Uprawniony z patentu: Bayer Aktiengesellschaft, Leverkusen (Republika Federalna Niemiec) Srodek do regulowania wzrostu roslin Przedmiotem wynalazku jest srodek do regulowania wzrostu roslin, zawierajacy jako substancje czynna dwuchlorek kwasu 2-chloroetanotiofosfonowego oraz sposób jego wytwarzania.Z holenderskiego zgloszenia patentowego nr 6802633 i francuskiego opisu patentowego nr 1555173 wiadomo, ze kwas 2-chloroetanofosfonowy ma wlasciwosci regulowania wzrostu roslin.Stwierdzono, ze znany dwuchlorek kwasu 2-chloroetanotiofosfonowego o wzorze 1 ma wybitne wlasciwos¬ ci regulowania wzrostu roslin. Niespodziewanie dwuchlorek kwasu 2-chloroetanotiofosfonowego ma wyraznie wyzsza zdolnosc oddzialywania na wzrost roslin, niz znany kwas 2-chloroetanofosfonowy, który jest zwiazkiem chemicznie zblizonym i o tym samym rodzaju dzialania. Dzialanie kwasu 2-chloroetanofosfonowego nie jest zawsze zadawalajace, zwlaszcza przy nizszych stezeniach. Substancja czynna srodka wedlug wynalazku rozwija zatem stan techniki w tej dziedzinie. Dwuchlorek kwasu 2-chloroetanotiofosfonowego jest juz znany (opis patentowy ZSRR nr 217394), nie znane natomiast jest jego stosowanie jako srodka do regulowania wzrostu roslin. Zwiazek ten wytwarza sie przez reakcje pieciosiarczku fosforu z dwuchlorkiem kwasu 2-chloroetanofosfo- nowego w podwyzszonej temperaturze.Dwuchlorek kwasu 2-chloroetanotiofosfonowego oddzialywuje na fizjologiczny mechanizm wzrostu roslin i dlatego moze byc stosowany jako regulator wzrostu roslin. Róznorodnosc dzialania substancji czynnej zalezy zasadniczo od momentu stosowania w stadium rozwojowym nasiona lub rosliny oraz stosowanych stezen.Regulatory wzrostu roslin stosuje sie do róznych celów. Za pomoca regulatorów wzrostu roslin mozna w zaleznosci od stosowanych stezen zahamowac lub przyspieszyc kielkowanie nasion. Hamowanie lub przyspie¬ szanie zachodzi w etapie rozwoju kielka. Mozna oddzialywac za pomoca substancji czynnej na spoczynek paczków, to jest na endogenna rytmike roczna, np. powodowac rozwój pedów i kwitnienia roslin w momencie, w którym normalnie rosliny nie sa zdolne do rozwijania pedów i kwitnienia. Mozna równiez hamowac lub przyspieszac wzrost pedów i korzeni w zaleznosci od uzytego stezenia substanq'i czynnej* Mozna np. bardzo silnie hamowac wzrost calkowicie uformowanej rosliny, lub nadawac roslinie ogólnie silniejsza konstytucje lub wywolywac karlowatosc rosliny. Duze znaczenie gospodarcze ma na przyklad zahamowanie rozrostu trawy na obrzezach ulic i dróg. Mozna tez, stosujac regulatory wzrostu roslin, zahamowac wzrost murawy i tym samym ograniczyc czestotliwosc scinania trawy (strzyzenie trawników).W czasie wzrostu rosliny mozna zwiekszyc ilosc bocznych odgalezien przez przerwanie na drodze chemicznej dominanty wzrostu wierzcholkowego. Znajduje to zastosowanie, np. przy rozmnazaniu roslin za2 81 141 pomoca sadzonek. Mozna równiez przy uzyciu odpowiednich stezen zahamowac wzrost pedów bocznych, np. zapobiegac tworzeniu sie pedów bocznych w tytoniu po scieciu wirzcholków i tym samym przyspieszyc rozwój lisci. W procesie