PL104374B1 - Sposob teksturowania i utrwalania na goraco materialu tekstylnego z ewentualnym jednoczesnym farbowaniem - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób teksturowa¬ nia i utrwalania na goraco materialu tekstylne¬ go, które przeprowadza sie ewentualnie lacznie z farbowaniem materialu.

Obecnie ze wzgledu na wysokie koszty nie ma na rynku dostepnych materialów wykonanych z teksturowanej przedzy o najnizszych denier. Zwia¬ zane jest to z tym, ze koszt teksturowania prze¬ dzy o niskich denier jest wielokrotnie wyzszy od teksturowania przedzy grubszych. Wynika to z czasu zaangazowania aparatury, który przy prze¬ dzach cienkich jest wielokrotnie dluzszy przy róz- nowaznym przerobie w kg.

Teksturowanie materialów znane jest od daw¬ na. Obróbka tego rodzaju moze równiez spowodo¬ wac korzystny skutek zmniejszania strat przy ob¬ róbce np. poliestrów, co jest przedmiotem opisu patentowego Stanów Zjedn. nr 2 938 811.

Znany jest takze sposób szybkiego, ciaglego i bez¬ wodnego farbowania materialów tekstylnych i two¬ rzyw sztucznych, w którym w wysokowrzacym roz¬ puszczalniku takim jak glikol lub eter glikolowy rozpuszcza sie, zawiesza lub dysperguje barwnik w celu przeprowadzenia etapu farbowania jako ta¬ kiego, po którym farbowany material lub tworzy¬ wo sztuczne /ewentualnie po ochlodzeniu/ podaje sie plukaniu w niskowrzacej cieczy organicznej np. w metanolu lub etanolu /korzystnie w eta¬ nolu/ lub w rozpuszczalniku, stanowiacym chlo¬ rowany weglowodór a nastepnie suszeniu. Sposo- bem tym cale serie czynnosci prowadzi sie w wa¬ runkach bezwodnych lub w zasadzie bezwodnych przy calkowitym lub w zasadzie calkowitym odzy¬ skiwaniu i zawracaniu uzywanego barwnika, uzy¬ wanego wysokowrzacego rozpuszczalnika i uzywa¬ nej niskowrzacej cieczy organicznej do plukania.

Sposobem tym wszystkie operacje prowadzi sie stosunkowo tanio i w calkowicie lub w zasadzie calkowicie zamknietym ukladzie cyklicznym, przy istotnie calkowitym odzyskiwaniu i ponownym u- zyciu cieczy stosowanych w obróbce, tak, ze nie tylko koszt calej operacji jest znacznie obnizony, ale równiez nie zachodzi potrzeba zanieczyszcza¬ nia naturalnych zródel wody takich jak rzeki i zbiorniki wodne. Dotychczas scieki o zasadniczo wodnym charakterze ale zawierajace powazne ilosci substancji zanieczyszczajacych byly odpro¬ wadzane do rzek zanieczyszczajac srodowisko.

Obecnie okazalo sie, ze w przypadku materia¬ lów tekstylnych, takich jak materialy tkane lub dziane równoczesnie z operacja barwienia mozna prowadzic teksturowanie i utrwalanie na goraco badz w stosunkowo mniejszym zakresie z wilgo¬ cia naturalna zawarta w materiale tekstylnym badz w stosunkowo wiekszym, ale ustalonym z góry zakresie przez wczesniejsze wprowadzenie do materialu tekstylnego nico wiekszej ilosci ciekle¬ go srodka teksturujacego np. wody lub metanolu, w ilosci rzedu 10—60% wagowych.

W koncu mozna ominac farbowanie w czasie wy- 104 374104 374 mienionego postepowania i w ten sposób prowa¬ dzic tylko teksturowanie i utrwalanie na goraco materialu tekstylnego.

Sposobem wedlug wynalazku teksturowanie i utrwalanie na goraco, ewentualnie z jednoczesnym farbowaniem materialu tekstylnego zawierajacego niskowrzacy srodek teksturujacy w fazie cieklej, w ilosci dostatecznej da spowodowania odparowa¬ nia rzutowego niskowrzacego srodka teksturuja¬ cego na skutek kontaktu przygotowanego materia¬ lu tekstylnego z wysokowrzaca ciecza organiczna w wysokiej temperaturze, polega na tym, ze zaim¬ pregnowany niskowrzacym srodkiem teksturujacym material tekstylny kontaktuje sie z wysokowrza- ca ciecza organiczna, ewentualnie zawierajaca roz¬ puszczony, zdyspergowany lub zawieszony barw¬ nik w wysokiej temperaturze, w wyniku czego na¬ stepuje teksturowanie i utrwalanie, ewentualnie polaczone z farbowaniem. Poddamy takiej obrób¬ ce material chlodzi sie» plucze w niskowr,zacej cie¬ czy organicznej wolnej lub zasadniczo wolnej od wody a nastepnie suszy. Etapy plukania i susze¬ nia oraz ewentualnie farbowania prowadzi sie w ukladzie zamknietym z oddzielaniem i odzyski¬ waniem niskowrzacej cieczy organicznej, która za¬ wraca sie do ponownego wykorzystania oraz z wy¬ korzystaniem i ponownym uzyciem wysokowrza- cej cieczy organicznej w postaci czesciowo wy¬ czerpanej kapieli barwiacej oraz oparów nisko- wrzacego srcdka takstatuja^agd w w^okorozacei cieczy organicznej.

