Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do ciecia platów blachy, a szczególnie frezarka do ciecia na wlasciwy wymiar platów blachy w ksztalcie wycinka czaszy kulistej oraz do obróbki krawedzi plata przed spawaniem, pod spoiny w ksztalcie litery V.Urzadzenie znajduje zastosowanie przy wytwarzaniu kulistych zbiorników, do przewozu skroplonego gazu naturalnego, które to zbiorniki wytwarza sie na drodze spawania w ksztalcie wycinków czaszy kulistej.Znane jest z opisu patentowego St. Zjedn. Ameryki nr 2 811 085 urzadzenie do obróbki ksztaltowej oraz nacinania katów ukosu, w którym narzedzie tnace przesuwa sie na wózku wzdluz prowadnicy prostoliniowej.Urzadzenie zawiera czujnik zarysu, przemieszczajacy sie po zarysie kopialu, gdy stól jest dosuwany lub odsuwany od narzedzia tnacego. Wózek narzedzia tnacego jest sprzezony z prowadnica tak, ze umozliwia zmiane nachylenia narzedzia tnacego wzgledem zarysu obrabianego przedmiotu, dla nacinania zmiennych katów ukosu.Nachylenie narzedzia.tnacego jest niezalezne od ksztaltu kopialu.Kopial jest zamocowany do górnej powierzchni obrabianego plata tak, ze czesc ciezaru narzedzia tnacego jest przenoszona za posrednictwem czujnika zarysu oraz kopialu na obrabiany plat Zarówno obrabiany przed¬ miot jak i kopial przemieszczaja sie-wzgledem prowadnic narzedzia tnacego. Z uwagi na to, ze czujnik urzadzenia wspólpracuje z powierzchnia kopialu, lecz nie wspólpracuje z powierzchnia obrabianego plata, narzedzie tnace nie obrabia krawedzi zakrzywionych zarysów plata. \ Urzadzenie znajduje zastosowanie do frezowania zasadniczojednowymiarowych torów zakrzywionych i nie moze byc stosowane do obróbki platów blachy w ksztalcie wycinka czaszy kulistej. Z uwagi na to, ze obrabiany plat nie jest unieruchomiony w czasie obróbki, nie jest mozliwe jednoczesne obrabianie obu jego powierzchni.Celem wynalazku jest uzyskanie urzadzenia zapewniajacego ciecie platów blachy w ksztalcie wycinków czaszy kulistej nazadane wymiary oraz wymagana obróbke ich krawedzi przed spawaniem.Cel ten zostal spelniony w urzadzeniu do ciecia platów blachy, w którym szyny tworza tor zakrzywiony, a zespól tnacy jest tak zamocowany, ze nie wspiera sie na powierzchni obrabianego plata blachy, i zawiera czujnik powierzchni plata, do ustalania toru narzedzia tnacego wzgledem toru wyznaczonego przez szyny, przy czym zakrzywiony tor szyn wyznacza pewna plaszczyzne, a kierunek nastawienia narzedzia tnacego przez2 118916 czujnik kopialu jest prostopadly do tej plaszczyzny, zas kierunek nastawiania narzedzia tnacego, przez czujnik powierzchni plata, jest do niej równolegly.Korzystnie jest gdy tor utworzony przez szyny stanowi okrag.Narzedzie tnace jest zamocowane na wrzecionie zespolu tnacego, przy czym wrzeciono jest stale prosto¬ padle do kolowego toru narzedzia tnacego.Zespól tnacy zawiera dodatkowy czujnik wspólpracujacy z czujnikiem powierzchni plata, dla ustalania toru narzedzia tnacego wzgledem toru wyznaczonego przez szyny.Narzedziem tnacym moze byc palnik do ciecia tlenem, dla stali niskostopowych, palnik plazmowy