Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia plyt szklanych, polegajacy na tym, ze roztopio¬ ne szklo dostarczane z regulowana wydajnoscia wylewane jest na powierzchnie znajdujacego sie w zbiorniku roztopionego metalu i przemieszczane w postaci tasmy wzdluz zbiornika, oraz chlodzone do osiagniecia sztywnosci umozliwiajacej usuniecie go ze zbiornika bez uszkodzen.Zwiekszenie wydajnosci pracujacego przy wyso- t kim obciazeniu urzadzenia wytwarzajacego plyty szklane od np. 3000 ton do 4200 ton na tydzien wy¬ maga zwiekszenia predkosci tasmy szklanej uzy¬ skiwanej z urzadzenia.Zwiekszenie predkosci przemieszczania szkla w tym obszarze, gdzie jest ono jeszcze plynne, po¬ woduje jednak niekorzystne zmniejszenie szeroko¬ sci i grubosci tasmy. Zapobiec temu mozna przez zwiekszenie chlodzenia w tym momencie, gdy for¬ mowana jest tasma. Nadmierne chlodzenie w po¬ czatkowej czesci zbiornika powoduje jednakze po¬ jawienie sie niepozadanych znieksztalcen w plycie szklanej.Stwierdzono równiez, ze przy produkcji cienszych plyt o grubosci np. 5 czy 4 mm, w warunkach du¬ zego obciazenia maszyny, utrzymanie stalej szero¬ kosci tasmy szklanej mozliwe jest przez zwieksze¬ nie wydajnosci urzadzenia dostarczajacego szklo do zbiornika. W wyniku jednak zwiekszenia predko¬ sci tasmy przy wyjsciu z urzadzenia istnieje ten¬ dencja do zmniejszania grubosci tasmy. W pew- b0 nym stopniu zapobiega sie temu zjawisku przez chlodzenie w poczatkowej fazie tworzenia tasmy.Stwierdzono jednakze, iz przy szybkosciach prze¬ kraczajacych granice odpowiadajace okreslonym grubosciom szkla, zwiekszenie efektywnosci chlo¬ dzenia okazuje sie bezskuteczne, a ponadto staje sie przyczyna zlej jakosci produktu koncowego.Znany jest sposób wytwarzania plyt szklanych w Etórym szklo jest dostarczane przy kontrolowa¬ nej szybkosci przeplywu masy do kapieli stopione¬ go szkla, dla wytworzenia warstwy stopionego szkla. Stopione szklo przemieszcza sie swobodnie na boki do swej granicznej szerokosci i grubosci tworzac pasmo szkla, które nastepnie poddaje sie dzialaniu brzegowych sil naciagajacych skierowa¬ nych wzdluznie i na zewnatrz. Dzialanie tych sil rozciagajacych jest kontrolowane w sposób ciagly na calym obszarze w toku dokonywanych zmian szerokosci i grubosci dla wykrycia miejsc oslabio¬ nych.Celem niniejszego wynalazku jest opracowanie sposobu wytwarzania plyt szklanych, który by umo¬ zliwil pomimo duzej wydajnosci urzadzenia zmniej¬ szenie do minimum potrzeby chlodzenia we wstep¬ nej fazie formowania tasmy.Stwierdzono, ze szybkosc tasmy szklanej moze byc zwiekszona w warunkach pracy z duza wy¬ dajnoscia, jesli wylana na powierzchnie plynnego metalu warstwa szkla poddana jest dzialaniu sil przyspieszajacych jej ruch i równoczesnie przeciw- 85 0483 dzialajacych tendencji do nadmiernego zmniejsze¬ nia grubosc plyt, nawet jesli predkosc tasmy przy wyjsciu z urzadzenia jest znacznie zwiekszona.Cel wynalazku zostal osiagniety przez to, ze do brzegów