W przypadku materialu tekstylnego takiego jak tkanina lub dzianina stosunek powierzchni do objetosci jest istotnie wiekszy ze wzgledu na struk¬ ture przedzy w materiale tekstylnym tkanym lub dzianym. W konsekwencji, normalnie bedzie tam obecna pewna ilosc wilgoci pobrana z atmosfery tak, ze 9&y material tekstylny wprowadzi sie w kontakt z wysokowrzaca ciecza organiczna bedzie mialo miejsce co najmniej pewne teksturowanie i utrwalanie na goraco.

Na ogó^ jednakze, taro gdzie pozadan* jest zabezpieczenia w rzeczywiscie znacznym stopniu tekaturowaniA i utrwalania na goraco równoczes~ nie. z, farbowaniem, korzystna badzi$ obróbka wstapga, materialu tekstylnego majaca na celu wcgcQwadzanj£ do niego mtoowrzacege cieklego srq4fca, tejcatuuujacego. Osiaga sia to w sposób bar- > wofgpdny go pgosjfr prze* przepuszczenie tka- tttgp UU? d/jarego matez&alu tekstylnego przez ki¬ piel niskowrzacego cieklago slodka teksturujacego* takiego jak woda lub. metanol; wlaczajac w niego okreslona z góry ilosc niskowrzacego cieklego srod¬ ka. t£totwru4acega w Uos*i aa przyklad rzadu !Aw4QfAr wa^pw^ch* Gdy jako, nistowrzacy ciekly s£Q4*k tekstucuia^y zaetesuje *i% wada* wy&oo> rj^n* sposobem wlaczenia, pozadanej itosci wody w tkany lub dziany material jest kontaktowanie go z, pa*a wodna 3 serii strumieni pary lub r£wniefc z, bajdzp drobnymi sumieniami wody z d,ysz u- mieazczonych, gonad i/lub ponizel drogi przejscia materialu, tekstylnego tui przed kontaktowaniem go z wysokowrzaca, ciecza organiczna, na przy¬ klad jak tkany lub dziany material tekstylny 18 88 wprowadzany jest do procesu przez tradycyjna roz¬ ciagarke tkanin.

Tak wiec, aby przeprowadzic wyzej wymienione teksturowanie i utrwalanie na goraco, wchodzacy do przerobu material tekstylny najpierw traktuje sie niskowrzacym srodkiem teksturujacym takim Jak woda lub metanol w fazie cieklej > lub w przy¬ padku wody w postaci pary lub w postaci bardzo drobno rozpylonej. Ilosc stosowanego w tym celu niskowrzacego srodka teksturujacego bedzie sie zmieniac w zaleznosci od stopnia pozadanego tek¬ sturowania. Korzystnie, w zakresie 10—60% wa¬ gowych w przeliczeniu na material tekstylny. Jest oczywiscie konieczne uzycie dostatecznej ilosci ni¬ skowrzacego srodka teksturujacego dla nadania po¬ zadanego stopnia steksturowania i utrwalenia na goraco, chociaz z drugiej strony nie mozna za¬ stosowac go zbyt duzo, aby nie udaremnic za¬ mierzonej operacji teksturowania. Vt kazdym przypadku ilosc ta powinna byc taka, ze goly ma¬ terial tekstylny zawierajacy niskowrzacy srodek teksturujacy w fazie cieklej podda sie dzialaniu wysokowrzacego rozpuszczalnika zawierajacego barwnik nastepuje cos w rodzaju eksplozji lub rzutowego odparowania niskowrzacego rozpusz¬ czalnika, który przechodzi w stan oparów zwiek¬ szajac w ten sposób objetosc materialu tekstyl¬ nego. Wynikiem tego postepowania jest doprowa¬ dzenie materialu tekstylnego do odpowiedniego sianu teksturowania i utrwalenia na goraco w czasie barwienia.

Na zalaczonych rysunkach przedstawiono przy¬ kladowo schemat urzadzen stosowanych do rea¬ lizacji wynalazku. Fig. 1 przedstawia schemat instalacji do farbowania i teksturowania mate¬ rialu tekstylnego* zas fig, 2 przedstawia czesc in¬ stalacji z fig. 1 z elementami do przeprowadzania materialu tekstylnego przez kapiel zawierajaca srodek teksturujacy.

