PL191083B1 - Zawiasa drzwiowa lub okienna - Google Patents

Abstract

1. Zawiasa drzwiowa lub okienna z czescia ramowa i czescia skrzydlowa, które polaczone sa ze soba przegubowo za pomoca osi lozyska obrotowego, z otaczajaca os lozyska obrotowe- go czescia gwintowana, która jest podparta w sposób odciazajacy na czesci ramowej zawia- sy i pozostaje w sprzezeniu gwintowym z obcia- zona od strony skrzydlowej czesci zawiasy pierwsza tuleja osi, na która oddzialuja elementy do przestawiania obrotowego, przy czym os lozyska obrotowego jest zaopatrzona w elemen- ty do przestawiania obrotowego i jest zmonto- wana ze sprzezeniem ksztaltowym z pierwsza tuleja osi, znamienna tym, ze zmontowanie ze sprzezeniem ksztaltowym osi (13) lozyska obro- towego zawiasy (10) i pierwszej tulei (15) osi jest zrealizowane za pomoca czesci wkladanej (19), która wzebiona jest zarówno w otwarte od strony osi wglebienie (15') tulei, jak równiez w otwarte od strony tulei wglebienie (13') osi. PL PL PL

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest zawiasa drzwiowa lub okienna, z częścią ramową i częścią skrzydłową, które połączone są ze sobą przegubowo za pomocą osi łożyska obrotowego, z otaczającą oś łożyska obrotowego częścią gwintowaną, która jest podparta w sposób odciążający na części ramowej zawiasy i pozostaje w sprzężeniu gwintowym z obciążoną od strony skrzydłowej części zawiasy pierwszą tuleją osi, na którą oddziałują elementy do przestawiania obrotowego, przy czym oś łożyska obrotowego jest zaopatrzona w elementy do przestawiania obrotowego i jest zmontowana ze sprzężeniem kształtowym z pierwszą tuleją osi.

Zawiasa drzwiowa lub okienna mająca większość wspomnianych na wstępie cech znana jest ogólnie z międzynarodowej publikacji nr WO 96/232124. Zawiasy okienne lub drzwiowe mają urządzenia nastawcze, które umożliwiają to, że zawiasy w określonych tolerancjach wyrównują różnice budowlane osadzenia drzwi lub okien, przez regulację wysokości, regulację ustawienia bocznego lub docisku. W publikacji WO 96/232124 przedstawiono regulowaną na wysokości zawiasę okiennicy lub drzwi. W osłonie zawiasy znajduje się osadzona w sposób zabezpieczony przed obrotem tuleja zawiasy. We wnętrzu osłony zawiasy znajduje się usytuowana pośrednio tulejka nastawcza. Zawiasa zawiera ponadto kołpak, który pełni funkcję zamknięcia osłony zawiasy od góry. Przez ten kołpak na wskroś za pomocą specjalnego narzędzia można obracać tuleję regulacyjną, i unosić osłonę zawiasy, przez obrócenie na gwincie tulei zawiasy. Konstrukcja ta ma strukturę wielowarstwową składającą się z różnorodnych kołpaków i tulei.

W amerykańskim opisie patentowym nr US-A-2 588 258 poza cechami już znanymi podano również, że oś łożyska obrotowego jest wyposażona w środki do przestawiania obrotowego i jest połączona z pierwszą tuleją osi za pomocą uniemożliwiającego wzajemny obrót sprzężenia kształtowego. Ta zawiasa obrotowa ma skomplikowaną konstrukcję, która jednak jest niewystarczająca dla ciężkich skrzydeł drzwi i okien.

Celem wynalazku jest takie udoskonalenie zawiasy drzwiowej lub okiennej o wspomnianych na wstępie cechach, aby możliwa była regulacja wysokości w prosty sposób również bardzo ciężkich skrzydeł drzwi lub okien. Ponadto zawiasa powinna nadawać się do rozbudowywania do postaci zawiasy z wieloczęściowymi skrzydełkami.

Zawiasa drzwiowa lub okienna, z częścią ramową i częścią skrzydłową, które połączone są ze sobą przegubowo za pomocą osi łożyska obrotowego, z otaczającą oś łożyska obrotowego częścią gwintowaną, która jest podparta w sposób odciążający na części ramowej zawiasy i pozostaje w sprzężeniu gwintowym z obciążoną od strony skrzydłowej części zawiasy pierwszą tuleją osi, na którą oddziałują elementy do przestawiania obrotowego, przy czym oś łożyska obrotowego jest zaopatrzona w elementy do przestawiania obrotowego i jest zmontowana ze sprzężeniem kształtowym z pierwszą tuleją osi, według wynalazku charakteryzuje się tym, że zmontowanie ze sprzężeniem kształtowym osi łożyska obrotowego zawiasy i pierwszej tulei osi jest zrealizowane za pomocą części wkładanej, która wzębiona jest zarówno w otwarte od strony osi wgłębienie tulei, jak również w otwarte od strony tulei wgłębienie osi.

