Wynalazek niniejszy dotyczy sposobu uszlachetniania tkanin z surowców pocho¬ dzenia roslinnego, a zwlaszcza z bawelny lub z regenerowanej celulozy. Jako mate- rjal wlókienniczy rozumie sie materjaly we wszelkich fazach przerobu, a wiec wlókna luzne, przedze, tkaniny i wyroby goto¬ we.Materjaly wlókiennicze, zawierajace ba¬ welne, nie posiadaja tej sprezystosci, 00 welna lub jedwab naturalny i z tego powo¬ du gniota sie latwo przy uzyciu. Jeszcze bar¬ dziej daje sie to zauwazyc w jedwabiu sztucznym, wskutek czego on dotychczas nie mógl calkowicie zastapic jedwabiu na¬ turalnego pomimo swej mocy i licznych in¬ nych wlasciwosci, zblizajacych go do jedwa¬ biu naturalnego.Usilowano juz oddawtna zJblizyc wlasci¬ wosci bawelny i jedwabiu sztucznego do wlasciwosci wlókien zwierzecych, stosujac rózne srodki apretujace. Jednakze nawet przy naj dokladniejszem wykonaniu nie mozna bylo uzyskac zadowalajacych wyni¬ ków. Jedwab sztuczny, traktowany srodka¬ mi usztywniajacemi, stawal sie kruchy i tak malo sprezysty, iz nie nadawal sie zupelnie do dalszej przeróbki i uzytku.Przedmiotem wynalazku niniejszego jest sposób, umozliwiajacy korzystna zmianewlasciwosci foaweliny i jedwabiu sztucznego, bez wywolywania przytem zmian nieko¬ rzystnych. Wynalazek polega na traktowa¬ niu wymienionych materjalów wlókienni¬ czych, znajdujacych sie wv dowolnej fazie przeróbki, srodkami o charakterze zywic naturalnych lub sztucznych lub laków /W ó- becnosci soli, tlenków lub wodorotlenków metali dwu- lub wiecej-wartosciowych/ Wlókna absorbuja pewna czesc tych zwiaz¬ ków, które po odpowiedniem zaprawieniu pozostaja na niem i, posiadajac wlasciwosc zapobiegania szkodliwemu przenikaniu do niego zywic, powoduja znaczne zwiekszenie sprezystosci wlókna, pozwalajace na sci¬ skanie tkanin bez powstawania odgniecio- nych sladów. Wlókno nie zlepia sie tak la¬ two i jest bardziej odporne na wilgoc, a ciezar traktowanego materjaiu, w zalezno¬ sci od sposobu traktowania, zwieksza sie znacznie.W wiekszosci przypadków wystarczaja juz niewielkie ilosci tych zwiazków metali, aby uzyskac trwaly wynik pomyslny. Do traktowania stosuje sie bardzo rozcienczone roztwory, w wielu przypadkach mozna na- przyklad stosowac z korzyscia roztwór na¬ wet 0,1 — 0,01%-towy.Nie jest rzecza konieczna, aby do napa¬ wania stosowac tlenki lub wodorotlenki w roztworze, gdyz adsorbowanie moze sie równiez odbywac w ten sposób, iz z odpo¬ wiednich rozpuszczalnych soli otrzymuje sie tlenki lub wodorotlenki przez hydrolityczne rozszczepienie lub ulotnienie reszty kwaso¬ wej. Do tego celu nalezy stosowac przede- wszystkiem takie zwiazki, które sa rozpu¬ szczalne i które przy rozszczepieniu hydro- litycznem lub eieplnem tworza nierozpu¬ szczalne osady na wlóknach.Badania- wykazaly, ze szczególnie ko¬ rzystne w tym przypadku sa zwiazki gli¬ nu, cyiikonu, cyny, tytanu lub cynku, jed¬ nakze moga -równiez byc stosowane^ zwiazki innych