Na rysunku fig. 2 przedstawiono material tek¬ stylny, który najpierw przeprowadza sie przez: ko¬ ryto 204 zawierajace niskowrzacy ciekly srodek teksturujacy za pomoca serii rolek kiesujaeych 202, a stamtad; miedzy rolkami wyzymarki 204, które usuwaja nadmiar w stosunku do pozadanej z góry ustalonej ilosci cieklego, rozpuszczalnika teksturujacego, który winien pozostac w materiale tekstylnym i zawraca sie: go /w przypadku meta¬ nolu/ do koryta 800- za pomoca przewodni 206. W przypadku stosowania metanolu nalezy przewi¬ dziec; odpowiednie kolpaki i oalony /nie pokaza¬ ne/ w -celu. ochrany obslugujacych; proces i zmniej¬ szenia niebezpieczenstwa pozaru. Tak tra^iowanor material tekstylny przeprowadza sie nastepnie do etapu barwienia 2 i nastepnych etapów procesu przedstawionych na fig. li w wyniku czego tekstu¬ rowania i nfctwaiante oa> goraco zostaje polaczo*- ne z farbowaniem, Niskowrzacy srodek teksturujacy obecny w ma¬ teriale tekstylnym w fazie cieklej, który nastep¬ nie poddawany Jest dzialaniu, stosunkowo Wysoc¬ kiej temperatury wysokowrzacego rozpuszczalnie ka organicznego zawierajacego barwnik w urzadze¬ niu 2, odparowuje rzutowo w czasie operacji far> bowania i usuwany jest. przewodem 2i1*4 374 6 wrzaca ciecz, która zostala odparowana rzutowo w postaci oparów zostanie zasocjowana z niewiel¬ ka iloscia oparów wysokowrzacego rozpuszczalni¬ ka organicznego takiego jak glikol, który rzeczy¬ wiscie moze byc obecny w postaci czasteczek „mgly". Mieszanina ta przechodzi przez uklad do odzyskiwania, który moze miec postac skraplacza i/lub filtru 212, zapewniajac w ten sposób oddzie¬ lenie i usuniecie w zasadzie calego wysokowrzace- go rozpuszczalnika organicznego stanowiacego czasteczki mgly. Kondensat i/lub filtrat nastepnie przeprowadza sie do kolumny frakcjonujacej Z14 dla usuniecia w zasadzie calej niskowrzacej cie¬ czy, zas pozostaly wysokowrzacy rozpuszczalnik organiczny zawraca sie do zbiornika 4 odcieków barwnika przewodem 216. W ten sposób oddzie¬ lona niskowrzaca ciecz /w przypadku metanolu/ uzywa sie ponownie, lub w przypadku wody, moze zostac odparowana/ od Wysokowrzacej cieczy w zbiorniku 4 odcieków barwnika. W przypadku gdy niskowrzacyin srodkiem teksturujacym jest meta¬ nol, powrotny metanol moze byc dogodnie skrap¬ lany i zawracany do ponownego uzycia w pózniej¬ szym etapie procesu, takim jak plukanie. Z dru¬ giej strony; powrotny metanol bez skraplania mo¬ ze byc przesylany bezposrednio do kotla na cieplo odpadkowe, gdzie moze byc spalony, obnizajac w ten sposób zapotrzebowanie na energie dla ukladu, która pochodzi ze spalania cennego paliwa kopal¬ nego.

Niskowrzacy srodek teksturujacy moze byc ewentualnie wprowadzany do materialu tekstylne¬ go w pozadanych, z góry ustalonych ilosciach, po¬ przez rozpylanie drobnych strumieni cieklej wody lub metanolu, lub strumieni par^, umieszczonych powyzej i/lub ponizej drogi przejscia materialu tekstylnego tuz przed wprowadzeniem go do etapu barwienia przedstawionego na rysunku fig. 1, na którym material 1 tekstylny przeznaczony do bar¬ wienia przeprowadzany jest do farbiarki 2t gdzie jest poddawany dzialaniu odpowiedniego barwni¬ ka rozpuszczonego, zawieszonego lub zdyspergowa- nego w wysokowrzacej cieczy organicznej takiej jak glikol etylenowy, glikol dwuetylenowy, glikol trójetylenowy, glikol tetraetylenowy, glikol propy¬ lenowy lub jedno- lub dwuetery metylowe lub etylowe takich glikoli.

Czesciowo wyczerpana kapiel barwiaca usuwa sie z farbiarki 2 przewodem 3 skad przechodzi do zbiornika 4 magazynowanego lub zbiornika odcie¬ ków pozostalej mieszaniny barwnik — ciecz wy- sokowrzaca. Ze zbiornika 4 mieszanine barwnik — ciecz wysokowrzaca zawraca sie przewodem 5 do farbiarki 2 przepuszczajac ja przez tradycyjny wymiennik Bm ciepla w celu doprowadzenia far¬ by do pozadanej temperatury. Gdy zachodzi po¬ trzeba dodawany jest barwnik uzupelniajacy prze¬ wodem 6 oraz przewodem 7 wysokowrzaca ciecz uzupelniajaca. Z komory do farbowania material tekstylny przechodzi linia i do komory chlodza¬ cej 6* Farbowany material tekstylny jest tam chlo¬ dzony od tempefatury nieco ponizej normalnej temperatury wrzenia wysokowrzacego rozpuszczal¬ nika organicznego do temperatury na przyklad okolo 0Q°C przez wprowadzenie przewodem 16 do komory chlodniczej 9 powietrza chlodzacego i od¬ prowadzenie go przewodem 11. Nadmiar niezwia- zanego rozpuszczalnika i nadmiar wysokowrzacej cieczy usuwa sie z materialu tekstylnego znanym sposobem /nie pokazane/ na przyklad przez prze¬ puszczenie materialu tekstylnego miedzy walkami wyzymarki usytuowanej blisko wylotowego kon¬ ca komory 9 chlodniczej. Powyzszy nadmiar nie- zwiazanego rozpuszczalnika zmieszany z nadmia¬ rem wysokowrzacej cleczy zawraca sie do zbior¬ nika 4 odciekowego kapieli barwiacej przewodem 3a.

Farbowany material obecnie ochlodzony i co najmniej czesciowo uwolniony od nadmiaru nia- zwiazanego barwnika oraz nadmiaru wysokowrza¬ cej cieczy jak pokazano linia 12 przechodzi do urzadzenia 13 do plukania niskowrzaca ciecza or¬ ganiczna, gdzie jest poddawany plukaniu w celu usuniecia pozostalej wysokowrzacej cieczy i pozo¬ stalego /niezwiazanego/ barwnika. Korzystnie, jako organiczna ciecz do plukania stosuje sie metanol lub inny niskowrzacy alkohol alifatyczny lub chlo¬ rowany weglowodór wyzej wymienionego typu.

Korzystnie stosuje sie metanol.

