PL209376B1 - Dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartościowy - Google Patents

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartościowy.

Papiery wartościowe, zwłaszcza banknoty, blankiety czekowe, akcje i inne, są w coraz większym stopniu zaopatrywane w elementy zabezpieczające, które mają utrudnić ich fałszowanie i pozwalać nawet laikom sprawdzać ich oryginalność bez większych trudności. To samo dotyczy także innych dokumentów bezpiecznych, na przykład dowodów osobistych, kart płatniczych i innych. Jako elementy zabezpieczające stosuje się przy tym w coraz większym zakresie zmienne optycznie względnie optycznie czynne cechy, na przykład dyfrakcyjne struktury czynne, takie jak hologramy, częściowo lustrzane obszary powierzchni i inne. Ponadto znane jest zwiększanie bezpieczeństwa papierów wartościowych poprzez stosowanie specjalnych metod drukarskich lub specjalnych podłoży, jak papier, tworzywo sztuczne, do wytwarzania odpowiednich papierów wartościowych, zwłaszcza banknotów. W związku z tym użycie określonych metod drukarskich lub specjalnych podłoży sprawia, że powierzchnia odpowiedniego dokumentu bezpiecznego, zwłaszcza banknotu, uzyskuje określoną chropowatość względnie strukturę, wyczuwalną przez człowieka w dotyku. Jednak wyczuwalność powierzchni, osiągnięta przy użyciu specjalnej metody drukarskiej lub specjalnego materiału podłoża, zwłaszcza w przypadku często użytkowanych papierów wartościowych, zwłaszcza banknotów, nie wykazują dużej trwałości. Własności powierzchniowe, wynikające z zastosowania specjalnej metody drukarskiej lub specjalnego materiału podłoża zmieniają się mianowicie bardzo szybko, ogólnie rzecz biorąc, w trakcie używania banknotów lub temu podobnych, ponieważ na powierzchni zbiera się pot, brud i inne ciała obce względnie powierzchnia zmienia się stosunkowo szybko w wyniku obciążeń mechanicznych lub pod działaniem wilgoci.

Z DE 43 34 847 znane jest zaopatrywanie dokumentów wartoś ciowych w okienko, które póź niej jest umieszczane w podłożu, a następnie pokrywane co najmniej lokalnie przezroczystą folią. Tego rodzaju okienko można wprawdzie wyczuć dotykiem. Nie nadaje się ono jednak do wykorzystania rzeczywistości jako niezawodny w działaniu dotykowy element zabezpieczający, jeżeli w obszarze folii zamykającej okienko lub typowego podłoża papieru wartościowego nie podejmie się dodatkowych specjalnych środków zabezpieczających, w związku z czym utrudnienie naśladownictwa nie jest takie proste.

W EP 1 122 089 A1 opisany jest dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartoś ciowy, utworzony z laminatu składającego się z trzech warstw. Na warstwie podłoża zamocowana jest od góry i od doł u przy uż yciu kleju warstwa wierzchnia. Co najmniej w jednej z warstw wierzchnich znajdują się otwory, których kształt i wielkość są charakterystyczne dla danego dokumentu i wyczuwalne ludzkim zmysłem dotyku, przy czym przez otwory wyczuwalna jest powierzchnia warstwy służącej jako podłoże. Powierzchnie znanego dokumentu wartościowego są utworzone przed odpowiednimi powierzchniami warstw wierzchnich, w związku z czym własności powierzchni są jednakowe na całym dokumencie, z wyjątkiem otworów, w których można wyczuć powierzchnię warstwy podłoża.

Wreszcie znane jest również zaopatrywanie banknotów w specjalne cechy strukturalne, które mogą być odczytywane przez osoby niewidome lub mające upośledzone widzenie, aby mogły one stwierdzić, jaką wartość ma odpowiedni banknot. Cechy pisma dla niewidomych nie nadają się jednak również do wykorzystania jako powszechne elementy zabezpieczające, ponieważ mogą być prawidłowo odczytywane i rozpoznawane jedynie przez specjalnie przeszkolone osoby. Ponadto oddziaływanie otoczenia może powodować znaczne ograniczenie wyczuwalności.

Inne dokumenty z elementami zabezpieczającymi są znane z następujących opisów:

Opublikowany później opis DE 101 62 050 przedstawia nośnik danych z nadrukiem w postaci dotykowego obrazu półtonowego oraz sposób jego wytwarzania.

Opis DE 100 44 464 przedstawia nośnik danych z elementem zabezpieczającym, który można sprawdzić co najmniej wizualnie i który na części swego obszaru ma przetłoczenie.

Opis DE 199 63 849 przedstawia również nośnik danych z nadrukowanym elementem zabezpieczającym, który składa się z kilku elementów strukturalnych, przy czym część elementów strukturalnych ma postać reliefu i jest wyczuwalna dotykiem.

Opis DE 100 15 097 dotyczy nośnika danych z nadrukiem igłowym.

Opis DE 1 632 482 przedstawia zabezpieczony przed fałszowaniem dowód osobisty, który składa się z płytki z tworzywa sztucznego z powłoką, na której można pisać. W jednej z postaci wykonania dowodu osobistego opisywalna powłoka ma siatkowe otwory, których średnica jest na tyle mała, że na powłoce można pisać.

PL 209 376 B1

Z opisu DE 946 585 znany jest naklejany znaczek wartościowy.

Opis DE 24 17549 dotyczy sposobu wytwarzania utrudniających fałszerstwo wzorów w papierach wartościowych, przy czym wzory wykonuje się w papierach wartościowych w drodze zeszlifowywania.

Opis DE 43 42 964 przedstawia techniczny sposób wytwarzania banknotów, zabezpieczonych przed fałszerstwem w drodze kopiowania. W sposobie tym w banknocie umieszcza się wybranie, na przykład okienko. Wybranie to wypełnia się umieszczoną w środku pomiędzy warstwami banknotu, podobnie do znanej srebrnej nici, tkaną, plecioną, wiązaną lub klejoną wkładką z siatki.

