneoalkanoamide en vocht in het korrelvormige antistatische detergent volgens de uitvin-35 ding zijn normaliter respectievelijk 5-35%, 10-85%, 1-20% en 2-20%, bij voorkeur respectievelijk 8-30%, 25-70%, 3-15% en 3-15%, in het bijzonder -9- respectievelijk 10-25%, 30-70%, 5-12% en 5-12%. Het vochtgehalte is inclusief het hydraatvocht, dat volgens de standaardvochtproef door verhitting gedurende 1 uur op 105°C wordt verwijderd; dergelijk verwijderd vocht is niet opgenomen in de gewichten van de andere compositiecompo-5 nenten.

De detergentcompositie kan in korrelvorm worden verkregen door sproeidrogen van een waterig mengsel van de diverse bestanddelen onder vorming van vrij vloeiende korrels, met behulp van bekende sproeidroog-apparatuur en volgens een standaardsproeidroogmethode, waarbij een heet 10 drooggas, verkregen door verbranding van brandstofolie of -gas, in gelijkstroom of tegenstroom wordt gevoerd met vallende versproeide druppels van een waterig "crutcher"-mengsel onder vorming van de gedroogde korrels, die van de bodem van de sproeitoren worden verwijderd en vervolgens kunnen worden gezeefd of op andere wijze worden geklassificeerd ter ver-15 krijging van deeltjes in het gewenste groottetraject. De verkregen korrels zijn uitstekende detergentia en zijn in staat om hun antistatische component te doen adsorberen door wasgoed ter vermindering van de neiging van het wasgoed om statische ladingen te accumuleren. Er wordt echter een nog grotere antistatische activiteit waargenomen wanneer het neo-20 alkanoamide niet met de rest van de detergentcompositie wordt gesproei-droogd, maar wordt versproeid of op andere wijze wordt aangebracht op de door sproeidrogen verkregen korrels van de detergentcompositie of op een detergentcompositie, verkregen door mengen van de korrelvormige componenten daarvan. Bij voorkeur wordt het neoalkanoamide bij verhoogde tempe-25 ratuur (40-50°C) opgelost in een niet-ionogeen detergent, dat bij die temperatuur vloeibaar is, en wordt de oplossing versproeid op en geabsorbeerd door poreuze gesproeidroogde builderkorrels. De genoemde verbeterde antistatische resultaten kunnen ook worden verkregen door toevoeging van het neoalkanoamide aan het waswater, waarbij de detergentcompositie 30 afzonderlijk daaraan wordt toegevoegd. Voor dergelijke en andere toepassingen kan het antistatische middel in poedervorm worden verkregen doordat het eerst wordt gemengd met een geschikte drager, zoals Microcel (een synthetisch calciumsilicaatpoeder), een vulstof, bijvoorbeeld deel-tjesvormig natriumsulfaat, of een verzachter, bijvoorbeeld bentoniet, 35 of een ander geschikt materiaal. Wanneer detergentcomposities in vloeibare vorm, gelvorm of pastavorm worden bereid, waarin de hoeveelheid *· ' .-\ -* * .* -10- oplosmiddel of vloeibaar medium verschilt van het vochtgehalte van de vaste of korrelvormige produkten, worden de hoeveelheden detergens, anti-statisch middel, eventueel builder en eventuele hulpstoffen aangepast, waarbij de onderlinge verhoudingen normaliter gelijk worden gehouden 5 als in de vaste composities. De hoeveelheid neoalkanoamide in dergelijke detergentcomposities en in andere antistatische preparaten dient echter zodanig te zijn dat antistatische eigenschappen aan het te behandelen materiaal kunnen worden verleend, wanneer de compositie op de juiste manier wordt toegepast. Een deskundige is in staat de samenstellingen 10 zodanig te modificeren dat produkten met de grootste bruikbaarheid en bevredigende stabiliteit worden verkregen. Evenzo zal de samenstelling worden gewijzigd indien het gewenst is composities te bereiden, die bij het spoelen of in de droger kunnen worden gebruikt. Spoelwatercomposi-ties kunnen soms alleen het neoalkanoamide bevatten, opgelost in een 15 geschikt oplosmiddelmedium of gedispergeerd in een waterig vloeibaar medium, bij voorkeur met behulp van een hydrotroop of andere oppervlakte-actieve component. De hoeveelheid van het antistatische middel is bij voorkeur ongeveer dezelfde als voor de antistatische detergentcomposi-tie, bijvoorbeeld 5-12%, hoewel minder zou kunnen worden gebruikt, omdat 20 het antistatische middel bij afwezigheid van het detergent en de builder gewoonlijk meer effectief is. In vloeibare preparaten voor toepassing in het spoelwater is de hoeveelheid oplosmiddel of vloeistof normaliter 30-90%, terwijl de eventuele hoeveelheid oppervlakte-actief materiaal of hydrotroop gewoonlijk 0,1-5% bedraagt. Indien ook quaternair ammonium-25 halogenide aanwezig is, bedraagt de hoeveelheid daarvan bij voorkeur 1 gew.dl quaternaire verbinding op 1/2-10 gew.dln neodecanoamide. Wanneer verder een polyurethan- of cellulosesponsstrip of een textielpapiersub-straat wordt geïmpregneerd met het antistatische middel volgens de uitvinding (gewoonlijk in een hoeveelheid van 10-100% van het gewicht van 30 het substraat), kan een vetachtig materiaal, zoals een monoglyceride of diglyceride van een hoger vetzuur, eveneens aanwezig zijn om de afzetting van het neoalkanoamide op de oppervlakken van de textielvezels te bevorderen. Een geschikt materiaal is kokosnootolievetzuurdiglyceride.