metali.Traktowanie wedlug niniejszego wyna¬ lazku nietyiko nie niszczy cennych natural¬ nych wlasciwosci wlókien, lecz znacznie je poteguje. Obecnosc zwiazków metali umoz¬ liwia stosowanie bardzo malych ilosci srod¬ ka apretujacego, przyczem uzyskuje sie wynik, jaki w innym przypadku bylby nie¬ mozliwy, poniewaz wymagalby nadmierne¬ go obciazenia wlókien, powodujacego kru¬ chosc i sztywnosc.Sposób wedlug wynalazku daje sie prze¬ prowadzic rozmaitemi ^drogami. Naprzy- klad dane wlókna, przedze lub tkaniny albo nawet gotowe juz czesci ubrania napawa sie najpierw zwiazkami metali w ten sposób, iz przynajmniej czesc ich zostaje adsodbowa- na przez wlókna. Do utrwalania mozna sto¬ sowac parowanie lub podobny sposób. Na¬ stepnie uskutecznia sie traktowanie roztwo¬ rem naturalnej lub sztucznej zywicy albo laku. Gdy zwiazki metali sa rozpuszczalne w tych samych rozpuszczalnikach, co uzyte (materjaly zywiczne, traktowanie uskutecz¬ nia sie w tej samej kapieli. Mozna zwiazki metali stosowac np. w rozpuszczalnikach organicznych, w których rozpuszczaja sie równiez zywice i laki, lub tez przeprowadza sie je w wodne zawiesiny lub roztwory ko¬ loidalne zapomoca odpowiednich srodków.W poszczególnych przypadkach mozna cze¬ sciowo uniknac przykrych zjawisk ubocz¬ nych, wynikajacych z traktowania materja- lu wlókienniczego wylacznie srodkami u- sztywniajacemii, przez nastepne traktowanie odpowiedniemi zwiazkami metali.Stosujac [sztuczne zywice lub laki moz¬ na równiez korzystnie postepowac w ten sposób, iz produkty te wytwarza sie dqpie- ro na danym materjale wlókienniczym, przyczem materjaly, sluzace dó otrzymania sztucznej masy, naklada sie na wlókna jed¬ noczesnie lub kolejno. W tym przypadku mozna równiez stosowac materjaly kontak¬ towe. W wiekszosci przypadków zwiazek metalu, którego obecnosc jest znamieniem sposobu, sam spelnia zadanie materjalu kontaktowego. Okazalo sie, iz materjaly — 2 -kontaktowe o wlasciwosciach redukcyjnych, rop. chlorek cynawy, wplywaja szczególnie korzystnie na trwalosc w praniu uzyskiwa¬ nego efektu.Sztuczne zywice mozna wytwarzac na wlóknach w kazdej dowolnej fazie ich prze¬ robu po lub przed izaabsorbowaniem zwit¬ ku metalu przez wlókno lulb tez jednocze¬ snie. Powstawanie sztucznych zywic ulepsza sie wskutek dltozszego ogrzewania po wysu¬ szeniu. Temperatura do tego celu nie jest wymagana ponad 100°C. Rodzaj i czas trwania tego dosuszania zalezy od zadanego stopnia usztywnienia.Jako sztuczne zywice mozna stosowac wszelkie znane zwiazki, np. sztuczne zywi¬ ce, otrzymywane z fenoli i aldehydów, jak równiez produkty, otrzymywane z moczni¬ ka i aldehydów.W celu zwiekszenia adsorbcji wlókien, co ma szczególne znaczenie przy przeróbce bawelny, nalezy traktowac dane wlókna w celu spowodowania skurczenia srodkami, wywolujacemi pecznienie, np. lugiem mer- ceryzacyjnym, kwasami, chlorkiem cynku, amonjakalnym tlenkiem miedzi lub podob- nemi srodkami. W ten