Korzystnie, zmontowanie ze sprzężeniem kształtowym osi łożyska obrotowego i pierwszej tulei osi części skrzydłowej zawiasy polega na tym, że oś łożyska obrotowego jest wetknięta przez pierwszą tuleję osi w drugą tuleję osi części ramowej zawiasy aż do zderzaka.

Korzystnie, wgłębienie tulei jest otwarte od strony wkładania osi w sposób dopasowany do przekroju części wkładanej.

Korzystnie, wgłębienie osi dopasowane jest w kierunku osiowym do sprzężonego z nim obwodu wewnętrznego pierwszej tulei osi względnie do zwróconego ku wgłębieniu osi obwodu zewnętrznego części wkładanej.

Korzystnie, część wkładana jest wypukłą lub falistą sprężyną płytkową, którą swoim wybrzuszeniem względnie falistościami sprzęgnięta jest z wgłębieniem osi wybrzuszonym odpowiednio do obwiedni kształtu sprężyny.

Korzystnie, sprężyna płytkowa ma dwa poszerzone końce, które zaczepione są w podcięciu w mającym kształt litery T wgłębieniutulei.

Korzystnie, pierwsza tuleja osi ma mimośrodowy otwór dla osi łożyska, a wgłębienie w kształcie litery T znajduje się w najgrubszym, mierząc wzdłuż promienia, miejscu pierwszej tulei osi.

Korzystnie, część gwintowana jest sprzężona z gwintem zewnętrznym pierwszej tulei osi.

PL 191 083 B1

Korzystnie, elementy do przestawiania obrotowego stanowi wewnętrzne wgłębienie w jednym z końców osi łożyska obrotowego.

Korzystnie, tulejowy korpus części skrzydłowej zawiasy jest podparty powyżej części gwintowanej na pierwszej tulei osi i jest połączony promieniowo nieobrotowo za pomocą ukształtowania powierzchni i obejmuje część gwintowana, z którą połączony jest przesuwnie nieobrotowo.

Korzystnie, część gwintowana podparta jest na pierścieniu łożyskującym, który ułożony jest na części ramowej zawiasy i obejmuje część gwintowaną z występem pierścieniowym wewnątrz tulejowego korpusu.

Korzystnie, tulejowy korpus skrzydłowej części zawiasy od strony wkładania osi zaopatrzony jest we wgłębienie, odpowiadające wgłębieniu dla umieszczenia części gwintowanej, w którym znajduje się element wypełniający, promieniowo podpierający pierwszą tuleję osi.

Korzystnie, powyżej skrzydłowej części zawiasy znajduje się następna część ramowa, przy czym w razie potrzeby na podpierającym promieniowo pierwszą tuleję osi elemencie wypełniającym leży zakrywający szczelinę pierścień uszczelniający.

Ta konstrukcja charakteryzuje się szczególnie prostą budową. Nie stosuje się wielu kołpaków lub tulei nasuniętych jedna na drugą i zamocowanych jedna do drugiej, lecz wystarcza tylko zmontowanie, z uniemożliwiającym wzajemny obrót sprzężeniem kształtowym, osi łożyska obrotowego i tulei osi, przy czym na osi łożyska obrotowego znajdują się elementy do przestawiania obrotowego. Przez przekręcanie osi łożyska roboczego, co możliwe jest do dokonania z łatwością od zewnątrz za pomocą narzędzia, można osiągnąć ustawienie wysokości zawiasy przy użyciu stosunkowo małej siły. Cała konstrukcja jest zwarta i łatwa do zmontowania. Ponieważ elementy do przestawiania obrotowego są wbudowane w oś łożyska obrotowego, to łatwe jest również utworzenie konstrukcji wieloczęściowej zawiasy, na przykład składającej się z trzech części. Daje to możliwość dobrego zawieszenia również ciężkich skrzydeł, na przykład przy drzwiach przeciwpożarowych lub dużych oknach. Tego rodzaju ciężkie okna można nawet regulować później w stanie ich zamontowania, za pomocą elementów do przestawiania obrotowego znajdujących się w osiach łożysk obrotowych. Ponieważ uniemożliwiające wzajemny obrót połączenie ze sprzężeniem kształtowym osi łożyska obrotowego i pierwszej tulei osi jest realizowane za pomocą części wkładanej, która wzębiona jest zarówno w otwarte od strony osi wgłębienie w tulei, jak również w otwarte od strony tulei wgłębienie w osi, część wkładaną łatwo się zakłada i wymienia. Montaż taki umożliwia proste przenoszenie sił z osi łożyska obrotowego na tuleję osi. Część wkładana umożliwia wykorzystanie wgłębień w charakterze środka sprzęgającego.