lub frez.. • -- ¦ Przedmiot wynalazku zostal przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przed- stawia urzadzenie* (Jo ciecia platów blachy, w widoku, fig. 2 — czesc urzadzenia w widoku, fig. 3 — urzadzenie w czesciowym przekroju, wzdluz linii III—III wedlug fig. 1, fig. 4 — urzadzenie w czesciowym przekroju, wzdluz linii IV-IV wedlug fig. 1, fig. 5 - urzadzenie w czesciowym przekroju, wzdluz linii V-V wedlug fig. 1, fig. 6 - urzadzenie w widoku, wzdluz linii VI—VI, wedlug fig. 1, fig. 7 — urzadzenie w czesciowym widoku wzdluz linii VII -VII wedlug fig. 3, fig. 8 — urzadzenie w czesciowym przekroju wzdluz linii VIII-VIII wedlug fig. 7, fig. 9 — urzadzenie w czesciowym przekroju wzdluz linii IX—IX wedlug fig. 7, fig. 10 - zmodyfikowany przyklad wykonania urzadzenia w czesciowym przekroju wedlug fig. 3.Urzadzenie zawiera szyny lOa i lOb wyznaczajace tor zakrzywiony korzystnie okrag, zespól tnacy 11, wspierajacy sie i przemieszczajacy wzdluz szyn, który ma narzedzie tnace 12, w niniejszym przykladzie frez.Zespól tnacy 11 porusza sie po szynach lOa i lOb ciagniety przez lancuch 13, napedzany silnikiem elektrycz¬ nym o regulowanej predkosci, który steruje ruchem posuwanym narzedzia, podczas gdy szybszy ruch powrotny jest sterowany silnikiem elektrycznym o stalej predkosci.Podpory i uchwyty 14, 15, 16 i 17 utrzymuja obrabiany plat 18, w tym przykladzie o ksztalcie wycinka czaszy kulistej, w ustalonym polozeniu wzgledem szyn lOa i lOb, poniewaz podpory te sa sztywne zamocowane przykladowo do stojaka 19 podtrzymujacego szyny lOa ii Ob. W przeciwienstwie do znanych rozwiazan, w których obrabiany plat sluzyl jako oparcie dla zespolu tnacego 11, ciezar zespolu tnacego 11, ani tez ciezar szyn lOa i lOb nie opiera sie na placie poddawanym obróbce.Zespól tnacy 11 zawiera czujnik 20 powierzchni plata, ustalajacy tor narzedzia tnacego 12, w tym przy¬ padku freza, wzgledem toru wyznaczonego przez ruch zespolu tnacego 11 wzdluz szyn lOa i lOb.Zespól tnacy 11 zawiera ponadto czujnik 21 kopialu 22, o ustalonej pozycji wzgledem szyn lOa i lOb, dla dalszego ustalania toru narzedzia tnacego 12 wzgledem toru wyznaczonego przez szyny lOa i lOb.Czujniki 20 i 21 moga stanowic liniowy, zmienny uklad pomiarowy rozgale znikowy.W niniejszym przykladzie, przyjmujac za punkt odniesienia narzedzie tnace 12 (frez), tor zakreslony przez ten punkt, gdy zespól tnacy przemieszcza sie wzdluz szyn lOa i lOb stanowi okrag. Przy odtwarzaniu tego okregu zespól tnacy nie jest przedstawiony w wyniku oddzialywania czujników 20 i 21. Tak okreslony okrag wyznacza plaszczyzne odniesienia, wzgledem której okresla sie kierunki przemieszczania zespolu tnacego w wyniku dzialania czujników.Czujnik 20 ustala tor narzedzia tnacego 12 w kierunku równoleglym do plaszczyzny odniesienia, a czujnik 21 ustala tor narzedzia w kierunku prostopadlym do plaszczyzny odniesienia. Narzedzie tnace 12 jest zamoco¬ wane na wrzecionie 23 zespolu tnacego 11, przy czym wrzeciono to jest stale prostopadle do wyznaczonej plaszczyzny odniesienia. Dzwigary wspierajace szyny lOa i lOb