Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia dwu/hydroksyfenylo/alkanów o wzorze 3, w którym R1 i R2 kazde oznaczaja atomy wodoru, lub nizsze grupy alkilowe, cykloalkilowe, a Ar i Ar* oznaczaja grupy fenylowe. Szczególnie cen¬ nymi zwiazkami z tej grupy sa 2,2-dwu/4-hydro- ksyfenylo/propan (Bisphenol A) i 4,4'-dwuhydro- ksyfenylometan (Bisphenol F), stanowiace mate¬ rialy wyjsciowe do produkcji róznych zywic, np. epoksydowych.Wytwarzanie dwu/hydroksyfenylo/alkanów sta¬ nowi przedmiot zakrojonych na szeroka skale prac badawczych. Najwiecej uwagi poswiecono wytwa¬ rzaniu 2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/propanu na dro¬ dze reakcji fenolu z acetonem w obecnosci kwaso¬ wego czynnika kondensujacego, np. chlorowodoru, korzystnie w obecnosci katalizatora wspomagaja¬ cego, takiego jak sierkowodór, merkaptan mety¬ lowy, kwas P-tiolopropionowy itp. Szczególowy opis dotychczasowego stanu tej dziedziny chemii mozna znalezc przykladowo w brytyjskich opisach paten¬ towych nr 735215, 735216, 785079.Reakcje miedzy fenolem i acetonem zwykle prze¬ prowadza sie systemem ciaglym, stosujac duzy nadmiar fenolu w stosunku do acetonu, np. 15 moli fenolu na mol acetonu. Reakcje przeprowadza sie w temperaturze 20—85°C, korzystnie 45—65°C, pod cisnieniem od atmosferycznego do okolo 10 atmos¬ fer, przy uzyciu rozpuszczalników.Reakcje przeprowadza sie w obecnosci kwaso- wych czynników kondensujacych, takich jak chlo¬ rowcowodoru, np. chlorowodór, korzystnie bezwod¬ ny, kwas siarkowy, kwas Lewisa lub kwasna zy¬ wica kationitrowa. Dla przyspieszenia kondensacji czesto stosuje sie zwiazki siarkowe, czasami zwia¬ zane z odpowiednia kwasna zywica kationitowa.Dla przeróbki surowego produktu reakcji zapro¬ ponowano wiele technologii, a niektóre z nich za¬ stosowano na skale przemyslowa. Przykladowo, po odpedzeniu wiekszosci nadmairu fenolu, produkt odzyskuje sie z mieszaniny reakcyjnej . czasami w postaci jego adduktu z fenolem lub krezolem, w drodze stracania, przemywania, rekrystalizacji lub inna odpowiednia technika.Przedstawiono liczne inne propozycje, w których stosuje sie zwiazki inne niz aceton. Przykladowo, opisano uzycie propanu i propadienu (brytyjski pa¬ tent nr 974982). Mozliwe jest równiez zastapienie acetonu chloropropylenem. Wymienione wyzej pro¬ pozycje nalezy uwazac za alternatywy o malym znaczeniu lub bez znaczenia przemyslowego.Klasyczny sposób wytwarzania 2,2-dwu/4-hydro- ksyfenylo/-propanu, wysoce ekonomiczny, w ciagu wielu lat stosowania zostal doprowadzony do du¬ zej wydajnosci. Jednak nawet w tym stanie wyka¬ zuje on liczne wady, nieodlacznie zwiazane z sama reakcja chemiczna.Przykladowo, uzycie merkaptanu lub innego za¬ wierajacego siarke zwiazku, które jako takie jest atrakcyjnym sposobem przyspieszenia reakcji, au- 97 49997 499 4 tomatycznie powoduje, ze produkt zawiera pewna, ograniczona ilosc siarki, bardzo