Przedmiotem wynalazku jest sposób formowania czesci kielichowej polaczenia rurowego kielichom wego oraz urzadzenie trzpieniowe do stosowania tego sposobu.Znany sposób formowania polaczenia rurowego kielichowego skladajacego sie z czesci kielicho¬ wej, majacej tuleje o zwiekszonej srednicy i ro¬ wek obwodowy, wewnetrzny, polega na tym, ze wewnatrz rowka osadza sie uszczelke pierscieniowa tak, ze czop rurowy mozna wlozyc do czesci kie¬ lichowej, przy czym uszczelka pierscieniowa sta¬ nowi uszczelnienie miedzy czescia kielichowa i czopem rurowym.W znanym sposobie formowania czesci kielicho¬ wej z odcinka rury termoplastycznej, stosuje sie wzdluznie usytuowany rdzen podtrzymujacy na swym obwodzie uszczelke pierscieniowa. Odcinek koncowy rury termoplastycznej nagrzewa sie do temperatury, przy której nastepuje odksztalcenie termoplastyczne i przemieszcza sie nad rdzeniem i uszczelka do pierscienia oporowego. Podczas tego przesuwania, nagrzany odcinek koncowy ulega od¬ ksztalceniu tak, ze po osiagnieciu pierscienia opo¬ rowego zawiera rowek obwodowy wewnetrzny, w którym jest umieszczona uszczelka.Znany sposób ma te wade, ze nagrzany odci¬ nek koncowy rury jest formowany nad rdzeniem i uszczelka, lub innym elementem formujacym ro¬ wek, rozpietosc wzdluzna rowka obwodowego we¬ wnetrznego, w kazdym punkcie wzdluz jego ob- wodu, ma sklonnosc do zmniejszania sie od obrze¬ za skrajnie zewnetrznego do obrzeza skrajnie we¬ wnetrznego. Te powierzchnie, które sa usytuowa¬ ne po przeciwleglych stronach uszczelki i które ograniczaja wzdluzny rozmiar rowka, daza do zbie¬ gania sie do wnetrza i odsuwania sie od siebie.Tego rodzaju powierzchnie tylko w ograniczonym stopniu wykazuja odpornosc na przemieszczanie uszczelki, zarówno podczas montazu polaczenia ru¬ rowego kielichowego jak i przy zdejmowaniu cze¬ sci kielichowej z rdzenia, po uformowaniu czes¬ ci kielichowej. Wada ta wystepuje wtedy, gdy nagrzana rura formuje sie dookola samej tylko uszczelki i eliminuje sie wylacznie przy uzyciu uszczelki w polaczeniu z elementami ustalajacymi uszczelke, co jest i niewygodne i kosztowne.Znane urzadzenie do formowania czesci kielicho¬ wej rury zawieraja rdzen z obwodowa wneka oraz zespól odchylajacy posiadajacy powierzchnie odchylajaca.Znane urzadzenia maja te wade, ze formowany za ich pomoca kanalek nie utrzymuje uszczelki we wlasciwym polozeniu, przy montowaniu i demon¬ towaniu polaczenia kielichowego.Celem wynalazku jest opracowanie sposobu for¬ mowania czesci kielichowej polaczenia rurowego kielichowego, zawierajacego rowek zewnetrzny ob¬ wodowy o szczególnym ksztalcie, który nie pozwa¬ la na przemieszczanie sie uszczelki osadzonej w rowku i korzystnie unieruchamia uszczelke w row- 96 156$6156 ku, bez potrzeby stosowania pierscieni ustalaja¬ cych uszczelke.Dalszym celem wynalazku jest opracowanie kon¬ strukcji urzadzenia trzpieniowego do formowania czesci kielichowej polaczenia rurowego kielicho¬ wego.Cel wynalazku zostal osiagniety przez to, ze podczas dokonywania odksztalcenia odcinka kon¬ cowego rury w kierunku na zewnatrz, wystarcza- jacego dla przesuniecia nad uszczelka, odcinek koncowy rury przemieszcza sie nad ruchoma po¬ wierzchnia odchylajaca, a przed przesunieciem czesci odcinka koncowego rury do wnetrza dooko¬ la uszczelki, przemieszcza sie powierzchnie od¬ chylajaca dopolozenfa zasadniczo równoleglego do osi rdzenia. -, Podczas dokonywania odksztalcenia odcinka kon¬ cowego ,pw*y w kierunku na zewnatrz, przemie¬ szcza sie odcinek koncowy rury nad szeregiem powierzchni odchylajacych ustawionych w odste¬ pach na obwodzie. Po przemieszczeniu odcinka ru¬ ry do polozenia okreslonego pierscieniem oporo¬ wym, podczas którego formuje .sie powierzchnie wewnetrzna odcinka rury podobna do zewnetrznej powierzchni rdzenia oraz wewnetrzny obwodowy kanalek, wybiera _ sie co najmniej jedna pare ustawionych wzdluz linii odcinków powierzchnio¬ wych na usytuowanych na zewnatrz powierzch¬ niach i wstepnie odksztalcony nagrzany odcinek rury doprowadza sie do zetkniecia z co najmniej z jednym stemplem odsztalcajacym usytuowanym pod katem gdy uszczelka pozostaje w podtoczeniu.Cel wynalazku zostal osiagniety równiez przez to, ze urzadzenie do formowania czesci kielicho¬ wej rury zawiera co najmniej jeden stempel od¬ ksztalcajacy umieszczony przylegle do uszczelki formujacej kanalek wokól rdzenia i przesuwajacy sie w obszarze pomiedzy polozeniem odleglym od nagrzanego odcinka koncowego rury, a polozeniem w którym stempel styka sie z odcinkiem konco¬ wym rury, a zespól odchylajacy jest polaczony z rdzeniem ruchomo dla umozliwienia przesuwa¬ nia zespolu w kierunku poprzecznym do osi rdze¬ nia w obszarze pomiedzy polozeniem odchylonym okreslajacym powierzchnie odchylajaca a poloze¬ niem, które zasadniczo eliminuje powierzchnie od¬ chylajaca. * Zespól odchylajacy zawiera szereg drazków usta¬ wionych w odstepach na obwodzie wokól rdze¬ nia. Kazdy drazek ma jeden * koniec polaczony przegubowo dla zapewnienia ruchu drazka pomie¬ dzy polozeniem odchylanym i polozeniem równo¬ leglym do osi rdzenia.