Wanneer het neoalkanoamide volgens de uitvinding op wasgoed 35 wordt aangebracht tijdens het wassen of spoelen door adsorptie daarvan aan het wasgoed in het waswater of spoelwater, dient de concentratie · * -t

· ... ... J

-11- van de detergentcompositie of het spoelpreparaat in het water voldoende te zijn om het gewassen goed, bijvoorbeeld weefsels van polyester of mengsels van polyester en katoen, antistatische eigenschappen te verlenen. Een doelmatige concentratie van het N-hogere alkylneodecanoamide 5 is normaliter 0,005-0,1%, bij voorkeur 0,01-0,05%. De concentratie van de detergentcompositie of spoelcompositie in het waswater bedraagt normaliter 0,05-0,5%, bij voorkeur 0,08-0,2%. Het was- of spoelwater heeft normaliter een temperatuur tussen 10 en 90°C, bijvoorbeeld tussen 30 en 50°C, waarbij het onderste gedeelte van het wastemperatuurtraject van 10 10-90°C typerend is voor de Amerikaanse huishouding en het bovenste ge deelte van het traject in de Europese huishouding wordt toegepast, in het bijzonder wanneer perboraatbevattende detergentcomposities worden gebruikt (in beide typen van huishoudingen ligt de spoeltemperatuur normaliter in het onderste gedeelte van het traject). In de Amerikaanse 15 huishouding is de normale wastemperatuur gelegen tussen 20 en 60°C en voor "koud-waterwassen" en spoelen ligt het traject dikwijls tussen 20 en 40°C (of lager voor spoelen). De duur van het wassen is normaliter tussen 5 minuten en 1 uur, van welke tijd 2-20 minuten voor het spoelen wordt gebruikt. Het gebruikte water kan zacht of hard zijn en de hard-20 heid kan 0-250 d.p.m. (gemengde calcium- en magnesiumhardheid, als cal-ciumcarbonaat) bedragen. Onder dergelijke was- en/of spöelomstandigheden zijn de neoalkanoamiden volgens de uitvinding voldoende effectief om door het wasgoed, in het bijzonder van synthetische organische polymeren, zoals polyesters, te worden geadsorbeerd in voldoende hoeveelheid om het 25 polymeer antistatisch te maken en daarbij de statische ladingen te verminderen, die anders zouden kunnen accumuleren op het polymeer tijdens het drogen in de machine (tuimelen) of door op het polymeeroppervlak inwerkende wrijvingskrachten, bijvoorbeeld door wrijving tegen andere materialen. Wanneer het gewassen goed in de droger wordt behandeld met sub-30 straatmaterialen, waarop het neoalkanoamidè volgens de uitvinding of een mengsel daarvan met quatemair ammoniumzout is afgezet, blijkt het aldus gedroogde wasgoed een verminderde neiging tot het accumuleren van statische ladingen te vertonen.

Hoewel elk van de methoden voor het aanbrengen van de neoalkano-35 amiden volgens de uitvinding op het te behandelen materiaal kan worden toegepast, waarbij goede antistatische eigenschappen op het behandelde -12- materiaal worden overgebracht, kunnen volgens de uitvinding ook een aantal manieren van aanbrengen worden toegepast, zoals wassen, spoelen en drogen, waarvan sommige of alle in tegenwoordigheid van het antista-tische middel worden uitgevoerd. Wasgoed kan ook worden geborsteld of 5 besproeid met het antistatische middel in oplossing of dispersie; andere materialen, zoals tapijt, kunnen op analoge wijze worden behandeld.

Een bijzonder voordeel van de onderhavige produkten is hun verenigbaarheid met anionogene detergentia in detergentcomposities en waswaters, waarin antistatische hoeveelheden quaternaire ammoniumzouten dikwijls 10 een ongewenst effect op de detersieve werking van de anionogene detergentia hebben en nadelige reacties veroorzaken, die dikwijls resulteren in bevlekking van het wasgoed of andere te wassen voorwerpen met de reactieprodukten.

De infrarood-absorptiespectra van een aantal representatieve 15 N-hogere alkyl- of alkenylneoalkanoamiden zijn afgebeeld in de tekening, waarin: fig. 1 een dergelijk absorptiespectrum voor N-ta31ow-alkylneode-canoamide voorstelt; fig. 2 een dergelijk spectrum voor N-coco-alkylneodecanoamide 20 voorstelt; fig. 3 een dergelijk spectrum voor N-hexadecylneodecanoamide voorstelt; en fig. 4 een dergelijk spectrum voor N-oleylneodecanoamide voorstelt.

25 De uitvinding wordt toegelicht aan de hand van de volgende voor beelden, die de uitvinding niet beperken. Tenzij anders is vermeld hebben alle delen betrekking op het gewicht.

VOORBEELD I

In een van een magnetische roerder, een verwarmingsmantel, een 30 ijscondensor, een stikstofinlaat en een daarmee verbonden stikstofbron (om de reactie af te dekken) voorziene glazen 3-halskolf van 1 liter werd 181 g Arman CD coco-alkylamine tot reactie gebracht met 142 g neodecaan-zuur (eerste kwaliteit, 95,2% zuiver). Voor de reactie was de lucht uit de kolf gespoeld en vervangen door een stikstofatmosfeer, die tijdens 35 de reactie onder atmosferische druk werd gehandhaafd. De reactie werd uitgevoerd bij 300°C (het temperatuurtrajeet voor deze en de andere condensatiereacties is 180-320°C) en werd gevolgd door waarneming van de -13- hoeveelheid water, die uit de condensor werd verzameld. Na 7 uur werd de 3 reactie nagenoeg voltooid geacht (er was 8 cm water verzameld) en werd de kolf uit de verwarmingsmante1 verwijderd. Na gedurende een lang weekend (ongeveer 90 uur) staan bij kamertemperatuur werd de kolfinhoud 5 overgebracht in een scheitrechter van 1 liter en daarin achtereenvolgens gewassen met a) een oplossing van water, ethanol en HC1 50:44:6, b) een oplossing van water en ethanol 56:44, c) 5%'s waterig NaOH en d) gedestilleerd water tot neutrale reactie. Na het wassen werd de overmaat water verwijderd en werd het gewassen produkt in een roterende vacuüm-10 verdamper gedroogd, waarbij 273 g produkt werd verkregen.