trudnej do usunie¬ cia. Wytwarzanie poliweglanów wymaga stosowa¬ nia bezsiarkowego 2,2-dwu/4-hydróksyfenylo/propa- nu. W przypadku uzycia lotnych siarczkowych ka¬ talizatorów wspomagajacych, nalezy wziac pod uwage mozliwosc zanieczyszczenia srodowiska, zwlaszcza gdy reakcje przeprowadza sie na duza skale przemyslowa. Mozliwe jest oczywiscie pomi¬ niecie zastosowania zwiazków siarkowych, lecz al¬ ternatywny sposób wytwarzania 2,2-dwu/-4-hydro- ksyfenylo/propanu wymaga stosowania HC1 pod cisnieniem przewyzszajacym atmosferyczne, co nie jest korzystne.W reakcji fenolu z acetonem nastepuje wydzie¬ lenie wody, co stwarza problem ochrony przed ko¬ rozja, której intensywnosc jest znaczna z powodu uzycia w duzych ilosciach kwasu solnego, zwlaszcza w przypadku prowadzenia procesu bez uzycia zwiazków siarkowych. Jednym z najwiekszych problemów w przemyslowym wytwarzaniu 2,2- -dwu/4-hydroksyfenylo/propanu jest przeróbka pow¬ stajacego wodnego roztworu kwasu solnego. Dla zabezpieczenia otoczenia przed zanieczyszczeniem konieczna jest nieproporcjonalnie duza instalacja przerabiajaca odpady. To samo dotyczy zastosowa¬ nia lotnych siarczkowych katalizatorów wspomaga¬ jacych.Dalsza wada klasycznego procesu jest wysoce nie¬ korzystny stosunek fenolu do acetonu, który zwyk¬ le wynosi, w molach, powyzej 10 : 1, a czasami 15 : 1.Tak wiec z produktu nalezy wydzielic do 13 moli fenolu i zawrócic do reaktora.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze dwu/hydroksyfe- nylo/alkany, a zwlaszcza 2,2-dwu/4-hydroksyfeny- lo/propan mozna otrzymac sposobem prawie cal¬ kowicie pozbawionym wyzej wymienionych wad.Sposób wytwarzania zwiazków o wzorze 3, w którym R1 i R2 oraz Ar i Ar' maja wyzej po¬ dane znaczenie, polega na reakcji fenolu w obec¬ nosci kwasowego katalizatora kondensacji, ze zwiazkiem o ogólnym wzorze 1, w którym Ri i R2 kazde oznaczaja atomy wodoru lub nizsze grupy alkilowe, R3, R4, R5, R6, Rt i Ra kazde oznaczaja atomy wodoru, nasycone lub nienasycone grupy alkilowe, cykloalkilowe, arylowe lub heterocyk¬ liczne iw którym jeden z rodników R3, R4 lub Rs lacznie z jednym z rodników R6, R7 lub Rs moze byc zastapiony wiazaniem wegiel-wegiel.Sposób wedlug wynalazku pozwala na wytwa¬ rzanie 2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/propanu (Bisphc- nol A) z fenolu i pierscieniowego ketalu — 2,2-dwu- metylo-l,3-dioksolanu oraz 4,4-dwuhydroksyfenylo- metanu (Bisphenol F) z fenolu i pierscieniowego acetalu — 1,3-dioksolu w obecnosci kwasowego ka¬ talizatora kondensacji.Zastosowanie acetali i / lub katali, a zwlaszcza podstawionych 1,3-dioksolanów w miejsce acetonu w produkcji dwu/hydroksyarylo/alkanów ma wieie zalet, które omówiono ponizej.Tak wiec, reakcje wedlug wynalazku mozna przeprowadzac w nieobecnosci lotnych zwiazków siarkowych, spelniajacych role katalizatorów wspo¬ magajacych, przy ekonomicznie wysoce oplacalnej szybkosci