Rozwiązanie, w którym zawiasa jest tak ukształtowana, że zmontowanie osi łożyska obrotowego i pierwszej tulei osi skrzydłowej części zawiasy odbywa się przez przetknięcie osi przez pierwszą tuleję w drugą tuleję osi ramowej części zawiasy do oporu, umożliwia prosty montaż osi łożyska obrotowego i tulei osi, które stanowią części istotne dla regulacji wysokości ramowej części zawiasy, co jest bardzo pomocne, zwłaszcza przy montażu ciężkich skrzydeł. Umożliwia to odpowiednio również prosty demontaż i proste przestawienie. Części, które wykorzystuje się do montażu, mogą być, dzięki zastosowaniu łączenia wtykowego w każdej części zawiasy, wytwarzane w podobnym kształcie. Oznacza to korzystny pod względem ekonomicznym sposób wytwarzania.

Gdy wgłębienie tulei od strony wkładania osi ma otwór odpowiadający przekrojowi części wkładanej, wówczas część wkładana może być wstawiana z minimalnym luzem. Umożliwia to bezpośrednie, w szczególności bez wolnej przestrzeni, przeniesienie sił bez opóźnienia.

Ukształtowanie powierzchni pierwszej tulei osi lub wprowadzonej części wkładanej powoduje tym lepsze sprzężenie kształtowe, im więcej dużych powierzchni styku ma wgłębienie osi, to znaczy, im bardziej jest wydłużone w kierunku osiowym. Za pomocą tego sprzężenia poprawia się przenoszenie sił. Ponadto taki układ jest stabilniejszy. Poza tym część wkładana może być wmontowywana przez wsuwanie bez tarcia w pierwszą tuleję osi, równolegle do tej osi.

Część wkładana w postaci wypukłej lub falistej sprężyny płytkowej, sprzęgniętej z odpowiednio ukształtowanym wgłębieniem, zapewnia dobre połączenie ze sprzężeniem kształtowym i siłowym osi łożyska obrotowego z tuleją osi. Możliwa jest kompensacja tolerancji wgłębień. Sprężyna płytkowa umożliwia dodatkowe podparcie, bądź zabezpieczenie tulei osi, również wzdłużnie w stosunku do osi łożyska obrotowego.

Przez zaczepienie sprężyny płytkowej jej poszerzonymi końcami w podcięciu wgłębienia o kształcie litery T zapewnia się niezawodne przytrzymywanie sprężyny płytkowej. Sprężyna płytkowa jest unieruchomiona promieniowo za pomocą sprzężenia kształtowego. Obracanie osi łożyska obrotowego nie powoduje przesuwania sprężyny płytkowej. Sprężyna płytkowa może być zmontowana

PL 191 083 B1 z pierwszą tuleją osi jako jeden zespół z zabezpieczeniem przed zgubieniem, nawet kiedy oś łożyska obrotowego nie jest jeszcze wmontowana.

Otwór mimośrodowy w pierwszej tulei osi dla osi łożyska obrotowego umożliwia regulację boczną. W wyniku konstrukcji mimośrodowej osiąga się różne grubości pierwszej tulei osi w kierunku promieniowym. Umożliwia to umieszczenie przeznaczonego dla części wkładanej wgłębienia tulei w kształcie T w bardzo stabilnym miejscu pierwszej tulei osi. Możliwe jest wykonanie wgłębień tulei o różnej wielkości, umożliwiających stosowanie części wkładanych lub sprężyn płytkowych o różnej wielkości. Umieszczenie w promieniowo najszerszym miejscu oznacza najmniejsze możliwe osłabienie tulei osiowej.

W wyniku tego, że część gwintowana jest sprzężona z gwintem zewnętrznym pierwszej tulei osi, pierwsza tuleja osi może być ukształtowana jako stosunkowo długa i dzięki temu zapewnia promieniowe podtrzymywanie na dużej powierzchni osi łożyska obrotowego. Poza tym część gwintowana może być w prosty sposób łączona za pomocą uniemożliwiającego wzajemny obrót sprzężenia kształtowego z otaczającym ją odcinkiem korpusu zawiasy. Część gwintowana ma promienie stosunkowo duże, tak że odpowiednio do tego otrzymuje się niewielkie naciski powierzchniowe w obszarze sprzężenia gwintu z tuleją osi, przy jej szerokim podparciu osiowym.

Gdy elementy do przestawiania obrotowego zawierają wewnętrzne wgłębienie w jednym z końców osi łożyska obrotowego, wówczas w tym wewnętrznym wgłębieniu można w prosty sposób zaczepić od zewnątrz na przykład klucz trzpieniowy, który umożliwi obracanie osi łożyska roboczego, a zatem przestawianie skrzydła w pionie. Ponieważ środki do przestawiania obrotowego znajdują się na końcu osi łożyska obrotowego, możliwe jest stosowanie krótszych lub dłuższych osi łożyska obrotowego w przypadku zawias dwuczęściowych lub wieloczęściowych, zwłaszcza trzyczęściowych, bez konieczności zmiany elementów służących do sprzężenia kształtowego między osią łożyska obrotowego i pierwszą tuleją osi.