Het produkt is een lichtgekleurde olie (Gardner No. 2) met een smeltpunt van minder dan 0°C en een brekingsindex (N^ 20°C) van 1,4626. Het infrarood-absorptiespectrum van het N-coco-alkylneodecanoamide is weergegeven in fig. 1. Daarin zijn bij ongeveer 3350 cm1 en 1633 cm 1 15 sterke absorptiebanden aanwezig, die wijzen op de aanwezigheid in de verbinding van respectievelijk een secundaire amidegroep (N-H) en een secundair amidecarboxyl (C=0), en dat bij 720 cm ^ een zwakke absorptie-band aanwezig is, die wijst op de aanwezigheid van een lange alkylketen. Het nucleaire magnetische resonantiespectrum bleek consistent te zijn 20 met de verwachte structuur. Een piek in het protonspectrum voor NH is aanwezig bij 5,7 d.p.m.

Wanneer in plaats van een stikstofatmosfeer kooldioxyde, argon of een ander inert gas wordt gebruikt of wanneer vacuüm wordt toegepast (bij voorkeur minder dan 25 cmHg), wordt in een soortgelijke goede op-25 brengst een goed, licht gekleurd produkt met nagenoeg dezelfde fysische eigenschappen verkregen. Bij toepassing van vacuüm is het dikwijls gewenst de reactietemperatuur overeenkomstig te verlagen (gewoonlijk ongeveer 10-30°C) teneinde mogelijk verlies van reactiecomponenten en/of produkt te voorkomen. Wanneer boven het reactiemengsel geen geschikte 30 inerte gasatmosfeer, maar bijvoorbeeld lucht aanwezig is, is het verkregen N-coco-alkylneodecanoamide donkerder van kleur, waardoor het ongeschikt kan zijn voor opname in een detergentcompositie, die bedoeld is om antistatische eigenschappen aan gewassen wasgoed te verlenen.

Een andere methode voor de bereiding van N-coco-alkylneodecano-35 amide is de reactie van een mol neodecanoylchloride, dat langzaam in de loop van ongeveer 1 uur wordt toegevoegd aan 1 mol coco-alkylamine, op- 3 -14- gelost in 700 cm diëthylether, en 1 mol triethylamine (dat dient om HC1 te binden). Het coco-alkylamine bevindt zich in een driehalskolf van 1 liter, die voorzien is van een condensor met een Drierite-buis, een thermometer, een Chesapeake-roerder en een druppeltrechter, en de kolf 5 wordt gekoeld in een ijsbad.

Nadat de toevoeging van het neodecanoylchloride is voltooid wordt het ijsbad verwijderd en laat men het reactiemengsel op kamertemperatuur komen, waarna het nog 1 uur wordt geroerd. Het wordt dan overgebracht in een scheitrechter van 2 liter en daarin tweemaal gewassen 10 met water, eenmaal met 5%'s waterig zoutzuur en eenmaal met 5%'s waterig natriumhydroxyde, gevolgd door één of meer wassingen met gedestilleerd water totdat het produkt op pH-papier neutraal is. Eventuele achtergebleven ether wordt verwijderd met behulp van een stoombad en het produkt wordt gedroogd in een roterende vacuümverdamper. Het verkregen produkt 15 is waterwit tot lichtgeelbruin van kleur, is zuiver en vertoont de infrarood- en NMR-spectra, hierboven beschreven voor hetzelfde produkt, dat volgens de condensatiemethode is verkregen.

VOORBEELD II

Dezelfde procedure als beschreven in voorbeeld I werd gevolgd,

20 maar de reactiecomponenten waren Armak-talbw-amine (199 g) en neodecaan-zuur (121 g, eerste kwaliteit, 95,2% zuiver). De reactie werd gedurende ongeveer 8 uur onder stikstof bij een temperatuur tussen 240 en 260°C

3 uitgevoerd en in die tijd werd 8 cm water verzameld. De gebruikte wasoplossingen waren dezelfde als in voorbeeld I, maar er werd viermaal 25 gewassen met gedestilleerd water voor het verkrijgen van tallow-alkylneodecanoamide, dat op pH-papier neutraal is. De laatste sporen water en alcohol werden met behulp van een roterende verdamper verwijderd. De opbrengst bedroeg 159 g lichtgekleurd produkt (Cardner-kleur = 2), dat 2,5% van het uitgangsamine en 0,3% van het uitgangszuur bevatte. Het 30 tallow-alkylneodecanoamide had een smeltpunt van 15-17°C en een IR-spec-trum, dat in fig. 2 is weergegeven. Zoals beschreven in voorbeeld I voor het coco-alkylneodecanoamide kan ook het tallow-alkylneodecanoamide worden bereid volgens het zuurchlorideproces onder toepassing van equi-moleculaire hoeveelheden neodecaanzuur en tallow -alkylamine.

35 Hoewel de beschreven condensatiereactie, waarbij de reactiecom ponenten in een kolf onder een inerte atmosfeer worden verhit, gewoon- -e-s ^ ,¾ ^ λ · ·' 4 V v ' .

-15- lijjc 5-8 uur duurt bij een temperatuur tussen 180 en 320°C, kunnen ook langere reactietijden/ gewoonlijk bij lagere temperaturen, of kortere reactietijden, soms bij hogere temperaturen, worden toegepast. Als apparatuur voor dergelijke snellere reacties kan een dunne filmreactor of 5 vergelijkbare apparatuur worden gebruikt.

