Uprawniony z patentu: FMC Corporation, Nowy Jork (Stany zjednoczo¬ ne Ameryki) Sposób wytwarzania nowych podstawionych dioksanów Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych podstawionych dioksanów o ogólnym wzorze 1, w którym R1 oznacza stan wodoru badz rodnik alkilowy, chlorowcoalkilowy, cyjanóalkiló- wy, arylowy, aryloksyalkilowy, aryloalkoksyalkilo- wy lub alkoksyalkilowy, przy czym rodnik alkilo¬ wy lub podstawiony rodnik alkilowy zawiera 1— -^6 atomów wegla, a rodnikiem arylowym jest rod¬ nik fenylowy, furylowy lub tienylowy, niepodsta- wiony lub zawierajacy jeden podstawnik X, taki jak atom fluoru, chloru lub bromu, nizszy rodnik alkilowy badz nizszy rodnik alkoksylowy lub ben- zyloksylowy, R* oznacza atom wodoru lub rodnik nfietylowy, przy czym R* i R1 razem moga równiez tworzyc pierscien polimetylenowy, zawierajacy dwa lub wieksza liczbe rodników metylenowych, two¬ rzac strukture spiro, w której stereoizomery sa prawdopodobnie nierozdzielne i znajduja sie w sianie równowagi wibracyjnej, R* oznacza atom Wodoru, rodnik alkUowy lub chlorowcoalkilowy, ta¬ ki jak chloroalkilowy lub bromoalkilowy, przy czym rodniki alkilowe zawieraja 1—4 atomów weg- 1£, Rr oznacza jednowartosciowy aromatyczny rod¬ nik fenylowy, furylowy tienylowy lub pirydylowy niepodstawiony lub zawierajacy 1—3, korzystnie mniej niz 3, podstawniki Y, takie jak atom fluoru, cjhloru lub bromu, grupa CN, CPf, nizszy rodnik alkilowy lub nizszy rodnik alkoksylowy, przy czym w przypadku, gdy Rr oznacza niepodstawiony rod¬ nik fenylowy, a R« oznacza atom wodoru, wówczas R1 nie oznacza niepodstawionego rodnika fenylo- wego. Gdy grupa o wzorze —OCHj—Rr, w którym Rr ma wyzej podane znaczenie, znajduje sie w po¬ zycji osiowej, a podstawnik R1 ma wyzej podane s znaczenie, za wyjatkiem atomu wodoru i znajduje sie w pozycji równikowej, wówczas grupa OCH*— —Rr i podstawnik R1 znajduja sie wzgledem siebie w pozycji cis.Zwiazki te wykazuja dzialanie chwastobójcze, ic przy czym korzystnymi zwiazkami o dzialaniu chwastobójczym, wytworzonymi sposobem, wedlug wynalazku sa te zwiazki o wzorze 1, w których R1 oznacza rodnik alkilowy, chlorowcoalkilowy lub cy- janoalkilowy o 1—4 atomach wegla, rodnik feny- is Iowy, ewentualnie podstawiony podstawnikiem X w pozycji 3 (meta), a Rr oznacza rodnik fenylowy, ewentualnie podstawiony podstawnikiem Y w po¬ zycji 2 (orto). Szczególnie korzystne wlasciwosci maja te zwiazki, w których R1 We wzorze 1 ozna- 20 cza rodnik alkilowy lub chlorowcoalkilowy o 1—4 atomach wegla, a Rr oznacza rodnik fenylowy badz grupe 2-chlorofenylowa, 2-fluorofenylowa lub 2- -metylofenylowa.Zwiazki o wzorze 1, w którym wsystkie symbole 25 maja wyzej podane znaczenie, wytwarza sie z od¬ powiedniego cis-5-hydroksy-l,3-dioksanu przez e- teryfikowanie chlorkiem benzylu, z podstawnikami Y lub bez nich, w ksylenie lub innym odpowiedni- nim rozpuszczalniku. Na przyklad do roztworu 5- 90 hydroksydioksanu dodaje sie wodorku sodowego, 83 58283 582 , 4 a nastepnie do wytworzonego alkoholanu sodowego dodaje sie stopniowo chlorek. 5-hydroksydioksan, który jest cyklicznym acetalem wytwarza sie na drodze reakcji gliceryny z aldehydem* Produktami ubocznymi takich reakcji sa zwykle 4-hydroksyme- tylo-l,3-dioksolany.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze do roztworu podstawionego 5-hydroksy-l,3-dioksanu o ogólnym wzorze 2, w którym R1, R« i R1 maja wyzej podane znaczenie, dodaje sie wodorku sodo¬ wego, po czym otrzymany alkoholan sodowy pod¬ daje sie reakcji z chlorkiem lub bromkiem arylo- metylowym o wzorze Rr—CHf—Cl lub R*—CHg—Br, a nastepnie produkt wyodrebnia sie z mieszaniny reakcyjnej.Zwiazki o wzorze l, w którym R1 oznacza atom wodoru, wytwarza sie przez eteryfikowanie chlor¬ kiem lub bromkiem arylometylu alkoholanu sodo¬ wego 5-hydroksy-l,3-dioksanu, wytworzonego przez acetalowanie gliceryny i formaldehydu.Ponizsze przyklady objasniaja sposób wytwarza¬ nia nowych dioksanów. Cisnienie