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia czesc kielichowego polaczenia rurowe¬ go w przekroju wzdluznym, fig. 2 — przekrój wzdluz linii 2 — 2 oznaczonej na fig. 1, fig. 3 — przekrój wzdluz linii 3 — 3 oznaczonej na fig. 1, fig. 4 — czesc kielichowa z fig. 1, z wyjeta uszczel¬ ka w czesciowym przekroju i w wiekszej skali, fig. 5 — urzadzenie trzpieniowe przeznaczone do formowania czesci kielichowej, pokazanej na fig. 1, w przekroju fig. 6 — fragment urzadzenia trzpieniowego z fig. 5, w przekroju wzdluznym, fig. 7 — stempel odksztalcajacy kanalek, usytuo¬ wany w urzadzeniu trzpieniowym z fig. 5, w wi¬ doku perspektywicznym, fig. 8 — inne rozwiaza- nie stempla odksztalcajacego rowek, stosowanego w urzadzeniu z fig. 5, w widoku perspektywicz¬ nym, fig. 9 — fragment urzadzenia trzpieniowego z fig. 5, podczas pierwszego polozenia roboczego w przekroju poprzecznym, fig. 10 — fragment io urzadzenia trzpieniowego z fig. 5 w innym polo¬ zeniu roboczym w przekroju, fig. 11 — fragment urzadzenia trzpieniowego z fig. 5 w jeszcze innym polozeniu roboczym w przekroju, fig. 12 — frag¬ ment urzadzenia trzpieniowego z fig. 5 w nastep- nym polozeniu roboczym w przekroju, fig. 13 — czesc kielichowa polaczenia rurowego kielichowego, w przekroju wzdluznym, fig. 14 — urzadzenie trzpieniowe stosowane do formowania czesci kie¬ lichowej z fig. 13, w widoku z boku, fig. 15 — przekrój wzdluz linii 15 — 15 oznaczonej na fig. 14 fig. 16 — urzadzenie trzpieniowe z fig. 15, w innym polozeniu roboczym, w przekroju wzdluz7 nym, fig. 17 — przekrój wzdluz linii 17 — 17 ozna¬ czonej na fig. 14 fig. 18 — fragment urzadzenia trzpieniowego z fig. 14, podczas wstepnego polo¬ zenia roboczego w przekroju, fig. 19 — fragment urzadzenia trzpieniowego z fig. 14, w nastepnym polozeniu roboczym w przekroju, fig. 20 — frag¬ ment urzadzenia trzpieniowego z fig. 14 w innym ?• polozeniu roboczym w przekroju, fig. 21 — frag¬ ment urzadzenia trzpieniowego z fig. 14 w jeszcze innym polozeniu roboczym w przekroju.Na fig. 1 przedstawiono czesc kielichowa 10, po¬ laczenia rurowego kielichowego, utworzona z jed¬ nego konca odcinka rury, wykonanej z tworzywa dajacego sie odksztalcac pod dzialaniem ciepla, na przyklad z polichlorku winylu. Czesc kielichowa sklada sie z tulei 12 uksztaltowanej w postaci kielicha i majacej wieksza srednice. Tuleja 12 ma 40 czesc 14 stozkowa^ skierowana do wewnatrz i prze¬ chodzaca w odcinek 16 nieodksztalcony rury.Korzystnie, jesli srednica wewnetrzna tulei 12 jest nieznacznie wieksza od srednicy wewnetrznej 45 odcinka nieodksztalconego 16, dla .wkladania czo¬ pu rurowego (niepokazanego na rysunku), maja¬ cego srednice zewnetrzna równa srednicy zewnetrz¬ nej odcinka 16 nieodksztalconego 16 rury. Chociaz w opisie, rura dajaca sie odksztalcac pod dziala- 50 niem ciepla ma kolowy przekrój poprzeczny, to moga byc, stosowane rury o róznych ksztaltach przekroju poprzecznego.Tuleja 12 o wiekszej srednicy zawiera czolowa sekcje 18 walcowa, tylna sekcje 20 walcowa, wspól- 55 osiowa z sekcja 18 oraz sekcje 22 posrednia, two¬ rzaca jedna calosc z sekcjami 18, 20. Sekcja 22 ma obwodowy kanalek 24 wewnetrzny, wspólosio¬ wy z sekcjami 18, 20. W kanalku 24 osadzana jest uszczelka 26 pierscieniowa, która wypelnia kanalek • 60 i jest wykonana z twardej gumy oraz wystaje do wewnatrz poza powierzchnie wewnetrzna tulei.Uszczelka 26 uszczelnia czop rurowy z czescia kie¬ lichowa polaczenia rurowego kielichowego.Sekcja posrednia 22 tulei 12 zawiera przeciwleg¬ la le usytuowane boczne scianki obwodowe 28 i 34 3596156 6 polaczone za posrednictwem scianki obwodowej zewnetrznej 32 w nierozlaczna. calosc. Powierzch¬ nie wewnetrzne 34 i 36 scianek bocznych 28 i 30 rozchodza sie na zewnatrz od skrajnie wewnetrz¬ nego obrzeza 37.Jcanalka 24 i siegaja do skrajnie- zewnetrznego obrzeza rowka, to znaczy do scianki . zewnetrznej 32, okreslajac w ten sposób wzdluzna wielkosc kanalka (fig. 4).Kanalek 24 uniemozliwia wysuwanie sie uszczel¬ ki 