reakcji. Otrzymany produkt nie zawiera zanieczyszczen siarkowych i moze byc uzyty w re¬ akcjach nie dopuszczajacych obecnosci tych zanie¬ czyszczen, np. w produkcji poliweglanów. Eliminu¬ je to równiez problemy zanieczyszczania srodowis- ka zwiazane z zyciem lotnych zwiazków siarko¬ wych.Stwierdzono równiez, ze w ogólnie przyjetych warunkach reakcji mozna do pewnego stopnia zmniejszyc ilosc fenolu, potrzebnego do utrzyma- nia ekonomicznie oplacalnego procesu recyrkulacji.Przykladowo mozna zastosowac stosunek fenolu do dioksolanu nie przewyzszajacy 10 : 1, lub nawet 8:1, w zwiazku z czym znacznie maleje ilosc od¬ pedzanego w procesie przeróbki i nastepnie za- wracanego do reaktora. Jest oczywiste, ze kazde zmniejszenie wartosci stosunku fenol/reagent daje znaczne okrzysci ekonomiczne.W przypadku zastosowania podstawionego 1,3- -dioksolanu jako produkt uboczny otrzymuje sie podstawiony glikol etylenowy, co lagodzi problem korozji zwiazany z ukladem woda/kwas solny, zaw¬ sze obecnym w znacznych ilosciach w klasycznym procesie. W zwiazku z powyzszym mozna zawracac do reaktora znaczna ilosc kwasu solnego. Mala ilosc obecnego kwasu solnego rozpusci sie w wo¬ dzie, która moze byc obecna w ukladzie reakcyj¬ nym (np. jako zanieczyszczenie poddawanego reak¬ cji zwiazku fenolowego), a wodny roztwór kwasu musi byc przerobiony* lecz przeróbka tego odpadu wymaga znacznie mniejszej instalacji niz normal¬ nie stosowana. Ponadto, obecnosc np. glikolu ety¬ lenowego, otrzymywanego w ilosci molowo równej ilosci przerabianego 2,2-dwumetylo-l,3-dioksolanu, ma te zalete, ze zwiazek ten dziala jako rozpusz¬ czalnik powstajacego dwu/hydroksyarylo/propanu, co ulatwia przeprowadzenie rozdzialu po odpedze¬ niu nadmiaru fenolu.Otrzymywanie 2,2-dwu/-4-hydroksyfenylo/propanu 40 wedlug wynalazku z fenolu i 2,2-dwumetylo-l,3- -dioksolanu, przedstawiono na schemacie.Acetale i / lub katale wyzej okreslone, które moz¬ na poddac reakcji z fenolem przedstawia ogólny wzór 1, w którym Ri i R2 kazde oznaczaja atomy 45 wodoru lub nizsze grupy alkilowe, R3—Rs ozna¬ czaja atomy wodoru lub nasycone lub nienasycone grupy alkilowe, cykloalkilowe, arylowe, alkiloary- lowe, aryloalkilowe lub heterocykliczne, z tym, ze jedna z grup R3, R4 lub Rs lacznie z jedna z grup 50 R6, R7 lub Rs moze byc zastapiona wiazaniem we¬ giel/wegiel (w tym przypadku powstaje 1,3-diok- solan, ewentualnie podstawiony).Korzystne sa zwiazki, w których wyzej wspom¬ niane wiazania wegiel-wegiel jest obecne, tj. 1,3- 55 -dioksolany, ewentualnie podstawione, o ogólnym wzorze 2, w którym Ri'R6' oznaczaja atomy wo¬ doru do nasycone lub nienasycone rodniki alkilo¬ we, cykloalkilowe, arylowe, alkiloarylowe, arylo¬ alkilowe lub heterocykliczne. 