VOORBEELD III

N-taHow-alkylneopentanoamide wordt bereid door reactie van 51 g neopentaanzuur (in de handel gebracht door Exxon Chemical Americas) met 134 g tallow-amine-TD (verkregen van Armak Chemical Company). De reactie 3

10 wordt uitgevoerd in een driehalskolf van 500 cm , voorzien van een magnetische roerder, een condensor met een Dean-Stark-opvangvat en een stik-stoftoevoer, verbonden met een stikstofbron. De kolf werd op 250°C verhit; na 5 uur werd de warmte uitgeschakeld en werd de kolf gedurende de nacht met rust gelaten. Vervolgens werd het produkt overgebracht in een 15 verwarmde scheitrechter en daarin achtereenvolgens gewassen met een waterige alcoholische zoutzuuroplossing (53% water, 44% ethanol en 3% HC1), een mengsel van water en ethanol (53% water, 47% ethanol), waterige alcoholische natriumhydroxyde-oplossing (53% water, 44% ethanol en 3% NaOH) en viermaal met gedestilleerd water totdat het produkt op pH-papier neu-20 traal reageerde. Het verkregen produkt had een smeltpunt van 38-39°C. VOORBEELD IV

De condensatiereactie, beschreven in de voorbeelden I-III, werd ook toegepast voor het bereiden van N-methylneodecanoamide, N-ethylneo-decanoamide, N-t-butylneodecanoamide, N-octylneodecanoamide, N-myristyl-25 neodecanoamide, N-heXadecylneodecanoamide (of N-palmitylneodecanoamide), N-oleylneodecanoamide, N-gehydrogeneerd taHow-neodecanoamide en N-stearyl-neodecanoamide. Bij al deze reacties werd dezelfde apparatuur gebruikt als beschreven in de voorbeelden I-III, werd een stikstofatmosfeer toegepast, bedroeg de duur van de reactie 5-8 uur en was de reactietempera-30 tuur gelegen tussen 180 en 300°C. Voor de normaliter vaste produkten werd het wassen uitgevoerd in een verwarmde scheitrechter en met verwarmde wasvloeistoffen.

Het N-octylneodecanoamide en het N-oleylneodecanoamide zijn beide olieachtige materialen, evenals het N-taHow-alkylneodecanoamide en N-coco-35 alkylneodecanoamide, en vertonen een betere adsorptie aan weefsels of vezelige materialen dan de andere laag smeltende neodecanoamiden, die Λ -16- bereid werden, waardoor zij beter kunnen functioneren als antistatische middelen en bruikbaar zijn voor opname in detergentcomposities voor het verlenen van antistatische activiteit aan gewassen wasgoed. In tabel A zijn de smeltpunten van de verkregen produkten vermeld, alsmede de bre-5 kingsindices voor sommige beneden 0°C smeltende produkten.

TABEL A

Alk(en)ylgroep Smeltpunt (°C) Brekingsindex (in N-alk(en)yl- (ND 20°C) neodecanoamide) _ _ 10 Methyl < 0 1,4554

Ethyl < 0 1,4554 t-Butyl < 0

Octyl < 0 1,4596

Myristyl < Ö 1,4612 15 Palmityl 37-38

Oleyl 5-6

Stearyl 35-40

Gehydrogeneerd tallow 45-49

Zoals beschreven in dit voorbeeld en in de voorbeelden I en II 20 kan de alkyl- of alkenylgroep van de N-alkyl- of alkenylneodecanoamiden volgens de uitvinding binnen het traject van 8-20 koolstofatomen worden gevarieerd, maar ook kan het neoalkaanzuurgedeelte van de onderhavige amiden worden gewijzigd. Zo kunnen de condensatie- en zuurchloridereac-ties van dit voorbeeld en voorbeelden I-III worden uitgevoerd met in 25 plaats van het neodecaanzuur van dit voorbeeld en voorbeelden I en II en het neopentaanzuur van voorbeeld III andere neoalkaanzuren met 5-16 koolstof atomen, zoals neoheptaanzuur, neononaanzuur, neododecaanzuur, neo-tridecaanzuur en neotetradecaanzuur. De produkten volgens de uitvinding, bereid door de beschreven reacties, in het bijzonder de condensatiereac-30 tie, uitgevoerd onder een inert gasatmosfeer en uitwassen van het pro-dukt met zure wasvloeistof, basische wasvloeistof en gedestilleerd water tot neutraliteit van het produkt, zijn amiden met antistatische eigenschappen, waardoor z£j bruikbaar zijn voor de behandeling van wasgoed teneinde het statische kleven daarvan na het drogen in de drooginrich- - - rs • \ / „ ^ W y ·" i

- B

-17- ting te verminderen of te voorkomen. Bijzondere voorkeur verdienen de olieachtige amiden, zoals die waarin de alkyl- of alkenylgroep octyl, myristyl, oleyl of coco-alkyl is. De taUow-alkylneodecanoamiden en -neo-pentanoamiden zijn echter eveneens nuttige antistatische middelen en 5 bezitten bovendien weefselverzachtende eigenschappen, in het bijzonder indien toegepast tezamen met bentoniet.

VOORBEELD V

Component %

Natrium-lineair tridecylbenzeensulfonaat 13,4 10 Natriumtripolyfosfaat 24,0

Natriumsilicaat (Na^OiSiO^ =1:2,4 6,3

Natriumcarbonaat 4,5

Borax 1*0

Fluorescerende heldêrmakende middelen 0,3 15 Methylcellulose 0,5

Natriumcarboxymethylcellulose 0,2

Natriumsulfaat 49,6

Parfum 0*2 100,0

Een gesproeidroogde detergentcompositie met de hierboven vermelde 20 samenstelling wordt bereid door sproeidrogen van een waterig mengsel met een vaste-stofgehalte van 60% in een conventionele tegenstroomsproei-droogtoren onder vorming van gesproeidroogde detergentkorrels, die geen parfum bevatten, welke korrels vervolgens worden geparfumeerd door op hun oppervlak de genoemde hoeveelheid vloeibaar parfum te sproeien. Het 25 produkt wordt gezeefd en de fractie met een deeltjesgrootte van 0,15-2 mm wordt gewonnen. Vervolgens worden gewenste hoeveelheden van olieachtige neodecanoamiden en N-taÜow-alkylneopentanoamide op de korrels van de detergentcompositie versproeid, waardoor antistatische detergent-composities worden verkregen. Het neoalkanoamide kan echter ook worden 30 toegevoegd aan het waswater en wordt soms bij voorkeur toegevoegd aan het spoelwater. De effecten van de antistatische materialen worden geëvalueerd door het wassen van proefweefsels in Whirlpool-wasmachines (bovenladers), gevolgd door drogen in elektrische automatische kleding-drogers, waarna zij worden beproefd op accumulatie van statische lading.