obnizone o nie- sprecyzowanej wartosci oznacza cisnienie wytwo¬ rzone za pomoca pompy wodnej. W przypadku zwiazków o jednym podstawniku w pozycji 5 sto¬ suje sie znane oznaczenia cis i trans, okreslajace stosunek tego podstawnika do podstawnika w po¬ zycji 2. W przypadku dwóch podstawników w po¬ zycji 5, jeden z nich jest oznaczony symbolem c (cis) lub t (trans), co okresla stosunek tego podstaw¬ nika do podstawnika w pozycji 2, oznaczonego sym¬ bolem r, a drugi nie jest oznaczony. Cechy cis i trans ustala sie za pomoca chromatografii w fazie gazowej i analizy metoda magnetycznego rezonan¬ su jadrowego.Przyklad I. Wytwarzanie cis-5-benzyloksy-2- . -fenylo-l,3-dioksanu.Do roztworu 16,8 g cis-5-hydroksy-2-fenylo-l,3- -dioksanu w 150 ml ksylenu dodaje sie stopniowo 4,0 g 60°/o zawiesiny wodoru sodowego w oleju mi¬ neralnym, po czym utrzymuje mieszanine w ciagu 1 godziny w temperaturze 40°C, a nastepnie wkra- pla 13,9 g chlorku benzylu i w ciagu 6 godzin**u- trzymiije sie mieszanine w temperaturze 110?C. Po ochlodzeniu filtruje sie mieszanine i odparowuje pod obnizonym cisnieniem, a pozostalosc o konsy¬ stencji stalej przekrystalizowujez mieszaniny ben¬ zenu z ligroina, otrzymujac produkt o temperaturze topnienia 73—75°C.Analiza chromatograficzna w fazie gazowej i a- naliza magnetycznego rezonansu jadrowego wyka¬ zuje, ze produktem tym jest 80—90°/o cis-5-benzy- loksy-2-fenylo-l,3-dioksan. Zwiazek ten wykazuje doskonala selektywna aktywnosc chwastobójcza w stadium przed- i powzrostowym.Przyklad II. Wytwarzanie 5-/4-me)tyloben- zyloksy/-2-fenylo-l,3-dioksanu. .Postepujac w sposób opisany w przykladzie I, 16,8 g (0,2 mola) cis-5-hydroksy-2-fenylo-l,3-diok- sanu poddaje sie reakcji z 14,0 g (0,1 mola) chlor¬ ku 4-metylobenzylu. Po ochlodzeniu mieszaniny i rozpoczeciu wyosobnienia sie stalej substancji, ste¬ za sie mieszanine reakcyjna pod obnizonym cis¬ nieniem, po czym miesza koncentrat z woda i fil¬ truje.Placek filtracyjny suszy sie w piecu prózniowym, otrzymujac. 23,2 g produktu o temperaturze top- 5 nienia 106—109°C. Po przekrystalizowaniu z mie¬ szaniny benzenu z ligroina otrzymuje sie 9,1 g - produktu o temperaturze topnienia 109—110°C, któ¬ ra wzrasta do 112,5—11$°C po ponownym przekry¬ stalizowaniu. Analiza chromatograficzna-^w fazie 10 gazowej wykazuje, ze. wytworzonym produktem jest niemal czysty cis-5-/4-metylobeizylóksy/-2-fe- nylo-l,3-dioksan.Przyklad III. Wytwarzanie 5-lenzyiloksy-l,3- -1,3-dioksanu. 19 Postepuje sie w sposób opisany w przykladzie I wychodzac z 3 g (0,029 mola) 5-hydroksy-l,3ridio- ksanu. Substrat ten wytwarza sie wedlug Tetrahe- dron 7, str. 10—18, (1959) przez poddanie gliceryny reakcji z trójoksymetylenem w obecnosci kwasu 20 solnego jako katalizatora — produktem tej reakcji jest mieszanina acetali cyklicznych (J.Am.Chem.Soc: 50, str. 2124, (1928), mieszanine te estryfikuje sie chlorkiem benzoilu w obecnosci pirydyny, otrzy¬ mujac, po przekrystalizowaniu benzoesan 5-hydro- 25 ksy-l,3-dioksanu o temperaturze topnienia 71— —72°C. (J.Am.Chem.Soc. 50, str. 3120, (1928), wy¬ tworzony ester rozczepia sie przez^poddanie ^.ga re¬ akcji z roztworem metanolu sodowego w chlorofor¬ mie, otrzymujac oczyszczony 5-hydroksy-l,3-dio- so ksan. jako frakcje wrzaca w temperaturze 95— —96°C przy 22 mm Hg. 3 g tak otrzymanego sub- stratu i 100 ml benzenu umieszcza sie w kolbie i miesza dodajac stopniowo 1,1 g wodorku sodo¬ wego, przy czym wydziela sie wodór. 35 Mieszanine miesza sie w ciagu 0,5 godziny w temperaturze pokojowej, po czym w ciagu 15 mi¬ nut wkrapla sie 3,65 g chlorku benzylu, a nastep¬ nie ogrzewa mieszanine do temperatury 8QdC i utrzymuje w tej temperaturze w ciagu 24 godzin, *o kontynuujac mieszanie. Wytworzona mieszanine plucze sie dwukrotnie porcjami po 100 ml wody, a faze organiczna suszy nad siarczanem magnezo¬ wym.Po odfiltrowaniu srodka osuszajacego i odparo- 45 waniu rozpuszczalnika pod obnizonym cisnieniem, otrzymuje sie produkt ó konsystencji oleju, który poddaje sie destylacji pod obnizonym cisnieniem, otrzymujac 5-benzyloksy-l,3-dioksan jako frakcje wrzaca w temperaturze 80—82°C/0,15 mm Hg, przy 50 czym czystosc produktu wynosi okolo 85Vo. * Przyklad IV. Wytwarzanie cis*5-/2nmeitylo- benzyloksy/-2-fenylo-l,3-dioksanu. 