60 Jako odpowiednie zwiazki o wzorce 1 mozna wy¬ mienic: 2,2-dwumetoksypropan, 2,2-dwuetoksypro- pan, dwumetoksymetan, dwuetoksymetan, 2-meto- ksy-2-etoksypropan i metoksyetoksymetan.Korzystnymi 1,3-dioksolanami o wzorze 2 sa ta- 65 kie, w których Ri' i R2' sa rodnikami metylowy-97 mi, a Ra' do JU' atomami wodoru i/lub nizszymi rodnikami alkilowymi. Najkorzystniejsze jest sto¬ sowanie 2,2-dwumetylo-l3-dioksolanu (Ri' iv Ro¬ sa., r.odnikamj metylowymi, a R3' do Re' atomami* wodoru),, które w przypadku reakcji z fenolem w obecnosci, katalizatora kwasowego, sposobem wedlug wynalazku, prowadzi do 2,2-dwu/4-hydro- ksyfenylo/propanu. ......^Mozliwe jest równiez wytworzenie mieszanin dwu/hydroksyf.enylo/alkanów, przykladowo miesza¬ nin 2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/piropanu, . (Bisphe¬ nol A) i 4^4,-dwjuhydroksyfenylometanu (Bisphe- nol F), dzialajac na fenol mieszanina ly3-dioksola* ngw (np. 2,2-dwumetylo-l,3-dioksolanem i 1,3-dio- ksolanem). Nalezy zwrócic uwage, ze przykladowo w wytwarzaniu mieszaniny zwiazków Bisphenol -A i Bisphenol F w miejsce l,3^dipksolanu mozna uzyc jego prekursora, formaldehydu, np.-w postaci trio-- ksanu, lacznie z 2,2-dwumetylo-l,3-dioksolanem.Sposób ten jest opisany i zastrzezony w brytyjskim zgloszeniu patentowym nr 19909/73.Acetale i./lub katale, stosowane w sposobie we¬ dlug wynalazku mozna otrzymywac jakimkolwiek odpowiednim sposobem. Przykladowo, mozna je otrzymywac w reakcji acetonu z glikolem etyleno¬ wym w obecnosci kwasowego katalizatora,, takiego jak kwas p-taluenosulfonowy (J. Chem. Eng, Da¬ ta 7, 19629, str. 57a). Opisano równiez zastosowanie kwasnych zywic kationitowydr w reakcjach kon¬ densacji , katonów z jednofunkcyjnymi, alkoholami, takimi jak metanol lub etanol. ¦,;.-. , Nalezy zwrócic uwage na mozliwosc zastosowa¬ nia prekursorów glikolu .etylenowego, np: tlenku etylenu.. Zastosowanie tlenku etylenu zapobiega powstawaniu wody reakcyjnej, co ulatwia-proces przeróbki produktu reakcji. Mozliwosc; ta nie jest jednak atrakcyjna, z uwagi, na koniecznosc, odpro¬ wadzania duzych ilosci wydzielonego w reakcji ciepla.W sposobie wytwarzania dwu/hydroksyfenylo/al- kanów, wedlug wynalazku, na fenol mozna dzialac acetalem i/,lub ketalem, przykladowo. podstawio¬ nym 1,3-dioksolanem, .w proporcjach ste.chiomet- rycznych. Jednak korzystniejsze jest uzycie wiek¬ szych ilosci fenolu, który moze stanowic rozpusz¬ czalnik, utrzymujac reagenty w stanie cieklym.Molowy stosunek zwiazku fenolu do acetalu i / lub ketalu, np. podstawionego 1,3-dioksolanu moze wy¬ nosic 20 : 1—2 : 1, korzystnie 15 : 1—8 : 1, a zwlasz¬ cza 12 : 1—10 : 1.Reakcje przeprowadza sie w obecnosci kwasowe¬ go katalizatora, korzystnie mocnego kwasu nieor¬ ganicznego, który mozna dodawac w sposób ciagly lub porcjami w trakcie przebiegu reakcji. Calosc kwasu mozna wprowadzac bezposrednio do strefy reakcji lub mieszac go, czesciowo lub calkowicie, z jednym lub wieksza liczba skladników przed wprowadzeniem ich do reaktora.Jako katalizatory kwasowe mozna stosowac przy¬ kladowo kwas solny, kwas