--r ’ -18-

In de wasmachine wordt een ballastvulling geladen tezamen met de proefdoe-kenenmet vuilverwijdering-indicerende doeken, die tevens aanwezig zijn om een mogelijk negatief effect van het antistatische middel op de vuil-verwijderende eigenschappen van de detergentcompositie te controleren.

5 De ballastvulling (2,25 kg) bestaat voor 1/3 uit katoenen badstofdoeken, voor 1/3 uit katoen-batistdoeken (35,6 x 38,1 cm) en voor 1/3 uit doeken van 65% Dacron en 35% katoen (35,6 x 38,1 cm zonder duurzaam persappret). De proef doeken, gebruikt voor meting van het antistatisch effect meten 35.6 x 38,1 cm en omvatten één van elk van de volgende materialen: 10 dubbele Dacron-keper, 65% Dacron: 35% katoen met permantent persappret, blauw 65% Dacron: 35% katoen met permanent persappret, Banion, acetaat-jersey en nylon-tricot. De vuilverwijdering-indicerende doeken meten 7.6 x 15,2 cm. Met de ballastvulling zijn vier stuks van elk type aanwezig. De'vijf verschillende typen van zulke doeken zijn Test Fabrics Inc.

15 vuil op nylon, Test Fabrics Inc. vuil op katoen, Piscataway (New Jersey) klei op katoen, Piscataway klei op 65% Dacron: 35% katoendoek en EMPA 101 olieachtig vuil op 65% Dacron: 35% katoendoek.

Na grondige reiniging van de wasmachines en de drogers met gedenatureerde alcohol 3A, gevolgd door drogen aan de lucht, wordt de was-20 machine ingesteld voor een wasduur van 14 minuten met 65 liter water bij 49°G. Bij deze "hete" was wordt de normale machinecyclus toegepast, waaronder een koude spoeling met leidingwater. De detergentcompositie, die het antistatische middel bevat, wordt aan het waswater toegevoegd nadat de machine is gevuld; nadat de machine ongeveer 10 seconden heeft gedraaid 25 worden de ballastvulling en de diverse proefdoeken en vuil-verwijdering-indicerende doeken afzonderlijk toegevoegd terwijl de machine draait. Vervolgens worden de diverse weefsels verwijderd en in de elektrische droger gebracht, waar zij gedurende 2 uur worden gedroogd. De proefdoeken en twee badstofdoeken uit de ballast worden dan nog 10 minuten extra ge-30 droogd en de proefdoeken worden dan geëvalueerd op statische lading. Voordat de statische lading met behulp van instrumenten wordt gemeten worden de proefdoeken gedurende een nacht in een kamer met lage vochtigheid (25% relatief vochtgehalte) gehangen. De Blue 65 Dacron: 35% katoendoek kan worden onderzocht op vlekvorming en van de vuilverwijdering-in-35 dicerende doeken kunnen de reflectie-(Rd) waarden met behulp van een reflectometer worden bepaald. Ook kunnen de katoenen badstofdoeken uit - - - - ··’ \ ··» -19- de ballast worden geëvalueerd op zachtheid. Ter bepaling van de statische lading van het gemiddelde proefmateriaal na het wassen met de detergent-compositie, die het antistatische middel bevat, worden alle proefdoeken op een gecontroleerde wijze en onder gecontroleerde omstandigheden met 5 wol gewreven bij een relatieve vochtigheid tussen 25 en 30%, waarna de elektrostatische ladingen op de doeken worden gemeten en de gemeten waarden voor elk materiaal worden gemiddeld, waarna de gemiddelden voor de materialen andermaal worden gemiddeld, zodat een index wordt verkregen. Gevonden werd dat verschillen van zo weinig als 6 indexeenheden (in kilo-10 volt) significant zijn, hetgeen wil zeggen dat de gebruiker het verschil in statisch kleven van gewassen materialen, waarvan de statische indices slechts zes eenheden verschillen, zal opmerken.

In de volgende tabel zijn de statische indices vermeld voor detergentcomposities van dit voorbeeld, die in een hoeveelheid van 15 100 g per lading (ongeveer 0,155%, berekend op het waswater) aan de was machine worden toegevoegd. De additionele gewichten van het gebruikte neodecanoamide (0 g, 3 g, 5 g en 10 g) zijn in de tabel vermeld. Het N-alkyl- of alkenylneoalkanoamide wordt op de detergentkorrels versproeid in de vorm van vloeistoffen bij kamertemperatuur of bij verhoogde tempe-20 ratuur, maar kunnen ook worden toegepast in oplosmiddelen en kunnen met het detergent worden gemengd als een poeder, op zichzelf of met een drager. In gevallen waarin een aantal bepalingen werd gedaan, zijn gemiddelden vermeld.

25 ~· * Λ * ' -20-

TABEL B

Alk(en)yl van 0 g/was 3 g/was 5 g/was 10 g/was N-alkenyl- (controle) neodecanoamide _ _ _ _ 5 Methyl 38 - 43

Ethyl 33 - 37 40 t-Butyl - - 41

Octyl 41 - 26 7

Coco-alkyl (eerste 10 kwaliteit neodecaan- 42 26 14 5 zuur)

Coco-alkyl (tech- 45 19 11 nisch neodecaanzuur)

Myristyl 31 - 11 15 Palmityl 43 - - 26

Tallow-alkyl 41 21 16

Oleyl - 32 17 10

Stearyl 28

Gehydrogeneerd 20 tallow-alkyl

Alk(en)yl (van N-alk(en)ylneopenta-noamide_

Tallow-alkyl 46 - - 20 25 Wanneer deskundige beoordelaars van weefseleigenschappen de gewas sen proefweefsels onderzoeken op statische kleving constateren zij geen verbetering voor het N-methylneodecanoamide, N-ethylneodecanoamide en N-t-butylneodecanoanu.de, maar aanmerkelijke verbeteringen voor alle andere in tabel B vermelde neodecanoamiden bij de verschillende concen-30 traties, die zijn aangegeven.