2,0 g (0,05 mola) 61°/i roztworu wodorku sodowe¬ go dodaje sie roztworu 8,5 g (0,05 mola) cis-5-hy- droksy-2-fenylo-l,3-dioksanu w 150 ml ksylenu.Otrzymana mieszanine miesza sie w ciagli 30 mi- ,nut w temperaturze pokojowej, a nastepnie* doda¬ je 9,3 g (0,05 mola) bromku 2-metylobenzylu i w ciagu 6 godzin ogrzewa mieszanine w temperatu¬ rze 100°C, po czym chlodzi sie ja i plucze dwu¬ krotnie po 75 ml wody.Faze organiczna oddziela sie, suszy nad siarcza¬ nem magnezowym i zateza, otrzymujac 12,4 g pro- 65 duktu o temperaturze 77—82°C. Po przekrystalizo- 55 605 ~w*niu z-mieszaniny benzenu z ligroina, otrzymuje sie 5;3. g produktu o temperaturze topnienia 78— —79°C. Analiza chromatograficzna . w fazie gazo¬ wej wykazuje, ze jest nim 100f/« cis-5-/2-metylo- benzyloksy/-2-fenylo-l,3-dioksan.Przyklad. V. Wytwarzanie cis-5-/2-fluoroben- zyloksy/-2-fenyk)-l,3-dioksanu.¦Postepujac,-w sposób opisany w przykladzie IV, 8,4 g (0,04? mola) cis-5-hydroksy-2-fenylo-l,3-diokT sanu poddaje sie reakcji z 2,0 g (0,047 mola) 61% v roztworu wodorku sodowego.Po poddaniu soli sodowej reakcji z 7,2 g (0,05 mola) chlorku 2-fluorobenzylu i przekrystalizowa- niu produktu z mieszaniny benzenu z ligrojna, otrzymuje sie 2,8 g stalego produktu o barwie bia¬ lej i temperaturze topnienia 65—67°C, która wzra¬ sta do 70-—71°C po ponownym przekrystalizowaniu.Analiza chromatograficzna w fazie gazowej wyka¬ zuje, ze produkt jest 90^/t cis-5-/2-fluorobenzylo- kSy/-2-fenylo-1,3-dioksan.Przyklad VI. Wytwarzanie 5-benzyloksy-2- -/3-fluorofenylo/-l,3-dioksanu. a) Wytwarzanie 5-hydroksyr2-/3-fluorofenylo/-l,3- -dioksanu.Mieszanine 24,8 g (0,2 mola) 3-fluorobenzaldehy- du, 18,4 g (0,2 mola) gliceryny i 2,0 ml 40°/§ kwa¬ su siarkowego w 200 ml benzenu ogrzewa sie, mie¬ szajac, w aparacie Deana-Starka do momentu u- stania zbierania sie wody, co trwa okolo 2,5 go¬ dziny. ' Nastepnie chlodzi sie mieszanine, zobojetnia ja weglanem potasowym i po .dodaniu 200 ml eteru plucze 3 razy porcjami po 100 ml wody, po czym suszy roztwór nad siarczanem magnezowym i ste¬ za pod obnizonym cisnieniem, otrzymujac 29,0 gra¬ ma bezbarwnego produktu o konsystencji oleju, który destyluje sie w krótkokolumnowym aparacie destylacyjnym, otrzymujac 18,9 g 5-hydroksy-2-/3- -fluorofenylo/-l,3-dioksanu, który oddestylowuje sie w temperaturze 86—105°G, nDM 1,5160. b) Wytwarzanie 5-benzyloksy-2-/3-fluorofenylo/- -1,3-dioksanu.Mieszanine 3,7 g (0,096 mola) 62Vt wodorku so¬ dowego ze 100 ml benzenu i 100 ml ksylenu miesza sie w temperaturze pokojowej wkraplajac w cia¬ gu .1. godziny 18,9 g (0,096 mola) 5-hydroksy-2-/3- -lluorofenylp/-l,3-dioksanu. Mieszanie kontynuuje sie w ciagu nastepnej .1 godziny, po czym w cia¬ gu 30: minut dodaje 12,2 g (0,096 mola) chlorku ben¬ zylu. Nastepnie w ciagu 18 godzin ogrzewa* sie mie¬ szanine w temperaturze wrzenia, po czym chlodzi i filtruje; a przesacz plucze 2 razy 200 ml wody.* Wytworzony roztwór siiszy sie. nad siarczanem magnezowym i steza, otrzymujac 19,7 g produktu o konsystencji oleju, który destyluje sie pod cis¬ nieniem 2X10-4 mm Hg, otrzymujac trzy frakcje — pierwsza w temperaturze 98—119°C, druga w temperaturze 119—13ft°C i trzecia w temperaturze 139—143°C. Analiza metoda magnetycznego rezo¬ nansu jadrowego; 9,1 g drugiej frakcji wykazuje, ze produkt jest mieszanina izomerów cis i trans dioksanu z odpowiednim dioksolanem. Natomiast analiza 1,5 g frakcji trzeciej o temperaturze 70— —71°C wykazuje, ze jest nia 100f/t cis-5^benzylo- 83 58T 6 ksy-/3-fluorofenylo/-l,3-dioksan, która to wlasnie frakcje wykorzystuje sie do dalszych badan.Przyklad VII. Wytwarzanie 5-/2-fluorofbeii- zyloksy/-2-/3-fluorofenylo/-l,3-dioksanu. 