Przedmiotem wynalazku jest pianotwórczy sro¬ dek do zmniejszania dryfu wystepujacego przy na¬ noszeniu srodków ochrony roslin w postaci pre¬ paratów do opryskiwan zawierajacy sole amino¬ we kwasów p-alkilobenzenosiulfonowych.Szkodnikofoójcze substancje czynne w wielu przy¬ padkach nanosi sie na rosliny lub ich ibiotop w po¬ staci wodnych cieczy do opryskiwan. Przy ich na¬ noszeniu obserwuje sie w zaleznosci od wystepu¬ jacych przy tym wiatrów, mniejszy lub wiekszy dryf stosowanych cieklych preparatów substancji czynnych. Dryf ten jest w najwyzszym stopniu niepozadany, gdyz powoduje straty okreslonej ilo- ci srodków ochrony roslin przeznaczonych do wy¬ konania zabiegu na okreslonej powierzchni. Ponad¬ to dryf czesci natryskiwanej dawki substancji czyn¬ nej moze spowodowac w pewnych warunkach u- szkodzenie upraw roslin lezacych bezposrednio w poblizu traktowanej powierzchna. Oprócz tego dry¬ fujace pestycydy, zwlaszcza bedace silnie toksycz¬ nymi substancjami, moga zaszkodzic ludziom wy¬ konujacym zabieg.Wiadomo, ze dryf srodków ochrony roslin w po¬ staci wodnych preparatów do opryskiwan mozna zmniejszyc przez dodanie do cieczy srodków pia¬ notwórczych. Na przyklad mozna stosowac jako srodek pianotwórczy zmniejszajacy dryf produk¬ tu firmy Colloidal Products Corp. (Petaluma, Ca- lif. USA) pod nazwa Fomex R skladajacy sie z mieszaniny siarczanów alkoholi, soli" alkilo- i dwu- valkilo-2,5-dwuketoczterowodorofuranu, alkilosulfo- nian'w, izopropanolu i wody. Wada tego srodka jest jednak stosunkowo wysokie stezenie wynosza¬ ce co najimniej 0,5% objetosciowych w roboczych cieczach do opryskiwan. Ponadto pomimo tak wy¬ sokiego stezenia w preparatach wodnych do opry¬ skiwan jego dzialanie zmniejszajace dryf nie zaw- wsze jest wystarczajace w praktyce. jStwierdzono, ze znane sole aminowe kwasów p- -alkiilobenzenosulfonowych o wzorze podanym na rysunku, w którym R oznacza rodnik alkilowy o 8—16 atomach wegla, R1 oznacza atom wodoru, rodnik alkilowy o 1—6 atomach wegla lub gru¬ pe hydroksyalkilowa o 1—6 atomach wegla, R2 oz¬ nacza atom wodoru, rodnik alkilowy o 1—6 ato¬ mach wegla lub grupe hydroksyalkilowa o 1—6 atomach wegla, a R3 oznacza rodnik alkilowy o 1—6 atomach wegla lub grupe hydroksyalkilowa o 1—6 atomach wegla, mozna stosowac z bardzo dobrym wynikiem jako substancje pianotwórcze w wodnych cieczach do opryskiwan powodujace zmniejszenie dryfu tych cieczy przy nanoszeniu.Niespodziewanie dodatek soli aminowych kwa¬ sów p-alkiloJbenzenosulfonoiwych do wodnych pre- paratóiw srodków ochrony roslin powoduje znacz¬ nie wieksze zmniejszenie dryfu przy nanoszeniu tych preparatów, niz równy ilosciowo dodatek zna¬ nego produktu pod nazwa Fomex R bedacego zna¬ nym, bardzo czynnym srodkiem stosowanym w wy¬ mienionym celu. 93 91093 910 3 Dla uzyskania takiego samego efektu zmniejsza¬ jacego dryf wystarczy zatem mniejsza dawka srod¬ ka wedlug wynalazku, niz dawka srodka standar¬ towego. Fakt -ten ma szczególnie duze znaczenie ze wzgledu na ochrone srodowiska. Substancje pia¬ notwórcze stosowane w srodku wedlug wynalaz¬ ku wzbogacaja zatem stan techniki. Stosowane w srodku wedlug wynalazku sole