Rozwiązanie, w którym korpus części skrzydłowej zawiasy jest podparty powyżej części gwintowanej na pierwszej tulei osi i połączony jest promieniowo za pomocą uniemożliwiających obrót ukształtowań powierzchni i obejmuje część gwintowaną z możliwością przesuwu osiowego, lecz z zablokowaniem obrotu, ma tę zaletę, że przy normalnym uruchamianiu wmontowanej skrzydłowej części zawiasy nie występuje wsteczne przestawienie regulacji wysokości, na przykład poprzez obracanie skrzydła. Regulacja wysokości powinna w normalnym trybie pracy zawiasy być nieodwracalna. Ponieważ pierwsza tuleja osi umieszczona jest wokół osi łożyska obrotowego wewnątrz korpusu zawiasy, to nie są widoczne z zewnątrz elementy montażowe zawiasy. Zarówno część gwintowana, jak i pierwsza tuleja osi poruszają się wspólnie z korpusem części skrzydłowej zawiasy.

Podparcie części gwintowanej na pierścieniu łożyskującym zapewnia to, że dzięki obrotowi pierścienia łożyskującego przy obrocie skrzydła możliwy jest jego ruch z bardzo małym tarciem. Występ pierścieniowy zapewnia promieniowe sprzężenie kształtowe i niezawodne osadzenie pierścienia łożyskującego. Ponieważ występ pierścieniowy znajduje się wewnątrz korpusu zawiasy, to nie jest on widoczny z zewnątrz i część skrzydłowa zawiasy, względnie jej korpus ma korzystny wygląd. Pierścień łożyskujący umożliwia poza tym to, że również przy mimośrodowym ustawieniu osi łożyska obrotowego przez obracanie tulei osi nie występuje osłabienie podparcia na ramowej części zawiasy.

Gdy korpus skrzydłowej części zawiasy ma od strony wkładania osi wgłębienie odpowiadające wgłębieniu do umieszczania części gwintowej, to można, ponieważ wgłębienia w obu końcach pierwszej tulei osi odpowiadają sobie nawzajem, skrzydłową część zawiasy stosować zarówno przy osadzeniu dla otwierania w prawo, jak i w przypadku osadzania dla otwierania w lewo. Element wypełniający zapewnia promieniowe niezawodne podtrzymanie powyżej kształtowego połączenia osi łożyska obrotowego z pierwszą tuleją osi.

Ukształtowanie zawiasy z przynajmniej jedną skrzydłową częścią zawiasy i dwiema częściami ramowymi gwarantuje dobre promieniowe podparcie osi łożyska obrotowego, a zatem niezawodne podtrzymanie skrzydła, kiedy wywołuje ono duże obciążenia. Elementy do przestawiania obrotowego osi łożyska obrotowego mogą być umieszczone w górnym końcu osi łożyska obrotowego, w obrębie górnej części ramowej zawiasy. Umieszczenie elementów do przestawiania obrotowego w dużej odległości od skrzydłowej części zawiasy nie zakłóca wymaganej regulacji wysokości. Wymagane jest tylko ukształtowanie osi łożyska roboczego jako odpowiednio dłuższej. Jest ona dostatecznie stabilna do tego, aby bezproblemowo przenosić również większe siły ustawiania obrotowego do oddalonych miejsc sprzężenia kształtowego. Pierścień uszczelniający zapewnia odpowiedni wygląd, a ponadto uniemożliwia przedostawanie się zanieczyszczeń.

PL 191 083 B1

Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykładach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia trzyczęściową zawiasę drzwiową w przekroju wzdłużnym, fig. 2 - przekrój wzdłuż linii II-II na fig. 1, a fig. 3 - szczegół odmiennego przykładu wykonania zawiasy drzwiowej, w obszarze uniemożliwiającego wzajemny obrót sprzężenia kształtowego między osią łożyska obrotowego a tuleją osi.

Przedstawiony przykład wykonania stanowi trzyczęściową zawiasę drzwiową, składającą się w zasadzie z części skrzydłowej 12 zawiasy, która za pomocą osi 13 łożyska obrotowego połączona jest przegubowo z dwiema częściami ramowymi 11 zawiasy. Część skrzydłowa 12 zawiasy zamocowana jest za pomocą przedstawionej przykładowo śruby mocującej 16 na nie przedstawionym skrzydle drzwi i ma dalsze miejsca 16' mocowania. Każda z części ramowych 11 zawiasy jest zamocowana do, nie przedstawionej, futryny drzwi, na przykład w wyznaczonych miejscach 11' mocowania. Część skrzydłowa 12 zawiasy ma tulejowy korpus 12', w którym znajduje się pierwsza tuleja 15 osi podpierająca promieniowo oś 13 łożyska obrotowego. Oś 13 łożyska obrotowego na swoich końcach 13'' jest ułożyskowana w drugich tulejach 23 osi, z których każda znajduje się wewnątrz tulejowego korpusu 26 zawiasy, górnej bądź dolnej części ramowej 11 zawiasy. Wszystkie tuleje osi, to jest pierwsza tuleja 15 osi i drugie tuleje 23 osi, są ukształtowane tradycyjnie, w tym sensie, że muszą spełniać ustalone wymagania w odniesieniu do obciążalności i lekkości poruszania. Wykonane są na przykład z tworzywa sztucznego lub z odlewu metalowego.