kwitnienia mozna spowodowac, w zaleznosci od stosowanego stezenia i momentu stosowania, opóznienie kwitnienia lub przyspieszenie kwitnienia. W pewnych warunkach mozna uzyskac tez zwiekszenie zawiazków kwiatowych, przy czym zwiekszenie to uzyskuje sie przez odpwiednie traktowanie w momencie normalnego formowania sie kwiatów. Oddzialywanie substancji czynnej na stan lisci rosliny mozna wykorzystac dp defoliacji roslin w celu np. ulatwienia zbioru, lub spowodowac transpiracje w momencie, w którym rosliny maja byc przesadzone. Mozna przyspieszyc zawiazywanie sie owoców tak, ze wytwarza sie wiecej owoców lub owoce beznasienne (partenokarpia). W okreslonych warunkach mozna zapobiegac przedwczesnemu opadaniu owoców lub stosujac mniejsze stezenia w okreslonym stopniu przyspieszyc opadanie owoców. Przyspieszenie opadania owoców mozna wykorzystac w ten sposób, ze traktowanie przeprowadza sie w okresie zbioru i tym samym ulatwia sie zbiory.Przez opryskiwanie niedojrzalych owoców za pomoca srodka wedlug wynalazku mozna przyspieszyc proces dojrzewania i uzyskac lepsze zabarwienie owoców.W zaleznosci od celu stosowania mozna przeprowadzic nowe substancje czynne w znane zestawy, np. roztwory, emulsje, zawiesiny, proszki, pasty i granulaty. Zestawy otrzymuje sie w znany sposób, np. przez zmieszanie substancji czynnej z rozcienczalnikami, to jest cieklymi rozpuszczalnikami i/lub nosnikami, ewentual¬ nie przy uzyciu substancji powierzchniowoczynnych, to jest emulgatorów i/lub dyspergatorów, przy czym w przypadku stosowania wody jako rozcienczalnika mozna ewentualnie stosowac rozpuszczalniki organiczne jako rozpuszczalniki pomocnicze. Jako ciekle rozpuszczalniki stosuje sie zwlaszcza zwiazki aromatyczne, np. ksylen, benzen, chlorowane zwiazki aromatyczne, np. chlorobenzeny, parafiny, np. frakqe ropy naftowej, alkohole, np. metanol, butanol, rozpuszczalniki o duzej polarnosci, np. dwumetyloformamid i su Ifotlenek dwumetylowy oraz wode; jako stale nosniki stosuje sie naturalne maczki mineralne, np. kaoliny, tlenki glinu, talk, krede, syntetyczne maczki nieorganiczne, np. kwas krzemowy o wysokim ftopniu rozdrobnienia, krzemiany, jako emulgatory stosuje sie niejonotwórcze i anionowe emulgatory, np. estry podtlenku etylenu i kwasów tluszczo¬ wych, etery politlenku etylenu i alkoholi tluszczowych, np. eter alkiloarylowopoliglikolowy, alkilosulfoniany i arylosulfoniany; jako dyspergatory stosuje sie np. lignine, lugi posiarczynowe i metyloceluloze. Zestawy zawieraja na ogól 0,1—95% wagowych substancji czynnej, korzystnie 0,5—90%.Substancje czynne mozna stosowac same w postaci zestawów, lub przygotowanych z nich preparatów do stosowania, np. gotowych do uzycia roztworów, emulgujacych sie koncentratów, emulsji, zawiesin, proszków zwilzalnych, past, proszków rozpuszczalnych, srodków do opylania i granulatów. Stosowanie odbywa sie w znany sposób, np. przez polewanie, opryskiwanie, opryskiwanie mglawicowe, rozsiewanie, opylanie itp.Stezenia substancji czynnej moga wahac sie w szerokich granicach. Na ogól stosuje sie stezenia 0,0005—2%, korzystnie 