Z DE 195 36 461 znane są produkty handlowe w postaci wyrobów z nadrukiem wartościowym, na przykład bilety, ze wzorami w postaci wyciętych wybrań.

Celem wynalazku jest opracowanie dokumentu bezpiecznego, zwłaszcza papieru wartościowego, który ma element zabezpieczający, różniący się wyraźnie od typowych dotychczas elementów zabezpieczających, przy czym element zabezpieczający przy wystarczającym działaniu zabezpieczającym powinien być z jednej strony łatwy do wykonania lub zamocowania dla producenta, z drugiej jednak strony powinien dawać się bez większych trudności weryfikować również niewprawnemu lub nieprzeszkolonemu użytkownikowi.

Dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartościowy, z co najmniej jednym, umieszczonym na podłożu, tworzącym powierzchnię dokumentu, elementem zabezpieczającym w postaci tworzącego co najmniej jeden obszar powierzchni dokumentu, naniesionego na podłoże odcinka wstęgi, który jest wykonany z materiału różniącego się od materiału podłoża i zaopatrzony w otwory, których kształt i wielkość są charakterystyczne dla danego dokumentu bezpiecznego i przez które wyczuwalna jest powierzchnia podłoża, według wynalazku charakteryzuje się tym, że utworzony przez odcinek wstęgi obszar powierzchni ma charakterystyczny dla danego dokumentu kształt i wielkość oraz jest tak przesunięty przestrzennie względem co najmniej otaczającej ten obszar powierzchni lub sąsiadującej z nim powierzchni podłoża, na przykład wgłębiony lub uwypuklony, i/lub ma tak róż ną od niej chropowatość, twardość, sprężystość, śliskość, przewodność cieplną i/lub kleistość, że kształt i wielkość obszaru powierzchni w następstwie tych zróżnicowanych własności powierzchni są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku.

Korzystnie podłoże i odcinek wstęgi są wykonane z różnych rodzajów folii, różniących się wyraźnie własnościami rozpoznawalnymi za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku i/lub są wykonane z papierów o wyraźnie zróżnicowanych własnościach powierzchni, rozpoznawalnych za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku.

Korzystnie papiery są zaopatrzone w odpowiednie nadruki do wytwarzania różnych własności powierzchniowych i/lub są lokalnie obrobione mechanicznie, zwłaszcza szorstkowane, tłoczone i/lub satynowane, do wytwarzania różnych własności powierzchniowych.

Korzystnie dokument bezpieczny ma kilka obszarów powierzchni, takich jak odcinki wstęgi, nadruk lub zaopatrzone w strukturę powierzchnie, o własnościach różnych od powierzchni podłoża, przy czym obszary powierzchni różnią się korzystnie kształtem, wielkością i/lub własnościami powierzchni.

Korzystnie odcinek wstęgi ma szczególną strukturę w postaci co najmniej lokalnego trójwymiarowego przetłoczenia.

Korzystnie odcinek wstęgi jest lokalnie pokryty powłoką, wytwarzającą wyczuwalne dotykiem własności powierzchni, na przykład nadrukiem.

Korzystnie krawędź co najmniej jednego obszaru powierzchni ma kształt prostej figury geometrycznej, zwłaszcza co najmniej jeden obszar powierzchni ma kształt podłużnego prostokąta, zwłaszcza kształt paska.

Korzystnie podłoże w co najmniej jednym obszarze powierzchni jest odkształcone poprzez przetłoczenie z jednoczesnym ukształtowaniem wypukłości na jednej powierzchni podłoża i odpowiednich wgłębień na drugiej powierzchni podłoża.

Korzystnie podłoże ma co najmniej jeden obszar powierzchni, którego własności powierzchniowe są różne od własności otaczającej go powierzchni podłoża i który ma co najmniej jeden otwór.

Korzystnie dokument jest zaopatrzony w co najmniej jeden następny, sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający, który korzystnie zachodzi co najmniej częściowo na co najmniej jeden obszar powierzchni o własnościach różnych od otaczającej powierzchni podłoża i/lub na otwór.

Korzystnie sprawdzalny optycznie element zabezpieczający ma postać wzoru ze struktur dyfrakcyjnych, na przykład hologramu, i/lub częściowej metalizacji.

PL 209 376 B1

Dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartościowy, z co najmniej jednym okienkowym otworem w podłożu dokumentu, stanowiącym co najmniej część elementu zabezpieczającego, przy czym okienkowy otwór ma charakterystyczny dla danego dokumentu kształt i wielkość i jest tak ukształtowany, że kształt i wielkość otworu są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku, przy czym otwór jest osłonięty odcinkiem wstęgi, zamocowanym na powierzchni podłoża, według wynalazku charakteryzuje się również tym, że odcinek wstęgi ma własności powierzchni, odróżnialne wyraźnie za pomocą ludzkiego dotyku od własności powierzchni podłoża, przy czym odcinek wstęgi wystaje poza otwory podłoża i w swym wystającym obszarze jest zaopatrzony w co najmniej jedno wybranie, przez które wyczuwalna jest powierzchnia podłoża, i/lub odcinek wstęgi ma szczególną strukturę w postaci co najmniej lokalnego trójwymiarowego przetłoczenia i/lub odcinek wstęgi jest lokalnie pokryty powłoką, wytwarzającą wyczuwalne dotykiem własności powierzchni, na przykład nadrukiem, i/lub odcinek wstęgi jest zaopatrzony, co najmniej w swym obszarze osłaniającym otwór, w perforację, ukształtowaną w postaci wzoru łatwo wyczuwalnego dotykiem.

Korzystnie dokument bezpieczny zawiera pewną liczbę okienkowych otworów, których kształt i wielkość są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku, przy czym otwory mają korzystnie różny kształt i/lub wielkość i/lub są pokryte odcinkiem wstęgi o różnych własnościach.