przesuwajacej sie warstwy plynnego szkla przyklada sie sily dzialajace w kierunku wzdluz¬ nym i dosrodkowym reguluje szerokosc warstwy dla umozliwienia odpowiedniego przyspieszenia ru¬ chu tasmy i równoczesnie uzyskania okreslonej jej szerokosci tak, aby tasma, po nastepujacym w trak¬ cie dalszego przemieszczania ochlodzenia osiagnela przy wyjsciu z urzadzenia pozadana grubosc.Ponadto dzieki zwiekszeniu predkosci cieklego szkla zmiana grubosci jest odpowiednio regulowa¬ na I wymiary tasmy ustalone moga byc w obszarze | polozonym wzglednie blisko czesci wlotowej urza- t **»nikfrHugd flifcitlowy i zadaszenia moze byc zmniej¬ szona.Wynalazek w szczególnosci stosuje sie do wy¬ twarzania z duza wydajnoscia plyt szklanych o grubosciach od 5,7 do 6,2 mm, przy czym dziala¬ jace wzdluznie i dosrodkowo sily reguluje sie tak, aby uzyskac w przyblizeniu dwukrotne zwieksze¬ nie predkosci warstwy szkla, a kat przylozenia sil ustala sie tak, aby uzyskac pozadana grubosc ta¬ smy szklanej, po czym przesuwajaca sie tasme chlodzi sie w celu ustabilizowania jej grubosci.W innym przykladzie stosowania sposobu wy¬ twarzania plyt wedlug wynalazku do warstwy szkla sily boczne przyklada sie w dwóch oddziel¬ nych punktach umieszczonych kolejno wzdluz zbiornika pod róznymi katami w stosunku do kie¬ runku przemieszczania szkla.Przedmiotem wynalazku jest równiez -urzadzenie do stosowania tego sposobu wytwarzania plyt szklanych. W sklad urzadzenia wchodzi zbiornik napelniony plynnym metalem, uklad doprowadza¬ jacy plynne szklo do zbiornika i powodujacy jego przemieszczanie wzdluz zbiornika, uklad transpor¬ tujacy umieszczony na wyjsciu urzadzenia sluzacy do odprowadzania tasmy ze zbiornika, oraz zespól nachylonych w stosunku do osi urzadzenia rolek umieszczonych po stronie wlotowej urzadzenia w obszarze,' gdzie warstwa plynnego szkla rozszerzo¬ na jest ku bokom zbiornika i ustawionych tak, ze stykaja sie od góry * z brzegami warstwy szkla a osie ich zbiezne w kierunku wlotu, w celu wy¬ wierania na warstwe plynnego szkla wzdluznych i dosrodkowych sil.W innym przykladzie wykonanie urzadzenia we¬ dlug wynalazku zespól rolek sklada sie z dwóch par rolek umieszczonych pod róznymi katami w stosunku do kierunku przemieszczania szkla.Przedmiot wynalazku jest blizej wyjasniony w ..przykladzie wykonania przedstawionym na rysun¬ ku, na którym fig. 1 przedstawia urzadzenie we¬ dlug wynalazku zaopatrzone w jedna pare rolek w w widoku z góry, po usunieciu zadaszenia, a fig. 2 — urzadzenie zaopatrzone w dwie pary rolek takze w widoku z góry.Jafe pokazano na fig. 1 roztopiony metal 1 znaj¬ duje sie w zbiorniku majacym boczne sciany 2, sciane wlotowa 3 i sciane wylotowa *. Podbtoie ;o4s 4 jak w znanych procesach stopionym metalem mo¬ ze byc cyna lub stop zawierajacy w wiekszosci cyner- Rynna wlewowa 5 umieszczona jest ponad scia- ne wlotowa 3 i ma dwa obrzeza 6 tworzace kanal, którym plynne szklo 7 wyplywa z pieca, gdzie zo¬ stalo stopione. Wyplywajace