26, zarówno podczas wkladania jak i wyjmo¬ wania czopa rurowego, wspólpracujacego z czescia kielichowa 10. Uszczelka 26 jest unieruchomiona wewnatrz kanalka. Korzystnie powierzchnia we¬ wnetrzna 36 jest zasadniczo plaska i rozchodzi sie na zewnatrz od skrajnie wewnetrznego obrzeza kanalka, w plaszczyznie zasadniczo prostopadlej do osi sekcji 18 i 20. Powierzchnia obwodowa wew¬ netrzna 34 scianki bocznej 28 zawiera wystepy 42, które wystaja do wewnatrz kanalka 24 poza po¬ wierzchnie 34. Wystepy 42 usytuowane sa korzyst¬ nie przy wewnetrznym obrzezu '37 kanalka. Ko¬ rzystnie jesli wystepy 42 stanowia nieciagle seg¬ menty umieszczone w odstepach na obwodzie. Mo¬ ga takze stanowic pojedynczy, ciagly segment.Odleglosc w kierunku wzdluznym miedzy wy- stegami 42 powierzchni wewnetrznej 34 i powie¬ rzchnia 36 jest mniejsza niz odleglosc miedzy in¬ nymi, dowolnie usytuowanymi punktami na po¬ wierzchniach obwodowych wewnetrznych 34 i 36.Czesc uszczelki 26 jest osadzona w kanalku 24 na zewnatrz od wystepów 42, natomiast czesc uszczel¬ ki wystaje do tulei 12 o wiekszej srednicy, poza wewnetrzne obrzeze kanalka (fig. 1). Najwieksza rozpietosc wzdluzna tej czesci uszczelki 26, która jest umieszczona na zewnatrz wystepów 42, jest wieksza niz odleglosc w kierunku wzdluznym mie¬ dzy powierzchnia 36 i wystepami 42. Wystepy 42 zabezpieczaja przed zbyt latwym wysuwaniem sie uszczelki z kanalka 24, unieruchamiajac w ten sposób uszczelke w miejscu osadzenia.W wielu wypadkach, powierzchnia obwodowa 36 , scianki 30 nie zawiera nieciaglych wystepów po¬ wierzchniowych, podobnych do wystepów 42. Ma to miejsce wtedy, gdy czesc kielichowa stosuje sie jako element cisnieniowego polaczenia rurowego.Grubosc scianki przy kazdym z wystepów 42 ulega zmniejszeniu, wskutek uformowania segmentu.Przy wywieraniu na takie miejsce duzych cisnien, moglyby powstac uszkodzenia. Tego rodzaju usz¬ kodzenie nie moze nastapic po stronie czolowej lub bezcisnieniowej, uszczelki. Przy stosowaniu czesci kielichowej w rurach bezcisnieniowych, ta¬ kich jak na przyklad rury kanalizacyjne lub ka¬ naly telefoniczne; czesc powierzchni obwodowej 36 mozna bez zadnych szkodliwych nastepstw za¬ opatrzyc w wystepy podobne do wystepów 42. Wy¬ stepy takie mozna równiez przewidziec w rurach cisnieniowych, gdy czesc kielichowa ma wystarcza¬ jaca grubosc.Odleglosc, na jaka wystepy 42 wystaja z po¬ wierzchni 34 do wewnatrz kanalka 24, bedzie uza¬ lezniona od grubosci odcinka rury przed formowa¬ niem wystepów oraz odleglosci wymaganej do unieruchomienia uszczelki w kanalku. Odleglosc ta moze latwo byc wyznaczona na podstawie ni¬ niejszego opisu. Chociaz wystepy 42 sa utrzymy¬ wane na wewnetrznej powierzchni 34 kanalka 24, to w niektórych przykladach mozna te wystepy usytuowac na powierzchni 36 kanalka 24.* Przedstawiona na fig. 1 uszczelka 26 moze miec róznorodne ksztalty. Przykladowo uszczelke moze stanowic pierscien samouszczelniajacy o przekroju okraglym (fig. 13). W kazdym wypadku najwiek- * szy wzdluzny wymiar tej czesci uszczelki, która w jest usytuowana na zewnatrz wystepów 42, powi¬ nien byc conajmniej równy, a korzystnie wiekszy niz odleglosc wzdluzna miedzy wystepami i po¬ wierzchnia 36. Ponad to wystepy 42 moga wysta¬ wac do wewnatrz kanalka 24 na odleglosc wystar- czajaca do oparcia sie o uszczelke i jej odtisztal- cenia, które zabezpieczy uszcselka przed przemiesz¬ czaniem.Na fig. 5 przedstawiono zespól trzpieniowy 44 który sluzy do formowania czesci kielichowej 10 lub podobnych czesci kielichowych, powstrzymu¬ jacych uszczelke przed przemieszczaniem. Zespól trzpieniowy 44 zawiera trzpien 46, który umozliwia wstepne formowanie nagrzanego odcinka rury z tworzywa termoplastycznego tak, ze ten odcinek rury przyjmuje ksztalt czesci kielichowej 10, bez obwodowego kanalka wewnetrznego 24. Zespól trzpieniowy 44 zawiera równiez mechanizm 48 do ksztaltowania kanalka. Po uformowaniu czesci kie¬ lichowej wokól trzpienia 46, mechanizm 48 ksztal- tuje kanalek 24, nadajac mu korzystnie omawiany wyzej ksztalt.Zespól trzpieniowy 46, wykonany jest korzyst¬ nie z materialu o duzej sztywnosci, na przyklad "¦ze stali i zawiera walcowy rdzen 50 oraz walcowy rdzen 54, polaczone za pomoca stozka 52. Pier¬ scien oporowy 56, znajduje sie na koncu rdzenia 54, przy czym pierscien oporowy 56 usytuowany jest na zewnatrz rdzenia 54. Rdzen 50 polaczony jest z elementem 58, który ma powierzchnie stoz- 40 kowa 60, zwezajaca sie promieniowo, w kierurtku od rdzenia 50. Zespól trzpieniowy jest korzystnie podparty