0,01—0,5%. Ponadto na 1 ha powierzchni stosuje sie 0,1—100 kg substancji czynnej, korzystnia 1-10 kg. Regulator wzrostu stosuje sie w korzystnym okresie czasu, który zalezy od warunków klimatycznych i wegetatywnych.Przyklad I. Hamowanie wzrostu -f ziarna owsa. Rozpuszczalnik: 40 czesci wagowych acetonu; emulgator: 0,25 czesci wagowych eteru alkiloarylowopoliglikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej mieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, nastepnie koncentrat rozcien¬ czono buforowym roztworem (wartosc pH = 6) fosforanu dwusodowego i fosforanu jednopotasowego do zadanego stezenia.Na plytce Petriego wylozono po 25 ziaren owsa na 2 bibuly filtracyjne. Na kazda plytke wprowadzono za pomoca pipetki 10 ml preparatu substancji czynnej. Kielkowanie nasion zachodzilo w ciemnosci w temperaturze 25°C.Po 3 dniach oznaczono dlugosc pedów i korzeni i wyrazono w% zahamowanie wzrostu w stosunku do wzrostu roslin kontrolnych, przy czym 100% oznacza brak wzrostu, a0%, ze wzrost jest taki sam jak nietraktowanych roslin kontrolnych. Wyniki podano w tablicy 1.Przyklad II. Hamowanie wzrostu- siewki jabloni. Rozpuszczalnik: 40 czesci wagowych acetonu; emulgator: 0,25 czesci wagowych eteru alkiloarylowopoliglikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substanqi czynnej mieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, nastepnie koncentrat rozcien¬ czono roztworem buforowym (wartosc pH - 6) fosforanu dwusodowego i fosforanu jednopotasowego do zadanego stezenia. Siewki jabloni o wysokosci 2 cm opryskano preparatem zawierajacym 5000 ppm rubstancji czynnej. Po 7 dniach ustalono zahamowanie wzrostu w % w odniesieniu do wzrostu nietraktowanych roslin kontrolnych, przy czym zahamowanie 100% oznacza w ogóle brak wzrostu, a 0%, ie wzrost jest taki sam jak w grupie roslin kontrolnych. Wyniki podano w tablicy 2.81 141 Tablica 1 Hamowanie wzrostu -r ziarna owsa Substancja czynna Woda (rosliny kontrolne) Zwiazek o wzorze 2 (znany) Zwiazek o wzorze 1 '• Zahamowanie w % przy steze¬ niu substancji czynnej wy¬ noszacym 250 ppm (mg/kg) korzenie 0 84 95 pedy 0 80 97 Tablica 2 Hamowanie wzrostu -r siewki jabloni Substancja czynna Zahamowanie wzrostu w % przy stezeniu substancji czynnej wynoszacym 5000 ppm Woda (rosliny kontrolne) Zwiazek o wzorze 2 (znany) Zwiazek o wzorze 1 0 62 80 Przyklad III. Hamowanie wzrostu i defoliacja - fasola Rozpuszczalnik: 40 czesci wagowych acetonu; emulgator: 0,25 czesci wagowych eteru alkiloarylowopoliglikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej mieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozciencza¬ no roztworem buforowym (wartosc pH != 6) fosforanu dwusodowego i fosforanu jednopotasowego do zadanego stezenia. Wyhodowano w naczyniu 3 pedy fasoli (Phaseolus vulgaris). Po osiagnieciu wysokosci 10 cm opryskano je preparatami zawierajacymi 5000 ppm substancji czynnej. Po 6 dniach oznaczono srednia wysokosc i ilosc lisci w 3 pedach fasoli w kazdej próbie. Wyniki zestawiono w tablicy 3.T ab I i ca 3 Hamowanie wzrostu i defoliacja fasoli Substancja czynna Wysokosc w cm Ilosc