Ciecz pluczaca odbiera sie si urzadzenia 13 do plukania priewodem 14 i podaje do urzadzenia do regeneracji, korzystnie majacego póstac apa¬ ratu destylacyjnego. Tam z kolei stosunkowo lot¬ na niskowrzaca ciecz organiczna, taka jak me¬ tanol, oddestylowuje sie od cieczy wysokowrzacej* skrapla i zawraca przewodem 16 do urzadzenia 18 do plukania metanolem. Uzupelniajacy metanol moze byc wprowadzany, gdy zachodzi tego po¬ trzeba, przewodem 17.

W urzadzeniu 15 do oddzielania lub destylacji, odzyskana wysokowrzaca ciecz organiczna z po¬ zostalym barwnikiem, która pozostala po odparo¬ waniu z niej metanolu zawraca sie przewodem 13 do zbiornika 4 odciekowego czesciowo wyczerpa¬ nej kapieli barwiacej, poprzez który zawracana Jest do etapu farbowania prowadzonego w apara¬ cie 2 do farbowania.

Po etapie plukania material tekstylny przepro¬ wadzany jest, co pokazano za pomoca odnosnika 22 do suszarni 23, gdzie kontaktuje sie z po¬ wietrzem wprowadzanym przewodem 24. Po* wietrze to moze byc cieple lub gorace, takie jakie sie otrzymuje t nagrzewnic /nie pokazane/. Po¬ wietrze przechodzi przez i w kontakcie z wyplu¬ kanym materialem tekstylnym zabierajac z soba resztki niskowrzacej cieczy organicznej znajduja* cej sie jeszcze na materiale i opuszcza suszarnie 28 przewodem 25. powietrze opuszczajace suszar¬ nie przewodem 25 niosace t Soba opary nisko* wrzacej cieczy organicznej przechodzi nastepnie do skraplacza 26 skad odzyskuje sie niskówrzaca ciecz organiczna i zawraca do etapu plukania me¬ tanolem przewodem 21. Powietrze usuwa sie ze skraplacza 26 za pomoca tradycyjnego ukladu wentylacyjnego /nie pokazanego/, ewentualnie o* pary metanolu z resztkami powietrza przechodza* ce przewodem 25 moga byc oddzielnie niszczone, na przyklad za pomoca spalania w urzadzeniu kotlowym dla wykorzystania depla odpadowego ID is ii K M SS 40 ii 907 104 374 8 /nie pokazane/ co jeszcze bardziej poprawia eko¬ nomike procesu.

W ten sposób teksturowany, ufarbowany, ewen¬ tualnie ochlodzony, wyplukany i wysuszony ma¬ terial tekstylny opuszcza suszarnie 23 w miejscu 26 jako wykonczony material.

Sposobem wedlug wynalazku teksturowanie i utrwalanie na goraco przeprowadza sie w warun¬ kach kontrolowanych, w ustalonej z góry stosun¬ kowo wysokiej temperaturze i ustalonej z góry zawartosci niskowrzacego cieklego srodka tekstu¬ rujacego. Material tekstylny w postaci wyrobów tkanych lub dzianych moze byc dogodnie wpro¬ wadzany do procesu za pomoca rozciagarki, która moze byc nastawiona na zwiekszone posuwy wzdluzne materialu i obejmowac równiez srodki do zwezania rozciagarki przy teksturowaniu rów¬ niez wszerz. W ten sposób mozna kontrolowac stopien teksturowania i utrwalania na goraco za¬ równo w kierunku wzdluznym jak i w kierunku poprzecznym lub w obu.

Zgodnie z wynalazkiem, jesli ma byc prowadzo¬ ne teksturowanie i utrwalanie na goraco bez rów¬ noczesnego farbowania, mozna nie dodawac barw¬ nika do wysokowrzacej cieczy organicznej i dalej postepowac tak jak podano powyzej, z etapem obróbki wstepnej takiej jak przedstawiona na fig. 2 i z nastepna obróbka wedlug schematu przed¬ stawionego na fig. 1.

Wiekszosc teksturowanych przedzy do tkania lub dziania jest w zakresie 100 denier. Obecny koszt oddzielnego teksturowania przedzy 100 de¬ nier jest w przyblizeniu pieciokrotnie wyzszy niz przy teksturowaniu przedzy 30 denier, poniewaz czas zaangazowania aparatury jest okolo cztero¬ krotnie dluzszy niz czas zaangazowania aparatu¬ ry dla przedzy 100 denier przy równowaznej ilos¬ ci kg przerobu. Obecnie, ze wzgledu na wysokie koszty nie ma dostepnych na rynku materialów wykonanych z teksturowanej przedzy 30 denier.

Przy tkaniu lub dzianiu nieteksturowanej prze¬ dzy 30 denier i nastepnym teksturowaniu sposo¬ bem wedlug wynalazku otrzymany tkany lub dzia¬ ny wyrób jak opisano powyzej moze byc tekstu¬ rowany w czasie operacji farbowania prawie bez dodatkowych kosztów. Mozliwe jest w ten sposób osiagniecie znacznych oszczednosci. Prowadzenie równoczesne zarówno teksturowania jak i barwie¬ nia daje ogromne mozliwosci zwiekszenia dostaw na rynek teksturowanych i utrwalonych na gora¬ co tkanych lub dzianych materialów tekstylnych o najnizszych denier. W rezultacie przemysl bedzie dysponowal szerszym wyborem materialów tek- stylnycyb przystosowanych do wyrobu materialów o wygladzie naturalnego jedwabiu.