w pozycji poziomej, za pomoca konwen¬ cjonalnych elementów.Rdzen 54 o powiekszonej srednicy zawiera pier- 45 scieniowe podtoczenie 62, które jest dostosowane do wewnetrznej powierzchni uszczelki 26 oraz stoz¬ kowa powierzchnie 64, rozbiezna na zewnatrz, w strone od pierscieniowego podtoczenia 62, w kie¬ runku rdzenia 50. Pierscieniowe podtoczenie 62 so przytrzymuje uszczelke 26 przed oraz w czasie for¬ mowania czesci kielichowej i umozliwia zwiek¬ szenie zdolnosci uszczelniajacych uszczelki, po osta¬ tecznym uformowaniu jej wewnatrz kanalka 24.Powierzchnia stozkowa 64 pomaga przy usuwa- 55 niu uszczelki z podtoczenia po uformowaniu cze¬ sci kielichowej.Rdzen 54 zawiera zespól odchylajacy 66, który jest usytuowany miedzy powierzchnia stozkowa 64 i stozkiem 52 i zamocowany ruchomo do rdzenia, w (fig. 5). Rdzen 54 zawiera szereg szczelin rozmie¬ szczonych osiowo i ustawionych w równych od¬ stepach na obwodzie. Y? kazda z tych szczelin wchodzi drazek 68 odchylajacy, który jest za po¬ moca sworznia 70, zamocowany przegubowo jed- 65 nym koncem, w poblj^u rdzenia 54. Drazki 68 od-7 96156 8 chylajace sa przemieszczane od polozenia poczat¬ kowego (fig. 11, 12) do polozenia wzniesionego (fig. 9 i 10).W polozeniu poczatkowym drazki 68 odchyla¬ lajace sa usytuowane równolegle do osi rdzenia 54, a górna ich powierzchnia pokrywa sie z po¬ wierzchnia zewnetrzna rdzenia. Gdy drazki 68 od¬ chylajace znajduja sie w swych polozeniach wznie¬ sionych, wtedy sa nachylone wzgledem osi rdze¬ nia 54 tak, ze tworza pierscieniowa powierzchnie skierowana do góry w kierunku podtoczenia 62.Drazki 68 odchylajace moga miec wstepne napie¬ cie w ich polozeniu poczatkowym, na przyklad za pomoca sprezyn (nie pokazanych na rysunku) lub za pomoca innych elementów. Korzystnie jesli konce drazków 68 odchylajacych, sa zaokraglone co ulatwia przemieszczanie w góre nagrzanego kon¬ ca rury z materialu termoplastycznego.Drazki 68 odchylajace mozna poddac wstepne¬ mu napieciu dla przesuniecia ich do pozycji wyj¬ sciowej. Mozna uzyc dowolnych rozwiazan kon¬ strukcyjnych dla przemieszczania drazków z polo¬ zenia poczatkowego do polozenia wzniesionego i w wypadku nie stosowania wstepnego napiecia przesuniecia ich do polozenia poczatkowego. Przy¬ klad takiego rozwiazania przedstawiono na fig. 14—21. W tym przykladzie drazki odchylajace sa odkryte od strony wewnetrznej* rdzenia i stykaja sie z ruchoma powierzchnia 164. Przedstawiony na fig. 14—16 zespól trzpieniowy 126, wykonany korzystnie z materialu o duzej sztywnosci, przy¬ kladowo ze stali, zawiera walcowy rdzen 128 i rdzen 130 wewnatrz pusty i o zwiekszonej sred¬ nicy, przy czym srednica zewnetrzna rdzenia 128 odpowiada srednicy wewnetrznej odcinka nieod- ksztalconego 16, a srednica rdzenia 130 odpowiada srednicy wewnetrznej tulei 12.Zespól trzpieniowy 126 zawiera zespól 144 od¬ chylajacy, który ma, rdzen posredni 146 wewnatrz pusty wspólosiowy do rdzenia 128 i 130 i umiesz¬ czony miedzy nimi oraz laczacy te rdzenie. Rdzen 146 ma korzystnie taka sama srednice zewnetrzna jak rdzen 130 i laczy sie z rdzeniem 128 za po¬ srednictwem stozka 147. Rdzen 146 ma szereg szczelin 148 rozstawionych równomiernie na obwo¬ dzie (fig. 14). Do kazdej z tych szczelin wchodzi drazek 150 odchylajacy, który za pomoca sworz¬ nia 152 jest przegubowo polaczony z koncem rdze¬ nia 146. Drazki 150 daja sie przemieszczac od po¬ lozenia poczatkowego (fig. 14, 15) do polozenia wzniesionego (fig. 16).Drazki 150 w polozeniu poczatkowym sa usytuo¬ wane równolegle do osi rdzenia 146, a górna ich powierzchnia pokrywa sie z powierzchnia zew¬ netrzna rdzenia. Natomiast, przy ustawieniu draz¬ ków 150 odchylajacych w polozeniu wzniesionym sa one usytuowane pod jednakowymi katami wzgledem rdzenia 146 tak, ze tworza pierscieniowa wzniesiona powierzchnie, skierowana w góre od rdzenia 128 w kierunku do rdzenia 130.Drazki 150 mozna poddac dzialaniu wstepnego napiecia w ich- polozeniu poczatkowym na przy¬ klad za pomoca sprezyny (nie pokazanej na ry¬ sunku), przy czym mozna, przewidziec elementy zapobiegajace odchylaniu sie drazków 150 w stro¬ ne rdzenia 146. Konce drazków 150 polaczone przegubowo, sa korzystnie zaokraglone w miejscu oznaczonym liczba 154, dla ulatwienia przemiesz¬ czania nagrzanego konca termoplastycznej rury, w góre od stozka 147.Drazki 150 równoczesnie sa przemieszczane z ich polozenia poczatkowego do polozenia odchylonego, za pomoca zespolu napedowego 156, skladajacego sie z ukladu 158 cylinder-tlok, napedzanego za pomoca konwencjonalnych