Korzystnie krawędź co najmniej jednego obszaru powierzchni ma kształt prostej figury geometrycznej, zwłaszcza co najmniej jeden obszar powierzchni ma kształt podłużnego prostokąta, zwłaszcza kształt paska.

Korzystnie podłoże w co najmniej jednym obszarze powierzchni jest odkształcone poprzez przetłoczenie z jednoczesnym ukształtowaniem wypukłości na jednej powierzchni podłoża i odpowiednich wgłębień na drugiej powierzchni podłoża.

Korzystnie podłoże ma co najmniej jeden obszar powierzchni, którego własności powierzchniowe są różne od własności otaczającej go powierzchni podłoża i który ma co najmniej jeden otwór.

Korzystnie dokument jest zaopatrzony w co najmniej jeden następny, sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający, który korzystnie zachodzi co najmniej częściowo na co najmniej jeden obszar powierzchni o własnościach różnych od otaczającej powierzchni podłoża i/lub na otwór.

Korzystnie sprawdzalny optycznie element zabezpieczający ma postać wzoru ze struktur dyfrakcyjnych, na przykład hologramu, i/lub częściowej metalizacji.

Według wynalazku zatem zaproponowano takie ukształtowanie dokumentu bezpiecznego, zwłaszcza papieru wartościowego, że przy użyciu ludzkiego zmysłu dotyku można sprawdzić, czy zawiera on określony element zabezpieczający, czy też nie, to znaczy czy jest faktycznie oryginalny. Według wynalazku łączy się przy tym dwie cechy, mianowicie z jednej strony kombinację obszarów powierzchni o różnych własnościach odczuwanych dotykiem na całej powierzchni dokumentu bezpiecznego oraz z drugiej strony specjalny kształt geometryczny co najmniej jednego obszaru powierzchni, wykazującego odmienne własności wyczuwane dotykiem. Użytkownik musi zatem celem sprawdzenia oryginalności rozpoznać zarówno kształt co najmniej jednego, tworzącego element zabezpieczający obszaru powierzchni, jak też z drugiej strony różne własności powierzchni, przy czym właśnie różne własności powierzchni wewnątrz i na zewnątrz obszaru o szczególnym ukształtowaniu przyczyniają się do tego, że nawet mniej wprawni lub niewyćwiczeniu użytkownicy w następstwie wyczuwalnej różnej struktury mogą rozpoznać kształt obszaru, służącego jako element zabezpieczający, i w ten sposób sprawdzić z maksymalnym prawdopodobień stwem, czy ma się do czynienia z oryginalnym, czy też sfałszowanym dokumentem bezpiecznym.

W zakresie wytwarzania co najmniej jednego obszaru powierzchni dokumentu bezpiecznego o charakterystycznym ukształtowaniu istnieją różne możliwości.

Po pierwsze, według wynalazku co najmniej jeden obszar powierzchni jest wykonany z materiału różnego od podłoża, przy czym korzystnie podłoże i co najmniej jeden obszar powierzchni są wykonane ze wstęg różnego rodzaju, które wyraźnie różnią się własnościami rozpoznawalnymi za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku. Pod pojęciem „wstęg różnego rodzaju należy przy tym rozumieć zarówno folie z tworzywa sztucznego lub porównywalne z nimi produkty, lecz także na przykład wstęgi papierowe, wstęgi tekstylne i inne. W tym przypadku co najmniej jeden obszar powierzchni o charakterystycznym kształcie wytwarza się korzystnie tak, że pierwszą wstęgę o własnościach przewidzianych dla co najmniej jednego obszaru powierzchni nakłada się na podłoże w postaci wstęgi, na przykład za pomocą tłoczenia lub laminowania.

PL 209 376 B1

Inna możliwość ukształtowania dokumentu bezpiecznego według wynalazku polega na tym, że podłoże i co najmniej jeden obszar powierzchni są wykonane z papieru o wyraźnie zróżnicowanych własnościach powierzchni, rozpoznawalnych za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku. Różne własności papieru mogą być przy tym realizowane za pomocą odpowiednich nadruków, na przykład poprzez zastosowanie specjalnych metod drukarskich, znanych w dziedzinie wytwarzania papierów wartościowych. Inna możliwość polega na tym, że różne własności powierzchni papieru uzyskuje się w drodze lokalnej mechanicznej obróbki papierów, zwłaszcza za pomocą szorstkowania, tłoczenia i/lub satynowania.

Według wynalazku przewidziano ponadto, że co najmniej jeden obszar powierzchni ma postać odpowiednio ukształtowanego i nałożonego na podłoże odcinka wstęgi. Ten sposób postępowania charakteryzuje się z jednej strony stosunkowo niewielkimi nakładami na oprzyrządowanie. Z drugiej strony użycie odpowiednich odcinków wstęgi stwarza daleko idące możliwości dla kształtowania struktury odpowiedniej powierzchni, w którym to celu odcinek wstęgi przykładowo przetłacza się lub nadaje mu różną grubość, na przykład zaopatrując go w charakterystyczny wzór.

Szczególnie korzystne jest, jeżeli według wynalazku odcinek wstęgi jest zaopatrzony w otwory, przez które wyczuwalna jest powierzchnia podłoża, gdyż wówczas z jednej strony poprawia się rozpoznawalność elementu zabezpieczającego, z drugiej zaś zwiększa skuteczność jego funkcji zabezpieczającej przed sfałszowaniem.

Celem dalszego zwiększenia bezpieczeństwa względnie poprawienia ochrony przed fałszowaniem, korzystne może być, jeżeli dokument bezpieczny ma kilka odpowiednio ukształtowanych obszarów powierzchni, której własności różnią się od powierzchni podłoża, przy czym obszary te mają korzystnie różny kształt, wielkość i/lub własności powierzchni.