szklo ma temperature 1080°C, a przeplyw regulowany jest pifzez zmiane polozenia zasuwy S. Plynne szklo Wlewa sie przez rynne wlewowa 5 w obszarze 9 na powierzchnie plynnego metalu i rozlewa sie w sposób pokazany na rysunku tworzac warstwe 10. Temperatura szkla wynosi wtedy 1050°C.Czesc urzadzenia zwiazana ze zbiornikiem zosta- nie najpierw opisana w ukladzie zastosowania do produkcji plyt szklanych o grubosci 6 mm z wy¬ dajnoscia 3000 ton na tydzien.Plynne szklo tworzace warstwe 10 przemieszcza¬ ne jest w kierunku wylotu urzadzenia z predko¬ scia zawierajaca sie w granicach 170—210 m/go¬ dzine tworzac tasme 11 o grubosci 6 mm. Tasma 11 odbierana jest w znany .sposób ze zbiornika poprzez otwór w scianie wylotowej 4, za pomoca rolek transportujacych 12. Rolki transportujace napedzane sa z taka predkoscia, ze tasma usuwa¬ na jest ze zbiornika z predkoscia 450 m/godzine.Sila dzialania rolek przenosi sie w kierunku po¬ czatku tasmy poprzez utwardzona juz jej czesc.Skosne rolki 13 i 14 umieszczone sa na walkach i 16 ulozyskowanych w bocznych scianach zbior¬ nika. Osie walków 15 i 16 zbiezne sa w kierunku wlotu urzadzenia. Powierzchnie zewnetrzne rolek 13 i 14 sa radelkowane i kontaktuja sie z brze- gami górnej powierzchni plynnego szkla tuz za obszarem, gdzie warstwa osiaga maksymalna roz¬ ciaglosc ku brzegom zbiornika. Walki 15 i 16 od- * chylone sa o kat 12° od osi prostopadlej do wek¬ tora wyznaczajacego kierunek przemieszczania ^ szkla w plaszczyznie równoleglej do plyty szkla i napedzane za pomoca znanych ukladów napedo¬ wych 15a, 16a z predkoscia katowa, której efek¬ tem jest uzyskanie predkosci obwodowej na po¬ wierzchni rolek wynoszacej 355 m/godzine. Radel- ^ kowane powierzchnie rolek wgniataja sie w powie- \ rzchnie szkla i wywoluja powstanie na brzegach warstwy tuz za obszarem, gdzie powloka osiaga maksymalna rozciaglosc, sil skierowanych ku srodkowi i wzdluz kierunku ruchu tasmy. Przyspie- go szenie nadawane szklu pod dzialaniem rolek 13 i 14 wzmocnione jest dzialaniem rolek transportu¬ jacych 12, tak ze szybkosc tasmy wzrasta dwu¬ krotnie w stosunku do wzdluznej m predkosci war¬ stwy 10. 55 Aby pomimo zwiekszenia predkosci tasmy otrzy¬ mac na wyjsciu urzadzenia plyte szklana o zalo¬ zonej grubosci 6 mm, kierunek dzialania sil usta¬ la sie droga regulacji kata polozenia osi 15 i IG najkorzystniej w granicach 5—15°. Uzyskuje sie 60 dzieki temu regulacje szerokosci przemieszczanej tasmy szklanej a w efekcie odpowiednie zwiek¬ szenie jej grubosci, która nastepnie redukowana jest pod wplywem przyspieszenia wynikajacego z dzialania rolek transportujacych 12. Rólki 13 i 1& reguluja ponadto maksymalna rozciaglosc warstwy5 , jako ze powoduja gwaltowne przyspieszenie plynnego szkla do predkosci zblizonej do konco¬ wej predkosci tasmy, natychmiast po wylaniu szkla na powierzchnie plynnego metalu. W wyniku tego mozliwe jest uzyskanie duzej wydajnosci przy bo- 5 cznej rozciaglosci warstwy 10 mniejszej niz szero¬ koscv zbiornika, gdyz rozciaglosc warstwy plynne¬ go szkla na powierzchni plynnego metalu okreslo- *na jest przez dzialanie rolek dajacych regulowane zmniejszenie szerokosci warstwy w momencie, gdy u formowana jest tasma.