sposób wlókna uzy¬ skuja stan, w którym moga adsorbowac znacznie wiecej zwiazków metali. Jedno¬ czesnie zwieksza sie wynik, uzyskiwany sposobem wedlug wynalazku. Spotegowanie adsorbcji wlókien, spowodowane traktowa- niem wstepnem towaru, zwieksza sie jeszcze bardziej, skoro towar bez poddawania go suszeniu bedlzie wjprost dalej poddawany traktowaniu glównemu.Stan napecznienia wlókien mozna zwiek¬ szyc przez dodawanie do srodków specz¬ niajacych srodków utleniajacych. Okazalo sie naprzyklad, ze dodatek substancyj utle¬ niajacych, jak nadtlenku sodu, nadboranów lulb podobnych, jest szczególnie korzystny przy stosowaniu lugów, podczas gdy przy stosowaniu kwasów korzystniej jest uzywac nadsiarczanów. Te dodatki nietylko potegu¬ ja stopien specznienia, lecz nadaja towa¬ rom, potraktowanym w ten sposób, po wy* konczeniu miekszy, pelniejszy i bardziej welniany chwyt.Przyklad L Kawalek drukowanej saty¬ ny ze sztucznego jedwabiu przepuszcza sie przez kapiel z roztworu soli cyrkonowej. Po wyzeciu materjal przeprowadza sie przez druga kapiel, zawierajaca wodny roztwór boraksu z szellakiem, i suszy na suszarce bebnowej. Materjal przechodzi nastepnie przez mieszanine wosku japonskiego z pa¬ rafina, dodawana w celu obnizenia jego punktu rozmiekczania sie. Roztwór boraksu, zawierajacy szellak, otrzymuje sie np. przez rozpuszczenie 12 kg szellaku w roztworze 3 kg boraksu w 40 kg wody. Zamiast tego mozna równiez stosowac roztwór 30 czesci szellaku w roztworze 6 czesci fosforanu trójsodowego w 100 czesciach wody. W ce¬ lu zmiekczenia do roztworu szellaku doda¬ je sie okolo 0,1% zawiesin oliwy.Jezeli ma wystarczyc mniej intensywna obróbka, to nie stosuje sie traktowania roz¬ tworem soli cyrkonowej, poniewaz dlo uzy¬ skania pozadanego wyniku wystarcza za¬ wartosc soli w roztworze boraksu. Mozna równiez polaczyc kapiel szellakowo-borak- sowa z mineralna kapiela solna. W tym przypadku stosuje sie np. zamiast soli cyr¬ konowej glinian sodowy. Wkoncu parafi¬ ne, zawierajaca wosk, mozna stosowac jed¬ noczesnie z zywica, przyczem do tego celu sluzy eterowy roztwór zywiczanu metalu, zawierajacy parafine. W tym przypadku wszystkie trzy fazy mozna polaczyc w jeden proces.Gotowy towar drukowany posiada tedy powloke, jakiej dotychczas nie mozna bylo uzyskac. Nadaje sie ona zwlaszcza do wy¬ robu tkaniny na parasole oraz bluzki i inne czesci garderoby, które dzieki temu zyskuja na swej wartosci.Przyklad II. Wygotowany materjal! pod¬ daje sie traktowaniu w lugu merceryzacyj- nym z dodatkiem okolo 1 % nadtlenku so¬ du. Nastepnie materjal plócze sie, farbuje — 3 —w zwykly sposób i traktuje wedlug przy¬ kladu I, nie suszac uprzednio.Doswiadczenia wykazaly, ze przy ta- kiem traktowaniu stan specznienia zostaje utrzymany, wskutek czego zwiekszenie od¬ pornosci na gniecenie wymaga juz slabszego traktowania dodatkowego bez zmniejszenia jednak wartosci pozadanego wyniku.Przyklad IIL Sztuke tkaniny z