zespolów. Cylinder 160 ukladu 158 jest zamocowany w poblizu otwartego konca rdzenia 136 tak, ze tloczysko 162 przemie¬ szcza sie wzdluz osi rdzenia 130 wewnatrz tego rdzenia. Czlon 164 zasadniczo w ksztalcie stozka, wspólpracujacego z drazkami 150 odchylajacymi, jest usytuowany wewnatrz rdzenia 130 i rdzenia 146 i opiera sie swa podstawa o swobodny koniec tloczyska "162. Czlon 164 wspólpracujacy z draz¬ kami 150 odchylajacymi posiada odpowiednie wy¬ miary dla przemieszczania drazków 150 z ich po¬ lozenia osiowego i równoleglego do polozenia uko¬ snego.W czasie, gdy drazki 150 odchylajace znajduja sie w polozeniu wyjsciowym i tlok jest w poloze¬ niu, pokazanym na fig. 15 swobodne naroza we¬ wnetrzne drazków odchylajacych spoczywaja na powierzchni zewnetrznej czlonu 164 lub w bezpo¬ srednim sasiedztwie tej powierzchni, miedzy pod¬ stawa i wierzcholkiem stozka. Po uruchomieniu ukladu 158 tlok-cylinder, tlok przesuwa sie z po¬ lozenia poczatkowego do polozenia wysunietego (fig. 15, 16). Przesuniecie tloka powoduje osiowe przesuniecie czlonu 164 w kierunku rdzenia 128 i przesuniecia do góry drazków 158 odchylajacych po czlonie 164. Mozna zastosowac dowolne rozwia¬ zanie konstrukcyjne dla uzyskania tego rodzaju przemieszczania drazków odchylajacych-.W przykladach przedstawionych na fig. 5, 6 i 9—12, drazki odchylajace 68 nie przechodza do wewnatrz rdzenia 54. Ruchomy stozek 71 styka sie z drazkami odchylajacymi za posrednictwem pretów 73, przesuwanych w kanalach 75.Na fig. 5 przedstawiono zespól 48 odksztalcenia kanalka 24, skladajacy sie z obudowy pierscienio¬ wej 72, osadzonej wspólosiowo dokola zespolu trzpieniowego 46 za pomoca dostosowanych do te¬ go celu wsporników 74, laczacych w sposób kon¬ wencjonalny obudowe i zespól trzpieniowy. Obu¬ dowa 72 zawiera walcowy korpus 76, który wspól¬ osiowo opasuje rdzen 54 bezposrednio nad podto- czeniem 62. Obudowa 72 zawiera równiez kolnierze 78 i 80, korzystnie stanowiace jedna calosc z kor¬ pusem 76. Kolnierze 78, 80 wystaja promieniowo do wewnatrz, korzystnie pod katem 45° wzgledem osi korpusu 76.Kolnierz 78 sluzy do podtrzymywania szeregu zespolów 82 tlok-cylinder, rozmieszczonych na ob¬ wodzie przy czym jeden z tych zespolów jest przedstawiony na fig. 6. Kazdy z zespolów 82 jest zamocowany do kolnierza 78 za pomoca odpowied • nich elemantów, na przyklad za pomoca nakretki 84 i zawiera cylinder 86, umieszczony na zew¬ natrz kolnierza 78 oraz tloczysko 88, usytuowane 40 45 50 55- 6096156 9 10 wewnatrz kolnierza 78 i przemieszczajace sie w kierunku prostopadlym do kolnierza 78. Stempel 90 odksztalcajacy, kanalek jest odpowiednio pola¬ czony jednym koncem ze swobodnym koncem tlo- czyska 88. Stempel 90 zawiera podstawe 92 oraz cienszy zaokraglony swobodny koniec 94 (fig. 7).Zespoly tlok-cylinder mozna uruchamiac w do¬ wolny, konwencjonalny sposób. Tloczysko 88 i po¬ laczone z nimi stemple 90 odksztalcajace sa prze¬ suwne do polozenia poczatkowego, przedstawionego linia ciagla (fig. 6) do polozenia wysunietego, po¬ kazanego linia, przerywana. W polozeniu poczat¬ kowym konce 94 stempli odksztalcajacych sa usy¬ tuowane na wspólnym okregu kola, promieniowo i na zewnatrz rdzenia 54, po jednej stronie pod- toczenia. Natomiast w polozeniu wysunietym, kon- oe 94 stempli sa równiez korzystnie usytuowane na wspólnym okregu kola promieniowo, na zew¬ natrz rdzenia 54 i po jednej stronie podtoczenia 62. Stemple odksztalcajace kanalek, korzystnie przemieszczaja sie po torach, które po przedluze¬ niu przecielyby os rdzenia 54 pod katem ostrym, wynoszacym przykladowo 45°. Zespoly tlok-cylin¬ der sa ustawione korzystnie w jednakowych od¬ stepach na obwodzie dokola kolnierza 78.Kolnierz 80, tak jak kolnierz 78 podtrzymuje szereg zespolówx 96 tlok-cylinder, umieszczonych na obwodzie, przy czym na fig. 6 przedstawiono jeden z takich zespolów. Kazdy z zespolów 96 jest korzystnie identyczny z zespolem 82 tlok-cy¬ linder i jest zamocowany do kolnierza 80 za po¬ moca odpowiednich elementów, na przyklad za po¬ moca nakretki 98. Kazdy z zespolów 96 zawiera zewnetrznie umieszczony cylinder 100 i od strony wewnetrznej usytuowane tloczysko 102, które prze¬ suwa sie prostopadle do kolnierza 80. Kazdy z zespolów 96 ma stempel 104 odksztalcajacy kana¬ lek, polaczony z tloczyskiem 102. Stempel 104 od¬ ksztalcajacy kanalek. jest korzystnie podobny w przekroju do stempla 90 odksztalcajacego. Stem¬ pel 104 zawiera podstawe 106 i cienszy, zaokra¬ glony koniec 10$.Wedlug korzystnego przykladni wykonania prze¬ ciwlegle