siarkowy, kwas octowy, kwas p-toluenosulfonowy, kwasy alkanosulfonowe, kwas fluorowodorowy, kompleksy trójfluorku boru i inne dzialajace w charakterze kwasów czynników kondensujace, takie jak kwasne zywice kationito- we, np. Ambertyst 15 H+. Kwasne zywice kationi- 499 6 towe moga zawierac dodatkowo osadzone na nich zwiazki siarkowe. Korzystne jest stosowanie kwa¬ su solnego, a zwlaszcza bezwodnego chlorowodoru.Mozna równiez' stosowac- materialy "wyzwalajace1 czynnik kwasowy w warunkach reakcji.; Do .przyspieszenia reakcji ha ogól wystarczaja stosunkowo male ilosci czynnika kwasowego. Ilosc czynnika kwasowego -dajaca wyniki optymalne w pewnym stopniu zalezy'od natury tego czynnika, reagentów i warunków procesu. Zwykle dobre wy-' niki daje stosowanie czynnika kwasowego w ilosci 0—30, korzystnie 0,2—20% wagowych w odniesie¬ niu do reagentu fenolowego: Doskonale wyniki daje stosowanie kwasu solnego w ilosci 2,5^-7,5% wago- wych w-stosunku do molowego udzialu' fenolu.Przy stosowaniu zwyklych 'gazowych czynników kwasowych, takich jak chlorowodór, utrzymanie pozadanego ' stezenia 4ego skladnika*' wv:miesza¬ ninie reakcyjnej mozna ulatwic, zwlaszcza w wyi- szej temperaturze, prowadzac reakcje pod cisnie¬ niem wyzszym od atmosferycznego.Sposobem wedlug wynalazku mozna przeprowa¬ dzic reakcje w nieobecnosci, lecz korzystnie w obec¬ nosci rozpuszczalnika. Zwykle stosowany nadmiar fenolu (np. 2—3 molowy nadmiar w stosunku: do reagentu dioksolanowego w zaleznosci od sposobil stracenia produktu) stanowi rozpuszczalnik.Do zwiazków które moga,' stosowane oddzielnie lub -w- mieszaninie, czesciowo lub nawet calkowicie -o zastapic nadmiar fenolu, naleza przykladowo pierw- szorzedowe alkohole, takie jak metanol, etanol lub propanol, glikole, takie jak glikol etylenowy, gliko^- le propylenowe, glikole=butylenowe,;ietery, np. eter dwuizopropylowy, czterówodoróiureri, dioksan, dwu- chloroetan itp. Szczególnie korzystne jest stosowa-l nie w wytwarzaniu -2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/pro- panu glikolu etylenowego, poniewaz stanowi on bardzo dobry rozpuszczalnik produktu.7W1 przypad¬ ku stosowania jako materialu wyjsciowego 2,2-dwu- 40 metylo-l,3-dioksolanu, glikol etylenowy powstaje w trakcie reakcji. Korzystne okazalo'sie stosowa¬ nie glikolu etylenowego w ilosci 1 do' 10' :molit;na;; mol dioksolanu, a bardzo dobre wyniki dalo sto¬ sowanie proporcji tych zwiazków w 2 : 1^3 :1. 45 Reakcje w sposobie wedlug wynalazku mozna przeprowadzac w temperaturze 20—150, korzystnie 40—85°C, pod cisnieniem atmosferycznym, nizszym, lub wyzszym od atmosferycznego. Zwykle korzystne jest stosowanie cisnienia w granicach od atmosfe- 50 rycznego do 10 atmosfer.W sposobie wedlug wynalazku reakcje mozna przeprowadzac z partiami materialu, w sposób pól- ciagly lub w sposób ciagly. Korzystne jest prze¬ prowadzenie reakcji w sposób ciagly, w którym 55 to sposobie