5 Postepujac w sposób opisany w przykladzie IV, roztwór 16,8 g (0,085 mola) 5-hydroksy-2-/3-fluoro- fenylo/-l,3-dioksanu w 150 ml benzenu poddaje sie reakcji z 3,4 g 60*/f wodorku sodowego. Wytworzo¬ na sól sodowa poddaje sie reakcji z 12,3 g (0,085 10 mola) chlorku 2-fluorobenzylu, otrzymujac 22,4 g substancji o konsystencji oleju, która destyluje sie pod cisnieniem 1X10-4 mm Hg, otrzymujac 11,4 g produktu, Po ponownym przedestylowaniu pod cis¬ nieniem,! XlO-4 mm Hg, otrzymuje sie. trzy frakcje: is pierwsza w temperaturze 138—145°C, druga w tem¬ peraturze 145r-150°C i trzecia w temperaturze 150— —152°C.Analiza metoda magnetycznego rezonansu jadro¬ wego 4,0 g mieszaniny trakcji drugiej z trzecia wy- 20 kazuje, ze produkt zawiera 30^/t cis-5-/2-fluoroben- zyloksy/-2r/3rfluorofenylo/-l,3-di0ksanu.Przyklad vm. Wytwarzanie 5-benzyioksy- -2-mefrló-l,3-dioksanu. a) Wytwarzanie 5-hydroksy-2-metylo-l,3-dioksa- 25 nu.W trójszyjnej kolbie o pojemnosci 500 ml, wy¬ posazonej w mieszadlo, chlodnice i aparat Deana- -Starka do azeotropowego usuwania wody, miesza sie mieszanine 92 g gliceryny i 6 kropli stezonego 30 kwasu siarkowego, dodajac powoli 44 g aldehydu octowego.Mieszanine reakcyjna ogrzewa sie w ciagu 3 godzin w temperaturze 100°C, po czym chlodzi sie ja do temperatury pokojowej i zobojetnia stalym 35 weglanem potasowym, a nastepnie plucze 100 ml eteru naftowego i destyluje w temperaturze 58— —60°C/0,75 mm Jlg, otrzymujac 68,4 g mieszaniny ^ioksanów i dioksolanów.Czesc tej mieszaniny poddaje sie dzialaniu okolo 40 0,6 g gazowego chlorowodoru, a nastepnie ogrzewa w ciagu 30 minut na lazni parowej. Po ochlodzeniu do temperatury pokojowej dodaje sie 150 ml bez¬ wodnej pirydyny, a nastepnie dodaje powoli 71 g chlorku benzoilu i miesza wytworzona mieszanine 45 w itemperatiurze pokojowej w ciagu 1 godziny. Po wlaniu mieszaniny reakcyjnej do 1,5 litra zimnej wody wyosabnia sie substancje o konsystencji ole¬ ju, do której nastepnie dodaje sie ekstrakty ete¬ rowe, otrzymane po dwukrotnym ekstrahowaniu 50 fazy wodnej 200 ml eteru.Otrzymana mieszanine organiczna plucze sie ko¬ lejno 2 razy 100 ml 5°/§ wodorotlenku sodowego, 2 razy 100 ml 3*/o kwasu siarkowego i woda. Po wysuszeniu roztworu nad weglanem potasowym 55 odparowuje sie rozpuszczalnik, a do pozostalosci o konsystencji oleja dodaje 100 ml eteru naftowe¬ go, otrzymujac po ochlodzeniu zawiesiny 14,4 g wytraconego 5-benzoiloksy-2-metylo-l,3-dioksanu o temperaturze topnienia 76—78°C.W celu zhydrolizowania benzoiloksy-l,3-dioksa- nu do mieszaniny 14,0 g 5-benzoiloksy-2-metylo-l,3- -dioksanu i 80 ml chloroformu dodaje sie stopnio¬ wo, mieszajac, 1,8 g sodu w 25 ml metanolu, po w czym mieszanine reakcyjna w temperaturze 60°C7 83182 8 miesza sie w ciagu 48 godzin, a nastepnie chlodzi ja do temperatury pokojowej i zobojetnia stalym dwutlenkiem wegla. Po odparowaniu rozpuszczal¬ nika pod zmniejszonym cisnieniem pozostalosci roz¬ puszcza sie w wodzie, a wytworzony roztwór plu¬ cze eterem naftowym i ekstrahuje eterem. Ekstrakt eterowy suszy sie nad siarczanem magnezowym, a eter odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 5,1 g 5-hydroksy-2-metyk-l,3-dioksa- nu. Analiza widma w podczerwieni potwierdza toz¬ samosc produktu. b) Wytwarzanie 5-benzyloksy-2-metylo-l,3-diok- sanu.Do mieszaniny 4,8 g 5-hydroksy-2-metylo-l,3- -dioksanu i 100 ml benzenu dodaje sie stopniowo 1,6 g wodorku sodowego, po czym miesza miesza¬ nine w ciagu 30 minut w temperaturze pokojowej, a nastepnie w ciagu 16 minut dodaje stopniowo 5,1 ig chlorku benzylu. Mieszajac ogrzewa sie mie¬ szanine reakcyjna w ciagu 24 godzin w tempera¬ turze 80°C, po czym plucze *ie ja 2 razy 1O0 ml wody 1 (faze organiczna suszy nad siarczanem mag¬ nezowym. Po odparowaniu rozpuszczalnika pod obnizonym cisnieniem, otrzymuje sie 7,5 g produktu o konsystencji oleju, z którego droga destylacji otrzymuje sie 44 g 5-benzyloksy-2»mertylo-»l,3-diok- sanu o temperaturze wrzenia 111—112°C/10,4 mm Hg, Analiza widma produktu w podczerwieni i jego magnetycznego rezonansu jadrowego potwierdza tozsamosc produktu i wykazuje, ze sklada sie on z 70Va izomeru cis i 30Ve izomeru trans.Analfea.