De reflectometermetingen van de vuilverwijdering-indicerende doeken toonden geen nadelige effecten van de beproefde antistatische middelen op de vuilverwijdering. Ook was het blauwe doek niet in kleur verminderd, gevlekt of op andere wijze in ongewenste mate van uiterlijk 35 veranderd, vergeleken met een controlemonster.

^ ^ ^ ^ / jT\ . " f -21-

Bij beproeving van de andere neoalkanoamiden volgens de uitvinding op soortgelijke wijze blijkt dat ook zij gewenste antistatische eigenschappen aan gewassen wasgoed verlenen. Evenzo worden soortgelijke resultaten verkregen wanneer andere detergentcomposities worden gebruikt, 5 zoals fosfaatvrije detergentcomposities, die zeoliet-builder bevatten, en niet-ionogene detergentcomposities met of zonder fosfaatbuilder en met of zonder zeolietbuilder. Behalve de korrelvormige detergentcomposities kunnen ook vloeibare detergentcomposities worden gebruikt, waarin het neodecanoamide kan zijn opgelost en/of gedispergeerd, of waarmee het Γ0Γ aan het waswater in een wasmachine kan worden toegevoegd. Een dergelijk preparaat bevat bijvoorbeeld 16% Neodol 25-7 (condensatieprodukt van 1 mol van een vetalcohol net 12-15 koolstofatomen met 7 mol ethyleen-oxyde), 5,5% gedenatureerde alcohol (3A), 3,1% natrium-lineair dodecyl-benzeensulfonaat, 0,2% fluorescerende heldermaker, 3% natriumformiaat, 15 1% (berekend op de actieve bestanddelen) van een vuilverwijdering-bevor- derend middel (Alkaril QCJ), 0,8% enzymen, 0,01% blauwe kleurstof, 0,4% parfum, 10% N-coco-alkylneodecanoamide en 60% water. Het kan gewenst zijn tevens 5-10% van een hydrotroop, zoals natriumbenzeensulfonaat, in de samenstelling op te nemen om het te stabiliseren tegen bezinking van het 20 antistatische middel.

VOORBEELD VI

Bentonietpoeder met een korrelgrootte van ongeveer 0,075 mm wordt op bekende wijze geagglomereerd in een hellend opgestelde trommel, door versproeien van een betrekkelijk verdunde waterige natriumsilicaat-25 oplossing (ongeveer 2%) op vallende poedergordijnen, totdat agglomeraat-korrels met ongeveer de gewenste afmetingen zijn verkregen. De korrels worden gedroogd tot een aanvaardbaar vochtgehalte, bijvoorbeeld ongeveer 11%. Daarna worden de korrels gezeefd tot een gewenste korrelgrootte-traject, zoals 0,25-2 mm. Vervolgens wordt N-tallow-alkylneodecanoamide, 30 dat bij kamertemperatuur een olieachtige vloeistof is, op de oppervlakken van de agglomeraatkorrels versproeid terwijl de korrels worden getuimeld in een hellend opgestelde trommel, waarbij de poreuze bentonietkorrels het neodecanoamide absorberen, zodat het verkregen korrelvormige produkt vrij vloeiend blijft. De hoeveelheid neodecanoamide in het produkt kan ‘35 naar wens worden gevarieerd, maar is bij voorkeur ongeveer 20%.

-%—.···' ·· t -22-

Wanneer 1 gew.dl van het aldus verkregen produkt wordt gemengd met 3 gew.dln van de detergentcompositie van voorbeeld V zonder het neo-alkanoamide) bevat het verkregen mengsel 20% bentoniet en 5% van het neo-alkanoamide. Wasgoed, dat is gewassen met een dergelijke compositie in 5 een concentratie van ongeveer 0,2% in het waswater is opmerkelijk zacht (hetgeen.in het bijzonder van belang is voor katoen) en vertoont niet de hinderlijke statische kleving (van belang voor synthetische weefsels). Het vermogen van de compositie om wasgoed te verzachten is groter dan aan het bentonietgehalte daarvan kan worden toegeschreven, zodat moet worden 10 geconcludeerd dat het N-tallow-alkylneodecanoamide in tegenwoordigheid van bentoniet hetzij de verzachtende activiteit van het bentoniet versterkt, hetzij zelf verzachtende eigenschappen bezit. Analoge bentoniet-neoalkanoamideprodukten, bereid met andere van de beschreven neo-alkano-amiden, vertonen niet het sterk verzachtende effect, dat verkregen wordt 15 met het N-tallow-alkylneodecanoamide, maar zijn nuttig in verband met hun antistatische eigenschappen tezamen met de weefselverzachtende activiteit van het bentoniet.

In plaats van het vloeibare neoalkanoamide te versproeien op de bentoniet-agglomeraatkorrels, kan.het worden versproeid op het fijnver-20 deelde poeder vóór de agglomeratie; het kan dan dienst doen bij de agglomeratie van het bentoniet. Van de neoalkanoamiden, dié bij kamertemperatuur vast zijn, kunnen poedervormige mengsels met bentonietpoeder worden gemaakt. Ook kunnen zulke materialen door warmte of met behulp van oplosmiddelen vloeibaar worden gemaakt en in die toestand op bentonietagglo-25 meraten of -poeder worden aangebracht.