aminowe kwasów p-alkilobenzenosulfonowych przedstawia ogólnie wzór podany na rysunku. We wzorze tym R oznacza korzystnie prosty lub rozgaleziony rodnik alkilo¬ wy o 8—16, zwlaszcza 1'0—-14 atoniach wegla, R1 oznacza korzystnie atom wodoru, prosty lub roz¬ galeziony rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla^ albo prosta lub rozgaleziona grupe hydroksyalkilo- wa o 1—4 atomach wegia, zwlaszcza grupe 2-hy- droksyetylowa, R2 oznacza korzystnie oprócz ato¬ mu wodoru podstawniki stanowiace korzystnie zna¬ czenie R1, R3 oznacza korzystnie prosty lub roz¬ galeziony rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla albo prosta lub rozgaleziona grupe hydroksyalkilo- wa o 1—4 atomach wegla, zwlaszcza grupe 2-hy- droksyetylowa.W srodku wedlug wynalazku stosuje sie na przy¬ klad nastepujace substancje: sól jednoetanoloamo- niowa kwasu 4-n-dodecyloberazenosulfonowego, sól dwuetanoloamoniowa kwasu 4-n-dodecylobenzeno- sulfonowego, sól trójetanoloamoniowa kwasu 4-n- -dodecylobenzeniosulfonowego, sól jednoetanoloamo- niowa kwasu 4-n-tetradecylo-benzenosulfonowego, sól dwuetanoloamoniowa kwasu 4-n-tefcradecylo- benzenosulfbnowego sól trójetanoloamoniowa kwa¬ su 4-n-tetradecylo-benzenosulfonowego.Sole aminowe kwasów p-alkilobenzenosulfono- wych stosowane w srodku wedlug wynalazku ssf znane lub mozna je wytworzyc w prosty sposób wedlug znanych metod [Houben-Weyl, tom 1/2, 118^120 (1959)]. Ich stosowanie jako substancji pianotwórczych do zmniejszania dryfu wodnych preparatów srodków ochrony roslin jest natomiast nowe.IZwiazki stosowane w srodku wedlug wynalazku maja wlasciwosci powierzchniowo czynne, a zatem mozna je stosowac jako substancje pianotwórcze.Mozna je stosowac, jak juz podano, do silnego zmniejszania niepozadanego dryfu wystepujacego przy opryskiwaniu wodnymi preparatami srodków ochrony roslin. Substancje te wprowadza sie do roboczych cieczy do opryskiwan w postaci roztwo¬ rów, zawierajacych obok rozpuszczalników 20^-70% wagowych, korzystnie 40^60% wagowych, soli a- minowych kwasów p-alkilobenzenosulfonowych o wzorze podanym na rysunku.Roztwory stosowanych soli aminowych kwasów p-alkilobenzenosulfonowych mozna otrzymac w zna¬ ny sposób, na przyklad przez zmieszanie substan¬ cji pianotwórczych z jednym lub kilkoma rozpu¬ szczalnikami. Jako rozpuszczalniki mozna przy tym stosowac ciecze, które rozpuszczaja w wystarczaja¬ cym stopniu substancje pianotwórcze, ponadto mie¬ szaja sie z woda, nie wplywaja ujemnie na pow¬ stawanie piany i nie budza zastrzezen ze wzgle¬ dów toksykologicznych i ochrony srodowiska. Do takich rozpuszczalników naleza korzystnie jedno¬ wodorotlenowe alkohole np. etanol, nipropanol i izopropanol, ponadto alkohole wielowodorotlenowe, np. glikol etylenowy i oprócz tego woda.Stezenie srodków pianotwórczych w preparatach do opryskiwan moze wahac sie w szerokich gra¬ nicach. Na ogól stezenie wynosi 0,25^-0,65% obje¬ tosciowych, korzystnie 0,35—0,551% objetosciowych.Substancje stosowane w srodku wzglednie ich roztwory mozna domieszac do wszystkich stoso- wanych w rolnictwie srodków ochrony roslin w postaci wodnych preparatów do opryskiwan.Srodkami