Przedmiotem wynalazku jest również dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartościowy, w którym okienkowy otwór w podłożu dokumentu stanowi co najmniej część elementu zabezpieczającego. W tego typu dokumencie bezpiecznym zaproponowano, aby ideę wynalazku zrealizować tak, że okienkowy otwór ma charakterystyczny dla danego dokumentu kształt i wielkość i jest tak ukształtowany, że kształt i wielkość otworu są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku. W przeciwieństwie do znanych dokumentów bezpiecznych z okienkiem użytym do kontroli przezroczystości zaproponowano zatem według wynalazku dodatkowe zastosowanie okienka o specjalnym kształcie i wielkości, co ułatwia sprawdzanie oryginalności i utrudnia fałszowanie.

Aby odpowiednie okienko nie pogarszało stabilności banknotu lub innego dokumentu bezpiecznego, korzystne może być, jeżeli otwór jest - w znany sposób - osłonięty wstęgą, przy czym wstęga ta ma korzystnie własności powierzchni, odróżnialne wyraźnie za pomocą ludzkiego dotyku od własności powierzchni podłoża.

Dalszą poprawę własności zabezpieczających można w tej postaci wykonania dokumentu bezpiecznego osiągnąć tak, że wstęga wystaje poza otwory podłoża i w swym wystającym obszarze jest zaopatrzona w co najmniej jedno wybranie, przez które wyczuwalna jest powierzchnia podłoża, co stanowi kombinację niejako różnych elementów zabezpieczających.

Pomijając wspomnianą powyżej możliwość strukturyzowania wstęgi, tworzącej jeden z obszarów o charakterystycznej wielkości i kształcie, w drodze tłoczenia lub podobnej operacji, istnieje również możliwość zaopatrzenia wstęgi, co najmniej lokalnie, w powłokę, na przykład nadruk, wytwarzający specjalne, wyczuwalne dotykiem własności powierzchni.

Ukształtowanie elementu zabezpieczającego, szczególnie dobrze wyczuwalne dotykiem, uzyskuje się wówczas, gdy wstęga jest zaopatrzona, co najmniej w swym obszarze osłaniającym otwór, w perforację, ukształtowaną w postaci wzoru łatwo wyczuwalnego dotykiem, na przykład znaku alfanumerycznego lub wytłoczonej figury geometrycznej.

Podobnie do opisanego powyżej dokumentu bezpieczeństwa z usytuowanymi na podłożu różnymi obszarami o szczególnych własnościach powierzchniowych i kształcie, dokument bezpieczny może także zawierać wiele okienkowych otworów, których kształt i wielkość są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku, przy czym otwory te mają korzystnie różny kształt i/lub wielkość i/lub są pokryte wstęgą o różnych własnościach.

Aby ułatwić rozpoznawanie cechy zabezpieczającej, korzystne jest, jeżeli krawędź co najmniej jednego obszaru powierzchni ma kształt prostej figury geometrycznej, przy czym kształt nie może być oczywiście tak prosty, by nie miał żadnych cech wyróżniających.

W zwią zku z tym w praktyce szczególnie korzystne jest, jeż eli co najmniej jeden obszar powierzchni ma kształt podłużnego prostokąta, zwłaszcza kształt paska.

PL 209 376 B1

Ponadto podłoże w co najmniej jednym obszarze powierzchni jest odkształcone poprzez przetłoczenie z jednoczesnym ukształtowaniem wypukłości na jednej powierzchni podłoża i odpowiednich wgłębień na drugiej powierzchni podłoża, co prowadzi także do lokalnie charakterystycznego ukształtowania dokumentu bezpiecznego, rozpoznawalnego ludzkim dotykiem.

Oczywiście opisane powyżej środki zabezpieczające można również łączyć ze sobą, tworząc takie kombinacje, że podłoże ma co najmniej jeden obszar powierzchni, którego własności powierzchniowe są różne od własności otaczającej powierzchni podłoża, i który ma co najmniej jeden otwór.

Ponadto można również zastosować kombinację z innymi elementami zabezpieczającymi, przy czym w ogólności korzystne jest, jeżeli dokument bezpieczny jest zaopatrzony w co najmniej jeden następny, sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający.

W związku z tym korzystne może być, jeżeli sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający zachodzi co najmniej lokalnie na co najmniej jeden obszar powierzchni o własnościach odróżniających się od otaczającej powierzchni podłoża i/lub otwór, ponieważ takie zachodzenie na siebie różnych elementów zabezpieczających znacznie utrudnia fałszowanie dokumentu bezpiecznego.

Wreszcie w ramach wynalazku leży również rozwiązanie, w którym sprawdzalny optycznie i/lub maszynowo element zabezpieczający ma postać wzoru ze struktur dyfrakcyjnych, na przykład hologramu, i/lub lokalnej metalizacji.

Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykładach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia w bardzo schematycznym widoku z góry nieistniejący w rzeczywistości dokument bezpieczny, na przykład czek podróżny lub temu podobny, z różnymi elementami zabezpieczającymi, przy czym podłoże nie ma otworów, fig. 2 i 3 - przekroje wzdłuż linii II-II i III-III na fig. 1, fig. 4 - ujęty podobnie do fig. 1 w bardzo schematycznym widoku z góry, nieistniejący w rzeczywistości dokument bezpieczny, który również zawiera różne elementy zabezpieczające, w tym także otwory, oraz fig. 5 do 7 przekroje wzdłuż linii V-V, VI-VI i VII-VII na fig. 4.

Zarówno dokument bezpieczny z fig. 1, jak też dokument bezpieczny z fig. 4 mają podłoże 1, wykonane z odpowiednio uszlachetnionego papieru. Różnica pomiędzy obydwoma dokumentami polega w zasadzie na różnym rodzaju elementów zabezpieczających, zastosowanych w obu dokumentach.