In plaats van de bentoniet-neoalkanoamidecompositie te gebruiken als toevoegsel voor een detergentcompositie om het verzachtend en anti-statisch te maken, kan de compositie worden gebruikt voor het behandelen van reeds gewassen materiaal, bijvoorbeeld in spoelwater. Het neoalkano-30 amide, zoals N-coco-alkylneodecanoamide, N-myristylneodecanoamide, N-oleylneodecanoamide of N-octylneodecanoamide, kan aan het waswater, spoelwater of ander waterig behandelingsmedium wordt toegevoegd in voldoende concentratie, normaliter tussen 0,005 en 0,1%, om antistatische eigenschappen aan vezelige materialen te verlenen. In dergelijke geval-35 len zal het vezelige materiaal of wasgoed normaliter machinaal worden gedroogd, bijvoorbeeld in een automatische tuimeldroger. Het is bekend r; · ’ /

Co.-. - f -23- dat het drogen van het wasgoed, terwijl het wordt bewogen, de ontwikkeling van statische ladingen op het wasgoed bevordert, welke ontwikkeling wordt geinhibiteerd door behandeling met een neoalkanoamide volgens de uitvinding.

5 Hoewel een bevredigende antistatische werking wordt verkregen wanneer de onderhavige neoalkanoamiden worden toegepast in of met builderbevattende wasgoeddetergentcomposities en weefselverzachting wordt bereikt door combinatie van N-tallow-alkylneoalkanoamide en bentoniet in of met detergentcomposities, wordt een betere antistatische werking ver-10 kregen en worden met combinaties van tallow-alkylneodecanoamide met bentoniet betere verzachtende effecten bereikt, wanneer zij worden toegepast tijdens het spoelen in plaats van tijdens het wassen.

Als toevoegsels voor de wascyclus kunnen produkten van diverse typen worden bereid, in de vorm van korrels, pasta, gel, vloeistof en 15 vaste tabletten, waarbij het korrelvormige materiaal dikwijls bij voorkeur een anorganisch builderzout, natriumsulfaat, geagglomereerd bentoniet en parfum, alsmede neoalkanoamide, bij voorkeur coco-alkylneodeca-noamide of tallow-alkylneodecanoamide. Een geschikt recept voor een dergelijk korrelvormig produkt bevat 66,8% gesproeidroogde korrels, verkre-20 gen door sproeidrogen tot een vochtgehalte van ongeveer 8% van een mengsel, bevattende 34,2 dln water, 1,4 dl fluorescerende heldermaker, 1 dl magnesiumsulfaatmonohydraat, 0,4 dl polyacrylaat, 32 dln zeoliet 4A, 2,5 dln wit montmorilloniet (of bentoniet), 17 dln natriumbicarbonaat (waarvan tijdens het sproeidrogen de helft wordt omgezet in natriumcarbonaat), 25 11,5 dln soda, 21 dln N-coco-alkylneodecanoamide of M-tallow-alkylneode- canoamide, 0,2 dl parfum en 12 dln geagglomereerd bentoniet (met een korrelgrootte van 0,25-2 mm).

Behalve de basismaterialen, die voor het aanbrengen van het neoalkanoamide zijn vermeld, kunnen ook andere dragers worden gebruikt, 30 zoals Microcel C (synthetisch calciumsilicaat), natriumsulfaat, soda of borax. Ook kan het neoalkanoamide worden opgelost of gedispergeerd in een waterig, alcoholisch of ander geschikt oplosmiddelmedium en op zichzelf of tezamen met een of meer hulpstoffen worden aangebracht. In sommige gevallen kan het gewenst zijn een normaliter vloeibaar neoalkano-35 amide te versproeien op oppervlakken, die antistatisch moeten worden gemaakt.

* t -24-

Een vloeibaar preparaat voor toevoeging aan het spoelwater om het gewassen wasgoed antistatisch te maken, kan 91 dln gedestilleerd water, 1 dl parfum, 0,3 dl van een niet-ionogeen detergent (bij voorkeur Neodol 25-7), 2 dln isopropanol en 5,7 dln N-coco-alkylneodecano-5 amide, N-tallow-alkylneodecanoaird.de of een ander geschikt neoalkanoamide volgens de uitvinding bevatten.

VOORBEELD VII

Een non-woven kunstzijdevel wordt geïmpregneerd met ongeveer 1,5 maal zijn gewicht aan kokosnootolievetzurendiglyceride, ongeveer de 10 helft van zijn gewicht aan N-coco-alkylneodecanoamide (of N-tallow-alkyl-neodecanoamide of een ander geschikt neoalkanoamide) en een gewenste hoeveelheid (0,5%) parfum. Dit produkt is geschikt als antistatisch vel om te worden toegevoegd aan een wasgoeddroger, waarbij de hoeveelheid van het vel zodanig is, dat ongeveer 10 g van het neoalkanoamide aanwezig is 15 voor elke 2,25-4,5 kg wasgoed (droge basis).

Ook kan het neoalkanoamide op het wasgoed in de tuimeldroger worden aangebracht met behulp van andere mechanismen, waaronder het uitpersen van een spons of het sproeien of druppelen van vloeibaar neoalkanoamide op het tuimelende wasgoed in de automatische droger.

20 In de bovenstaande beschrijving en voorbeelden kunnen mengsels van de neoalkanoamiden volgens de uitvinding worden toegepast, gewoonlijk met zodanige aanpassing van de samenstelling dat de meest bevredigende antistatische werking wordt verkregen. Ook kunnen de omstandigheden en hoeveelheden van het aanbrengen worden aangepast ter verkrijging van de 25 gewenste resultaten in bijzondere omstandigheden.

Claims (20)

1. N-hoger alkyl- of alkenyIneoalkanoamiden, waarin het neoalkaan-zuurgedeeite van het molecuul 5-16 koolstofatomen bevat.

2. Neoalkanoamiden volgens conclusie 1, waarin de hogere alkyl-groepen 8-20 koolstofatomen bevatten.

3. Neodecanoand.de volgens conclusie 2, met het kenmerk, dat de hogere alkyl- of alkenylgroepen gemiddeld 12-18 koolstofatomen bevatten.