jedwabiu sztucznego z bawelniana osnowa, wagi oko¬ lo 12,5 kg, traktuje sie w kapieli, ogrzanej do 60° i zawierajacej w litrze 200 gr mocz¬ nika i 4 gr octanu glina, wolnego od kwasu siarkowego i siarczanu glinu. Po 10 minu¬ tach traktowania materjal przechodzi do drugiej kapieli, ogrzanej takze do 60° i za¬ wierajacej w litrze 250 cm3 40% -owego rozh uru formaliny i 8 gr octanu glinu. Po pólgoJzinnem lezeniu na powietrzu nastepu¬ je silna kondensacja mocznika z formalina, poczem tkanine bez uprzedniego plókania suszy sie w odpowiedniem urzadzeniu, W celu unikniecia nadmiaru produktu kondensacji, tkanine traktuje sie ogrzanym do 80°C lugiem, zawierajacym 10 czesci 40%-Owego lugu sodowego w litrze wody.Po uplywie 5 minut po Usunieciu nadmiaru powyzszego plynu towar posiada pozadany chwyt oraz daje sie latwo plókae i suszyc.Jezeli stosuje sie mniejsze ilosci podanych substancyj, to zamiast traktowania lugiem wystarcza przeciagniecie materjalu przez wrsacy 3 % -owy roztwór mydla. Nastepnie plócze sie dokladnie i suszy na ramach. W celu wykonczenia towar przepuszcza sie przez zwykla gladziarke.Przyklad IV. 40 kg mocznika rozpuszcza sie na zimno w 20 litrach 20% -owegp roz¬ tworu formaldcahydu. Pozostawia sie otrzy¬ many roztwór na 12 godzin, rozciencza sie go czterokrotna iloscia wody, a nastepnie ogrzewa do 80°C. Tkanine bawelniana, trak¬ towana wstepnie w ciagu 15 minut zimnym 0,2%-owym roztworem octanu glinu, prze¬ ciaga sietftfzez goraca Wyzej pomieniona ka¬ pie), a nastepnie Wyzyma. Wilgotna tkanine pozostawia sie w ciagu 1 godziny, poczem su¬ szy sie w 80°C i wygladza w zwykly sposób.Przyklad V. Do roztworu o temperatu¬ rze 70°C, zawierajacego w litrzie wody 200 gr mocznika i 2 gr octanu glinu, wpro¬ wadza sie tkanine ze sztucznego jedwabiu i traktuje w ciagu 15 minut. Nastepnie tka¬ nine wyzyma sie i zamacza na napawaczce w zimnym 40% -owym roztworze formalde¬ hydu. Po odcisnieciu tkanine zawiesza sie na przeciag 1 y2 godziny w temperaturze po¬ kojowej, poczem suszy sie w 80°C i wykon¬ cza.Przyklad VI. Kapiel, zawierajaca w li¬ trze 200 gr mocznika i 2 gr chlorku cyma- wego, ogrzewa sie do 60°C i w tej tempera¬ turze przeciaga sie przez nia w ciagu 15 mi¬ nut tkanine ze sztucznego jedwabiu. Po wy¬ zeciu traktuje sie ja dalej roztworem for¬ maldehydu i wykoncza, jak w przykla¬ dzie V.Przyklad VII. W kapieli, zawierajacej w litrze 20 gr mocznika w wodnym roztworze i 2 gr octanu glinu, w temperaturze 60— 70°C traktuje sie tkanine ze sztucznego je¬ dwabiu w ciagu 10 minut. Nastepnie wyzy¬ ma sie ja i napawa zimnym 40% -owym roz- tworeiti formaldehydu, zawierajacym w li¬ trze 2 gr chlorku cynawego. Wilgotna tkani¬ ne zwija sie i zwój stale i wolno obraca w ciagu 2 godzin. Nastepnie poddaje sie tka¬ nine suszeniu i w ciagu pewnego czasu ti- trzymuje w temperaturze 80°C, poczem wy¬ koncza w zwykly sposób.Przyklad VIII. 20 kg mocznika rozpu¬ szcza sie w 50 kg 