Na figurze 2 pokazano, że pierwsza tuleja 15 osi zaopatrzona jest w mimośrodowy otwór 15^IV osi łożyska, w którym oś 25 tulei umieszczona jest z przedstawioną odległością mimośrodowo względem osi wzdłużnej 27 osi 13 łożyska obrotowego. Dzięki temu przy przekręceniu pierwszej tulei 15 osi o 180 stopni otrzymuje się odpowiednie przemieszczenie osi 13 łożyska obrotowego, w celu bocznego przestawienia skrzydła, za pomocą którego skrzydło można wyrównać w futrynie. Przy takim przestawianiu bocznym konieczne jest również odpowiednie przestawienie drugich tulei 23 osi, które również mają mimośrodowe otwory dla osi łożyska. Kiedy pierwsza tuleja osi i drugie tuleje 23 osi zostają obrócone tylko o 90 stopni, osiąga się odpowiednią kombinację przestawienia bocznego i dociskowego, ze zwiększaniem lub zmniejszaniem docisku, zależnie od kierunku regulacji. Po każdorazowym ustawieniu pierwszej tulei 15 i drugich tulei 23 osi są one zabezpieczane przed niezamierzonym obrotem. Do tego zabezpieczenia służą na przykład kołpaki końcowe 28, które zaczepione są nie przedstawionymi szczegółowo występami we wgłębieniach zewnętrznych 29 w pierwszej tulei 15 osi i drugich tulejach 23 osi, jak również we wgłębieniach wewnętrznych 30 w korpusie 26 zawiasy, które zgodnie z fig. 2 mają postać przebiegających wzdłużnie rowków, których przekrój łączny jest wypełniany wspomnianymi występami kołpaków, tak że bez uprzedniego usunięcia kołpaków końcowych 28 nie jest możliwe obracanie pierwszej tulei 15 osi i drugich tulei 23 osi.

Obciążenie przenoszone ze skrzydła na część skrzydłową 12 zawiasy przekazywane jest przez korpus 12' zawiasy na pierwszą tuleję 15 osi. W tym celu tulejowy korpus 12' zawiasy zaopatrzony jest w pierścieniową powierzchnię wsporczą 31, która przylega do odpowiedniej pierścieniowej powierzchni wsporczej występu pierścieniowego 32, który podchwytuje od dołu powierzchnię wsporczą 31. W obszarze powierzchni wsporczej 31, na występie pierścieniowym 32 i tulejowym korpusie 12' zawiasy znajdują się zazębiające się wzajemnie elementy sprzęgające, które zapobiegają niepożądanemu obracaniu się tulejowego korpusu 12' względem pierwszej tulei 15 osi. Takie elementy sprzęgające stanowią na przykład wybrzuszenia występu pierścieniowego 32 i dopasowane do tych wybrzuszeń wklęsłości tulejowego korpusu 12' zawiasy.

Pierwsza tuleja 15 osi poniżej występu pierścieniowego 32 na jej obwodzie zewnętrznym zaopatrzona jest w gwint zewnętrzny 15V, który wkręcony jest w gwint wewnętrzny części gwintowanej 14. Część gwintowana 14 obejmuje zarówno dolny koniec pierwszej tulei 15 osi, jak i oś 13 łożyska obrotowego. Część gwintowana 14 jest wsparta na pierścieniu łożyskującym 20, który nałożony jest na część ramową 11 zawiasy. Pierścień łożyskujący 20 ma występ pierścieniowy 20', obejmujący od zewnątrz część gwintowaną 14, ale umieszczony jest wewnątrz tulejowego korpusu 12' zawiasy, tak że zapewnione jest odpowiednie uszczelnienie obszaru gwintu. Pierścień łożyskujący 20 pokrywa przerwę między dolnym końcem tulejowego korpusu 12' części skrzydłowej 12 zawiasy a górnym końcem tulejowego korpusu 26 dolnej części ramowej 11 zawiasy. W podobny sposób pierścień uszczelniający 22 pokrywa przerwę między górnym końcem tulejowego korpusu 12' a dolnym końcem korpusu 26 górnej części ramowej 11 zawiasy. W pierścieniu łożyskującym 20 i w pierścieniu uszczelniającym 22 oś 13 łożyska obrotowego znajduje się w odpowiednim otworze wzdłużnym 20'' bądź 22', dzięki czemu do dyspozycji jest odpowiednia przestrzeń do przestawiania osi 13 łożyska obrotowego, kiedy pierwsza 15 tuleja osi i drugie tuleje 23 osi są obracane przy ustawianiu skrzydła, ponieważ pierścienie, łożyskujący

PL 191 083 B1 i uszczelniający 22, rozmieszczone są promieniowo ze sprzężeniem kształtowym w tulejowych korpusach 12', 26 zawiasy.