- Poza rolkami, tasma przemieszczana jest z pred¬ koscia okolo 355 m/godzine lub wyzsza, a nastep¬ nie przyspieszana do predkosci 450 m/godzine, przy której tasma o szerokosci 2,7 m i grubosci 6 mm 15 odbierana jest ze zbiornika. Szklo które osiaga po¬ wierzchnie plynnego metalu przy temperaturze 0^ kolo 1060°C, chlodzone jest nastepnie w czasie przemieszczania. W rejonie rólek 13 i 14 tempe¬ ratura szkla wynosi okolo 920°, a nastepnie szklo 2( moze byc raptownie ochlodzone do temperatury okolo 850°C pod dzialaniem górnej chlodnicy 17.Ponizej tej temperatury zachodza jedynie niewiel¬ kie zmiany wymiarów tasmy wywolane napreze¬ niami powstalymi w niej w rejonie chlodnicy 17. 2E Jezeli predkosc szkla tuz za rolkami 13 i 14 róz¬ ni sie nieznacznie od koncowej predkosci tasmy, uniknac mozna koniecznosci stosowania chlodnicy 17, a szklo chlodzone jest stopniowo do tempera¬ tury okolo 600°C, przy której tasma odbierana jest ZQ ze zbiornika za pomoca rolek transportujacych 12.Regulacja zmniejszenia szerokosci i grubosci ta¬ smy moze byc poprawiona przez zastosowanie dru¬ giej pary rolek 18 i 19 ulokowanych poza rolka¬ mi 13 i 14, tak jak to pokazano na fig. 2. Rolki 35 18 i 19 umocowane sa odpowiednio na walkach i 21, których osie równiez zbiezne sa w kierun- s ku wlotu zbiornika. Rolki 20 i 21 napedzane sa znanymi mechanizmami napedowymi 20a i 21a.Walki 15 i 16 usytuowane sa pod katem 12° do ^ osi prostopadlej do wektora wyznaczajacego kie¬ runek przemieszczania szkla w plaszczyznie rów¬ noleglej do plyty szkla, a obydwa walki 20 i 21 pod katem 7°.W przykladzie wykonania urzadzenia pokazanym 4S na fig. 2, w urzadzeniu, wytwarzane sa plyty szkla¬ ne o szerokosci 2,7 m i grubosci 6 mm, z wydaj¬ noscia 3040 ton/tydzien, przy predkosci uzyskiwa¬ nia tasmy wynoszacej 450 m/godzine. Predkosc ob¬ wodowa rolek 13 i 14 wynosila 333 m/godzine a 50 rolek 18 i 19 331 m/godzine.Wynalazek stosuje sie do wytwarzania plyt szklanych o grubosciach wiekszych, lub mniejszych niz 6 mm. Stwierdzono, iz sposób wedlug wyna¬ lazku pozwala uniknac-zbyt intensywnego chlodze- gg nia przy produkcji plyt o grubosci 5 mm, przy czym najkorzystniej predkosc odprowadzania tasmy z po¬ wierzchni plynnego metalu powinna byc w tym przypadku wieksza niz 450 m/godzine. Przy wy¬ twarzaniu plyt o grubosci 4 mm stosuje sie pred- 60 kosci jeszcze wyzsze, ale wynalazek moze byc z powodzeniem stosowany nawet jesli predkosc przekracza 600 m/godzine.Przy wytwarzaniu plyt o grubosciach wiekszych niz 6 mm dosrodkowe i wzdluzne sily przykladane 6 sa do brzegu warstwy szkla zanim osiagnie ona wymagana grubosc. Wielkosc tych sil odbierana jest zaleznie od predkosci odprowadzania gotowej tasmy, tak aby otrzymac pozadana grubosc np. 8 mm. PL