boki stempla 104 odksztalcajacego kana¬ lek stanowia wycinek okregów. Stemple 104 od¬ ksztalcajace kanalek podobnie jak stemple 90 od¬ ksztalcajace kanalek przesuwaja sie do polozenia poczatkowego, przedstawionego liniami ciaglymi, do polozenia wysunietego, pokazanego liniami prze¬ rywanymi (fig. 6).W polozeniu poczatkowym konce 108 stempli 104 odksztalcajacych sa usytuowane korzystnie na wspólnym okregu kola, na zewnatrz rdzenia 54 i po jednej stronie podtoczenia 62 oraz przeciwle¬ gle do stempla 90 odksztalcajacego kanalek. W polozeniu wysunietym konce 108 stempli 104 od¬ ksztalcajacych kanalek sa równiez usytuowane na wspólnym okregu kola, blizej rdzenia 54 i pod¬ toczenia 62. Kazdy ze stempli 104 odksztalcajacych, podobnie do stempli 90, przemieszcza sie korzyst¬ nie po torze, który po przedluzeniu przecielyby os rdzenia 54 pod katem ostrym, na przyklad rów¬ nym 45°.Zespoly 96 tlok-cylinder i wspólpracujace z ni¬ mi stemple 104 odksztalcajace kanalek sa korzy¬ stnie rozmieszczone w jednakowych odstepach na obwodzie kolnierza 80 obudowy 72. W zespole od¬ ksztalcania kanalka przewiduje sie taka liczbe ze¬ spolów tlok-cylinder, zawierajacych stemple od¬ ksztalcajace, ze po przemieszczeniu stempli 104 odksztalcajacych do polozenia wysunietego, doko¬ la rdzenia 54 utworzy sie pierscien ciagly.Do uruchomienia zespolów tlok-cylinder 82 ko¬ rzystnie równoczesnego, sluza konwencjonalne me¬ chanizmy {nie pokazane na rysunku). Mechanizmy te wlaczaja zespoly tlok-cylinder samoczynnie, w okreslonym czasie podczas formowania czesci kie¬ lichowej 10. Obudowa 72 ma prowadnice 109, któ¬ re slizgowo stykaja sie ze stemplami 90 i 104, pod¬ czas ich przesuwania. W przykladzie wykonania wynalazku stemple odksztalcajace kanalek prze¬ mieszczane sa za pomoca zespolów tlok-cylinder.Stemple te mozna równiez przesuwac w inny spo¬ sób, za pomoca okreslonego ukladu mechanicznego.Sposób formowania czesci kielichowej 10 wedlug wynalazku polega na umieszczeniu uszczelki 26 lub odpowiednio dostosowanej uszczelki o innym' ksztalcie, dokola rdzenia 54 wewnatrz podtoczenia 62. W razie potrzeby rdzen powleka sie smarem i/lub podgrzewa dla zmniejszenia tarcia. Drazki 68 odchylajace utrzymuje sie w polozeniu wznie¬ sionym.Po podgrzaniu, odcinek koncowy rury o odpo¬ wiednich wymiarach, umieszcza sie wspólosiowo dokola konca swobodnego rdzenia -50, przy czym przemieszczenia nagrzanego odcinka rury ulatwia powierzchnia stozkowa 60. Nastepnie od¬ cinek koncowy rury przesuwa sie do przodu, po zaokraglonych krawedziach drazków 68 odchyla¬ jacych. Przesuwany odcinek rury odksztalca sie na zewnatrz. Przy dalszym przemieszczeniu na¬ grzanego odcinka rury przesuwa sie ona po usz¬ czelce i odksztalca do wewnatrz, do powierzchni rdzenia 54, az do osiagniecia pierscienia oporo¬ wego 56 (fig. 10). Nastepnie drazki 68 odchylajace przemieszcza sie ponownie do ich polozenia wyj¬ sciowego, równoleglego do osi (fig. 11).Przy przemieszczaniu nagrzanego odcinka rury w strone pierscienia oporowego 56 odcinek ten ulega odksztalceniu i po dojsciu do pierscienia oporowego 56 zostaje dokladnie opasany dokola rdzenia 50, stozka 52 i rdzenia 54 na przeciwleglej stronie uszczelki, tworzac w ten sposób sekcje 14 i 16 czesci kielichowej 10 i sekcje 18 i 20 tulei 12 o wiekszej srednicy. Sekcja 22 odpowiadajaca sekcji 22 tulei 12 jest tylko zgrubnie uformowana dokola uszczelki 26. Scianki boczne 28' i 30' sekcji 22' sa zbiezne i znajduja sie w takiej odleglosci, od uszczelki, ze wewnetrzny kanalek obudowy, wewnatrz którego jest osadzona uszczelka na wiek¬ szy wymiar przy obwodzie wewnetrznym niz wy¬ miar samej, uszczelki.Scianki boczne 28' i 30' sa odksztalcone w stanie termoplastycznym tak, ze wewnetrzny kanalek obudowy przyjmuje ostatecznie jedna z postaci przedstawionych na fig. 1—4. Dokonuje sie tego za pomoca zespolu 48 odksztalcania kanalka. i Podczas ustawiania nagrzanego odcinka rury 40 45 50 55 6096156 11 12 dokola rdzenia 54 i uszczelki 26, stemple 90, 104 odksztalcajace kanalek znajduje sie w .swych po¬ lozeniach poczatkowych w pewnej odleglosci od uformowanych scianek bocznych 28' i 30'. Nastep¬ nie przemieszcza sie stemple 90, 104 odksztalca¬ jace, korzystnie równoczesnie, az osiagna swe polozenie wysuniete. W ten sposób konce stem¬ pli 90 i 104 zetkna sie z sciankami bocz¬ nymi 28' i 30', powodujac odksztalcenie scianek bocznych lub co najmniej wycinków scianek bocznych w kierunku do siebie. Przy osiagnieciu przez stemple odksztalcajace ich po¬ lozen wysunietych tworza sie