Przedstawiona zawiasa trzyczęściowa jest przeznaczona przede wszystkim dla dużych obciążeń skrzydeł. Pomimo takich dużych obciążeń skrzydła muszą się łatwo dawać odchylać, a więc bez powstawania w obszarze zawiasy dużych sił działających na łożysko, bądź sił tarcia. Siły te mogą występować przede wszystkim w miejscu przekazywania obciążeń części skrzydłowej 12 zawiasy na część ramową 11 zawiasy, a więc na spodniej stronie pierścienia łożyskującego 20. Dla zapobieżenia tu dużym oporom tarcia, dolna część ramowa 11 zawiasy, od strony części skrzydłowej zawiasy, zaopatrzona jest w łożysko toczne 33, które wspiera się ze swej strony na drugiej tulei 23 osi, która z kolei występem wsporczym 34 przylega do pierścieniowej powierzchni wsporczej 35 tulejowego korpusu 26 zawiasy.

Górna część ramowa 11 zawiasy jest ukształtowana odpowiednio do dolnej części ramowej 11 zawiasy za wyjątkiem łożyska tocznego. Nie przenosi ona sił osiowych, lecz służy wyłącznie do promieniowego podparcia osi 13 łożyska obrotowego. W tym celu górna część ramowa 11 zawiasy jest na tyle odsunięta osiowo od części skrzydłowej 12 zawiasy, że powstaje widoczny na fig. 1 odstęp między drugą tuleją 23 osi i pierścieniem uszczelniającym 22. Odstęp ten jest tak dobrany, że jest możliwe przestawianie wysokości części skrzydłowej 12 zawiasy. Przedstawione usytuowanie drugiej tulei 23 osi na górnym końcu osi łożyska obrotowego jest, w nie przedstawiony sposób, zabezpieczone, na przykład za pomocą trzpienia gwintowanego, który mocuje drugą tuleję 23 osi do tulejowego korpusu 26.

Sprzężenie gwintowe między pierwszą tuleją 15 osi i częścią gwintowaną 14 stwarza możliwość realizacji przestawiania wysokości za pomocą osi 13 łożyska obrotowego. Przestawianie obrotowe pierwszej tulei 15 osi prowadzi do tego, że pierwsza tuleja 15 osi, zależnie od kierunku obrotu, unosi lub opuszcza się wewnątrz części gwintowanej 14, przy czym część gwintowana 14 połączona jest nieobrotowo z tulejowym korpusem 12' części skrzydłowej zawiasy, na przykład za pośrednictwem przedstawionych występów 14', które zazębiają się w odpowiednich równoległych do osi rowkach wgłębienia 12', w które wchodzi część gwintowana 14. Przy obrotowym przestawianiu pierwszej tulei 15 osi może zostać przezwyciężone kształtowe połączenie między jej występem 32 i powierzchnią wsporczą 31 tulejowego korpusu 12' części skrzydłowej zawiasy.

Dla zrealizowania obracania pierwszej tulei 15 osi, jest ona połączona z uniemożliwiającym wzajemny obrót sprzężeniem kształtowym z osią 13 łożyska obrotowego, która z kolei zaopatrzona jest w element 17 do przestawiania obrotowego, w postaci wewnętrznego wgłębienia. To wewnętrzne wgłębienie stanowi gniazdo sześciokątne, w które można wstawić klucz trzpieniowy, kiedy zdjęty jest kołpak końcowy 28. Obrót takiego klucza prowadzi do odpowiedniego przekręcenia osi 13 łożyska obrotowego i jest przenoszony za pomocą części wkładanej 19 na pierwszą tuleję 15 osi.

Według fig. 1 część wkładaną 19 stanowi wypukła sprężyna płytkowa, która ma dwa zwrócone ku sobie nawzajem końce 19''. Te końce 19'' są według fig. 2 rozszerzone i zaczepione w podcięciu 15''' wgłębienia 15' o kształcie litery T w tulei. To wgłębienie 15' w tulei jest otwarte pionowo od góry. Wmontowanie sprężyny płytkowej odbywa się w ten sposób, że wkłada się ją pionowo od góry przez otwarty koniec wgłębienia 15', aż do dojścia jej do końca wgłębienia. Nie może ona przy tym ułożyć się niepromieniowo, ponieważ rozszerzone końce 19'' temu przeszkadzają. To samo dotyczy również przedstawionej na fig. 3 części wkładanej 19 w postaci falistej sprężyny płytkowej.