W dokumencie bezpiecznym z fig. 1 w pobliżu lewej krawędzi znajduje się specjalny obszar powierzchni, utworzony z paskowego odcinka wstęgi 2, który, jak widać w przekrojach na fig. 2 i 3, jest zamocowany przy użyciu kleju 3 na odpowiedniej powierzchni 4 podłoża 1.

Paskowy odcinek wstęgi 2 stanowi obszar powierzchni dokumentu bezpiecznego, którego powierzchnia różni się własnościami od odpowiedniej powierzchni 4 dokumentu bezpiecznego. W niniejszym przypadku paskowy odcinek wstęgi 2 jest na swej odwrotnej względem podłoża powierzchni 5 zaopatrzony w powodujące odpowiednią szorstkość przetłoczenie względnie inną strukturę 6, która przykładowo, jak zaznaczono na fig. 1, może mieć kształt falistych linii, biegnących wzdłuż dokumentu.

Kolejną szczególną cechą służącego jako element zabezpieczający, utworzonego z paskowego odcinka wstęgi 2 obszaru powierzchni jest szczególny kształt paskowego odcinka wstęgi 2, który w przybliżeniu w swym środkowym obszarze ma łukowy odcinek krawędzi 7 oraz odcinek krawędzi 8, leżący naprzeciw tego odcinka krawędzi 7 i złożony z dwóch, w przybliżeniu trójkątnych nacięć. Właśnie to przeciwstawienie trójkątnych obszarów krawędzi 8 i łukowego obszaru krawędzi 7 paskowego odcinka wstęgi 2 jest łatwo wyczuwalne nawet przez niewprawnego lub słabo wyćwiczonego użytkownika, o ile, jak w pokazanym przykładzie wykonania, powierzchnia 5 paskowego odcinka wstęgi 2 odróżnia się wystarczająco swoją strukturą od powierzchni 4 podłoża 1.

W kolejnej odmianie elementu zabezpieczającego paskowy odcinek wstęgi 2 jest zaopatrzony w dwa otwory 9, 10, które, jak widać na fig. 1, mają róż ny kształt. Otwór 9 jest mianowicie kołowy, natomiast otwór 10 jest podłużny i zaopatrzony z dwóch stron w przeciwnie wklęsłe krawędzie. Przy nakładaniu paskowego odcinka wstęgi 2 na podłoże 1, co przykładowo może się odbywać w operacji nakładania wałkiem, postępuje się korzystnie tak, by narzędzie użyte do nakładania miało w obszarze otworów 9 i 10 odpowiednie wgłębienie, w następstwie czego, jak widać w przekrojach na fig. 2 i 3, służący jako podłoże 1 papier jest ściskany w zasadzie na całej powierzchni paskowego odcinka wstęgi 2, nie zaś w obszarze otworów 9 i 10, gdzie, jak widać zwłaszcza na fig. 2, sięga ograniczonymi obszarami 11 powierzchni co najmniej do powierzchni 5 odcinka wstęgi 2, a nawet nieco wystaje poza tę powierzchnię. Użytkownik może zatem wyczuwać w otworach 9 i 10 powierzchnię 4 podłoża 1, która różni się od powierzchni 5 paskowego odcinka wstęgi 2.

PL 209 376 B1

W zwią zku z powyż szym obszary 11 powierzchni podł o ż a 1 w wybraniach 9, 10 paskowego odcinka wstęgi 2 można by było również podczas nakładania wałkiem względnie nakładania paskowego odcinka wstęgi 2 na podłoże 1 w drodze przetłaczania zaopatrywać w specjalną strukturę, na przykład rowkowanie.

W kolejnej odmianie elementu zabezpieczającego dokument bezpieczny z fig. 1 jest zaopatrzony w biegnący poprzecznie do szerokości podłoża 1 i w przybliżeniu równolegle do paskowego odcinka wstęgi 2 nadruk zabezpieczający 12, który w ukazanym przykładzie wykonania składa się z dwóch, mających ewentualnie różną szerokość, belek 13 oraz wzoru 14 o drobnej strukturze pomiędzy obiema belkami 13. Nadruk może być przy tym wykonany w taki sposób, że jest wyczuwalny przez ludzki dotyk, to znaczy można poprzez dotyk stwierdzić, czy nadruk 12 jest, czy też go nie ma.

Kolejną cechę zabezpieczają c ą dokumentu bezpiecznego z fig. 1 stanowią cyfry 15, które są usytuowane w przybliżeniu w środku w pobliżu dolnej krawędzi i które są również łatwo wyczuwalne, zwłaszcza dla kogoś, który jest wyćwiczony w odczytywaniu pisma dla niewidomych lub podobnych znaków. Cyfry 15 są mianowicie wypukłe w odniesieniu do powierzchni 4 podłoża 1, natomiast na tylnej powierzchni 16 tworzą wgłębienia 17. Aby cyfry 15 można było łatwo rozpoznawać także przy zwykłej obserwacji, są one dodatkowo odpowiednio zaznaczone na powierzchni 4 podłoża 1 nadrukiem lub metalizacją 18.

W nastę pnej odmianie dokument bezpieczny z fig. 1 jest zaopatrzony w znany zmienny optycznie element zabezpieczający 19, który przykładowo zawiera czynną dyfrakcyjnie strukturę siatkową, na przykład hologram lub temu podobny. Element zabezpieczający 19 można również ukształtować w szczególny sposób za pomocą odpowiedniej metalizacji częściowej. Przykładowo moż na by był o umieścić w elemencie zabezpieczającym 19 dwa metalizowane paski 20, ponadto zastosować metalizację liter 21 celem ich uwypuklenia. W przypadku elementu zabezpieczającego 19 chodzi korzystnie o znany w tych zastosowaniach, stanowiący część folii transferowej element zabezpieczający, który nakłada się na podłoże 1 w drodze tłoczenia na gorąco, w określonych warunkach równocześnie z paskowym odcinkiem wstę gi 2.