nadmiar zwiazku fenolowego, jak rów¬ niez kwasowy katalizator zawraca sie do obiegu, co jest bardzo korzystne, gdyz umozliwia uzycie prostych urzadzen. MozliwTe jest równiez uzycie wiecej niz jednego reaktora i zawracanie nadmiaru 60 fenolu do kilku reaktorów. Np. w przypadku wy¬ twarzania 2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/própanu z fe¬ nolu i 2,2-dwumetylo-l,3-dioksolanu, nadmiar fe¬ nolu i kwas solny mozna zawracac do reaktora(ów).Dotyczy to równiez glikolu etylenowego powstaja- 65 cego z 2,2-dwumetylo-l,3-dioksolanu lub obecnego97 7 jako rozpuszczalnik. Glikol etylenowy mozna rów¬ niez, jesli jest to pozadane, doprowadzac do reak¬ tora, w którym wytwarzany jest 2,2-dwumetylo- -1,3-dioksolan z acetonu i glikolu etylenowego, w przypadku zintergentowanego ukladu wytwarza¬ nia 2,2-dwu/4-hydroksyfenylu/propanu.Reagenty mozna wprowadzac w strefe reakcji oddzielnymi strumieniami, a takie oddzielne stru¬ mienie moga byc niezaleznie podgrzewane. Indywi¬ dualne skladniki mozna równiez czesciowo lub w calosci mieszac przed wprowadzeniem w strefe reakcji, w cala lub czesc powstalej mieszaniny moz¬ na przed wprowadzeniem w strefe podgrzac.Czas kontaktu reagentów moze ulegac zmianom i jest w pewnym stopniu zalezny od szczególnych warunków procesu i z natury bioracych w nim udzial skladników. Zwykle wystarczajacy jest czas kontaktu 10 minut do 10 godzin, korzystnie 15 mi¬ nut do 2 godzin, aczkolwiek moze on byc krótszy lub dluzszy, jezeli to jest pozadane.Surowy dwu/hydroksyfenylo/alkan otrzymany spo¬ sobem wedlug wynalazku mozna oczyszczac róz¬ nymi sposobami, a wybór sposobu jest zalezny od tego czy produkt otrzymuje sie jako taki czy tez w postaci adduktu.Z reguly korzystne jest mozliwie szybkie usunie¬ cie kwasowego katalizatora, jezeli jest on stosowa¬ ny w postaci bezwodnej, aby zapobiec korozji lub ograniczyc ja. Mozna to osiagnac, przykladowo, przez odpedzenie za pomoca obojetnego weglowo¬ doru, takiego jak cykloheksan.Jeden ze zwykle stosowanych sposobów przerób¬ ki obejmuje wydzielanie fenolowego adduktu wy¬ tworzonego dwu/hydroksyfenylo/alkanu przez obni¬ zanie temperatury. Po odsaczeniu adduktu, lug ma¬ cierzysty zawierajacy, w przypadku wytwarzania 2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/propanu, fenol, glikol ety¬ lenowy i zanieczyszczenia poddaje sie destylacji w celu otrzymania fenolu i / lub glikolu etyleno¬ wego, które mozna zawracac do odpowiedniego re- aktora(ów). Jezeli to jest pozadane, krysztaly ad¬ duktu mozna wprowadzic do podgrzanego fenolu i wody w takich ilosciach, by otrzymac mieszanine, bedaca w 60° jednofazowa ciecza. Mieszanine moz¬ na, lagodnie mieszajac, oziebic w ciagu kilku go¬ dzin do temperatury pokojowej. Wykrystalizowany addukt mozna odsaczyc przez wirowanie i przemyc wodnym roztworem fenolu, w celu usuniecia lu¬ gów, przed konwersja w produkt. Konwersje moz¬ na