Wybrzuszenie 19' bądź falistości 19''' opisanych sprężyn płytkowych wpuszczane są we wgłębienie 13', które jest ukształtowane obwodowo tak, że obrót względny osi 13 łożyska obrotowego względem części wkładanej 19 nie jest możliwy. Każde obrócenie osi 13 prowadzi do odpowiedniego obrotu pierwszej tulei 15 osi. Przy tym oś 13 łożyska obrotowego wspiera się po pierwsze na wybrzuszeniu 19', a w przypadku drugiego przykładu wykonania na falistościach 19''' sprężyny płytkowej.

Wgłębienie 13' jest w kierunku osiowym wybrzuszone w zasadzie tak, że jego wybrzuszenie odpowiada obwiedniom kształtu sprężyny. Przy tym możliwe jest takie dobranie tolerancji, że sprężyna płytkowa jest nieznacznie ściskana promieniowo. Otrzymuje się odpowiednio naprężone osadzenia osi 13 łożyska obrotowego i pierwszej tulei 15 osi.

Składanie osi 13 łożyska obrotowego z częścią skrzydłową 12 zawiasy odbywa się w ten sposób, że przetyka się ją od góry przez otwór dla osi łożyska w górnej części ramowej do otworu 15^IV w pierwszej tulei 15 osi, i przy tym przesuwa się ją tak daleko, że sprężyna płytkowa wskakuje we wgłębienie 15' w tulei. Demontaż osi 13 łożyska obrotowego odbywa się odpowiednio do powyższego, z przezwyciężaniem siły zaskoku sprężyny płytkowej, w odwrotnym kierunku osiowym, o ile nie są one wyciągane razem.

Wsunięcie osi 13 łożyska obrotowego ograniczone jest zderzakiem 24. Na fig. 1 przedstawiono w części ramowej zawiasy dolnej zderzak 24 w kształcie pierścieniowego występu w drugiej tulei 23

PL 191 083 B1 osi. Zamiast tego lub dodatkowo, za środek ograniczający może służyć część wkładana 19. Istotne jest to zwłaszcza wtedy, kiedy zamiast sprężyny płytkowej stosuje się sztywną część wkładaną, na przykład wpust. W tym przypadku oś 13 łożyska obrotowego zapewne musiałaby mieć naciętą szczelinę aż do dolnego końca, tak aby umożliwić nasunięcie osi 13 łożyska obrotowego jej szczeliną na sztywny wpust.

Część skrzydłowa 12 zawiasy jest ukształtowana zarówno dla prawego, jak i lewego kierunku otwierania. Osiąga się to za pomocą prostego odwrócenia, przy czym wtedy wgłębienie 12', służące do umieszczenia części gwintowanej 14, znajduje się na górze. Z drugiej strony wgłębienie 12'', które na fig. 1 przedstawione jest na górze, przechodzi na dół i może obejmować część gwintowaną 14, ponieważ jest ukształtowane tak samo, jak wgłębienie 12'. W ten sposób zapewnia się promieniowe podparcie osi 13 łożyska obrotowego w każdym przypadku, gdyż w każdym przypadku znajdujące się na górze wgłębienie 12'' lub 12''' zaopatrzone jest w element wypełniający 21, który zapewnia podparcie promieniowe między pierwszą tuleją 15 osi i tulejowym korpusem 12' części skrzydłowej zawiasy, jak również podparcie osiowe pierścienia uszczelniającego 22.

Oś 13 łożyska obrotowego ma współśrodkowe z częścią skrzydłową 12 zawiasy przewężenie 36, za pomocą którego ułatwia się obracanie osi 13 łożyska obrotowego przy montowaniu z częścią skrzydłową 12 zawiasy, przed zaskokiem sprężyny płytkowej. Ponadto z tym przewężeniem 36 sprzęga się kołek poprzeczny dla zapewnienia odpowiedniego położenia wzdłużnego osi 13 łożyska obrotowego.

Na figurze 2 przedstawione jest ukształtowanie części skrzydłowej 12 zawiasy i części ramowej 11 zawiasy ze śrubami mocującymi 16 w celu zamocowania na ramie. Każda ze śrub mocujących 16 jest sprzężona z nakrętką mocującą 37, która ukształtowana jest z elementami prowadzącymi 38 do prowadzenia drążkowego za otworem ramy, z którym sprzęgane są część skrzydłowa 12 i części ramowe 11 zawiasy, każda tulejkami centrującymi 39. Pokrywa 40 zamocowana jest od strony ramy za pomocą śruby mocującej 41 na skrzydłowej części zawiasy, od tylnej strony skrzydłowej części zawiasy, tak że może być zdjęta tylko przy otwartym skrzydle drzwi, co uniemożliwia wykręcenie śrub mocujących 16 przy zamkniętym skrzydle drzwi.