ochrony roslin sa na przyklad srodki grzybobójcze, owadobójcze, chwastobójcze, rozto- czobójcze, gryzoniobójcze, owicydowe i/lub miecza- kobójcze.Przykladami cieczy, do opryskiwan, do kf.rych . mozna domieszac srodki pianotwórcze wedlug wy¬ nalazku sa ciecze zawierajace jedna z nastepuja¬ cych substancji czynnych: ester metylowy kwasu 3-(4'-chlorofenylo)-2-chloropropionowego, kwas 4- -chloro-2-metylofenoksyoctowy, kwas 2,4-dwuchlo- rofenoksyoctowy, kwas 2-(2,4-dwuchlorofenoksy)- -propionowy, N-formylo-N'-3,4-dwuchlorófenylo- trójchloroaeetaldehydaminal, amidotiofosforari 0,S- -dwumetylowy, N- * mocznik.Wodne preparaty srodków ochrony roslin, do których. domieszano srodki pianotwórcze wedlug wynalazku celem zmniejszenia dryfu mozna nano- sic na rosliny lub ich biotop tylko ' za pomoca specjalnych dysz. Tego rodzaju dysze, które umo¬ zliwiaja powstawanie piany przy nanoszeniu cie¬ czy do opryskiwan sa juz znane [Foam, Farm Che¬ micals 135, Nr 5, 13—20 (1972)].Korzystne dzialanie srodka wedlug wynalazku do zmniejszania dryfu przy nanoszeniu srodków ochro¬ ny,roslin w postaci preparatów wodnych potwier¬ dzaja nizej podane przyklady.Przyklad I. Srodek pianotwórczy (wytwarza- 40 nie)j . Do zawiesiny 42,1 kg (129,1 moli) kwasu 4-(n- -dodecylo)-benzenosulfonowego w 27,5 litrach wo¬ dy doprowadza sie, mieszajac i umiarkowanie chlo¬ dzac, 7,9 kg (129,5 mola) jednoetanoloaminy. Na- 45 stepnie dodaje sie 22,3 litra izopropanolu oraz 4,5 litra glikolu etylenowego i miesza do utworzenia jednorodnego roztworu. Otrzymuje sie roztwór za¬ wierajacy sól jednoetanoloamoniowa kwasu 4-n- -dodecylobenzenosulfonowego w stezeniu 50% wa¬ gowych.Przyklad II. Oznaczenie dryfu.Przeprowadza sie próby opryskiwania w pomie¬ szczeniu klimatyzowanym o dlugosci 15 m, sze¬ rokosci 2,5 m i wysokosci 2,5 m w temperaturze powietrza 20°C i wilgotnosci 60%. U wejscia do pomieszczenia montuje sie dmuchawe osiowa (sred¬ nica 400 mm, wydajnosc 4200 m3/godzine) z nasa¬ dzona 2-metrowa nasadka do wyrównywania stru¬ mienia, tak by srodek utworzonego strumienia po¬ wietrza znajdowal sie na wysokosci 50 cm nad podloga. W odleglosci 30 cm od tej nasadki umie¬ szcza sie w srodku strumienia powietrza na wy¬ sokosci 50 cm od podlogi specjalna dysza do spie¬ niania wodnych cieczy do opryskiwan.Przy przeprowadzaniu próby kazdorazowo stoso- 65 wana wodna ciecz do opryskiwania zawierajaca do- 50 55 •o• 5 datkowo 0,5% substancji pianotwórczej doprowa¬ dza sie pod stalym cisnieniem 2,5 bar z pojemni¬ ka do dyszy i spienia przy róznych zalozonych szybkosciach wiatru. Spieniona ciecz do opryski¬ wan chwyta sie na plytkach szklanych o wymia¬ rach 10iX1K) om umieszczonych równolegle do stru¬ mienia powietrza w odstepach po 25 cm na od¬ cinku 12 m od dmuchawy. Oprysk w kazdej pró¬ bie wynosi 15 sekund. Bezposrednio po zakoncze¬ niu prób plytki szklane bada sie na slady piany.' Dryf oznacza sie przez pomiar odleglosci najdalej umieszczonej od. dyszy plytki szklanej wykazuja¬ cej slady piany i wyrazenie pomiarów w %, przy czym lOOf/t oznacza dryf, który obserwuje sie przy spienianiu cieczy do opryskiwan zaprawionej srod¬ kiem standardowym