40%-owego roztworu for¬ maldehydu i klarowny roztwór zadaje aino- njakiem az do odczynu slabo alkalicznego.Roztwór pozostawia sie w temperaturze po¬ kojowej w ciagu 3 godzin, poczem zakwa¬ sza sie lekko kwasem octowym i dodaje sie do niego 175 gr octanu glinu w^ 50 kg wody.Tkanine z bawelny i sztucznego jedwabiu zamacza w tej kapieli, w temperaturze po¬ kojowej, poczym Wyzynna sie i pozostawia na noc Nastepnie suszy fiie ja na goraco w ^-. A —Sposóh, opisany W poprzednich przykladach, i wkoncu wygladza w gladziarce o wyso¬ kiej temperaturze.Jedwab, uszlachetniony wedlug niniej¬ szego wynalazku, nadarje sie do wyrobu pon¬ czoch, o wiele lepiej od jedwabiu, znajduja¬ cego sie obecnie w handlu. Jest on znacznie odporniejszy na wilgoc i brud uliczny, a slady i otoki, pozostajace w obu przypad¬ kach, sa prawie niewidoczne. Tkaniny i ma- terjaly odziezowe, wykonane z teigo imate- rjalu, sa oczywiscie lepsze od obecnych.Oprócz wymienionych korzystnych cech na¬ lezy podkreslic, ze tego rodzaju towar pra¬ wie zawsze latwo sie barwi, podczas gdy materjaly wlókiennicze, napawane w inny sposób* barwia sie trudniej.Wlókna, traktowane wedlug tego nowe¬ go sposobu, nie sa znacznie twardsze, a czesto nawet sa mieksze od towaru nietrak- towanego, a sztuczny jedwab, który po u- szlachetnieniu jest twardy, daje sie z latwo¬ scia zmiekczyc. Nalezy jednak przede- wszystkiem podkreslic, iz sztuczny jedwab, potraktowany wedlug tego sposobu, jest bardzo zblizony pod wzgledem odpornosci na zgniatanie do jedwabiu naturalnego. Jak wiadomo, krawaty ze sztucznego jedwabiu po dwu- lub trójkrotnem wiazaniu sa do te¬ go stopnia zgniecione, ze nie mozna ich po¬ nownie uzyc bez prasowania. Natomiast z jedwabiu naturalnego nawet po wielokrot- nem mazaniu sa zgniecione w mniejszym stopniu. Wynalazek niniejszy umozliwia u- zyskamie tych samych wyników przy stoso¬ waniu jedwabiu sztucznego, Wogóle wlasci¬ wosci sztucznego jedwabiu, uszlachetnione¬ go tym sposobem, sa bardzo podobne do wlasciwosci jedwabiu naturalnego. Wiado¬ mo ilp,, ze wstazki! jedwabne (kokardy), no¬ szone przez dzien we wlosach, stoja sztyw¬ no, o ile sa wykonane z prawdziwego jedwa¬ biu, podczas gdy wstazki z jedwabiu sztucz¬ nego, apretowane w zwykly sposób, opada¬ ja juz po kilkakrotnem zwiazaniu. Skoro jednak takie kokardy sa zwiazane ze wsta¬ zek z jedlwiabiiu sztucznego, przeroli)one^o wedlug wynalazku niniejszego, zachowuja sie one jak wstazki z jedwabiu prawdzi¬ wego.Szczególna wlasciwosc materjalów z ]e* dwdbiu sztucznego, otrzymanych wedlug ni¬ niejszego wynalazku, stanowi to, ze po zwil¬ zeniu na tkaninie nie pozostaja otoki, pod¬ czas gdy miejsca na materjalach ze zwy¬ klego sztucznego jedwabiu, zwilzone woda, zawsze mozna poznac po plamach i rzuca¬ jacych sie w oczy otokach, wystepujacych po wyschnieciu.Sposób wedlug wynalazku mozna rów¬ niez zastosowac do tkanin mieszanych, np, z jedwabiu sztucznego i bawelny. PL