Nalezy zaznaczyc, ze gdy postepowanie opisane tutaj obejmuje teksturowanie i utrwalanie na go¬ raco prowadzone oddzielnie lub w polaczeniu z barwieniem, wazne jest aby material tekstylny w czasie teksturowania byl w stanie rozprezonym lub w stosunkowo nienapietym. Mozna to zabez¬ pieczyc przez podtrzymywanie materialu tekstyl¬ nego na ruchomej bez konca ramie rozciagajacej.

Teksturowanie i zwiekszanie objetosci; i masy mozna przeprowadzac na maszynie Hermesol.

Greza z maszyny tkackiej lub maszyny dziewiar¬ skiej wprowadzana jest do rozciagarki, ze zwiek¬ szonym przesuwem materialu. Na wejsciu do ko¬ mory barwienia material tekstylny jest zwilzany niskowrzacym rozpuszczalnikiem w ilosci 20—60%.

Po wprowadzeniu ramy rozciagajacej - do komory barwienia typu Hermesol,v rozciagarke z umiesz¬ czonym materialem tekstylnym sciaga sie do po¬ zadanej szerokosci.

Bezposrednio po wejsciu zwilzonego materialu tekstylnego do komory barwienia nastepuje do¬ slownie eksplozja, powodujac w ten sposób, ze przedza staje sie splatana w obu kierunkach wszerz i wzdluz, przy czym w ten sposób tekstu¬ ruje sie przedze w tkaninach lub dzianinach.

Pozwala to ominac kosztowny proces teksturowa¬ nia syntetycznych materialów tekstylnych w po¬ staci przedzy.

Ponizsze przyklady ilustruja sposób wedlug wy¬ nalazku.

Przyklad I. Tkany material poliamidowy, zlozony z watka 60 denier i wypelnienia 70 de¬ nier wazacego 50 g/Im1, po teksturowaniu takim jak opisane powyzej wazyl 86 g/Im2 wykazujac teksturowanie i skurczenie .22% w watku i 22% w wypelnieniu. Inny tkany material poliami¬ dowy zlozony z watka 70 denier i wypelnie¬ nia 70 denier wazyl 51 g/m2 przed teksturowa¬ niem. Po teksturowaniu wazyl 82 g/m2 wykazu¬ jac teksturowanie i skurczenie 22°/o w watku i 17% w wypelnieniu.

Przyklad II. Tkany material poliestrowy, zlozony z 3 nitek przedzy poliestrowej 100 denier zarówno w watku jak i wypelnieniu przed tek¬ sturowaniem wazyl 115 g/m*, a po teksturowaniu 177 g/m2 wykazujac skurczenie watka.19% i skur¬ czenie wypelnienia 18°/o.

Przyklad III. Tkany material z poliestru i welny zlozony z 3 nitek 100 denier w watku i 100% welny w wypelnieniu wazyl 139 g/m2. Po teksturowaniu wazyl 169 g/m2 wykazujac skur¬ czenie 18% w watku i 4% zwiekszenie objetosci welny.

Przyklad IV. Poliamidowy dziany na okrag¬ lo material zlozony z przedzy 110 denier wazy! 121 g/m2 i po teksturowaniu wazyl 169 g/m2.

Przyklad V. Poliestrowy dziany na okraglo material zlozony z poliestru 100 denier wazyl 118 g/m2 a po teksturowaniu 198 g/m2.

Wszystkie wyzej wymienione materialy zwilza¬ no bardzo drobno rozpylona woda przed wpro¬ wadzeniem do komory barwienia.

We wszystkich przypadkach wysokowrzaca cie¬ cza w komorze barwienia byl glikol etylenowy.

Temperatura wysokowrzacej cieczy wynosila 175°C, podczas gdy dla poliamidu temperatura kapieli barwiacej wynosila 155°C.

Wówczas, gdy material tekstylny podlega tek¬ sturowaniu i zwiekszeniu objetosci w komorze barwienia, nastepowalo równoczesnie utrwalanie na goraco; w ten sposób oszczedzano na innych kosztownych operacjach majacych miejsce przy tradycyjnym wykanczaniu tkanin.

Po przeprowadzeniu materialu przez komore barwienia byla ona nastepnie chlodzona w in- 40 45 50 55104 374 9 10 nej komorze, gdzie usuwano z materialu nadmiar glikolu etylenowego.

Po wyjsciu z komory chlodzenia, material tek¬ stylny byl plukany w metanolu. Po myciu meta¬ nolem, nadmiar metanolu usuwano, a material tek¬ stylny byl nastepnie suszony w temperaturze 93°C. Szersze omówienie zagadnienia mozna .zna¬ lezc w opisie patentowym St. Zjedn. Ameryki nr 3 530 214 pt. „Sposób obróbki materialów tekstyl¬ nych w celu równomiernego utrwalenia ich ksztal¬ tu" i w opisie patentowym St. Zjednoczonych Ameryki nr 2 938 811 pt. „Sposób kondycjonowania materialów tekstylnych i otrzymane produkty".

Tkany material poliestrowy zlozony z pTzedzy poliestrowej 70 denier zarówno w kierunku watka i wypelnienia wazacy 40 g/m2 po teksturowaniu wazyl 61 g/m*. W watku material wykazywal tek¬ sturowanie i skurczenie 20°/o podczas, gdy w wy¬ pelnieniu wykazywal 17*/«. We wczesniejszej ob¬ róbce próbki stosowano jedynie klarowny glikol etylenowy w komorze barwienia. W obecnej pró¬ bie dodano 2 g barwnika Disperse Blue ^56 na litr glikolu etylenowego otrzymujac w rezultacie po¬ liestrowy material zabarwiony na kolor glebokie¬ go blekitu. Poza tym postepowano z materialem w sposób opisany powyzej. W jednej operacji ma¬ terial tekstylny teksturowano, zwiekszano objetosc, utrwalano i farbowano. Plukanie ufarbowanego materialu w metanolu bylo lepsze niz przy uzyciu innego srodka pluczacego lub innej metody czysz¬ czenia. W przypadku farbowanego poliestru, ko^ nieczne jest stosowanie chemicznego prania w celu usuniecia nadmiaru i niezwiazanego barwnika, aby zapobiec puszczaniu farby.