% C •/• H Wyliczono dla wzoru CuH16Os: 69,21 7,74 Znaleziono: 68,97 7,76 Przyklad IX. Wytwarzanie 2-etylo-5-/2-«ie- tylobenzyloksy/-5-metylo-l,3-dioksanu.W kolbie wyposazonej w mieszadlo, wkraplacz, termometr i chlodnice z rurka osuszajaca miesza sie 1,1 g wodorku sodowego z 75 ml dwumetylofor- mamidu wkraplajac w ciaiglu 45 min. roztwór 5,9 g 2-etylo^5-hydroksy-5-metylo-'l,3-dioksanu w 25 ml dwumetyloformamidu. Mieszanie kontynuuje sie w ciagu 1,5 godziny po czym dodaje 6,2 g chlorku 2-metylobenzylu i w ciagu 21 godzin ogrzewa mie¬ szanine reakcyjna w temperaturze 90—95°C, a na¬ stepnie steza do objetosci okolo 60 ml przez desty¬ lacje pod cisnieniem 11 mm Hg. Stezona miesza¬ nine reakcyjna wylewa sie na 200 g lodu i mie¬ sza do chwili stopienia lodu. Po odfiltrowaniu z wodnego roztworu sladowej ilosci bialej substan¬ cji, ekstrahuje sie roztwór 4 razy 100 ml eteru, a polaczone ekstrakty suszy nad siarczanem magne¬ zowym i steza pod zmmiejszonym cisnieniem otrzy¬ mujac 9,8 g cieczy o barwie zóltej, która rozpusz¬ cza sie w 175 ml eteru i plucze trzykrotnie 50 ml eteru.Wytworzony roztwór suszy sie nad siarczanem magnezowym i steza pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 8,4 g cieczy o barwie odpowiadajacej barwie bursztynu. Po przeprowadzeniu destylacji frakcyjnej otrzymuje sie bezbarwny ciekly r — 2-etylo-cis-5-/2*metylobenzyloksy/-5-metylo-l,3- dioksam o temperaturze wrzenia 82,5QC/0,14 mm Hg, nD* 1,5075. Analiza widma podczerwieni i analiza magnetycznego rezonansu jadrowego potwierdzaja tozsamosc produktu i wykazuja okolo 96*/t zawar- 8 tosc izomeru cis.Przyklad X. Wytwarzanie 2-chlorometylo-5- -/2-metylo-benzyloksy/-l,3-dioksanu.W kolbie wyposazonej w mieszadlo, chlodnice, aparat Deana-Starka i termometr umieszcza sie io mieszanine 124 g metyloacetalu aldehydu chloro¬ octowego, 92 g gliceryny i 1 g kwasu p-toluenosul- fonowego, po czym ogrzewa sie mieszanine do tem¬ peratury 80—85°C do momentu oddestylowania 76 ml metanolu, a nastepnie chlodzi ja, zobojetnia 15 weglanem sodowym i ekstrahuje eterem. Po od¬ parowaniu eteru pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymuje sie 151 g produktu o konsystencji oleju o barwie jasnozóltej, który poddaje sie destylacji, otrzymujac 108,5 g 2-chlorometylo-5-hydroksy-l,3- 20 -dioksanu o temperaturze wrzenia 78—8Q°C/0,15 mm Hg, przy czym 17,lf/o produktu stanowi izomer cis. 30,2 g 2-chlorometylo-5-hydiroksy-l,3-dioksainui i 125 ml toluenu umieszcza sie w kolbie wyposaio- 25 nej w mieszadlo, chlodnice, termometr i wkraplacz, po czym mieszajac dodaje sie stopniowo 8,6 g 57% roztworu wodorku sodowego, a po dalszym 30-minutowym mieszamiu wkrapla sie 37,0 g a- -bromo-o-ksylenu. 30 W ciagu nastepnych 3 godzin ogrzewa sie mie¬ szanine w temperaturze wrzenia, a po jej ochlo¬ dzeniu plucze 2 razy 100 ml wody. Faze organicz¬ na suszy sie nad siarczanem sodowym, a po odpa¬ rowaniu rozpuszczalnika pod zmniejszonym cisnie- 35 niem, otrzymuje sie 52 g oleju, który poddaje sie destylacji, otrzymujac 33,1 g produktu o tempera¬ turze wrzenia 128—134°C/0,15 mm Hg. Destylat ten poddaje sie ponownie destylacji w kolumnie spi¬ nowej, otrzymujac 27,5 g destylatu o temperaturze «o wrzenia 102—104°C/0,1 mm Hg.Po ochlodzeniu pozostalosci otrzymuje sie krysz¬ taly o temperaturze topnienia 58—61°C, a po dwu¬ krotnym przekrystalizowaniu tego produktu z rriie- szaminy benzenu z ligroina, otrzymuje sie 2,2 g « 2-chlorometylo-5-/2-metylobenzyloksy/-l,3-dioksi- nu o temperaturze topnienia 62—63°C. Analiza: magnetycznego rezonansu jadrowego tego produktu wykazuje obecnosc 98f/§ izomeru cis.Próbka poddana krystalizacji dla celów anality- w cznych topnieje w temperaturze 63—69,5°C. / Analiza •/• C •/• JI