obejmuja dwuteowniki 24 oraz belki poprzeczne 25, do których jest przymocowany ceownik 26 mieszczacy lancuch 13. Kopial 22 jest zamocowany na stale do szyny lOb. W miejsce jednego kopialu mozna korzystnie zastosowac szereg kopialów 22 ustawionych w rzedy tak, ze czujnik 21 styka sie kolejno z poszczególnymi kopialami bez koniecznosci kolejnego zmieniania kopia- lów, zgodnie z wymaganiami obróbki. Zespól tnacy 11 zawiera skrzynke 27, która ma rolki 28, umozliwiajace przemieszczanie sie skrzynki 27 po szynach lOa i lOb.W przypadku uszkodzenia rolki 28, zderzaki 29 chronia przed wypadnieciem zespolu tnacego zazyn..Lacznik 30 laczacy skrzynke 27 z lancuchem 13 przenosi sile napedzajaca lancucha na zespól tnacy. Do skrzynki 27 jest zamocowany suport 31, po którym przesuwa sie prowadnik 32. Prowadnik 32 stanowi podsta¬ we, na której wspiera sie zespól tnacy 11. Kolejnymi elementami skladowymi zespolu tnacego sa rozporki 35, wezlówka 34 oraz skrzynka 33 zawierajaca uzwojenie elektryczne. Ruch prowadnika 32 wzgledem suportu 31 zapewnia ruch narzedzia tnacego w kierunku poziomym, zas ruch narzedzia w kierunku pionowym zapewnia przemieszczanie sie suportu 37, polaczonego sztywno z silnikiem 38, po prowadnicy 36, sztywno polaczonej z wezlówka 34 i prowadnikiem 32. Czujniki 20 i 21 (fig. 2) zawieraja raczki 39 i 40 pozwalajace ustawic frez wzgledem czujników. Jako czujników mozna uzyc ukladów pomiarowych rozgale znikowyeh. Czujniki te, wychylone z pozycji zerowej, powoduja dzialanie kompensacyjne silników 41 i 42. Czujnik 20 styka sie z dolna powierzchnia plata 18, którego krawedz podlega obróbce, a czujnik 21 styka sie z krawedzia kopialu 22. Platy118916 3 przeznaczone na zbiorniki kuliste, w ksztalcie czaszy kulistej, maja krawedzie pionowe stanowiace wielkie kolo zbiornika kulistego, oraz krawedzie poziome, z których tylko krawedz „równikowa" tworzy wielkie kolo, zas krawedzie platów oddalonych od „równika" stanowia kola o mniejszej srednicy. Obróbka krawedzie 43 stano¬ wiacej kolo wielkie zachodzi po umocowaniu plata 18 tak, aby krawedz 43 byla usytuowana równolegle do toru szyn lOa i lOb. Nieobrobiona krawedz 43 umieszcza sie równolegle do toru szyn lOa, lOb a nastepnie nastawia sie narzedzie tnace 12, przy uzyciu raczek 39, 40, tak aby przyjeto odpowiednie polozenie w plaszczyznie pionowej oraz odpowiednia glebokosc ciecia. Nastepnie wlacza sie silnik 38 oraz uruchamia lancuch 13 prze¬ mieszczajacy zespól tnacy 11 po szynach lOa, lOb. W celu osiagniecia ostatecznego wymiaru obróbke prowadzi sie w kilku przejsciach. Mozliwe sa równiez przypadki gdy promien krzywizny plata 18 jest inny niz promien krzywizny szyn lOa, lOb, przykladowo przy obróbce powierzchni kulistych o róznych srednicach.Urzadzenie wedlug wynalazku mozna zastosowac do obróbki krawedzi 43 usytuowanej wzdluz wielkiego kola kul o róznych srednicach. W tym celu stosuje sie czujnik 20, którego przetwornik róznicowy pobudza silnik 41 wywolujacy ruch narzedzia tnacego 12 wzdluz kola obrabianej powierzchni kulistej, gdy zespól tnacy 11 porusza sie po szynach