Plasko tkany material poliamidowy o 30 denier wazacy 55 g przed teksturowaniem i 78 g po tek¬ sturowaniu poddano w komorze barwienia, w tem¬ peraturze lSS^C, dzialaniu glikolu etylenowego za¬ wierajacego 3 g/litr barwnika Acid Red nr 151.

Material zabarwiono na ciemnoczerwony kolor.

Tutaj znowu material teksturowano, utrwalano i farbowano w jednej operacji. Jak podano poprzed¬ nio, wysokowrzaca ciecza we wszystkich wyzej wy¬ mienionych próbach byl glikol etylenowy. W przy¬ padku materialów zawierajacych poliester, tem¬ peratura wynosila 175°C, a w przypadku poli¬ amidów temperatura wynosila 155°C. We wszyst¬ kich wyzej wymienionych próbach czas dzialania w komorze barwienia wynosil 20 sekund. Glikol i metanol zawracano. We wszystkich wyzej wymie¬ nionych próbach material zlozony byl z nietek- sturowanej, ciagnietej przedzy.

Przyklad VI. Podwójnie tkany material po¬ liestrowy 285 g na metr biezacy, farbowano w spo¬ sób ciagly w kapieli barwiacej zawierajacej gli¬ kol etylenowy i 1,0 g/l barwnika Disperse Blue ^56 /surowy, niestandaryzowany/ i 0,5 g/litr kwa¬ su fosforowego, w temperaturze 175°C, przez 45 sekund, kapiel barwiaca stosowano na przesuwa¬ jacy sie material przez rozpylanie z obracajacego sie zbiornika kapieli barwiacej ^ szybkoscia 375 litrów/minute. Material po poddaniu dzialaniu ka¬ pieli barwiacej przeprowadzono nastepnie do ko¬ mory chlodniczej, gdzie chlodzace powietrze bylo 9 kierowane na powierzchnie tkaniny w celu obni¬ zenia temperatury tego materialu do 74)°C, po czym material plukano metanolem w temperatu¬ rze 10°C w celu usuniecia pozostalego glikolu i farby powierzchniowej. Material nastepnie prze¬ puszczano do komory suszenia, gdzie gorace po¬ wietrze w temperaturze 110°C kierowane bylo na obie powierzchnie materialu jednoczesnie w celu usuniecia ostatnich sladów metanolu. Czesciowo wyczerpana kapiel barwiaca, po dodaniu uzupel¬ niajacego glikolu etylenowego i barwnika zawra¬ cano do operacji farbowania.

Pomiar spektrometryczny próbek krazacej ka¬ pieli barwiacej i pomiary wspólczynnika odbicia farbowanego materialu w czasie trwania farbowa¬ nia 365 metrów tkaniny wykazaly zubozenie o 15P/0 pierwotnego stezenia kapieli barwiacej ze wzgledu na wyczerpanie. Kapiel uzupelniano przez dodanie uzupelniajacego glikolu etylenowego.

Metanol stosowany w etapie plukania zbierano razem z glikolem etylenowym i mala iloscia barw¬ nika i w destylacji frakcjonowanej oddestylowa¬ no od wysokowrzacego glikolu, a nastepnie zawra¬ cano do etapu plukania. Pozostalosc podestylacyj¬ na zawracano do zbiornika uzupelniania farby.

Metanol destylowano z szybkoscia 3,785 litrów/go¬ dzine.

Material podawano z 10°/« nadmiernym przesu¬ wem do kapieli barwiacej i pozwalano mu skur¬ czyc sie o 10% w kierunku poprzecznym. Zafar¬ bowany material mial jasnoniebieski kolor, jed¬ nolicie pokrywajacy cala powierzchnie materialu i mial doskonala trwalosc. Penetracja materialu i poszczególnych wlókien byla doskonala.

Przyklad VII. Skedzierzawiony dywanowy material nylonowy typ 66 wazacy 625 g/m* po¬ wierzchni wlókna, farbowano w sposób ciagly w kapieli barwiacej zawierajacej barwnik Disper¬ se Blue =/=56 ,/surowy, niestandaryzowany/ i 0,5 g/litr kwasu fosforowego, w temperaturze 155°C, przez 45 sekund. Barwnik stosowano na tkanine dywanowa przez rozpylenie, po którym nastepowa¬ lo chlodzenie, plukanie i suszenie w sposób opi¬ sany w przykladzie I, lacznie z zawracaniem gli¬ kolu i metanolu.

Uzyskano równomierne zabarwienie.

W praktycznej realizacji wynalazku do kapieli barwiacej korzystnie stosuje sie srodki pomocni¬ cze w celu nadania materialowi poliestrowemu i nylonowemu odpornosci na rozklad w ultrafiole¬ cie, ulepszona trwalosc na dzialanie swiatla, opóz¬ niony zaplon, wlasnosci antystatyczne i podobne.