Wyliczono dla wzoru CuHnClO,: 60,82 6,82 Znaleziono: 60,84 6,66 M Przyklad Xl. Wytwarzanie cirf-5-/2-fluoroben- zyloksy/-r-2-/2-cyjanoetyloA-5-metylo-l,3-dioksami.Do mieszaniny 2,9 g r-2-/2-chloroetylo/-cis-5-/2- -fluorobenzyloksy/-5-metylo-l,3-dioksanu i 0,76 g cyjanku sodowego w 2,9 ml dejonizowanej wody dodaje sie 0,076 g bromku trójbutykWszesciodecy- lo/-fosfoniowego, po czym szybko ogrzewa miesza¬ nine do temperatury wrzenia i utrzymuje w tej temperaturze w ciagu 4 godzin. Nastepnie chlodzi w sie mieszanine i ekstrahuje 75 ml eteru dwuetylo-83 582 wego, po czym plucie ekstrakt 3 porcjami po 25 ml wody, suszy nad siarczanem magnezowym i steza, otrzymujac 2,8 g produktu w postaci oleju o barwie zóltej. Produkt ten poddaje sie destyla¬ cji, otrzymujac 2,4 g cis-5-/2-fluorobenzyloksy/-r- -2/2^janoetylo/-5-metylo-l,3-dioksanu o tempe¬ raturze wrzenia 132ÓC/0,01 mm Hg nuu 1,5015.Analiza widma podczerwieni i analiza magne¬ tycznego rezonasu jadrowego potwierdzaja tozsa¬ mosc produktu.Analiza •AC V*H f/tN Wyliczono dla wzoru C18H21FNOs: 64,50 6,50 5,01 Znaleziono: 64,48 6,37 4,77 Postepujac w sposób analogiczny do opisanego wyzej, r-2-/2-chloroetylo/-trana*5-/2-fluorobenzylo- ksy/-5-metylo-l,3-dioksan poddaje sie reakcji cy¬ jankiem sodowym w wodzie w obecnosci bromku trójbutyWszesciodecylo/-fosfoniowego, otrzymujac r-2-/cyjanoetylo/-trans-5-/fluorobenzyloksy/-5-me- tylo-l,3-dioksan o temperaturze wrzenia 133°C/0,01 mm Hg.Analiza •/*C •/« VtN Wyliczono dla wzoru CwHiaFN03: 64,50 6,50 5,01 Znaleziono: 64,63 6,57 4,74 W analogiczny sposób wytwarza sie nastepujace zwiazki o dzialaniu chwastobójczym objete przykla¬ dami XII—LXXX.Przyklad Zwiazek XII cis-5-/3,4-dwuchlorobenzyloksy/-2^feny- lo-l,3-dioksan o temperaturze topnaenia 77—78°C, prawie czysty izomer cis.XIII cis-5-/2-chlorobenzyloksy/-2-fenylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 95— —96,9°C, 85% izomeru cis.XIV cis-5-/4-chlórobenzyloksy/-2-fenylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 110—ill°C, 87V# izomeru cis.XV cis-5-/2,4-dwuchlorobenzyloksy/-2-feny- lo-l,3-dioksan o temperaturze topnie¬ nia 116—li7i°C, prawie czysty izomer cis.XVI 5-/3-metyloberizyloksy/-2-fenylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 65— —66,5°C, MVi izomeru cis.XVII cis-5-/2,6-dwuchlorobenzyloksy/-2-feny- lo-l,3~dioksan o temperaturze topnie¬ nia 90—M°C, 75°/t izomeru cis.XVIII cis-5-/3-chlorobenzyloksy/-2-£enyló-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 57— —58°C, 87^/t izomeru cis.XIX cis-5-/3,4-dwuetyloberizyloksy/-2-feny- lo-l,3-dioksan o temperaturze topnie¬ nia 88—90°C, 82*/t izomeru cis.XX cis-5-/3-fluorobenzyloksy/-2-fenylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 64— —85r°C, 79Vi izomeru cis.XXI cis-5-/4-flubrobenzyloksy/-2-fenylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 57— —5ft°C, 69°/t izomeru cis i 2f/t izoimeru trans.XXII cis-5-/2,5/-dwuchloiobenzyloksy/-2-fe- nylo-l,3-dioksan o temperaturze topnie¬ li 76—77i°C, prawie czysty izomer 10 15 49 M 55 60 nia cis.XXIII 5-/2,3,6-trójchlorobenzyloksy/-2-fenylo- -1,3-dioksan o temperaturze topnienia 111—U4j°C, #*—3SM izomeru dis i 61— —86V# izomeru trans.XXIV cU-5-/2,4-dwumetylobenzyloksy/-2-fe- nylo-l,3-dioksan o temperaturze top¬ nienia 93,5*-n4°C, prawie czysty izomer cis.XXV cis-5-/2,5-dwumetylobenzyloksy/-2-fe- nylo-l,3-dioksan o temperaturze topnie¬ nia 102—10$°C, prawie czysty izomer cis.XXVI cis-5-benzyloksy-2-/-chlorofenyloM,3- -dioksan o temperaturze topnienia 100—100,5°C, prawie czysty izomer cis.XXVII cis-5-benzyloksy-2-/4-chlorofenylo/-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 125—126°C, 95% izomeru cis.XXVIII cis-5-benzyic4lsyr2-/3-chlott)fenylo/-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 85^- —S5,56C, 9WI izomeru cis.XXIX cis-5-/3-trójfluorómetylobenzyloksy/-2- -fenyk-l,3-dióksan o temperaturze top¬ nienia 43—45«óC, 84f/§ izomeru cis, 9^/t izomeru trans.XXX