4. Neodecanoand.de volgens conclusie 3, met het kenmerk, dat de hogere alkylgroep een lineaire groep is.

5. Neodecanoamide volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat de 10 hogere alkylgroep een coco-alkylgroep is.

6. Neodecanoamide volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat de hogere alkylgroep tallow-alkyl is.

7. Neodecanoamide volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat de hogere alkylgroep gehydrogeneerd tallow-alkyl is. 15

8. N-myristylneodecanoamide volgens conclusie 3.

9. N-palmitylneodecanoamide volgens conclusie 3.

10. N-oleylneodecanoamide volgens conclusie 2.

11. N-tallow-alkylneapentanoand.de volgens conclusie 2.

12. Werkwijze voor de bereiding van N-hoger alkyl- of alkeny lneoalkano-20 amide als een lichtgekleurde olie, met. het kenmerk, dat een hoger alkyΙοί alkenylamine bij verhoogde temperatuur onder een inert gas of stik-stofatmosfeer of onder vacuüm tot reactie wordt gebracht met een neoalkaan-zuur met 5-16 koolstofatomen, gevolgd door afscheiding van het produkt van onzuiverheden, bij produkten en onomgezet amine en neoalkaanzuur.

13. Detergentcompositie, bevattende een detersieve hoeveelheid van een synthetisch organisch detergent en een antistatische eigenschappen aan wasgoed tijdens het wassen verlenende hoeveelheid van een N-hogere alkyl- of alkenylneoalkanoamide, waarin de hogere alkyl- of alkenylgroep 8-20 koolstofatomen bevat en het neoalkaanzuurgedeelte van het molecuul 30 5-16 koolstofatomen bevat.

14. Detergentcompositie volgens conclusie 13, in korrelvorm en bevattende 5-35% synthetisch organisch detergent van het sulfaat- en/of sulfonaattype, 10-85% builder voor een dergelijk synthetisch organisch detergent, 1-20% N-hoger alkylneodecanoamide, 2-20% vocht en waarin de * t -26- eventuele rest bestaat uit een of meer vulstoffen en/of hulpstoffen, waarbij de korrels van de detergentcompositie afmetingen tussen 0,1 en 2 mm hebben.

15. Detergentcompositie volgens conclusie 14, waarin de builder 5 wordt gekozen uit polyfosfaten, carbonaten, bicarbonaten, sequicarbo-naten, silicaten, sesquisilicaten, citraten, nitrilotriacetaten, poly-acetaalcarboxylaten, zeolieten en mengsels daarvan, het synthetische organische detergent wordt gekozen uit lineaire hogere alkylbenzeensul-fonaten, vertakte hogere alkylbenzeensulfonaten, hogere vetalcoholsul-10 faten, alkeensulfonaten, paraffinesulfonaten, monoglyceridesulfaten, hogere vetalcoholethoxylaatsulfaten, hogere vetzuursulfoesters van iso-thionzuur, hogere vetacylsarcosiden, en acyl- en sulfo-amiden van N-methyltaurine, waarbij de hogere alkylgroep van het alkylneodecanoamide gemiddeld 12-18 koolstofatomen bevat en de hoeveelheid N-hoger alkyl-15 neodecanoamide in de detergentcompositie 7-10% bedraagt.

16. Detergentcompositie volgens conclusie 14, die verbeterde weefsel-verzachtende eigenschappen bezit in vergelijking met zulke eigenschappen, die aan het aanwezige bentoniet kunnen worden toegeschreven, door de aanwezigheid van N-tallow-alkylneodecanoamide daarin, waarin N-hoger alkyl- 20 neodecanoamide N-tallow-alkylneodecanoamide is, dat in de detergentcompositie is gedispergeerd in een grotere hoeveelheid bentoniet en is gemengd met andere componenten van de detergentcompositie, die de vorm heeft van gesproeidroogde korrels.

17. Werkwijze voor het wassen van wasgoed en tegelijkertijd verlagen 25 van zijn capaciteit om een elektrostatische lading te genereren en/of te behouden, met het kenmerk, dat het wasgoed wordt gewassen in een waterig medium, dat een detersieve hoeveelheid van een detergentcompositie en een antistatische hoeveelheid van een N-hoger alkyl- of alkenylneoalkano-amide antistatisch middel bevat, waarin het hogere alkyl- of alkenyl 30 8-20 koolstofatomen bevat en het neoalkaanzuurgedeelte van het molecuul 5-16 koolstofatomen bevat, waarna het wasgoed wordt gespoeld en gedroogd.

18. Werkwijze volgens conclusie 17, met het kenmerk, dat de detersieve hoeveelheid van de detergentcompositie in het waterige medium 0,05-0,5% bedraagt, als antistatisch middel N-hoger alkylneodecanoamide 35 wordt gebruikt en de antistatische hoeveelheid N-hoger alkylneodecanoamide 0,005-0,1% bedraagt. 7 1 -/ y Ψ -27-

19. Werkwijze voor het behandelen van wasgoed ter vermindering van zijn capaciteit om een elektrostatische lading te genereren en/of te behouden, met het kenmerk, dat het wasgoed wordt gewassen in een waswater, dat een detersieve hoeveelheid van een detergentcompositie bevat, 5 en het wasgoed wordt gespoeld met spoelwater dat een antistatische hoeveelheid van een N-hoger alkyl- of alkenylneoalkanoamide antistatisch middel bevat, waarin de hogere alkylgroep 8-20 koolstofatomen en het neoalkaanzuurgedeelte van het molecuul 5-16 koolstofatomen bevat, en het wasgoed vervolgens wordt gedroogd.

20. Werkwijze volgens conclusie 19, met het kenmerk, dat de anti statische hoeveelheid N-hoger alkylneodecanoamide in het spoelwater 0,005-0,1% bedraagt. w. - * « V JR 1 R-C-COOH RH _2_ R' ' H R-C-CON-R'" R" 3_ CH, I J CH,-C-COOH J I ch3 1 ' Λ -1 j / ' - -J W