Na przyklad, nastepujace reagenty chemiczne mozna dodac do kapieli barwiacej w urzadzeniu 2 na fig. 1 dla osiagniecia nastepujacych celów: w 40 45 50 55104 374 U 12 Tablica 1 | Reagent I Uvinul D—49 Uvinul D—49 Tinuvin 327 Uvimil 490 Anti-Blaze 19 Firemester 200 Sklad chemiczny 2,4-dwumetoksybenzofenon firmy General Aniline i film /GAF/ jak wyzej Pochodne benzotriazolowe firmy Ciba/Geigy / Pochodne benzofenonu firmy GAF Chlorowane fosfoniany firmy Mobil Chemical Co.

Tris-dwubromopropylofosforan firmy Michigan Chemical Co.

Wlókno Poliester — patent St. Zjedn. 3 943 {05 Poliamid — patent St. Zjedn. 3 771949 Poliamid — patent St. Zjedn. 3 771 949 Poliester — patent St. Zjedn. 3 943 105 Poliester, poliamid Poliester, akrylany Korzysci Znacznie ulepszona odpornosc na swiatlo i stabilnosc materialu Ulepszona odpornosc na swiatlo i stabilnosc na slonce Ulepszona odpornosc aa swiatlo Poprawiona trwalosc na swiatlo i stabilnosc materialu Opózniony zaplon Opóznienie zaplonu antystatyczne, repelenty wody i oleju, srodki zmiekczajace i inne srodki modyfikujace latwosc uchwytu, zywice odporne na tluszcze i podobne.

Srodki te moga byc stosowane na wyplukany ma¬ terial tekstylny w postaci roztworu lub dyspersji wybranego srodka w rozpuszczalniku lub innym odpowiednim nosniku.

Ponizsza tablica ilustruje taka obróbke: Tablica 2 Reagent 1 * Avitex E Siligan PA Statexan PKN Zepel Scotchgard Avitone A Ceramine HS Methanol Lubricant K Sklad chemiczny lub inna identyfikacja 2 Srodek antystatyczny firmy DuPont Srodek antystatyczny firmy BASF Wyandotte Srodek antystatyczny firmy Bayer Farben Industries Zwiazek fluorowany firmy DuPont Zwiazek fluoroweglowy firmy Minnesota Mining and Manufacturing Co.

Modyfikator miekkosci wlókna firmy DuPont Modyfikator miekkosci wlókna firmy Sandoz Chemical Co.

Modyfikator miekkosci wlókna Wlókna 3 Wlókna celulozowe, zwierzece syntetyczne np. poliamid, poliester, akrylany, olefiny itd. jak wyzej jak wyzej Poliamid, poliester akrylany i inne wlókna celulozowe, syntetyczne i zwierzece jak wyzej Wlókna celulozowe Akrylany, poliamid Akrylany, poliamid Korzysci 4 Doskonaly srodek antystatyczny nawet przy niskiej wilgotnosci jak wyzej jak wyzej Doskonala odpornosc na tluszcze wode i brud jak wyzej Zmiekczajacy wlókna celulozowe Srodek zmiekczajacy jak wyzej /Patrz równiez opis patentowy St. Zjedn. Ame¬ ryki nr 3 943105 dotyczacy absorberów ultrafio¬ letu/.

W ostatnim etapie procesu, takim jak zazna¬ czono odnosnikiem 22 na fig. 1 zalaczonego ry¬ sunku, to jest miedzy plukaniem metanolem a suszeniem, mozna stosowac na material srodkii»4$74 tt 14 c.d. tablicy i 1 1 Aerotex Cream Ahcavel Rhonite R—I 2 Zywica melaminowo-formaldehydowa iirmy American Cyanamid Co.

; Syntetyczna zywica aminoformaldehydowa firmy , Imperial Chemical Company Syntetyczna zywica aminowo- formaldehydowa tirmy Rohm and JJaas Co. 3 Wlókna celulozowe i mieszaniny wlókien celulozowych z syntetycznymi \ jak wyzej jak wyzej 4 Wlasnosci przeciwgniotace i stabilizujace ; jak wyzej jak wyzej Jak widac z powyzszego opisu sposób wedlug wynalazku zapewnia kompletny uklad teksturo¬ wania i utrwalania na goraco oraz wykanczania, w róznych jego kombinacjach lacznie z farbowa¬ niem w zamknietym cieglym ukladzie dla szero¬ kiego wahlarza wlókien i mieszanek.