cis-5-/2-cyjartobehzyloksy/-2-fenylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 115—118°C, prawie czysty izomer cis.XXXI cis-5-/Z-brbrtiobenzyloksy/-2-fenylo-l,3- -dioksam ó temperaturze topnienia 93— —94°C, WN* izomeru cte, «llf/t izome¬ ru trans.XXXII 5-4-cyjanobehzykksy/-2-fenylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia HU2—fll3°C, 6i*/t izomeru cis i 33Vt izo¬ meru trans, XXXIII cis-5-/2-metoksybenzyloksy/-2-fenylo- -1,3-dioksan o temperaturze wrzenia 180—l90°C/lÓ-« mm Hg, 72^/t izomeru cis.XXXIV cis-5-benzyióksy-/2-/2-bromolenylo/- -1,3-diokiah o temperaturze wrzenia 2io—215»°<5/10^i mm Hg, prawie czysty cis.XXXV 5-benzyloksy-^/2-etoksyfenylo/-l,3- -dióksan b temperaturze wrzenia 180-^ —185t0C/lÓ-f mm Hg, llf/t izomeru cis, 27^/t izómetu trans i 6*/t izomerycz¬ nego dioksolinu.XXXVI 5-benzyloks3r2-/2-metoksyfenylo/-l,3- -dioksan o temperaturze wrzenia 190— —lf5r°C/lÓ7« nim Hg, 14V# izomeru cis, 31§/i izotrtfehi trans i »•/• izomeryczne¬ go dioksolanu.XXXVII 5-benzylóksy-2*/2-nuorofenylo-l,3- -dioksan o temperaturze wrzenia 165— —170°C/10-« mm Hg, 32V§ izomeru cis.XXXVIII cis-5-benzyloksy-2-/3-toromofenyloM,3- -dioksanu o temperaturze wrzenia 92— —93t°C, prsWie czysty izomer cis.XXXIX cis-5-[2-/toójhuorometylo/-benzyloksy]- -2-fenylo-l,3-dioksan o temperaturze83582 11 topnienia 68—6ft°C, prawie czysty izo¬ merCiS. -": : XL-cis5-benzylD^ksy^2V3-mefylófeny!k)^l,3- -dioksano temperaturze topnienia 68— —70°G, prawie czysty izomer cis.XLI cis-5-/2-fluorobenzyloksy7-2-/3-fluoro- * fenylo/-l,3-dioksari o temperaturze top- '¦'• nienia ^5—86%,\ prawie czysty izomer ?' ¦ '- CiS. ' '-¦: ." V - •'. . i- ' XLII 5-/2-metylobenzyloksy/-2-/3^chlorofeny- lo/-li3-dioksan o-tempefaturze wrzenia I60^170oC/10'4i. mm Hg, 18°/o izomeru " cis: v : • .XLIII 5-benzyloksy-2-/3-benzyloksyfenylo/- -1,3-dioksan o temperaturze "topnienia 77—78°C, 3l#/t izomeru tis.XLIV 5-benzyloksy^2-/3-metoksy*enylo/-l,3- -dioksaul 20G^206°C/10-* mm H& 37°/o izomeru" cis..'. ¦ ••¦"¦" * *¦"-¦ *; XLV cis-5-behzyloksy-2-etylo-l,3Tdioksan o temperaturze wrzenia :85—91°C/0,025— —C;Ó3 mm Hg, n^*5 1,5050, 90Vo izome¬ ru cisi ¦.:¦-:¦' * ; .-- •' ;:\": -;; XCVI cis-5-/2-fluorobenzyloksy/-2-metylo- -1,3-dioksan o temperaturze wrzenia 70—74°C/10-4 mm Hg, 90^/t izomeru t ." "" cis.' ¦-•¦ ¦ -' w. "¦-. "•' • *• '' ;••-:•¦ XLVII 2-metyio-5-/2-metylobenzyloksy/-l,3- -dioksan o temperaturze wrzenia 110— '-HW10-* mm'Hg, 60*/t izomeru cis i 40#/t izomeru iirans.XLVlri-c-5-/2-chlorobenzyl6ksy/-r-2-etylo-5- -metylo-l,3-dioksan * o temperaturze wrzenia W2—104,°C/O,QO02t mm Ifg; nD» 1,5186, 96,5V# izomeru cis.XLIX 5-/2-flUorobenzyloKsy/T2-/2Lfurylo/-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia -¦.¦• :50,5r-a^?c - ;:-r.- L 2-/2^furylo/-5-y2-^metylotenzyioksy/-i,3- -dioksan o temperaturze, topnienia 64— —65°C.LI-;5^beQzy]oksy-24ron»me.tylo-l^-d]9k- ::-/ -san^.o temperaturze wrzenia 130— -:; --la^C/lO-* nom Hg, «iD" 1,5395; 30Vt izomeru cis.* LU c-5rbenzyloksy^r-2-bromoipetyk)-5-me- " tylori,3-dioksan o temperaturze topnie- ¦ ' . ::niaV 55—56»°C; t-5-benzyjoksy-r-2-bro- ¦....:•:'. mometylp^meiylo-l^-dioksan o tem¬ peraturze wrzenia ll^llft°C/4,5X10-« mm.Hg, njj* 1,5308. ;\ • -¦.-.«/-.,¦ LJII c^5^benzyloksy-r-2-chlorometylo-5-me- tylo-l,3-dioksain o temperaturze topnie- - nia 50-t^I^C; t-5-benzyloksy-r-2-chlo- rometylo-5-metyta-l^-dioksan o tem- . r peratujrze -wrzenia 88—U29C/2X10-* 1 mm Ifg*; LIV cis-2-cblbrometylo-5-/2-fluorobenzylo- ksy/-1,3-dioksan o temperaturze topnie¬ nia 60-^62°C, 94f/t izomeru cis i 6^/t izomeru trans.LV r-2-chlorometyld-c-5-/2-metylobenzy- .loksy/-5rjnetylo-l,3Tdipksan-o tempera- io; 15 20 30- 40 45 50 55 LVI 65 12 L turze topnienia 57-Th58i0C; r-2*chloronre- tylo-t-5-/2-raetylobenzyloksy/-5-mety-.. lo-l,3-dioksan_ o temperaturze: wrzenia li7°C/0,005 mm Hg,nD» 1,5175, -,; r-2^hlon)metylo-t-5-/2-chloi:oJ3enzylo- ... ksy/+5-metylo-l,3-dioksan p terapera- • * ' ; turze topnienia 53—54°C; r-ehloromety- • - -: * •lo-t-5-/2-chlorotenzyloksy^5*metylo-: i' _ j-l,3-dioksan:: o temperaturze wrzenia 104—107,°C/0,02 mm Hg, n^u 1*5280.;- LVII r-2-/2-chloroetylo/-c-5-/2-fluorobenzy- * .'