Fomex R, a 0l°/o, ze nie stwier¬ dzono dryfu.Stosuje sie nastepujace ciecze do opryskiwan: ciecz do opryskiwan A = wodna ciecz do opryski¬ wan z domieszka 0,5% srodka standardowego Fo- mexR ; ciecz do opryskiwan B = wodna ciecz do opryskiwan z domieszka (0,5% soli jednoetanoloa- moniowej kwasu 4-n-dodecylobenzenosulfonowego (przyklad |I).Wyniki uzyskane przy róznych szybkosciach wia¬ tru zestawiono w tablicy.Tablica Szyb¬ kosc wiatru m/s 1 2 3 4 |5 a Dryf przy stosowaniu cieczy do opryski¬ wan A (%) - 1010 1ÓO 1010 1010 IW) liOlO Dryf przy stosowaniu cieczy do opryski¬ wan B . . (%) 86 85 84 84 ,83 82 Zmniejsze¬ nie dryfu przy stoso¬ waniu cie¬ czy B (%) . 14 45 16 - 'V 17 18 Wyniki podane w tablicy stanowia zawsze sred¬ nia z trzech prób.Przyklad III. Oznaczanie tolerancji i dzia¬ lania a) Rózne kultury roslin w szklarni opryskuje sie mglawicowo zwykla wodna ciecza do opryski¬ wania wzglednie wodna ciecza do opryskiwan z domieszka 0,5% soli jednoetyloamoniowej kwasu 4-n-dodecylobenzenosulfonowego jako srodka pia¬ notwórczego. Wyniki prób wykazuja, ze zwykle ciecze do opryskiwan oraz ciecze do opryskiwan zawierajace substancje pianotwórcze sa tak samo tolerowane przez rosliny. b) W próbie w polu przeprowadzono zwalczanie chwastów w zbozach za pomoca nastepujacych 910 6 cieczy do opryskiwan: ciecz do opryskiwan A — = zwykly preparat wodny do opryskiwan zawie¬ rajacy jako chwastobójcza substancje czynna N- -(2- do opryskiwan B = wodny preparat zawierajacy jako chwastobójcza substancje N-(2Hbenzotiazolilo)- -N.N^dwumetylomocznik i jako substancje piano¬ twórcza 0,5% soli jednoetanoloamoniowej kwasu 4-n-dodecylobenzenosulfonowego. Ocena wyników prób wykazuje, ze substancja pianotwórcza nie wplywa ujemnie na efektywnosc chwastobójcza substancji czynnej oraz na zbiory. c) W polu przeprowadzono próbe zwalczania ma-, czniaka zbozowego (fcrysiphe graminis) za pomoca nastepujacych cieczy do opryskiwan: ciecz do o- pryskiwan A = zwykly wodny preparat do oprys¬ kiwan zawierajacy jako grzybobójcza substancje czynna N-formylo-N^a^-dwuchlorofenylotrójchlo- roacetaldehydoaminal, ciecz do opryskiwan B = = wodny preparat do opryskiwan zawierajacy ja¬ ko grzybobójcza substancje czynna N-formylo-N'- -3,4-dwuchlorofenylotrójchloroacetaldehydaminal i jako substancje pianotwórcza 0,5% soli jednoeta¬ noloamoniowej kwasu 4-n-dodecylobenzenosulfono- wego. Ocena wyników wykazuje, ze efektywnosc ' grzybobójczej substancji czynnej nie zmniejsza sie przez dodatek substancji pianotwórczej. d) W polu przeprowadzono próby zwalczania o- macnicy prosowianki (Pyrausta nubilalis) za pomo¬ ca nastepujacych cieczy do opryskiwan: ciecz do opryskiwan A = zwykly wodny preparat zawiera¬ jacy jako owadobójcza substancje czynna amido- tiofosforan 0,S-dwumetylowy, ciecz do opryskiwan B = wodny preparat zawierajacy jako owadobój¬ cza substancje czynna amidotiofosforan 0,S-dwume- tylowy i jako substancje pianotwórcza 0|,5|% soli jednoetanoloamoniowej kwasu 4-n-dodecylobenze¬ nosulfonowego. Ocena wyników wykazuje, ze sku¬ tecznosc owadobójcza substancji czynnej nie zmniejsza sie przez dodanie substancji pianotwór¬ czej. PL