scianki boczne 28 i 30. Stemple 90, 104 odksztalcajace umozliwiaja utworzenie powierzchni obwodowych zewnetrznych 34 i 36 scianek bocznych 28 i 30 i wystepów 42.Stemple odksztalcajace powinny byc odpowied¬ nio usytuowane wzgledem trzpienia 46 dla zapew¬ nienia realizacji powyzszego dzialania. Stemple od¬ ksztalcajace mozna odpowiednio ustawic i dobrac tak, aby wytworzyc szcz'ególny ksztalt rowka, taki jak przedstawiono na fig. 1—4, wzglednie mozna je w okreslony sposób rozmiescic i dobrac tak, aby otrzymac inne uksztaltowania. Na przyklad stemple 104 odksztalcajace moga byc takie same jak stemple 90 odksztalcajace dla utworzenia jed¬ nakowych wystepów 42 po obu stronach uszczelki.W tym celu stemple odksztalcajace mozna usta¬ wic tak, ze wystepy 42 po obu stronach uszczelki bylyby ustawione w linii w kierunku wzdluznym.Stemple odksztalcajace moga byc ustawione na- przemian tak, ze wystepy powierzchniowe po przeciwleglych stronach uszczelki równiez bylyby rozmieszczone naprzemian.Stemple 90 odksztalcajace moga byc wykonane identycznie jak stemple 104 odksztalcajace tak, ze uformowana ostatecznie powierzclmia 34 scianki bocznej 28 bedzie jednakowa z powierzchnia 36 . scianki bocznej 30. Mozliwe jest równiez i inne uk¬ sztaltowanie kanalka obwodowego. Podstawowym celem uzycia zespolu 48 odksztalcenia kanalka jest zmiana uksztaltowania wewnetrznego kanalka ob¬ wodowego dla zwiekszenia odpornosci na prze¬ mieszczanie sie uszczelki, a zwlaszcza dla unieru¬ chomienia uszczelki w kanalku. Ilosc uzytych stem¬ pli odksztalcajacych jest uzalezniona od wymaga¬ nego uksztaltowania kanalka.Po uformowaniu scianek bocznych 28 i 30 za pomoca stempli 90, 104 odksztalcajacych, stemple te ulegaja przemieszczeniu do swych polozen po¬ czatkowych. Uformowana czesc kielichowa chlo¬ dzi sie, do temperatury nizszej od temperatury, przy której nastepuje odksztalcenie, w atmosferze lub za pomoca czynnika chlodzacego. Stemple 90, 104 odksztalcajace utrzymuje sie korzystnie w po¬ lozeniu wysunietym co najmniej przez czesc okre¬ su czasu studzenia czesci kielichowej. Nastepnie, po dostatecznym schlodzeniu czesci kielichowej 10 zdejmuje sie ja z zespolu trzpieniowego wraz z uszczelka 26 osadzona w wewnetrznym kanalku obwodowym 24. W poczatkowym okresie zdejmo¬ wania czesci kielichowej, uszczelka przesuwa sie w góre po powierzchni pochylonej 64, odksztalca¬ jac sie promieniowo w kierunku zewnetrznym i w ten sposób latwo zsuwa sie z podtoczenia 62.Uszczelka 26 sluzy do uszczelniania polaczenia kielichowego rury i dlatego pozostaje w kanalku 24. Nie jest to warunkiem koniecznym. Mozna przewidziec wiecej niz jedna uszczelke, oraz usz¬ czelke lub uszczelki w polaczeniu z jednym lub kilkoma elementami ustalajacymi, które beda od¬ powiednio rozmieszczone.Nagrzany odcinek termoplastycznej rury mozna umieszczac na zespole trzpieniowym i zdejmowac z tego zespolu po uformowaniu czesci kielichowej , za pomoca urzadzen konwencjonalnych, na przyklad przy uzyciu' urzadzenia przedstawionego w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych nr. 3 520 047.Chociaz w dotychczasowej czesci opisu podawa¬ no, ze nagrzany odcinek koncowy rury wsuwa sie na zespól rdzeniowy i przemieszcza po tym zespo¬ le, to jest oczywistym, ze rdzenie moga wsuwac sie do nagrzanego odcinka rury wzglednie zarówno zespól trzpieniowy jak i odcinek rury moga prze¬ mieszczac sie równoczesnie.Na fig. 13 przedstawiono inny przyklad wykona¬ nia czesci kielichowej 110 sklada sie z tulei kie¬ lichowej 112, która ma czesc stozkowa 114 zbiez¬ na w kierunku do wnetrza i przechodzi w czesc nieodksztalcona 116. Chociaz rura termoplastyczna oraz tuleja o zwiekszonej srednicy opisane sa ja¬ ko elementy o przekroju poprzecznym kolowym, to nalezy rozumiec, ze mozna wykonywac czesci kielichowe w rurach o innym ksztalcie przekrpju poprzecznego.Srednica wewnetrzna tulei 112 jest nieznacznie wieksza od srednicy zewnetrznej czesci nieod- ksztalconej (fig. 13). Tuleja 112 jest dostosowana do wspólosiowego wkladania w nia czopa ruro¬ wego (nie pokazanego na rysunku), przy czym ten czop rurowy ma srednice zewnetrzna równa srednicy zewnetrznej nieodksztalconej czesci 116 rury. Koniec swobodny tulei 112 mozna rozszerzyc w miejscu oznaczonym-liczba 118,¦' dla ulatwienia wkladania czopa rurowego. Ponadto to tuleja 112 zawiera pierscieniowy wystep 120 o zwiekszonej srednicy który tworzy wewnetrzny obwodowy ka¬ nalek 122. Wewnatrz kanalka 122 jest osadzona uszczelka pierscieniowa 124, wykonana na przy¬ klad z twardej