przeprowadzic, przykladowo, przez ogrzewanie krysztalów adduktu pod zmniejszonym cisnieniem do koncowej temperatury okolo 200°C. W ten spo¬ sób nastepuje odpedzenie fenolu, a z pozostalosci otrzymuje sie oczyszczony produkt. Sposób ten jest opisany w brytyjskim opisie patentowym nr 1274798.W trakcie wytwarzania dwu/hydroksyfenylo/al- kanów sposobem wedlug wynalazku powstaja pew¬ ne ilosci izomerów pozadanego zwiazku(ów) i wyz¬ szych produktów kondensacji. Przy wytwarzaniu 2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/propanu otrzymuje sie pewne ilosci 2,2-dwu/2-hydroksyfenylo/propanu i 2-/ /2-hydrQksyfenylo/-2-/4-hydroksyfenylo/pi;opanu.W celu zwiekszenia wydajnosci pozadanego izo¬ meru moze byc korzystne poddanie mieszaniny o stosunkowo wysokiej zawartosci niepozadanych 499 8 izomerów poddanych procesowi izomeryzacji. Izo¬ meryzacje mozna przeprowadzic w jakimkolwiek etapie procesu wytwarzania 2,2-dwu/hydroksyfeny- lo/propanu. Na przyklad mozna poddac izomery- zacji w obecnosci kwasowego katalizatora procesu, przykladowo w oddzielnym izomeryzatorze, lug ma¬ cierzysty po odsaczeniu 2,2-dwu/4-hydroksyfenyio/ /propanu, bogaty w 2-/2-hydroksyfenylo/-2-/4-hy- droksyfenylo/propan. io Jezeli to jest pozadane, otrzymany produkt moz¬ na poddawac obróbce fizycznej, takiej jak zbry¬ lenie, w celu zwiekszenia wytrzymalosci mecha¬ nicznej.Dwu/hydroksyfenylo/alkany lub produkty reakcji zawierajace te zwiazki sa cennymi materialami wyjsciowymi lub przejsciowymi w produkcji np. pochodnych chemicznych, zywic mas plastycznych, farb, lakierów, lakierów piecowych, klejów i mate¬ rialów uzywanych w drukowaniu na tekstyliach.Dwu/hydroksyfenylo/alkany, a zwlaszcza 2,2-dwu/ /4-hydroksyfenylo/propan mozna latwo przeprowa¬ dzic w etery dwu/epoksyalkil/owe, przykladowo dzialajac na 2,2-dwu/4-hydroksyfenylo/propan epok- sychlorowcoalkanem, takim jak epichlorohydryna, w temperaturze 50—150°C, korzystnie w obec¬ nosci zasady.Przyklad I. Wytwarzanie 2,2-dwu/4-hydro- ksyfenyló/propanu z fenolu i 2,2-dwumetylo-l,3- -dioksolanu.Do reaktora z mieszadlem o pojemnosci 300 ml, sporzadzonego z materialu Hastelloy B wprowadza sie w temperaturze pokojowej, z szybkoscia 600 g na godzine, ciekla mieszanine zawierajaca fenol, 2,2-dwumetylo-l,3-dioksolan i glikol etylenowy w molowym stosunku 10 : 1 : 2,4 osobno, przewodem zanurzonym w cieczy, wprowadza sie gazowy bez¬ wodny HC1 z szybkoscia 30 g na godzine. Reakcje przeprowadza sie pod cisnieniem atmosferycznym, przy calkowitym wypelnieniu reaktora ciecza. Za- 40 wartosc reaktora miesza sie plaskim mieszadlem turbinowym z szybkoscia 650 obrotów na minute.Reaktor ogrzewa sie elektrycznie, utrzymujac w nim temperature 60°C. Po uplywie trzech godzin na¬ stepuje stabilizacja warunków pracy i rozpoczyna 45 sie pobór prób zawartosci reaktora do analizy.Stopien konwersji 2,2-dwumetylo-l,3-dioksolanu wynosi 90%, zawartosc /2-/2-hydroksyfenylo/-2-/4- -hydroksyfenylo/propanu w 2,2-dwu/4-hydroksyfe- nylo/-propanie wynosi 10°/o wagowych. 