Podczas gdy dokument bezpieczny z fig. 1 zawiera ciągłe, zamknięte jako całość podłoże 1, dokument bezpieczny z fig. 4 charakteryzuje się tym, że co najmniej niektóre z elementów zabezpieczających są utworzone z okienkowych otworów lub zaopatrzone w takie okienkowe otwory.

Podobnie do przykładu wykonania z fig. 1 również dokument bezpieczny z fig. 4 ma w pobliżu lewej krawędzi paskowy obszar powierzchni, w którym powierzchnia 4 podłoża 1 jest osłonięta paskowym odcinkiem wstęgi 2. Paskowy odcinek wstęgi 2 jest także, na przykład za pomocą nie przedstawionej na rysunku warstwy kleju, połączony z powierzchnią 4 podłoża. W przeciwieństwie do przykładu wykonania z fig. 1 paskowy odcinek wstęgi 22 ma jednak gładką, swobodną powierzchnię. Użytkownik ma teraz możliwość rozpoznania pierwszej cechy zabezpieczającej w postaci różnicy pomiędzy gładką powierzchnią paskowego odcinka wstęgi 22 i ogólnie bardziej chropowatą powierzchnią 4 podłoża 1.

Jak widać zwłaszcza na fig. 6 i 7, paskowy odcinek wstęgi 22 służy do osłonięcia dwóch otworów 23, 24 podłoża 1. Otwór 23 jest w ukazanym przykładzie wykonania w zasadzie kołowy i stosunkowo mały, dzięki czemu użytkownik może go wyczuć palcem.

Otwór 24 ma z kolei - podobnie do paskowego odcinka wstęgi na fig. 1 - szczególny kształt. Ma on mianowicie kształt podłużnej belki, mającej w przybliżeniu w środku umieszczone z obu stron, trójkątne występy, przy czym właśnie trójkątny kształt występów 25, wystających poza brzegi belkowej części środkowej 26, daje się stosunkowo łatwo wyczuć. Sprawdzenie autentyczności może zatem polegać na wyczuciu otworów 23, 24 i ich porównaniu, przy czym otwory 23, 24 względnie ich kształt można bardzo łatwo rozpoznać na dolnej powierzchni 16 podłoża 1.

Także sam paskowy odcinek wstęgi 22 jest zaopatrzony w odpowiednie otwory, mianowicie z jednej strony otwór 27 w pobliż u górnej krawędzi dokumentu bezpiecznego z fig. 4, który ma kształt wydłużonego sześciokąta. W obszarze tego otworu 27 użytkownik może, jak widać na fig. 6, wyczuć powierzchnię 4 podłoża 1, dzięki czemu także w obszarze otworu 27 można stwierdzić wyraźną różnicę we własnościach powierzchni pomiędzy gładką wstęgą 22 i powierzchnią 4 podłoża 1.

Z drugiej strony paskowy odcinek wstęgi 22 jest w obszarze otworu 24 zaopatrzony w perforację 28 w postaci otworów, które w niniejszym przypadku są rozmieszczone wzdłuż linii prostej, co stwarza następną możliwość identyfikacji.

Wreszcie paskowy odcinek wstęgi 22 jest w obszarze otworu 23 na swej swobodnej powierzchni w nadruk 29 lub odpowiednie przetłoczenie. Także ta kombinacja z nadrukiem względnie prze8

PL 209 376 B1 tłoczeniem 29 i - leżącym po przeciwnej stronie względem podłoża 1 - otworem 23 stanowi środek sprawdzania oryginalności.

Podobnie do nadruku 12 na fig. 1 także dokument bezpieczny z fig. 4 jest zaopatrzony w biegnący poprzecznie przez całą szerokość podłoża nadruk 30, który z kolei wytwarza korzystnie strukturę różną od powierzchni 4 podłoża. W odróżnieniu od przykładu wykonania z fig. 1 nadruk 30 ma jednak w przykładzie wykonania z fig. 4 stosunkowo prosty kształt, mianowicie biegnącej zygzakowato, szerokiej linii.

Kolejny element zabezpieczający dokumentu bezpiecznego z fig. 4 stanowi w przybliżeniu owalna powierzchnia 31 (z prawej strony na dole). Powierzchnia 31 stanowi obszar o stosunkowo szorstkiej strukturze, przy czym struktura powierzchni obszaru 31 może się składać na przykład z wypukłości 32 w kształcie ścię tych stożków, ukształtowanych w folii lub temu podobnym materiale, naklejonym na powierzchnię 4 podłoża. Oczywiście strukturyzowana powierzchnia 31 mogłaby również mieć postać odpowiednio nadrukowanej warstwy lub temu podobnego środka.

Podobnie do przykładu wykonania z fig. 1 także w dokumencie bezpiecznym z fig. 4 zastosowano cyfry 33, które z kolei celem ułatwienia rozpoznawania przy oglądaniu papieru wartościowego mogą być w obszarze powierzchni 4 podłoża 1 pokryte nadrukiem lub metalizowane. Cyfry 33 wystają poza powierzchnię 4 podłoża 1, natomiast na tylnej powierzchni 16 podłoża 1 znajdują się odpowiednie wgłębienia 34.

Wreszcie dokument bezpieczny z fig. 4 jest ponadto zaopatrzony w rozpoznawalny i czynny optycznie element zabezpieczający 35, który, jak widać wyraźnie na fig. 4, zachodzi za paskowy odcinek wstęgi 22, to znaczy znajduje się częściowo w obszarze powierzchni 4 podłoża 1, częściowo zaś na powierzchni paskowego odcinka wstęgi 22.