Claims (2)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób teksturowania i utrwalania na gora¬ co materialu tekstylnego zawierajacego niskowrza- cy srodek teksturujacy w fazie cieklej, w ilosci dostatecznej do spowodowania odparowania rzuto¬ wego niskowrzacego srodka teksturujacego na sku¬ tek kontaktu przygotowanego materialu tekstylne¬ go z wysokowrzaca ciecza organiczna w wysokiej temperaturze, znamienny tym, ze material tekstyl¬ ny zaimpregnowany niskowrzacym cieklym srod¬ kiem teksturujacym kontaktuje sie z wysokowrza¬ ca ciecza organiczna w wysokiej temperaturze, w wyniku czego nastepuje teksturowanie i utrwala¬ nie, tak teksturowany material tekstylny chlodzi sie i plucze w niskowrzacej cieczy organicznej wolnej lub zasadniczo wolnej od wody, a nastepnie suszy, przy czym etapy plukania i suszenia prze¬ prowadza sie w ukladzie zamknietym z oddziela¬ niem i odzyskiwaniem niskowrzacej cieczy orga- niczej, która zawraca sie do etapu plukania, ni- skowrzaca ciecz organiczna odparowana z materia¬ lu tekstylnego w trakcie suszenia odzyskuje sie, zas niskowrzacy srodek teksturujacy usuwa sie ze strefy kontaktowania materialu tekstylnego z wysokowrzaca ciecza organiczna w wysokiej tem¬ peraturze w postaci jego oparów w wysokowrza¬ cej cieczy organicznej. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako wysokowrzaca ciecz organiczna stosuje sie glikol nizszego alkilenu na przyklad glikol etyle¬ nowy, glikol dwuetylenowy, glikol trójetylenowy, glikol tetraetylenowy lub glikol propylenowy. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako wysokowrzaca ciecz organiczna stosuje sie niskoalkilowy eter glikolowy nizszego alkilenu, na przyklad metylowe lub etylowe mono- lub dwu- etery glikoli etylenowego, dwuetylenowego, trój- etylenowego, tetraetylenowego lub propylenowego. 4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako niskowrzaca ciecz organiczna stosuje sie niz¬ szy alkanol na przyklad metanol. 5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze Jako niskowrzaca ciecz organiczna stosuje sie chlo- 15 25 35 rowcowany weglowodór parafinowy na przyklad CHaCl2, CC14 lub CHC1,. 6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze material tekstylny poddaje sie obróbce w stanie rozprezonym lub nienapietym. 7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze do wysokowrzacej cieczy dodaje sie jeden lub wiecej srodków pomocniczych nadajacych odpor¬ nosc na rozklad w ultrafiolecie, ulepszona trwa¬ losc wzgledem swiatla, opózniony zaplon i wlas¬ nosci antystatyczne. 8. Sposób wedlug zastrz. 1, zmarnieny tym, ze na material tekstylny po plukaniu a przed susze¬ niem naklada sie jeden lub wieksza ilosc srod¬ ków pomocniczych nadajacych wtesnosci antysta¬ tyczne, repelencje wzgledem wody i/lub oleju, wlasnosci zmiekczajace i odpornosc na gniecenie sie. &. Sposób teksturowania i utrwalania na gora¬ co z jednoczesnym farbowaniem materialu zawie¬ rajacego niskowrzacy srodek teksturujacy w fazie cieklej, w ilosci dostatecznej do spowodowania odparowania rzutowego niskowrzacego srodka tek¬ sturujacego, na skutek kontaktu tak przygotowa¬ nego materialu tekstylnego z wysokowrzaca cie¬ cza organiczna w wysokiej temperaturze, znamien- 40 ny tym, ze material tekstylny zaimpregnowany niskowrzacym cieklym srodkiem teksturujacym wprowadza sie w kontakt z wysokowrzaca ciecza organiczna w której zawarty jest odpowiedni roz¬ puszczony, zawieszony lub zdyspergowany barwnik 45 w wysokiej temperaturze, tak zafarbowany tek¬ sturowany material chlodzi sie i plucze w nisko¬ wrzacej cieczy organicznej wolnej lub zasadniczo wolnej od wody a nastepnie suszy, przy czym eta¬ py farbowania polaczonego z teksturowaniem, plu- 50 kania i suszenia przeprowadza sie w ukladzie zamknietym z zawracaniem czesciowo wyczerpanej kapieli barwiacej z etapu farbowania i teksturo¬ wania do dalszej obróbki z oddzielaniem i odzy¬ skiwaniem niskowrzacej cieczy organicznej, która 55 zawraca sie do etapu plukania, niskowrzaca ciecz organiczna odparowana z materialu tekstylnego w trakcie suszenia odzyskuje sie zas niskowrzacy srodek teksturujacy usuwa sie ze strefy farbowa¬ nia— teksturowania w postaci jego oparów w oo wysokowrzacej cieczy organicznej. 10. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze jako wysokowrzaca ciecz organiczna stosuje sie glikol nizszego alkilenu, na przyklad glikol etyle¬ nowy, glikol dwuetylenowy, glikol trójetylenowy, M glikol tetraetylenowy lub glikol propylenowy. t104 374 15 11. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze jako wysokowrzaca ciecz organiczna stosuje sie niskoalkilowy eter glikolowy nizszego alkilenu, na przyklad metylowe lub etylowe mono- lub dwu- etery glikoli: etylenowego, dwuetylenowego, trój- etylenowego, tetraetylenowego lub propylenowe- go. 12. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze jako niskowrzaca ciecz organiczna stosuje sie niz¬ szy alkanol, na przyklad metanol. 13. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze jako niskowrzaca ciecz organiczna stosuje sie chlo¬ rowcowany weglowodór parafinowy, na przyklad CC14, CHCI3 lub CH2C12. 14. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze i) 15 16 material tekstylny poddaje sie obróbce w stanie rozprezonym lub nienapietym. 1'Si. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze do wysokowrzacej cieczy dodaje sie jeden lub wiecej srodków pomocniczych nadajacych odpor¬ nosc na rozklad w ultrafiolecie, ulepszona trwa¬ losc wzgledem swiatla, opózniony zaplon i wlas¬ nosci antystatyczne. 16. Sposób wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze na material tekstylny, po plukaniu a przed su¬ szeniem naklada sie jeden lub wieksza ilosc srod¬ ków pomocniczych nadajacych wlasnosci antysta¬ tyczne, repelencje wzgledem wody i/lub oleju, wlasnosci zmiekczajace i odpornosc na gniecenie sie. © \ 7 Z. 0 10—i 9 f—i' t V L-L-Ll 20 T ¦3\ I—3o 14-H 18 i i 1 Z ^L \ALA t!!_t -25 l r ? i-—ie F1G.1 212- 200- 214- 204 \ 202 202 J !l I 210 216 f ,0 I r -3 3j-—| FIG.

2 Bltk 1128/79 r. 105 egz. A4 Cena 45 zl