50 Przyklad II. Powtarza sie doswiadczenie opi¬ sane w przykladzie I, z tym, ze szybkosc zasilania wynosi 300 g na godzine, a doprowadzenie gazowego HC1 15 g na godzine. Konwersja 2,2-dwumetylo- -1,3-dioksolanu wynosi 95,4%, a 2,2-dwu/4-hydro- 55 ksyfenylo/propan zawiera 10,8% 2-/2-hydroksyfe- nylo/-2-/4-hydroksyfenylo/propanu.Przyklad III. Powtarza sie doswiadczenie opisane w przykladzie I, z tym, ze szybkosc zasila¬ nia wynosi 1200 g na godzine. Konwersja 2,2-dwu- 60 metylo-l,3-dioksolanu wynosi 76,7%, a 2,2-dwu/4- -hydroksyfenylo/propan zawiera 11,4% 2-/2-hydro- ksyfenylo/-2-/4-hydroksyfenylo/propanu.Przyklad IV. Wytwarzanie 4,4'-dwuhydroksy- fenylometanu z fenolu i dioksolanu-1,3. 65 Powtarza sie doswiadczenie opisane w przykladzie9 I, z tym, ze reaktor zasila sie mieszanina zawiera¬ jaca fenol, 1,3-dioksolan/formaldehyd-glikol/ i gli¬ kol etylenowy w stosunku 10 : 1 : 2,4. Konwersja 1,3-dioksolanu wynosi ponad 99% , konwersja do izomerów dwu/hydroksyfenylo/metanu 84%. Stosu¬ nek izomerów para, para-, orto, para- i orto, wy¬ nosi okolo 1:2:1.Przyklad V. Do szklanego reaktora o pojem- nocsi 100 ml wprowadza sie 90 ml jonitu Amber- tyst 15 H+. Plaszcz grzejny reaktora nastawia sie na temperature 60°C. Przez zloze katalizatora przepompowuje sie mieszanine zawierajaca fenol, 1,3-dioksolan i glikol etylenowy w stosunku molo¬ wym 10 : 1 : 1,6 z szybkoscia 1 litr cieczy na litr zloza katalizatora i godzine. W ciagu pierwszych 24 godzin konwersja 1,3-dioksolanu, oznaczona w wycisku z reaktora, wynosi 97%. Udzial izo¬ merów para, para-, orto, para-, i orto, orto — wynosi 36 : 42 : 22.Przyklad VI. Izomeryzacja izomeru orto, pa¬ ra- /2-hydroksyfenylo/-4-hydroksyfenylometan/ do izomeru pora, para-, /4,4'-dwuhydroksyfenylometan/.Do wyposazonego w mieszadlo reaktora z mate¬ rialu Hastelloy B wprowadza sie w temperaturze pokojowej mieszanine zawierajaca fenol (77% wa¬ gowych), glikol etylenowy (15%) i dwu/hydroksy- fenylo/metan/ 8% wagowych. Stosunek wagowy izomerów orto, para- do pora, para- wynosi 26/74.Oddzielnie, przewodem zanurzonym w cieczy, wprowadza sie gazowy HCl tuz ponad mieszadlo, z szybkoscia 15 g na godzine. Reakcje izomeryzacji przeprowadza sie w 60°C pod cisnieniem atmosfe¬ rycznym. Zawartosc reaktora miesza sie plaskim mieszadlem turbinowym z szybkoscia 650 obrotów na minute. Reaktor jest calkowicie wypelniony ciecza.Po uplywie 3 godzin analizuje sie wyciek z reak- 7 499 tora, oznaczajac sfosunek izomerów orto, para- do para, para- dwu/hydroksyfenylo/propanu. W ciagu kilku godzin obserwuje sie stala wartosc 12/88, co wskazuje, ze w 60°C uklad jest bliski równowagi termodynamicznej (stosunek 9/91).W doswiadczeniu trwajacym 30 minut stosunek izomerów orto, para-/para, para- dwu/hydroksyfe¬ nylo/propanu wyniósl 16,5/83,5. io PL