lisci Woda (roslina kontrolna) Zwiazek o wzorze 2 (znany) Zwiazek o wzorze 1 17,0 11,0 10,0 6 4 0 Przyklad IV. Hamowanie wzrostu — pszenica. Rozpuszczalnik: 40 czesci wagowych acetonu; emulga¬ tor: 0,25 czesci wagowych eteru alkiloarylowopoliglikolowego. W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej mieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozcienczono roztworem buforowym (wartosc pH = 6) fosforanu dwusodowego i fosforanu jednopotasowego do zadanego stezenia. Pedy pszenicy o wysokosci 4 cm opryskano preparatem zawierajacym 5000 ppm substancji czynnej. Po 10 dniach oznaczono srednia wysokosc pszenicy.Wyniki podano w tablicy 4.4 81 141 Ta b I i ca 4 Hamowanie wzrostu -r pszenica Substancja czynna Wysokosc w cm Woda (rosliny kontrolne) 20,0 Zwiazek o wzorze 2 (znany) 6,5 Zwiazek o wzorze1 6,0 Przyklad V. Hamowanie wzrostu - fasola (polewanie). Rozpuszczalnik: 40 czesci wagowych acetonu; emulgator: 0,25 czesci wagowych eteru alkiloarylowopoliglikolowego. W celu otrzymania odpowiedniego prepa¬ ratu substancji czynnej mieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajace¬ go podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozcienczano do zadanego stezenia buforowym roztworem (wartosc pH = 6) fosforanu dwusodowego i fosforanu jednopotasowego.Trzy pedy fasoli o wysokosci 10 cm w naczyniu o srednicy 9 cm polano preparatem substancji czynnej w ilosci odpowiadajacej 10 kg/ha. Po 8 dniach oznaczono wysokosc fasoli. Wyniki zestawiono w tablicy 5.T a b I i c a 5 Hamowanie wzrostu -r fasola (polewanie) Substancja czynna Wysokoscw cm Woda (rosliny kontrolne) 25,0 Zwiazek o wzorze 2 (znany) 14,0 Zwiazek o wzorzei 11,0 Przyklad VI. Przyspieszenie dojrzewania owoców (pomidory). Rozpuszczalnik: 40 czesci wagowych acetonu; emulgator: 0,25 czesci wagowej eteru alkiloarylowopoliglikolowego. W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej mieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozcienczono roztworem buforowym (wartosc pH = 6) fosforanu dwusodowego i fosforanu jednopotasowego do zadanego stezenia. Zielone niedojrzale owoce pomidorów opryskano jednorazowo preparatem zawierajacym 5000 ppm substancji czynnej. Uzyskano przyspie¬ szenie dojrzewania owoców. Wyniki zestawiono w tablicy 6.Tablica 6 Przyspieszenie dojrzewania owoców (pomidory) Przyspieszenie dojrzewania Substancjaczynna w dniach Woda (owocekontrolne) 0 Zwiazek o wzorze 2(znany) 12 Zwiazek o wzorze1 16 Przyklad VII. Otrzymywanie zwiazku o wzorze 1. 181,5 g (1 mol) dwuchlorku kwasu 2-chloroetano- fosfonowego i45g (0,11 mola) pieciosiarczku fosforu ogrzewa sie powoli do temperatury 200°C i w tej temperaturze miesza sie do otrzymania klarownego roztworu (okolo 1 godziny). Po ochlodzeniu do temperatury pokojowej mieszanine reakcyjna ekstrahuje sie eterem naftowym. Po odpedzeniu eteru naftowego destyluje sie.81141 5 Temperatura wrzenia wynosi 79-82°C/5 mm Hg. Otrzymuje sie 111 g (56% wydajnosci teoretycznej) dwuchlor- ku kwasu 2-chloroetanotiofosfonowego w postaci bezbarwnej cieczy o wspólczynniku zalamania nD' = 1,5613. PL PL PL PL PL PL