lOa, 10b, ciagniety przez lancuch 13. Przy obróbce powierzchni kulistych o róznych srednicach zakrzywiony tor szyn lOa, lOb powinien byc poprowadzony w polowie pomiedzy promieniami maksymalnej i minimalnej kuli.Urzadzenie wedlug wynalazku umozliwia takze obróbke krawedzi poziomych, lezacych ponizej hib po¬ wyzej „równika" zbiornika kulistego, przy wykorzystaniu czujnika 20 oraz czujnika 21 stykajacego sie z po¬ wierzchnia 44 kopialu 22, które to czujniki koryguja ustawianie narzedzia uwzgledniajac, ze obrabiana krawedz nie bedzie stanowila kola wielkiego zbiornika kulistego.Jak to pokazano na fig. 3, narzedzie tnace 12 jest odchylone od poziomu tak, aby zachowac prostopadlosc wzgledem powierzchni plata 18, którego krawedz 43jest takze odchylona od poziomu.Przy obróbce platów o róznych rozmiarach lub róznych promieniach krzywizny wspornik 45 w ksztalcie klina mozna zastapic podobnym wspornikiem o innym.kacie zawartym pomiedzy jego plaszczyznami Zmiane wsporników dokonuje sie korzystnie tylko po jednej stronie plaszczyzny poziomej (fig. 3).Zgodnie z fig. 3 skrzynka 27 zawiera obok rolki 28, rolki 46, 47 i 48, zabezpieczajace zespól tnacy 11 przed przemieszczeniami na boki.Urzadzenie korzystnie zawiera uklad hamulca bezpieczenstwa 51 zapobiegajacy przerwaniu lancucha 13.Ponadto fig. 3 przedstawia polaczenie suportu 31 z prowadnikiem 32. Sruba 52 napedzana przez silnik 42 zapewnia ruch suportu 31 wzgledem prowadnika 32 w miare przemieszczania czujnika 21 wzdluz kopialu 22.Czujnik 21 jest sztywno zamocowany do prowadnika 32 za pomoca wspornika 53.Zgodnie z fig. 4 czujnik 20 zawiera piec waleczków 55 zamontowanych na plytce o ksztalcie litery T, przez co chroni sie czujnik 20 przed gwaltownym ruchem do góry, gdy czujnik osiagnie koniec obrabianej krawedzi. Czujnik 20 jest zamocowany do suportu 37 przy pomocy wsporników 59a i 59b. Rolki 56, 57 wraz z rolkami 47 i 48 zabezpieczaja skrzynke 27 przed przemieszczeniami. Rowki 58 ulatwiaja ustawienie szyn lOa przy montazu ich na stojaku 19.Fig. 6 przedstawia zastosowanie dodatkowych zderzaków 61, 62, 63 obok zderzaka 29.Fig. 7—9 przedstawiaja wnetrze skrzynki 27 zawierajacej elementy ukladu zwiazanego z hamulcem bezpie¬ czenstwa 51. Hamulec bezpieczenstwa zawiera klocki cierne 64, 65, które poprzez tarcie o szyny 10a. lOb zatrzymuja zespól tnacy 11, przykladowo w przypadku zerwania lancucha 13. Hamulec 51 dziala w oparciu o skladane zlacze równolegloscienne obejmujace laczniki 66, 67, 68, 69. Zgodnie z fig. 9 lancuch 13 jest polaczony za pomoca lacznika 30 z dzwignia przegubowa 70, której przegub pokrywa sie z osia 71. Dzwignia przegubowa 70 jest polaczona z przegubem 73 zlacza równoleglosciennego za pomoca pretów 72. Zderzak 74 reguluje wychylenie dzwigni przegubowej 70. Po uruchomieniu hamulca bezpieczenstwa klocki cierne 64, 65 zostaja docisniete do szyn lOa, lOb pod dzialaniem sprezyn 75, 76. Przy przesuwaniu zespolu tnacego 11 wzdluz szyn lOa, lOb lancuch 13 zostaje naprezony, przy czym sila naprezenia dziala na dzwignie przegubowa 70 oraz czlon 77 usytuowany po drugiej