gumy. Uszczelka 124 wystaje do wewnatrz, poza powierzchnia wewnetrzna tulei.W ten sposób uszczelka pierscieniowa zapewnia niezawodne uszczelnianie miedzy czopem i czescia kielichowa polaczenia rurowego.Chociaz uszczelke 124 przedstawiono w postaci pierscienia samouszczelniajacego o przekroju ok¬ raglym/to wynalazek nie jest ograniczony tylko do tego ksztaltu. Jedna z zalet sposobu wedlug wynalazku, jest mozliwosc stosowania uszczelek o róznych przekrojach.Na fig. 14—16 przedstawiony jest zespól trzpie¬ niowy w którym rdzen 130 rozszerza sie na zew¬ natrz i zawiera na swym koncu swobodnym po¬ wierzchnie kloszowa 132 i powierzchnie podporo¬ wa 134. Zespól trzpieniowy jest korzystnie podpar¬ ty w kierunku poziomym, na przyklad za pomoca 40 45 50 55 6013 96156 14 wsporników 136, polaczonych po przeciwleglych stronach z powierzchnia podporowa 134 oraz pod¬ pór nieruchomych ((nie pokazanych na rysunku). Po¬ wierzchnia kloszowa 132 sluzy do formowania cze¬ sci rozszerzonej 118 kielicha 110.Rdzen 130 o zwiekszonej srednicy, zawiera pod- toczenie 140 dostosowane do pomieszczenia w nim promieniowej powierzchni wewnetrznej uszczelki pierscieniowej 124 oraz na stozkowa powierzchnie 142, rozszerzajaca sie w kierunku rdzenia 128. Por- wierzchnia stozkowa 142 ulatwia usuwanie uszczel¬ ki z podtoczenia po uformowaniu czesci kielicho¬ wej 110.Otwarta strone rdzenia mozna polaczyc ze zród¬ lem podcisnienia, dla wytworzenia zmniejszonego cisnienia wewnatrz rdzenia 130 i 146, które moga byc zaopatrzone w szereg otworów 166 rozmiesz¬ czonych na obwodzie dla przeplywu powietrza.Dzieki wytworzeniu podcisnienia wewnatrz rdze¬ nia latwiej formuje sie czesc kielichowa 110 do¬ kola rdzenia, i uszczelki. Podcisnienie moze miec taka wielkosc, ze przemiesci drazki 150 odchyla¬ jace do ich polozenia poczatkowego bez stosowa¬ nia elementów nadajacych napiecie wstepne. Do¬ kola rdzenia mozna przewidziec konwencjonalne elementy uszczelniajace, na przyklad pierscienie uszczelniajace o przekroju okraglym, które beda rozmieszczone tak, aby umozliwic oddzialywanie podcisnienia.Na fig. 18—21 przedstawiono sposób formowania czesci kielichowej 110, wedlug wynalazku. Przed¬ stawiona na fig. 18 uszczelka 124, która stanowi pierscien samouszczelniajacy o przekroju okraglym, umieszczona jest dokola rdzenia 130, w podtoczeniu 140. W razie potrzeby, rdzen mozna powlec smarem i/lub nagrzac dla zmniejszenia tarcia. Drazki od¬ chylajace sa utrzymywane w polozeniach wznie¬ sionych.Po nagrzaniu koncowego odcinka rury, o odpo¬ wiednich wymiarach, do temperatury odksztalce¬ nia termoplastycznego, umieszcza sie ten odcinek wspólosiowo na koncu swobodnym sekcji rdzenia 128. Nastepnie podgrzany odcinek rury przesuwa sie do przodu i przemieszcza nad stozkiem 147, po krawedziach drazków 150 odchylajacych i powyzej tych krawedzi (fig. 19). Powoduje to odksztalcenie odcinka rury, skierowane na zewnatrz i przesuwa¬ nie nad pierscienien samouszczelniajacy o przekro¬ ju okraglym.Podczas dalszego przemieszczania, koniec swo¬ bodny nagrzanego odcinka rury przesuwa sie po pierscieniu uszczelniajacym i odksztalca sie do wewnatrz, do powierzchni kloszowej 152 rdzenia 130. Przemieszczanie to prowadzi sie dalej, az 'ko¬ niec swobodny odcinka rury przesunie sie niezna¬ cznie powyzej powierzchni 132 i(fig. 20). W tym czasie mozna zastosowac wewnetrzne podcisnienie i/lub doprowadzic z zewnatrz cisnienie do rdzenia 130 i 146, przy czym to cisnienie bedzie skierowa¬ ne do srodka. Równoczesnie tloczysko 162 i czlon stozkowy 164 sa przemieszczane do swych polozen * poczatkowych, umozliwiajac drazkom odchyla¬ jacym powrót do ich polozen poczatkowych rów¬ noleglych do osi rdzenia. Urzadzenie do umieszcza¬ nia nagrzanego odcinka rury na rdzeniach, moze byc roboczo polaczone tak, ze uruchamia cylinder w momencie, gdy koniec swobodny nagrzanego odcinka rury osiagnie okreslone miejsce na po- wierzchni kloszowej 132 rdzenia 130.Nagrzany odcinek rury dokladnie przylega do trzech rdzeni 128, 130 i 146, drazków 150 odchyla¬ jacych i do pierscienia 124 uszczelniajacego o przekroju okraglym (fig. 21) tworzac czesc kieli¬ chowa 110. Zaokraglone krawedzie 154 drazków 150 odchylajacych i stozek 147 tworza sekcje zbiezna 114 czesci kielichowej 110, natomiast powierzchnia kloszowa 132 rdzenia 130 tworzy czesc rozszerzona 118. Swiezo utworzona czesc kielichowa chlodzi sie i zdejmuje z zespolu trzpieniowego, pozostawiajac pierscien 124 uszczelniajacy o przekroju okraglym, osadzony w wewnetrznym kanalku obwodowym 122. PL