Element zabezpieczający 35 jest z kolei ukształtowany podobnie do elementu zabezpieczającego 19 z fig. 1 i ma przykładowo strukturyzowane powierzchnie częściowe 36 i w zasadzie gładkie powierzchnie częściowe 37, przy czym struktura obszarów 36 może mieć przykładowo postać czynnej dyfrakcyjnie struktury siatkowej, na przykład hologramu lub temu podobnych. Ponadto element zabezpieczający 35 może być również w znany sposób częściowo demetalizowany celem zwiększenia jego widzialności względnie stopnia bezpieczeństwa. Element zabezpieczający 35 ma z kolei najczęściej postać przenośnej warstwy względnie układu warstw folii transferowej i jest nakładany, na przykład w procesie tłoczenia na gorąco po nałożeniu paskowego odcinka wstęgi 22 również na ten pasek i powierzchnię 4 podł o ż a 1 w pozycji odpowiedniego zachodzenia na siebie zgodnie z fig. 4.

Jak wynika z powyższego, istnieje duża liczba możliwości tworzenia kombinacji elementów zabezpieczających według wynalazku pomiędzy sobą, a także z innymi, znanymi elementami zabezpieczającymi. Z tego powodu opisane powyżej postaci wykonania należy rozumieć jedynie jako ogólne przykłady. Można w szczególności obszarom o różnych własnościach powierzchni nadać ewentualnie bardziej skomplikowany kształt dla określonych zastosowań lub dopasować ich kształt do określonych zastosowań.

Ponadto należy wspomnieć, że w związku z przykładami omówiono w zasadzie tylko różną chropowatość powierzchni w odniesieniu do różnych obszarów. Oczywiście różne obszary powierzchni można rozróżniać także dotykiem, jeżeli sąsiadujące ze sobą obszary powierzchni mają różną twardość, sprężystość, śliskość, przewodność cieplną i/lub kleistość, co można osiągnąć na przykład poprzez zastosowanie specjalnych tworzyw sztucznych na obszar powierzchni nakładany na podłoże. Należy również wspomnieć, że także podłoże 1 może być wykonane z odpowiedniej folii z tworzywa sztucznego, pokrytej ewentualnie odpowiednią powłoką.

W ramach wynalazku moż liwe jest takż e odpowiednie zaopatrywanie serii dokumentów bezpiecznych w elementy zabezpieczające, na przykład serie banknotów i innych. W tym przypadku można wszystkie banknoty zaopatrzyć w te same elementy zabezpieczające, rozpoznawalne za pomocą ludzkiego dotyku. Inna możliwość, stosowana częściej w praktyce, polega na tym, że dla wszystkich banknotów stosuje się wprawdzie w zasadzie jednakowo działające elementy zabezpieczające, jednak w różnych dokumentach bezpiecznych różnicuje się wielkość i kształt wyczuwalnych elementów. Przykładowo szerokość paskowego odcinka wstęgi 2 na fig. 1 może się zmieniać zależnie od nominału odpowiednich banknotów. Inna możliwość polegałaby na umieszczeniu specjalnych obszarów krawędziowych 7, 8 w różnych pozycjach lub różnym ukształtowaniu krawędzi paskowego odcinka wstęgi 2, na przykład poprzez różną krzywiznę obszaru krawędzi 7 lub poprzez zmianę liczby i kształtu trójkątnych krawędzi 8.

PL 209 376 B1

Jako istotną zaletę dokumentów bezpiecznych według wynalazku należy na zakończenie wskazać to, że można w nich zrezygnować ze specjalnych, wyczuwalnych dla osób niewidomych lub mających upośledzony wzrok, ponieważ ten krąg osób może bez problemów rozpoznawać i identyfikować zaproponowane według wynalazku elementy zabezpieczające. Dodatkowo wobec osób niewidomych osiąga się znacznie wyższy stopień zabezpieczenia dokumentów w porównaniu z dokumentami zawierającymi typowe pismo dla niewidomych, jako że tego typu znaki są stosunkowo łatwe do podrobienia, podlegają pewnym unormowaniom i źle znoszą użytkowanie, jakiemu podlegają dokumenty.

Claims (26)

1. Dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartoś ciowy, z co najmniej jednym, umieszczonym na podłożu, tworzącym powierzchnię dokumentu, elementem zabezpieczającym w postaci tworzącego co najmniej jeden obszar powierzchni dokumentu, naniesionego na podłoże odcinka wstęgi, który jest wykonany z materiału różniącego się od materiału podłoża i zaopatrzony w otwory, których kształt i wielkość są charakterystyczne dla danego dokumentu bezpiecznego i przez które wyczuwalna jest powierzchnia podłoża, znamienny tym, że utworzony przez odcinek wstęgi (2; 22) obszar powierzchni ma charakterystyczny dla danego dokumentu kształt i wielkość oraz jest tak przesunięty przestrzennie względem co najmniej otaczającej ten obszar powierzchni lub sąsiadującej z nim powierzchni (4) podłoża (1), na przykład wgłębiony lub uwypuklony, i/lub ma tak różną od niej chropowatość, twardość, sprężystość, śliskość, przewodność cieplną i/lub kleistość, że kształt i wielkość obszaru powierzchni w następstwie tych zróżnicowanych własności powierzchni są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku.

2. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, ż e podłoż e (1) i odcinek wstęgi (2; 22) są wykonane z różnych rodzajów folii, różniących się wyraźnie własnościami rozpoznawalnymi za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku.

3. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, ż e podłoż e (1) i odcinek wstęgi (2; 22) są wykonane z papierów o wyraźnie zróżnicowanych własnościach powierzchni, rozpoznawalnych za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku.

4. Dokument bezpieczny według zastrz. 3, znamienny tym, że papiery są zaopatrzone w odpowiednie nadruki do wytwarzania różnych własności powierzchniowych.

5. Dokument bezpieczny według zastrz. 3 albo 4, znamienny tym, że papiery są lokalnie obrobione mechanicznie, zwłaszcza szorstkowane, tłoczone i/lub satynowane, do wytwarzania różnych własności powierzchniowych.

6. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, że dokument bezpieczny ma kilka obszarów powierzchni, takich jak odcinki wstęgi (2, 22), nadruk (12, 29, 30) lub zaopatrzone w strukturę powierzchnie 31, o własnościach różnych od powierzchni (4) podłoża.