stronie skrzynki 27. Przeguby 73, 78 zostaja rozciagniete, wywolujac zblizenie przegubów 79, 80 oraz zwolnienie nacisku klocków ciernych 64, 65 na szyny lOa, lOb. W przypadku zerwania lancucha 13 sprezyny 75, 76, natychmiast dociskaja klocki cierne 64, 65 do szyn lOa, lOb.Fig. 10 przedstawia korzystny przyklad wykonania urzadzenia wedlug fig. 1—9, które pozwala ciac na wymiar i jednoczesnie obrabiac krawedz plata o zmiennej grubosci, przy przemieszczaniu sie wzdluz szyn lOa i lOb. Przykladem takiego plata jest plyta stozkowa, wytwarzana w procesie walcowania, w trakcie którego odleglosc miedzy walcami walcarki jest zmienna.Urzadzenie wedlug fig. 10 umozliwia obróbke mechaniczna krawedzi na zlacze stykowe w ksztalcie litery V, rozdzielonymi powierzchnia plaska. Zastosowanie czujnika 81, tego samego co czujnik 20, pozwala na uzyska-4 118916 nie wlasciwej obróbki. Spadki napiec sumuja sie na zero, tak, ze silnik 41 nie odbiera sygnalu i narzedzie tnace 12 zachowuje ustalone polozenie wzgledem grubosci krawedzi plata.Spadki napiec na czujnikach 20 i 81 mozna zbilansowac przykladowo w ten sposób, aby powierzchnia plaska znajdowala sie w górnej jednej trzeciej grubosci krawedzi plyty.Zastrzezenia patentowe 1. Urzadzenie do ciecia platów blachy, zawierajace szyny wspierajace sie na dzwigarach, nie opierajace sie na powierzchni obrabianego plata, zespól tnacy wraz z narzedziem tnacym, wspierajacy sie i przemieszczajacy wzdluz szyn, podpory utrzymujace obrabiany plat w ustalonym polozeniu wzgledem szyn, kopial zamocowany w ustalonym polozeniu wzgledem szyn, przy czym zespól tnacy jest zaopatrzony w czujnik kopialu do ustalania toru narzedzia tnacego wzgledem toru wyznaczonego przez szyny, znamienne tym, ze szyny (lOa, lOb) tworza tor zakrzywiony, a zespól tnacy (11) wspiera sie na szynach (lOa, lOb) niezaleznie wzgledem podpór i uchwytów (14, 15, 16, 17), mocujacych obrabiany plat (18) blachy i zawiera czujnik (20) powierzchni plata, do ustalania toru narzedzia tnacego (12) wzgledem toru wyznaczonego przez szyny (lOa, lOb), przy czym zakrzywiony tor szyn (lOa, lOb) wyznacza pewna plaszczyzne, zas kierunek nastawienia narzedzia tnacego (12) przez czujnik (20) powierzchni plata, jest do niej równolegly. 2. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze tor utworzony przez szyny (lOa, lOb) stano¬ wi okrag. 3. Urzadzenie wedlug zastrz. 2, znamienne tym, ze narzedzie tnace (12) jest zamocowane na wrzecionie (23) zespolu tnacego (11), przy czym wrzeciono (23) jest stale prostopadle do kolowego toru narzedzia tnacego (12). 4. Urzadzenie wedlug zastrz. 1 albo 3, znamienne tym, ze zespól tnacy (11) zawiera dodatkowy czujnik (81) wspólpracujacy z czujnikiem (20) powierzchni plata, dla ustalenia toru narzedzia tnacego (12) wzgledem toru wyznaczonego przez szyny (lOa, lOb).118 916118916 -lOa 34 31- 32-118 916 _») i 45- Fig. 3118916 \\\\\V\\\\\\\W Fig. 4118916118916 l" 34 33 Fig. 6118916 VTTT WT Fig. 7 Fig. 8 K»^L L 1! 1. lCI118916 74" 2?? I Fig. 9 Fig. iO Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 120 egz.Cena 100 zl PL