• * "'. * 10ksy/-5-metylo-l,3-dioksan o tempera¬ turze wrzenia 120oC/0vei< ram Hg„ nD« 1,5050; r-2-/2-chloroetylo/-t-5-/2tfluoro-* benzyloksy/-5-metylo-l,3-dioksan o temperaturze wrzenia 130°C/0,005 mm Hg, nD» 1,5026.LVIII 5-benzyk)ksy-2-benzyloksymetylo-l,3J?- -dioksan, n^15 1,5438, 28Vr izomeru cte i 72§/t izomerii trans. ...¦«. ?'•¦ ; LIX 5-benzyloksy-2-/3-chlorofenoksymety- lo/-l,3-dioksan, D« 1,5587; 40% izome¬ ru cis i 60f/o izomeru trans. . r * -LX c*5-/2-fluorobenzyloksy/-r-2-metylo-5- -metylo-l,3- -fluorotoenzyloksy/-r-2-metylo-5-mety- lo-l,3-dioksan, nD^: 1,4902, LXI c-5-/2-fluorobenzyloksy/Hr-2-/-3^fluoroT fenylo/-5-metylo-l,3-dioksajn p tempe.^ ratusze topnienia 86—87°C; t-5-/2-fiuo- • robenzyloksy/-r-.2-/3rfluor9fenylo/-5- -metylo-l,3-dioksan o temperaturze topnienia 83—84?C. „ LXII c-5-/2-fluorobenzyloksy/-5-met^lo-r-2- -tienylo-l,3-dioksan o temperaturze topnienia 111—112°G; t-5-/2-fluoroben- zyloksy/-5-metylo-r-2-tienylo-1^3-diok- san o temperaturze topnienia 84—85°C.LXIII 3-benzyloksy-l,5-dioksaspiro[5,5]unde- -:.-¦ kan- o temperaturze -wrzenia- 120— ._12l^C/0,b5.mni«g. r .:. LXIV cisr2-fenylo-5-/24rfrydyio/metoksy-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia 95— LXV cis-2rfeny^^-/2rtienyip/i^toksy-l,^ -dioksan o temperaturze topnienia -68,5—6ft°C. : y LXVI c-5-/2-fluorobenzjrloksy/r-2-/2-furylo/- -5-metylo-l,3-dioksan o temperaturze topnienia 92,5^-94,5iQC;- .t-5-/2-fluoro- benzyloksy/-r-2-/2-furylo/-5-metylo-l,3- -dioksan o temperaturze topnienia .- «7,5—aft^C- ; c-. : 7 LXVII 5-brpmometylo-rr2^tylo-c»-5-/2-mety- ;..Jbbenzyloksyy-1,3-dioksan o temperatu¬ rze topnienia, 77—7Q°G. ¦ LXVIII 5-benzyioksy-2,2-dwumetylp-l,3-diok- san, charakterystyka wyznaczona przez - Walize magnetycznego rezonansu ja¬ drowego.LXIX r-2-butylo-c-5-/2-fluoróbenzyloksy/-5- -metylo-1,3-dioksan o temperaturze wrzenia 105ioG/0,025 mm Hg nD* 1,4865; r-2-butylo-t-5-/2rinuorobenzylo-S3582 1S 14 ksy/-5-metyk-l,3-dioksan o tempera¬ turze wrzenia 105t°G/0,05 mm Hg, nDtt 1,4840.LXX r-2-III-rzed.butylo-c-5-/2-fluorobenzy- loksy/-5-metylo-l,3-dioksan o tempera- & turze topnienia 85—87i°C; r-2-III-rzed.- -butylo-t-5-/2-fluorobenzyloksy/-5-me- tylo-l,3-dioksan o temperaturze topnie¬ nia 50—M°C.LXXI 3-/2-fluoxobenzykksy/-3-metylo-l,5- v -dioksaspiro[5,5]uhdekan o temperatu¬ rze wrzenia 170—174,°C/0,03 mm Hg, nD« 1,5081.LXXII 5-butyk)Hr-2-etylo-e^5-/2-flijorpb^nzy- loksy/-l,3-dioksan o •* temperaturze ** wrzenia m°C/0,025 mm Hg, n^*? ' 1,4860; 5-butylo-r-2-etylo-t-5-/Z-fluoro- ^ benzyloksy/-l,3-dioksan o temperaturze ^ wrzenia 107—110°C/0,02 mm Hg,: nD» i 1,4855. *° LXXIII. c-5-/2-fluorobenzyloksy/-5-metylo-r-2- -fenylo-l,3-dioksan o temperaturze top¬ nienia 51,5—52°C, prawie czysty izomer-' cis.LXXIV c-5-/2-fluorobenzyloksy/-r-2-heksylo-5- * -metylo-l,3-dioksan o temperaturze wrzenia 124°C/0,03 mm Hg, nD* 1,4835; prawie czysty izomer cis.LXXV c-5-/2-fluorobenzyloksy/-5-metylo-r-2- -propylo-l,3-dioksan o temperaturze M wrzenia 98—100°C/0,015 mm Hg, nD* 1,4870; prawie czysty izomer cis.LXXVI r-2-etylo-5-etylo-c-5-/2-met#lobenzy- loksy/-l,3-dioksan o temperaturze wrze¬ nia 103°C/5,5X10-« mm Hg, nD" 1,5090; 88Vt izomeru cis.LXXVII c-5-/2-chlorobenzyloksy/r-2-etylo-5-ety- lo-l,3-dioksan o temperaturze wrzenia* 112—118°C/2,2X10-» mm Hg, nD» 1,5198, 90% izomeru cis.LXXVIII c-5-/2-chlorobenzyk)ksy/-r-2-/2-cyjano- metylo/-5-etyk-l,3-dioksan o tempera¬ turze topnienia 77—78°C; prawie czy¬ sty izomer cis.LXXIX c-5-benzyloksy-r-2-etylo-5-metylo-l,3- -dioksan o temperaturze wrzenia 113— 35 —114?C/0,19 mm Hg, nD» 1,5097; pra¬ wie czysty izomer cis.LXXX c-5-benzyloksy-r-2-etylo-5-etylo-l,3- -dioksan, o temperaturze wrzenia 101— —106°C/10-* mm Hg, n^* 1,5025; pra¬ wie czysty izomer cis. PL PL