7. Dokument bezpieczny według zastrz. 6, znamienny tym, że obszary powierzchni różnią się kształtem, wielkością i/lub własnościami powierzchni.

8. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, że odcinek wstęgi (2) ma szczególną strukturę (6) w postaci co najmniej lokalnego trójwymiarowego przetłoczenia.

9. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, że odcinek wstęgi (22) jest lokalnie pokryty powłoką, wytwarzającą wyczuwalne dotykiem własności powierzchni, na przykład nadrukiem (29).

10. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, że krawędź (7, 8) co najmniej jednego obszaru powierzchni ma kształt prostej figury geometrycznej.

11. Dokument bezpieczny według zastrz. 10, znamienny tym, że co najmniej jeden obszar powierzchni ma kształt podłużnego prostokąta, zwłaszcza kształt paska.

12. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, że podłoże (1) w co najmniej jednym obszarze powierzchni jest odkształcone poprzez przetłoczenie z jednoczesnym ukształtowaniem wypukłości na jednej powierzchni (4) podłoża (1) i odpowiednich wgłębień (17, 34) na drugiej powierzchni (16) podłoża (1).

13. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, że podłoże (1) ma co najmniej jeden obszar powierzchni, którego własności powierzchniowe są różne od własności otaczającej go powierzchni podłoża (1) i który ma co najmniej jeden otwór (23, 24).

14. Dokument bezpieczny według zastrz. 1, znamienny tym, że jest zaopatrzony w co najmniej jeden następny, sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający (19, 35).

PL 209 376 B1

15. Dokument bezpieczny według zastrz. 14, znamienny tym, że sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający (19, 35) zachodzi co najmniej częściowo na co najmniej jeden obszar powierzchni o własnościach różnych od otaczającej powierzchni (4) podłoża (1) i/lub na otwór (23, 24).

16. Dokument bezpieczny według zastrz. 14 albo 15, znamienny tym, że sprawdzalny optycznie element zabezpieczający (19, 35) ma postać wzoru ze struktur dyfrakcyjnych (36), na przykład hologramu, i/lub częściowej metalizacji.

17. Dokument bezpieczny, zwłaszcza papier wartościowy, z co najmniej jednym okienkowym otworem w podłożu dokumentu, stanowiącym co najmniej część elementu zabezpieczającego, przy czym okienkowy otwór ma charakterystyczny dla danego dokumentu kształt i wielkość i jest tak ukształtowany, że kształt i wielkość otworu są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku, przy czym otwór jest osłonięty odcinkiem wstęgi, zamocowanym na powierzchni podłoża, znamienny tym, że odcinek wstęgi ma własności powierzchni, odróżnialne wyraźnie za pomocą ludzkiego dotyku od własności powierzchni podłoża (1), przy czym odcinek wstęgi (22) wystaje poza otwory (23, 24) podłoża (1) i w swym wystającym obszarze jest zaopatrzony w co najmniej jedno wybranie (27), przez które wyczuwalna jest powierzchnia (4) podłoża (1), i/lub odcinek wstęgi (22) ma szczególną strukturę (6) w postaci co najmniej lokalnego trójwymiarowego przetłoczenia i/lub odcinek wstęgi (22) jest lokalnie pokryty powłoką, wytwarzającą wyczuwalne dotykiem własności powierzchni, na przykład nadrukiem (29), i/lub odcinek wstęgi (22) jest zaopatrzony, co najmniej w swym obszarze osłaniającym otwór (24), w perforację (28), ukształ towaną w postaci wzoru ł atwo wyczuwalnego dotykiem.

18. Dokument bezpieczny według zastrz. 17, znamienny tym, że zawiera pewną liczbę okienkowych otworów (23, 24), których kształt i wielkość są wyczuwalne za pomocą ludzkiego zmysłu dotyku.

19. Dokument bezpieczny według zastrz. 18, znamienny tym, że otwory (23, 24) mają różny kształt i/lub wielkość i/lub są pokryte odcinkiem wstęgi (22) o różnych własnościach.

20. Dokument bezpieczny według zastrz. 17, znamienny tym, że krawędź (7, 8) co najmniej jednego obszaru powierzchni ma kształt prostej figury geometrycznej.

21. Dokument bezpieczny według zastrz. 20, znamienny tym, że co najmniej jeden obszar powierzchni ma kształt podłużnego prostokąta, zwłaszcza kształt paska.

22. Dokument bezpieczny według zastrz. 17, znamienny tym, że podłoże (1) w co najmniej jednym obszarze powierzchni jest odkształcone poprzez przetłoczenie z jednoczesnym ukształtowaniem wypukłości na jednej powierzchni (4) podłoża (1) i odpowiednich wgłębień (17, 34) na drugiej powierzchni (16) podłoża (1).

23. Dokument bezpieczny według zastrz. 17, znamienny tym, że podłoże (1) ma co najmniej jeden obszar powierzchni, którego własności powierzchniowe są różne od własności otaczającej go powierzchni podłoża (1) i który ma co najmniej jeden otwór (23, 24).

24. Dokument bezpieczny według zastrz. 17, znamienny tym, że jest zaopatrzony w co najmniej jeden następny, sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający (19, 35).

25. Dokument bezpieczny według zastrz. 24, znamienny tym, że sprawdzalny optycznie lub maszynowo element zabezpieczający (19, 35) zachodzi co najmniej częściowo na co najmniej jeden obszar powierzchni o własnościach różnych od otaczającej powierzchni (4) podłoża (1) i/lub na otwór (23, 24).

26. Dokument bezpieczny według zastrz. 24 albo 25, znamienny tym, że sprawdzalny optycznie element zabezpieczający (19, 35) ma postać wzoru ze struktur dyfrakcyjnych (36), na przykład hologramu, i/lub częściowej metalizacji.