Claims (13)

1. Zawiasa drzwiowa lub okienna z częścią ramową i częścią skrzydłową, które połączone są ze sobą przegubowo za pomocą osi łożyska obrotowego, z otaczającą oś łożyska obrotowego częścią gwintowaną, która jest podparta w sposób odciążający na części ramowej zawiasy i pozostaje w sprzężeniu gwintowym z obciążoną od strony skrzydłowej części zawiasy pierwszą tuleją osi, na którą oddziałują elementy do przestawiania obrotowego, przy czym oś łożyska obrotowego jest zaopatrzona w elementy do przestawiania obrotowego i jest zmontowana ze sprzężeniem kształtowym z pierwszą tuleją osi, znamienna tym, że zmontowanie ze sprzężeniem kształtowym osi (13) łożyska obrotowego zawiasy (10) i pierwszej tulei (15) osi jest zrealizowane za pomocą części wkładanej (19), która wzębiona jest zarówno w otwarte od strony osi wgłębienie (15') tulei, jak również w otwarte od strony tulei wgłębienie (13') osi.

2. Zawiasa według zastrz. 1, znamienna tym, że zmontowanie ze sprzężeniem kształtowym osi (13) łożyska obrotowego i pierwszej tulei (15) osi części skrzydłowej (12) zawiasy polega na tym, że oś (13) jest wetknięta przez pierwszą tuleję (15) osi w drugą tuleję (23) osi części ramowej (11) zawiasy aż do zderzaka (24).

3. Zawiasa według zastrz. 1, znamienna tym, że wgłębienie (15') tulei jest otwarte od strony wkładania osi w sposób dopasowany do przekroju części wkładanej (19).

4. Zawiasa według zastrz. 1, znamienna tym, że wgłębienie (13') osi dopasowane jest w kierunku osiowym do sprzężonego z nim obwodu wewnętrznego pierwszej tulei (15) osi względnie do zwróconego ku wgłębieniu (13') osi obwodu zewnętrznego części wkładanej (19).

5. Zawiasa według zastrz. 1, znamienna tym, że część wkładana (19) jest wypukłą lub falistą sprężyną płytkową, która swoim wybrzuszeniem (19') względnie falistościami (19''') sprzęgnięta jest z wgłębieniem (13') osi wybrzuszonym odpowiednio do obwiedni kształtu sprężyny.

6. Zawiasa według zastrz. 5, znamienna tym, że sprężyna płytkowa ma dwa poszerzone końce (19''), które zaczepione są w podcięciu (15''') w mającym kształt litery T wgłębieniu (15') tulei.

7. Zawiasa według zastrz. 1 albo 6, znamienna tym, że pierwsza tuleja (15) osi ma mimośrodowy otwór (15^v) dla osi łożyska, a wgłębienie (15') w kształcie litery T znajduje się w najgrubszym, mierząc wzdłuż promienia, miejscu pierwszej tulei (15) osi.

PL 191 083 B1

8. Zawiasa według zastrz. 1, znamienna tym, że część gwintowana (14) jest sprzężona z gwintem zewnętrznym (15^v) pierwszej tulei (15) osi.

9. Zawiasa według zastrz. 1, znamienna tym, że elementy (17) do przestawiania obrotowego stanowi wewnętrzne wgłębienie w jednym z końców (13) osi (13) łożyska obrotowego.

10. Zawiasa według zastrz. 1 albo 2, znamienna tym, że tulejowy korpus (12') części skrzydłowej (12) zawiasy (10) jest podparty powyżej części gwintowanej (14) na pierwszej tulei (15) osi i jest połączony promieniowo nieobrotowo za pomocą ukształtowania powierzchni i obejmuje część gwintowaną (14), z którą połączony jest przesuwnie nieobrotowo.

11. Zawiasa według zastrz. 10, znamienna tym, że część gwintowana (14) podparta jest na pierścieniu łożyskującym (20), który ułożony jest na części ramowej (11) zawiasy i obejmuje część gwintowaną (14) z występem pierścieniowym (20') wewnątrz tulejowego korpusu (12') .

12. Zawiasa według zastrz. 1 albo 11, znamienna tym, że tulejowy korpus (12') skrzydłowej części (12) zawiasy od strony wkładania osi zaopatrzony jest we wgłębienie (12''), odpowiadające wgłębieniu (12''') dla umieszczenia części gwintowanej (14), w którym znajduje się element wypełniający (21), promieniowo podpierający pierwszą tuleję (15) osi.

13. Zawiasa według zastrz. 1, znamienna tym, że powyżej skrzydłowej części (12) zawiasy (10) znajduje się następna część ramowa (11), przy czym w razie potrzeby na podpierającym promieniowo pierwszą tuleję (15) osi elemencie wypełniającym (21) leży zakrywający szczelinę pierścień uszczelniający (22).